Morgunblaðið - 21.03.1962, Page 8

8
MORGVNBLAÐIB
Miðvikudagur 21. marz 1962
Ekki er önnur lausn
finnanleg á vandanum
Á FUNDI efri deildar Alþingis
í gær urðu töluverðar umræð-
ur um írumvarp ríkisstjórnar-
innar um að breyta lausaskuld-
um bænda í föst ián. Var frum-
varpið samþykkt óbreytt við 2.
umræðu og vísað til 3. umræðu.
I»á voru frumvörp um Heym-
leysingjaskóla og eyðingu svart-
baks samþykkt sem lög frá
Alþingi.
Tekizt vel til
Magnús Jónsson (S), fram-
sögumaður meirihluta fjárhags-
nefndar, gat þess m .a., að ekki
hefði orðið samkomulag um
frumvarpið innan nefndarinnar,
þar sem minnihlutinn legði til,
að tilteknar breytingar verði
gerðar á frumvarpinu, þótt hann
að vísu hefði
verið efnislega
sammála um
kjama málsins.
— Grundvallar-
gagnrýnin á
þessu frv. sé sú,
að bændum sé
ætlað að búa við
lakari kjör en
útvegsmönnum í
sambandi við þá aðstoð, sem
þeim hefur verið veitt með
breytingu lausaskulda í föst
lán. I>ó mun engum blandast
hugur um, að varðandi lausa-
skuldir bænda voru ýmsir örð-
ugleikar, sem ekki var hægt að
leysa úr á sama hátt og í sam-
bandi við lausaskuldir sjávar-
útvegsins. Ein orsök þess var
sú, að lausaskuldir útvegsins
voru aðalega skuldir við tvo
banka, en lausaskuldir bænd-
anna hins veg'ar miklu dreifð-
ari við alls konar aðila, ekki
sízt verzlunarfyrirtæki og hinar
og aðrar stofnanir, svo að tor-
velt hefði reynzt að leysa lausa-
skuldamál bænda á sama grund
veli. Og sannleikur málsins mun
vera sá, að sáralítið af almenn-
um víxilskuldum útgerðar-
manna mun hafa verið breytt í
föst láh. Það voru fyrst og
íremst og nær eingöngu bahka-
skuldir útvegsins, sem komið
hafa til greina í því efni, en
hins vegar væri ætlunin að
ganga miklu lengra í sambandi
við lausaskuldir bænda. Eins og
málið liggur fyrir er sæmilega
trygt, að þessi aðstoð komi að
notum öllum þeim, sem hafa til
tekin og tilætluð veð eða trygg-
ingar fyrir lánum sínum og
kvaðst þingmaðurinn hyggja, að
það væri yfirgnæfandi meiri
hluti umsækjenda, sem svo væri
ástatt um. Miðað við allar að-
stæður hefði því tekizt vel til
og fengizt fram í málinu lausn
í sambandi við samninga við
bankana, sem eigi að geta tryggt
bændum viðunandi afgreiðslu
þeirra mála.
Æskilegra aff hafa
vextina lægri
Þá kvað þingmaðurinn vafa-
laust alla sammála um, að æski
legast hefði verið að hafa vext-
ina sem lægsta. En þegar menn
athuga af fullu raunsæi mis-
muninn, sem hér er á og í
sambandi við lán útgerðarinnar,
sem voru í þessu tilfelli á mjög
fárra höndum, gefur auga leið,
að við allt annan vanda var að
glíma. Og þar sem enn fremur
lá ljóst fyrir, að finna varð leið,
sem ekki yki á þenslu í þjóð-
rélaginu, en svo hefði óneeitan-
lega orðið, ef tugmilljóna króna
í nýju fjármagni hefði verið
varið út í efnahagslífið, þá var
ekki önnur lausn finnanleg á
vandanum en sú, sem hér er
um að ræða.
Kvaðst þingmaðurinn nokkurn
veginn þora að fullyrða, að það
mundi a.m.k. valda bændum tölu
verðum bollaleggingum, áður en
þeir ákvæðu að lúta heldur þeim
reglum, sem útgerðin býr við,
jafnvel þó um vaxtamismuninn
sé að ræða. Óneitanlega séu
miklu fleiri hliðar á því máli
heldur en minnzt hafi verið á
og snerta vextina eina. Og kvaðst
hann hyggja, að útgerðarmenn,
sem þetta mál þekktu, gætu stað
fest það. Með þessu væri þó á
engan hátt gert lítið úr þeirri
aðstoð, sem útveginum hefði ver-
ið veitt. en þar hljóti til greina
að koma ýmis önnur sjónartmið
og ýmsar r.ðrar reglur en í sam-
bandi við lausaskuldir bænda.
Enda sé óhætt að fullyrða, að
þegar öll kurl eru komin til graf
ar og öll atriði málsins metin,
muni sízt vera verr búið að bænd
um í sambandi við lausn á lausa-
skuldum þeirra, heldur en útvegs
mönnum, enda eru þær röksemd-
ir meira og minna á misskilningi
byggðar, sem hniga í aðra átt.
VIÐ DAKARI KJÖR
Ólafur Jóhannesson (F) kvað
bændum að ýmsu leyti ætlað að
búa við lakari kjör en sjávarút-
veginum með frumvarpi þessu. í
því væri enga tryggingu að finna
fyrir því, að nokkur stofnun eða
skuldheimtumaður taki við bréf
um þeim, sem lánin er veitt í, á
nafnverði. Nú hefði að vísu náðst
um það samkomulag við Seðla-
bankann og ríkisbankanna þrjá,
að þeir taki bankavaxtabréf þessi
f viðskiptamönnum sínum á nafn
verði. Að því sé mikil bót, enda
þótt samkomulagið sé takmarkað
við skuldagreiðslu eða innlán í
g bundinn reikn-
| ing. Samt sem
| áður skorti enn
| mikið á til þess,
| að bændur eigi
| að njóta sömu i
kjara og útvegs-
1 menn þeir, sem
| á síðast liðnu ári
EjHmp fengu lausa-
skuldum breytt í
föst lán. Af skuldaskilalánum
sjávarútvegsins hafi vextir verið
ákveðnir 6,5%, en bændum hins
vegar ætlað að greiða 8% verti
eftir reglum ’þeim, sem settar hafi
verið samkvæmt bráðabirgðalög-
unum, sem hér á að staðfesta.
Enn fremur létu ýmsir undir höf
uð leggjast að sækja um þessi
lán vegna þeirrar óvissu, sem
lengi hefur verið ríkjandi um,
hvort bankavaxtabréfin yrðu
raunverulega gjaldgeng, þvi sé
nauðsynlegt að framlengja um-
sóknarfrestinn.
Gunnar Gubjartsson (F) kvað
það ekki geta farið fram hjá
neinum, að kvartanir frá bænd-
um hefðu farið mjög vaxandi
síðustu árin, sérstaklega hefði þó
verið kvartað um tvennt, annars
vegar það, að lánsfjárskortur
hafi verið og híns vegar Og lágt
afurðaverð, enda horfi svo, að
bændum muni fækka um ca. 100
á ári, svo sem verið hefði. Hins
vegar geti þetta mál, sem hér sé
til umræðu, skapað aukna bjart-
sýni í sveiiunum svo að bændum
taki að fjölga á ný en þó því
aðeins að breytingartillögur
minnihlutans verði samþykktar.
Málið hefði farið í hnút
Magnús Jónsson (S) kvaðst
mundu stilla sig um að fara út
í almennar umræður um efna-
hagsmálin. Þótt tilefni hafi verið
gefið til þess, þó vildi hann taka
fram, að skiptar skoðanir væru
um hvort hagur bænda væri lak-
ari nú en oft áður.
Þá kvaðst hann ætla, að málið
hefði farið í hnút, ef vextirnir
hefðu verið hafðir lægri, enda
búi bændur sízt við lakari kjör
en útvegsmenn, þegar allt kemur
til alls, m. a. með tilliti til þess,
að með ákvæðum frumvarpsins
verður verulegur hluti bænda
með öilu losaður við lausaskuld-
irnar, sem er víðs fjarri með út-
gerðina. Fyrir lægi breytingar-
tillaga um, að allar lausaskuldir
ársins 1961 verði teknar með.
Kvaðst hann ekki ætla, að það
sé svo auðvelt og eðlilegt, sem
látið sé i skína, þar sem í öllum
viðræðum um þessi mál hafi ver-
ið gengið út frá að breyting lausa-
skulda í föst lán yrði miðuð við
árslok 1960. Það mundi því með
öðrum Orðum valda því að við-
horf lánastofnananna breyttust,
svo að hætta yrði á, að bankarnir
teldu sig lausa allra mála.
Lánaff verffi út á vélar
Ingólfur Jónsson, landbúnaffar-
ráffherra gerði athugasemd við þá
fuliyrðingu GG, að bændum fækk
aði árlega um eitt hundrað, og
vitnaði í því sambandi til bænda
tals, sem tekið er upp úr jarðar-
skrá landnáms ríikisins, en þar
eru hvorki kaupstaðir taldir með
né tví eða þtríbýli, srvo að bænd-
ur verða um 11—12 hundruð
fleiri en þar er sagt. Kemur þá
í Ijós, að árið 1955—56 voru
byggðar jarðir 5176, 1957—58
voru 5168, 1958—59 voru þeir
5068, 1959—60 voru þeir hins
vegar orðnir 5159 eða fjölgaði
þegar er núverandi ríkisstjórn
tók við völdum, Og 1960—61
5266 eða fjölgaði enn. Upp-
lýsingar þessar kvaðst ráð-
herrann hafa frá Pálma Einans-
syni landnámsstjóra og stangist
þær alveg á við það, sem GG
hefði hér fullyrt.
Þá gerði hann noikkuð að um-
talsefni breytingartillögn þess
efnis, að vinnslustöðvar fyrir land
búnaðarafurðir verði teknar inn
í þetta írumvarp. Benti hann á,
að það sem lam-
aði vinnslustöðv-
arnar væru ekki
lausaskuldir
heldur skortur á
nýj-u fjármagni,
sem alltaf hefði
verið vitað, að
ekki fælist í þess
um lögum, þar
sem einungis væri þar um að
ræða að breyta lausaskulum í
föst lán. Einmg hefði mikið verið
rætt, að þessi lög gerðu einungis
ráð fyrir lánum út á fasteignir
en ekki vélar. Kvaðst ráðherr-
ann hafa upplýst það við 1. um-
ræðu þessa rnáls, að fyrir ríkis-
stjórninni vakti að byggja upp
lánasjóði landbúnaðarins, eins og
komið hefði fram frumvarp um,
með það fyrir augum að gera
það mögulogt, að lánað verði út
á vélar, sem aldrei hefur verið
unnt áður. Viðvíikjandi lánstím-
anum sé rétt að vekja athygli á
því, að ekki hefur verið ágrein-
ingur um að hafa hann til 20
ára, þótt lán útvegsins hafi verið
til 10 ára og nokkur til 15 ára,
en sennilega alveg undantekning,
ef þau hafa verið lengri. Og
enn má minna á það, að þeir
bændur, sem sótt hafa um breyt-
ingu á sínum lausaskuldum, fá
hlutfallslega milklu betri og meiri
fyrirgreiðslu en útgerðin, þannig
að margir eða jafnvel flestir
bænda fá mestum hluta lausa-
skulda sinn breytt í föst lán.
Loks gat hann þess, að fullyrt
hefði verið, að inn í verðlags-
grundvöllinn vantaði ýmsa liði,
en svo hefði verið um margra
ára skeið. Það verkefni væri þvi
fyrir dyrum að fá þar nokkra
bót á. _______
Gunnar Guffbjartsson (F)
bvaðst hafa upplýsingar sínar,
frá Hagstofunni og því hyggja,
að þær væru réttar, þess bæri
þó að geta, að engar tölur lægju
fyrir um 1962. ____^
Páll Þorsteinsson (F) ræddi
nokkuð um verðlagsgrundvöll
landbúnaðarvara. Einnig taldi
hann, að samdráttar gætti í land-
búnaði. A
Ingólfur Jónsson landbúnaffar-
ráffherra kvað Fjármálatíðindi
Landsbankans staðfesta, að bú-
fénaði hefði fjölgað s.l. tvö ár
og framleiðsla landbúnaðarafurða
aukizt meir en nokkru sinni,
það væri þvi sá samdráttur, sem
framsóknarmenn töluðu svo mik-
ið um.
Vatnselgur
og krap á vegum
í Eyjafirði
AKUREYRI, 20. marz. — Vegir
um Eyjafjörð innan verðan eru
flestir eða allir færir. Þó mi'n
Dalvíkurvegur vera orðinn erf
iður smærri bílum, þar sem þar
hefur verið ekið ofan á gömlum
klaka. Við hlýindin síðustu
daga, hefur sá klaki hlaupið í
vatnselg og krap og er því orð-
inn erfiður yfirferðar nema stór
um bílum. Þessi vegur mun
verða lagfærður einhvern næstu
daga. Vegurinn milli Akureyrar
og Húsavíkur um Svalbarðseyri
Og Dalsmynni hefur verið ill
fær að undanförnu, jafnvel afl
mestu bílum. í gær og í dag
fóru ýtur vegagerðarinnar um
veginn og ruddu hann svo að
nú er hann fær öllum bifreið-
um. — St. E. Sig.

Búnaðarsjóöum bætt gengistap
og tryggð ríkisframlog að auki
Framsóknarmenn hafa nú
gefizt upp á að halda því
að lesendum Tímans, að bönk
um og sjóðum hafi verið bætt
ur gengishalli, sem þeir hafi
orðið fyrir. í þessu felst við
urkenning á því, að Eysteinn
Jónsson fór rangt með, þegar
hann í rökþrotum greip til
þessara fullyrðinga. Engir
bankar eða sjóðir haifa feng
ið eða munu fá bættan geng
isalla nema landbúnaðarsjóð •
ir, eins og fyrirhugað er með
frumvarpi ríkisstjórnarinnar
um endurreisn búnaðarsjóð-
anna. Fra'misóknarmenn hafa
flutt fruimvarp um, að ríkis
sjóður bæti gengiishallann og
greiðj sjóðunum 10 millj. kr.
árlega í þessu skyni. Aðrar
tillögur hafa framsóknar-
menn ekki borið fram til við
reisnar búnaðarsjóðunum.
Þótt tillögur framsóknar-
manna væru samlþyikktar,
væru sjóðirnir eigi að síður
févana og gætu ekki lánað út
á framkvæmidir í sveitum
landsins.
Ríikisstjórnin gerði sér Ijóst
að stærra átak og frekari
tekjuöflun sjóðunuim til handa
var nauðsynleg, ti'l þess að
þeir mættu byggjast upp og
verða þess umkomnir að
veita landbúnaðinum þá að-
stoð, sem nauðsynleg er. í
frumvarpi ríkisstjórnarinnar
um sbofnlánadeild landbúnað
arins er sjóðunum tryggðar
árlega yfir 20 millj. kr. frá
ríkissjóði, 5,5—6 millj. kr.
með hækkun búvöruverðsins
til neytenda, auk 1% gjaldsins
sem bændum er gert að
greiða af búvörum. Verða því
árlegar tekjur sjóðanna 35
millj. kr. auk vaxtatekna og
er þar með lagður grundvöll
ur að uppbyggingu þeirra.
Með þessum hætti vex eigið
fé sjóðanna mjög ört, svo að
þeir verða færir um að veita
hærri lán en áður og skilyrði
skapast til þess að lækka vext
ina, þegar frá líður. Fram-
sóknarmenn skiidu við sjóð
ina í rústum, til málanna
hafa þeir fátt að leggja ann
að en það, að ríkissjóður
greiði gengishallann Og ekk-
ert annað. Framsóknarmenn
reyna hins vegar að gera íil
lögur ríikisstjómarinnar tor-
tyggilegar og vinna nú gegn
samþykkt þeirra, eftir því
sem þeir geta. Framsóknar-
menn telja öðru máli gegna
með sjávarútveginn heldur en
landbúnaðinn. Sjávarútvegur
inn hefur í mörg ár greitt um
2% útflutningsgjald af sjáv-
arafurðum, sem lagt er í fisk
veiðasjóð. Með því hefur sjáv
arútvegurinn eignazt sterka
lánastofnun, sem er sjávar-
útveginum mákil stoð í upp-
byggingu þess atvinnuvegar.
Ríkissjóður hefur greitt að-
eins örlitla upphæð, eða um
2 millj. kr., árlega í fiskveiða
sjóð á móti tugum milljóna,
sem útgerðin greiðir sjálf til
sjóðsins. Framsóknarmenn
fullyrða, að útgerðin fái
þetta bætt gegnum verðlagn
ingu á fiskafurðum, en sú
fullyrðing stenzt ekki, þar
sem sjávarútvegurinn hefur
ekki verð- og sölutryggingu
á sjávarafurðum hliðstætt
því, sem landbúnaðurinn nú
hefur á útflutningsafurðum
sínum. Framsóknarmenn tala
mikið um vextina og nauð
syn þess, að þeir verði lækk
aðir. Þess ber að geta, að
með því að byggja upp sjóði
landbúnaðarins, eins og lagt
er til með frumvarpi ríkis-
stjórnarinnar, skapast grund-
völlur fyrir því, að lána með
lágum vöxturn. Rétt er að
geta þess, að bændur íá inn
í verðgrundvöll landbúnaðar
vara vaxtagreiðslurnar og
standa því ekki nema að
nokkru leyti undir þeim
þunga, sem vextirnir skapa.
Það miá t.d. geta þess, að ár
ið 1958 voru vaxtagjöld í
verðgrundvellinum 8188 kr.,
en á árinu 1961 voru vaxta-
gjöldin reiknuð 16579 kr. Eft
ir því sem vaxtagjöldin eru
reiknuð hærra í grundvellin
um því hærra verð fær bónd
inn fyrir afurðinar. Það er
eftirtektarvert, að fram -ókn-
armenn hamast gegn því, að
búnaðarsjóðirnir verði byggð
ir upp með 1% gjaldi á bú-
vöruna, sem gefur búnaðar-
sjóðunum margfalda upphæð
á móti, en þeir sömu menn
hafa alltaf og munu sennilega
áifram ljá samþykki sitt til
þess, að gjald verði lagt á bú
vörur bænda til þess að
óyggja bændaihöllina í
Reykjavík.
nMm