Morgunblaðið - 20.06.1962, Qupperneq 6

6
MORCUNBLAÐIÐ
Miðvikudagur 20. júni 1962
Kristján Albertsson:
Eiga fsiendingar að vera
ókuríe'sari en aSrar þjóðir?
ÉG skíl vel bílstjórann sem kvart
aði yfir því fyrir skemmstu í
Morgunblaðinu, að ókunnugir
menn þúuðu hann eins og hund.
Hver skilur ekki muninn á því
að sagt sé: Viljið þér gjöra svo
vel að aka mér inn á Laugaveg
70 — eða: Viltu fara með mig inn
á Laugaveg 70? Hvers vegna ættu
íslendingar að vera ókurteisari
en allar aðrar þjóðir?
Um gjörvallan siðaðan heim er
gerður munur á því hvernig tal-
að er við kunnugan mann eða
ókunnugan. Hver einasti kurteis
maður um Norðurlönd, Þýzka-
land og önnur lönd, þar sem
ýmist er þúast eða þérast, þérar
hvern ókunnugan mann; en í
brezk-ameríska heiminum, þar
sem allir þérast er ókunnugur
maður sem t. d. heitir Brown
ávarpaður Mr. Brown, en ef um
konu er að ræða Mrs. eða Miss
Brown — sem svarar til þéringa
á okkar máli. Þetta veit hver
maður. Og þó er því haldið að
Islendingum að í Englandi og
Ameríku þúist allir!
Hver kurteis maður finnur, að
það er ekki hægt að vaða ofan
í ókunnugt fólk og þúa það eins
og hund Þess vegna mun kurteist
fólk á íslandi halda áfram að
þéra ókunnuga, þrátt fyrir alla
viðleitni skóla, útvarps og blaða
til þess að afsiða þjóðina í þessu
efni.
Reglan var að eldri menn réðu
því við hverja yngri menn þeir
urðu dús, en konur við hvaða
karlmenn. Það hefur aldrei verið
nein ástæða til þess að breyta
þessari kurteisisvenju. Hún var
í alla staði viðkunnanleg og sjálf
sögð.
Ekki ei hægt að hugsa sér
meiri misskilning í þessu efni
en þann sern fram kemur í bréfi
til Velvakanda í Morgunblaðinu
í gær, þar sem segir að þéringar
eigi uppruna sinn í „lélega
einangrunarkennd hrokafullra
manna“. Þær eiga uppruna sinn
sumpart í kurteisi við ókunnuga
— en sumpart í vissri varúð.
Benedikt Gröndal segir frá því í
Dægradvöl, að eftir fertugsaldur
(minnir mig) hafi Jón Sigurðsson
; Leiðrétting
í FRÉTT í Morgunblaðinu 7.
júní sl. var sagt frá því, að
Vopnafjarðarkirkju hefði verið
gefinn skírnarfontur og skírnar-
skál. Þar var ekki rétt skýrt frá
því, hverjir gáfu kirkjunni silf-
urskírnarskálina. Það voru börn
Ingólfs Gíslasonar læknis og
konu hans, Oddnýjar Vigfúsdótt-
ur. Gáfu þau skálina til minning
ar urn foreld-ra sína. Biður Mbl.
hlutaðeigandi afsökunar á mis-
skilningnum, sem hér hefur átt
sér stað.
hætt að bjóða dús nýjum stú-
dentum sem komu til Kaup-
mannahafnar frá íslandi. Ástæð-
an hefur vafalaust verið sú, að
hann hefur tekið eftir því að
sumir þeirra urðu full-kumpán-
legir, eða spurulir, eða jafnvel
ókurteisir ef hann leyfði þeim
að þúa sig. Hann hefur átt síður
von á slíku ef hann léti þá þéra
sig.
Þéringum fylgir kurteisi. Bjami
Jónsson frá Vogi var að kíta við
mann, í gamni, yfir skál, og bauð
honum dús með þessum orðum:
Má ég annars ekki bjóða yður
dús — það er svo óviðkunnan-
legt að þurfa að segja „Bannsett-
ur asninn yður“. í þessu fólgst
sá auðsæi sannleikur, að það er
hægara að vera ókurteis við
mann ef maður þúar hann.
Að þúa ókunnugan mann upp
úr þurru hét á íslenzku að þúa
hann eins og hund — og ætti
að heita svo alla tíð. Aðeins er
kunnugt um einn mann sem var
svo kurteis að hann þéraði
hunda, spekinginn með barns-
hjartað Björn Gunnlaugsson. Ein
hvern tíma skaut einhver því
að honum að óþarft væri að þéra
hundana kringum Bessastaði,
þetta væru allt gamiir kunningj-
ar. Skömmu síðar heyrðist Björn
Gunnlaugsson bjóða hundi dús:
Við höfum nú þekkst svo lengi,
Flekkur minn, að ég get ekki
verið að þéra yður lengur. En
hundurinn horfði undrandi á yfir
kennarann og skildi ekki
þessa vinsemd. Þá héíf Björn
Gunnlaugsson áfram að þéra
hann. Auðvitað hefði honum
aldrei getað komið til hugar að
þúa ókunnúgan mann sem varð
á vegi hans. Hrokalausari maður
var þó ekki til. Hann var blátt
áfram einn kurteisasti maður
sem hugsast gat.
í fámenni skapast aðrar um-
gengnisvenjur en í bæjum, menn
þekkja hver til annars. Bænda-
fólk er yfirleitt mjög kurteist
allsstaðar um heim, og því minni
nauðsyn á fjarlægð milli ókunn-
ugra við fyrstu kynni, en í borg-
um. Og á íslandi virðir bænda-
fólk kurteisissiði borgarbúa, til
dæmis hef ég aldrei hitt bónda
sem ekki hafi þérað mig, unz
við komum okkur saman um ann
að. Allir kannast við hina var-
færnu, kurteisu spurningu sveita
manns, sem maður hittir á förn-
um vegi: Hver er maðurinn, með
leyfi?
Sú viðbára gegn þéringum, að
sumir kunni ekki að þéra, er fár-
ánleg. Sá maður sem ekki þykist
geta lært þessar þrjár orðmyndir:
þér — yður — yðar — skipar sér
á lægra menningarstig en hugsan
legt er á íslandi.
í blaðaviðtölum er fólk, sem
spyrillinn er áður ókunnugur,
ýmist þúað eða þérað, án þess
að hægt sé að sjá hverjum regl-
um hér er fylgt. Samtöl sem farið
hafa fram á ensku, með sjálf-
sögðum þéringum, eru birt með
þúi í hverri spurningu. Slíkt er
herfilegur kauðaskapur og al-
rangt. Og með hvaða rétti vaða
blaðamenn að t d. tvítugri
stúlku, sem er nýorðin stúdent,
og þúa hana eins og hund?
Allur þessi dús-kláði kom með
hernum á stríðsárunum — mönn-
um var sagt að „you“ (þér)
þýddi „þú“, að allir Bretar og
Ameríkanar þúuðust, og því sjálf
sagt að íslendingar leggðu niður
þéringar. Nú ættum við að vita
betur.
Kurteist fólk á íslandi heldur
áfram að þéra ókunnuga, og mun
gera það. Hitt er annað mál, og
er viðkunnanlegt, að íslendingar
sem þekkjast, og vilja þekkjast,
eru nú fljótari að verða dús en
áður tíðkaðist.
Kurteisi er yfirleitt mjög við-
kunnanleg, og hún styðst og styrk
ist, með öllum þjóðum, einmitt
við form og venjur — sem ekki
er hægt að rökstyðja með öðru
en því, að þau séu kurteisi, viss
viðurkenning á þeirri virðingu,
sem manni er skylt að sýna öðr-
um manni. Vér íslendingar eig-
um ekkert af slíku tagi í ávarps-
formi neina þéringarnar.
Væri æskilegt að skólar, út-
varp og blöð bættu nú ráð sitt
og tækju höndum saman um að
sporna við þeim durnaskap,
þeirri afsiðun sem fengið hefur
að þróast um skeið, og er að
gera íslendinga að ókurteisari
þjóð en nokkurt vit er í að við
séum.

Þessir tveir vinningar í happdrætti Krabba meinsfélagsins, Landrover og hjólhýsi, hafa
vakið athygli vegfarenda í Austurstræti. — Dregið verður í happdrætti þessu eftir 10 daga.
• Þerriblaðsvísur enn
Enn er fólk að skrifa Vel-
vakanda og hjálpa honum við
að feðra vísurnar, sem hann
birti á dögunum. Flestir eru
sammála um höfunda flestra
vísnanna. Hér kemur þó athuga
semd við eina „feðrunina" frá
„Ölfusingi“:
„Það þykir mér á vanta hjá
þeim, sem hafa ritað um
þerriblaðsvísurnar, að þeir
hafa varla minnzt á hvaða
vísur eru stældar. Það eru
nefnilega ekki aðeins ákveðnir
höfundar, heldur alveg ákveðn
ar vísur, sem eru stældar.
A. m. k. er svo um vísur Hann-
esar Hafsteins; ég held allar;
og líklega einnig hinar. Fyrst
og fremst er bragarhátturinn
sami, blærinn svipaður og
einnig orðaval. — Gott dæmi
þess er 2. vísan í síðari flokkn
um, sem G. E. J. „feðrar“ rangt.
Hún er ótvíræð stæling á vísu
eftir Jón Þorláksson, prest á
Bægisá. Berum saman:
Hér mun klessast hripað letur,
heiminn kvaddi þurrkutetur,
aldrei leit ég betra blað.
Oft mér það að gagni góðu
gleypti upp í sig pennamóðu,
meðan starfa mátti það.
Og eins og Jón Þorláksson
yrkir um Vakra-Skjóna:
Hér er fækkað hófaljóni,
heiminn kvaddi Vakri-Skjóni,
enginn honum frárri fannst.
Bæði mér að gamni og gagni
góðum ók ég beizla-vagni,
til á m(-ðr,n tími vannst.
Hér er ekki um að villast.
Þá mun 17. vísan vera stæld
eftir vísu Páls Ólafssonar, þó
að ég kunni ekki fyrirmyndina
nógu vel til að fara með
hana . . . .“
• Kirkjubyggingar
í Reykjavík
„Aðkomukona" skrifar:
Margt var nú skrifað og skráð
um borgarstjórnarkosningarnar
á dögunuin, hvað búið væri að
gera í borginni, og hvað stæði

m
til að gera. En einkennilegt
þótti mér það, að hvergi
heyrði ég, eða sá, minnzt á
kirkjurnar.
Kirkjubyggingarnar hafa þó
einmitt verið eitt af því marga,
merka og góða, sem framkvæmt
hefur verið í þessum bæ á und
anförnum árum, og margir hafa
lagt því þarfa og fagra máli
lið, bæði í orði og verki.
Og í framtíðinni er sjáanlegt,
að kirkjumálin verða eitt af
því þarfa og merka, sem unnið
verður að í borginni.
Einkennilegt, að þessa skyldi
ekki vera almennt getið í um-
ræðum um framkvæmdir í
nútíð og framtíð.
• Skálholt
Fyrir nokkrum dögum minnt
ust blöðin á það, að frændur
okkar á Norðurlöndum hefðu
gefið fé til skólastofunnar í
Skálholti, lýðháskólastofnunar,
Ljómandi hugmynd! — Von-
andi tekst okkur íslendingum
( að stofna lýðháskóla, og þá ein
mitt 1 Skálholti, þeim forn-
fræga stað.
En það má með engu mótl
blanda unglingaskóla þar í.
Þetta á að vera lýðháskóli fyrir
fullorðið, þroskað fólk.
Rólegur, virðulegur staður og
biskupssetur.
Það mun sannast, að lýðhá-
skóli yrði sóttur, og þó að hann
yrði ekki fullskipaður þegar
í stað, mætti það ekki draga
úr áhuganum. — Aðsókn myndi
eflast, landi og lýð til blessun-
ar.
— Aðkomukona.