Morgunblaðið - 31.03.1962, Qupperneq 13

Laugardagur 31. marz 1962
MORGVNBLAÐIb
13
Verkefni starfsfræðsiunnar
Ávarp Jónasar B. Jónssonar
fræðslustjóra á starfsfræðsludaginn
HIN öra .þróum í atvinmilífiniu og
mikjlar breytingar í framleiöslu
Ihafa í för með sér, að starfs-
greinum hefur fjölgað mjög á
eíðustu áratugum.
Allt fram á þessa öld tofcu
synir venjulega við störfum
feðra simna, enda áttu þeir fárra
fcosta völ, en dæturnar biðu gift-
ingar í heimahúsum. Engan sér-
stakan undirbúning eða menntun
þurfti til framleiðslustarfs annan
en þá reynslu sem hverju barni
féll í skaut við að vinna með
hinum fullorðnu. Engar vélar eða
tæki voru til nema handaflið og
vöðvakraftur einstaklingsins. Frá
vik frá þessu voru þó hinir sára-
fáu, sem hleyptu heimdragan-
um og réðust í það stórvirki að
afla sér menntunar til embættis-
starfa.
Á síðustu áratugum heflur orð-
ið byltimg í atvinnulífi hér á
landi. Er nú svo komið. að al-
menn verkamannavinna er að
mestu horfin, afgreiðsluistörf og
iðjustörf krefjast sérmenntunar,
landbúnaður, sjávarútvegur og
iðnaður byggist að mestu á vél-
tækni og sérhæfingu. svo að hver
maður verður að þekkja til hlít
«r þau tæki, sem hann vinnur
með, ef hann á ekki rýra afköst
heildarvinnu eða spilla fram-
leiðslunni.
Af þessu má Ijóst vera, hvílík
höfuðnauðsyn það er, að hver
einstaklingur ráðist til * þess
starfs, sem honum hentar og
hann hefur áhuga á. að hahn sé
búinn þeim hæfileikum, sem
þarf, til þess að leysa starfið vel
af hendi, og að harnn hljóti góð-
an undirbúning til starfsins.
Þetta er ekki aðeins mikilvægt
vegna afkasta hans í starfmu,
heldur einnig vegna öryggis hans
í lífinu og lífshamingju. Það hlýt-
lu' að vera erfitt að byggja upp
heilbrigt og jafnvægt fjölskyldu-
líf, halda lífsgleði og trú á giidi
lífsins fyrir þann. sem sífeilt er
að glíma við verkefni, sem hann
ræður ekki við eða hefur óbeit á,
jafnvel þótt það gefi góðar tekj-
ur.
Til þess að vinna að því, að
sem flestir þjóðfélagsþegnar fái
starf við sitt hæfi, hafa margar
þjóðir tekið upp starfsfræðsiu.
En með því er stefnt að þvi, að
gefa ungmemnum kost á fræðslu
um, hvaða starfsgreinar er um
að velja, og hvaða hæfileika og
undirbúningsnám þarf til hvers
starfs.
Fyrir tveimur árum settu
Finnar lög um starfsfræðslu, og
marka þau sjálfsagt tímamót í
þessum málum hjá Finnum.
Þessi lög gera ráð fyrir, að
starfsfræðslan fal'li . undir það
ráð'Uneyti, sem fer með vinnu-
miðlun eða málefni vinnumark-
aðsins.
Báðuneytið skipar starfs-
fræðslunefnd, sem ér skipuð
skólamönnum að hálfu en mönn-
um frá atvinnuvegunum að
■hálfu. Skólam'ennirnir eiga að
sjá um, að starfsfræðslan falli
eðlilega inn í starfisskrá skólanna,
en fiul'ltrúar atvinnuveganna
gæta þess, að starfsfræðslan gefi
æskufólki réttar og hagnýtar
upplýsingar um atvinnulíf þjóð-
arinnar.
Landinu er skipt í starfs-
fræðsluhéruð, en í hverju héraði
er sterfsfræðslumiðstöð, sem
starfsfiræðsluistjóri veitir for-
stöðu.
Höfiuðverkefini starfsfræðslunn
ar í Finnlandi er að skipu'leggja
fræðslu og upplýsingastarf um
hinar mörgu ólíku starfsgreinar,
safina upplýsingum um þær kröf-
ur, sem hver um sig gerir ti'l
starfsmannsins og gera skýrslu
um menntun, launakjör og at-
vinnumöguleika innan hverrar
starfsgreinar.
Þá er einnig verkefni starfis-
firæðslunnar að aðstoða ein-
staklinga við að gera sér grein
fyrir, hvaða starf þeim hentar
bezt og hvort þeir hafa hæfni til
þess -----, sem hugur þeirra í
svipinn beinist framar öðru að.
Einnig ber starfsfræðslunni að
aðstoða, ef einstaklingar vilja
skfpta um starf. .
En Finnar leggja áherzlu á, að
starfsfræðslan rýri ekki á neinn
hátt frelsi einstaklingsins til
þess að velja sér starf eða við-
fangsefni, starfsfræðslan aðeins
leiðbeinandi.
Ég gæti hugsað mér, að þetta
fyrirkomulag, sem Finnar hafa
tekið upp, mundi henta hér.
Ráðuneytið, annað 'hvort atvinnu-
eða ef til vill fremur félagsmála-
ráðuneytið, skipaði starfsfræðslu
nefnd fyrir allt landið. sem yrði
eitt starfsfræðsluhérað, og sú
nefnd réði til sín einn eða fleiri
menn til þes-s að hafa á hendi
skipulagða starfsfræðslu um allt
landið.
Sérsitákir kennarar yrðú þjálf-
aðir úl þess að hafa hina al-
mennu starfsfræðslu á hendi í
skólum, en nánari leiðbeiningar
gefnar af sérfróðari mönnum.
Hin mikla aðsókn að starfs-
fræðsludögunum hér gefur ótví-
rætt til kynna, að æskan vilji
fá raumhæfar upplýsingar um,
hvaða möguleika þjóðfélagið
hefur handa þeim varðandi lífs-
starf. Allir vilja búa við mann-
sæmandi kjör, allir vilja kjósa
sér starf. sem þeim þykir gaman
að, og mikilsvert frá sjónarmiði
þjóðfélagsins er, að sem flestir
einsitaklingar komi glaðir og
ánægðir heim að loknu dags-
verki.
Að jþví er stefint með starfs-
fræðsludeginum og óska ég þess,
að góður árangur náist.
Verður hann næsti geimfarinn? — Ekki ef hann mögulega
kemst hjá því! — Myndin sýnlr Bob Hope í hlutverki sínu i
nýrri mynd, sem verður frumsýnd í London næstkomandi
mánudag. Með Hope leika i m.yndinni Bing Crosby, Joan
Collins og Dorothy Lamour, Myndin heitir „The Road To Hong
Kong“ og er fyrsta „Road“-myndin, sem gerð er í níu ár, en
þessar myndir kannast flestir við frá fyrri tíð. (AP)
Þorkell Sigurðsson vélstjóri skrifar Vettvanginn í dag — Togaraútgerðin hefur
verið undirstaða fjársöfnunarinnar — Togararnir fái að veiða að 4 mílna mörk
um — Togarasjómenn og útgerðarmenn börðust fyrir friðuninni — Um þetta
m. a. fjallar greinin, sem höfundurinn nefnir: Landhelgin og framtíð ís-
lenzkr togaraútgerðar
Á ÁRINU 1955 gat ég þess í eiflt
irmiála að bókarborni um land-
helgismálið, að ég liti sivo á
að íslenzka þjóðin stæði nú á
tímamótum þvi nú vœri hún
fyrst að vakna til fullrar með-
vitundar um rétt sinn til að
njóta ein hinna ómetanlegu auð
æfa, sem eru fólgin í göngum
nytjafiskanna í landgrunnshafið
aillt í kringum íslands. Þjóðinni
bæri því að fyikja sér saman í
eina órofa heild til að fá þarin
rétt viðurkenndan; einnig til að
vernda þasisi náttúruauðæfi siin,
bæði fyrir allri erlendri á-
gengni, eftir því sem mögulegt
væri, og einnig með nauðsyn-
legri friðun vissra svæða eftir
því sem nauðsynlegt verður í
framtíðinni og fært þykir.
Á öðrum stað í sömu bók set
ég fram það sjónarmið, að orðið
„landhelgi" tákni aðeins það,
að svæðið innan þeirra marka sé
belgað viðkomandi landi til eig
in nytja. Það sé því algjört innan
ríkismiál viðkomandi þjóðar,
hvaða veiðafæri eru notuð af
þegnum hennar, á hennar einka
veiðisvæðum. Það sé algjör hugs
unarvilla ef menn standi í þeirri
trú, að togveiðar, hvort heldur
þurfi að banna á hinum af-
mörkuðu friðunar- eða land
helgissvæðum.
Síðan þessi sjónarmið voru
eett fram, hafa rnikiil og merk
tíðindi gerzt. Það er ekki of-
mælt þótt sagt sé, að algjör
tímamót hafj orðið. Nú hefur
loks tefeist að flá þá þjóð, sem
hefur verið höfuð andstæðingur
íslands í landhelgismálinu til að
hverfa frá sínu fyrra hefðbundna
sjónarmiði (3 mílna reglunni)
og viðurkenna 12 rnílur, sem
fiSfeveiðilandlhelgi við ísland
með opinni leið til meiri út-
færslu síðar, ef fullgild rök eru
færð fyrir nauðsyn þess, sem
standast fyrir alþjóðadómi —
(Haagdómstólnum), ef efeki næst
samkamiulag án þess.
Það er ástæða til að leggja
áherzlu á þá staðreynd, að þetta
er annar mesti sigur, sem unn-
inn hefur verið fyrir íslenzku
þjóðina, í baráttunni fyrir endur
heimt hinna fornu réttinda, sem
hún hafði verið rænd á niður-
lægingartímabili liðinna alda.
Að svo giftusamlegur endir
varð á því máli má þalkka mjög
hyggilegri málsmeðferð og ör-
uggri forustu. Það ber einnig að
vekja sérstaka athygli á þeirri
staðreynd, að útvegsmenn og
sjómenn stóðu óskiptir á bak við
allar sóknaraðgerðir í þessu
máli, bæði frá togurum og bát-
um. Þessir menn höfðu fylgzt
með hinni þverrandi fiskgengd
á veiðisvæðunum, eftir að hin
áhugnanlega áhrifa erlendra
veiðiskipa náði hámarki, eftir
seinni styrjaldarlokin. Menn
gerðu sér að fullu grein fyrir
því, að ef árangurs mátti vænta,
urðu allir aðilar að standa sam-
an svo aðal auðuppsprettu ís-
lenzku þjóðarinnar, yrði forðað
frá eyðingu, áður en það yrði
of seint.
Hér voru menn að keppa að
því, að friða sem mest af ís-
lenzku veiðisvæðunum frá er-
lendri áníðslu, svo bæði íslenzk
ir togarar og bátar gætu í friði
notið þeirra náttúrugæða, sem
land þeirra byði þeim upp á.
□
Efeki efast ég um það, að íis-
lenzkir togarasjómenn og útvegs
menn hafi trúað því, þegar þeir
studdu eftir megni að framgangi
þessa máls, að íslenzku togskip-
in mundu einnig flá að njóta
hlunnindanna af hinni auknu
friðun, og fá a.m.k. að veiða á
sömu slóðurn og áður, upp að
fjögurra miílna mörkunum. Við
sem höfum starfað á togaraflot
anum frá árunum 1915 og fram
á 6. tug aldarinnar gerum okkur
að fullu grein fyrir því, að meg
in uppistaðan að hinni ævintýra
legu fjáröflun íslenzfes sjávanit
vegs var hjá togarafiotanum,
þótt þar hafi Skiptzt á skin og
skúrir. Þar er því að finna aðal
undirstöðuna að hinum ævin-
týralegu framförum og uppbygg
ingu efnahagslífs íslenzku þjóð
arinnar, sem átt hefur sér stað
hjá henni síðan um aldamótin
seinustu. Þeirri staðreynd ættu
hvorki Reykvikingar né Iiafin-
firðingar að gleyma, því þar hef
ur togaraútgerðin verið stortæk
ust og árangursrífeust.
En nú hafa þau tíðindi gerzt,
að þessi afkastamestu framleiðslu
tæki þjóðarinnar virðast vera
orðnir eins feonar „vargar í vé
um“ á lífcama hins íslenzka þjóð
armeiðs, þar sem togskipin íis-
lenzku eru rekin út fyrir 12
mílna mörkin, á aðalfisfeisvæð-
unum þann tima, sem von er til
að aflinn gæti orðið það mikill,
að hann gæti bætt um þá afla-
tregðu, sem orðin er á fjarlægari
miðum. Þetta er því furðulegra
þegar það er haft í huga að eft
ir að búið er að bægja frá mörg
um hundruðum erlendra sfeipa,
sem mun svara tiil þúsunda, mið
að við skipastærðir fyrir styrj-
öldina má segja að um algjöra
friðun miðanna væri að ræða,
fyrir togaveiðumi, þótt þessi ca
44 íslenzku skip fengju að veiða
áfram á þeim miðum, sem þau
veiddu á áður. Það vekur því
ennþá meiri furðu mína þegar
íbúar heillra byggðarlaga eru
farnir að stofna til samþykkta,
þar sem þess er krafist, að ís-
lenzfeu togurunum verði bannað
ar veiðar innan 12 mílna mark-
anna, á þeim veiðisvæðum, sem
þeir höfðu áður aðgang að.
Hér skulum við því líta til
baka. Eins og að framan er sagt
þá er það algjört innanríkis-
mál íslands hveris konar veiðar
færi íslendingum er leyfilegt að
nota, á þeim veiðisvæðum, sem
eru innan fiskiveiðilandhelgi
þess. Þar kemur aðenis til greina
að vega og meta hvaða veiðíað-
ferð er hagkvæmust með tilliti
til aflamagns miðað við tilkostn
að vörugæði og hvaða veiðiferð
er skaðlegust fisfestofninuim.
Hvað viðkemur hagkvæmn-
inni, skulum við líta til ársins
1951. Þá höfðu togararnir ofekar
aðgang að öllum beztu vertíða-
miðunum upp að 3. mílna mörk
unum, en bátarnir höfðu þá það
fram yfir togarana, að geta ver
ið á öl'lum grunnmiðunum þar
fyrir innan, en þó var svo kom
ið að óumfilýjanlegt var talið,
til að bjarga bátaflotanum, að
veita þeim forréttindi um fisk-
verð með bátagjaldyerisifríðind-
unum, sem svaraði til þess að
meðaltaili, að hverjum toggra
var mismunað um kr. 700.000 ár
lega fró árinu 1951, til ársins
1958, eða kr. 5,6 millj. á hvert
skip á 8 ára tímabili. Þetta mis
rétti var talið fært að leggja á
togarana, vegna þeirra mögu-
leifca, sem þeir höfðu fram yfir
bátana. Þetta atriði útaf fyrir
sig talar sínu máli, um hag-
kvæmnina, þegar togaramir
meiga fiska á þeim slóðum sem
þorskurinn heldur sig mest á
um aðalhrygningartímann. Hvað
vörugæðunum viðvifeur er miálið
næsta einfalt. Algengt mun það
hafa verið að í kapphlaupinu um
aflamagn séu lögð svo mörg net
í sjóinn frá bátunum, að ekki
takist að inrjbyrða allan afilann;
afleiðingin verður að stór hluti
afilans verður gamall, fiskurinn
búinn ð vera langan tíma dauður
Framh. á bls. 14