Morgunblaðið - 01.11.1962, Síða 10

10
MORGUNBLAÐ1Ð
Fimmtudagur 1. nóvember 1964
MYRKRAVERKUM LÝKUR Á KÚBU
Hér rekja utanríkis-
málasérfræðingar Ob-
servers atburðarásina,
sem leiddi til að Kenne
dy tilkynnti hafnbann
á Kúbu.
KLUKKAN Niu að morgni
dags fyrir fjórtán dögum,
þriðjudaginn 16. október, heim
sótti Robert McNamara, Iand
varnamálaráðherra Bandaríkj
anna, forsetann í Hvíta hús-
inu.
Allt var tiltölulega rólegt:
faðir forsetans ætlaði að
dveljast hjá honum nokkra
daga, nýbúið var að heilsa Ben
Bella frá Alsír með 21 fall-
byssuskoti, og opinberlega var
búið að neita uggvekjandi frá
sögnum um langdrægar eld-
flaugar á Kúbu, sem birzt
höfðu í hægri sinnuðu blaði í
Miami viku áður. Helzta
vandamál í alþjóðasamskipt-
um var ekki Kúba, heldur
Berlín.
En McNamara var kominn
til að sýna Kennedy ljósmynd
ir, sem voru sterk sönnunar-
gögn fyrir því, að Rússar væra

,
m ;< ; í:
b ~>*á

Kennedy átti í sálarstríði.
að reisa stöðvar fyrir eldflaug
ar, búnar kjarnorkuvopnum, á
Kúbu. Myndirnar höfðu verið
teknar af bandarískum könn-
unarflugvélum yfir eyjunni.
ÖRUGG VISSA.
Þessar fréttir staðfestu
verstu grunsemdir forsetans,
en hann tók þeim með var-
kárni. Hann hafði þegar feng
ið skýrslur frá upplýsinga-
þjónustunni um eldflauga-
stöðvar á Kúbu, en hann
minntist hvernig upplýsinga-
þjónustan hafði brugðizt í sam
bandi við hina misheppnuðu
innrás í „Svínaflóa" árið 1961,
og þess vegna gefið fyrirskip
anir um aukið könnunarflug
til að komast yfir betri sann-
anir. í þetta sinn varð örugg
vissa að fást. Nú var það ekki
lengur Castro, sem hann þurfti
að fást við, heldur Krúsjeff.
Ef skýrslurnar voru réttar, var
Kúba ekki lengur vandamál í
Ameríku, heldur orðin sverð
Rússa í nýrri hernaðarlegri og
pólitískri hólmgönguáskorun
um allan heim.
Hann gaf skipun um að mál-
ið yrði rannsakað aftur vand-
lega úf lofti. Hann lét flytja
orustu- og sprengjuflugvélar
suður á bóginn til flugvalla á
Floridá. Hann sendi Gromyko
boð um að hitta sig á fimmtu-
dag og stjórnmálasérfræðing
ar blaðanna gerðu ráð fyrir að
talað yrði um Berlín.
Það sem eftir var dagsins
framkvæmdi forsetinn það
sem hann hafði ákveðið fyrir-
fram. Hann tók á móti Schirra
geimfara, ásamt konu hans og
tveim börnum. („Ég veit hver
þú ert“, sagði Suzanne Schirra
sem er fimm ára gömul við
Kennedy), og sýndi þeim smá
hesta Caroline.
VIÐRÆÐUR VIÐ
GROMYKO.
Það sem eftir var vikunnar
var talið að Berlín væri eina
vandamálið. Á fimmtudag
ræddi Gromyko við Kennedy í
tvær stundir og síðan í fjóra
og hálfa stund við Dean Rusk,
og var talið að viðræðurnar
yrðú um Berlín.
Á föstudagsmorgun fór for-
setinn í flugferð til að taka
þátt í kosningaherferðinni, á-
varpaði stóra fjöldafundi, og
gisti í Chicago: f kvöldverða-
boði þann dag var tekið eftir,
að hann talaði með óvenju
mikilli hógværð um republik-
ana. Að öðru leyti virtist hann
ver. í bezta kosningaskapi.
Þegar forsetinn var kom-
inn til Sheraton-Blackstone
hótelsins í Chicago um kvöld
ið, ákvað hann að snúa aftur
til Washington daginn eftir.
Klukkan 9.40 á laugardags-
morguninn, tilkynnti blaða-
fulltrúi hans, Pierre Salinger,
að forsetinn hefði fengið kverf
og mundi snúa þegar í stað aft
ur til Hvíta hússins.
Þegar hann kom til Wash-
ington, sannfærðist hann um
að sönnunargögnin væru ó-
hrekjanleg. Þegar voru nokkr
ar eldflaugar komnar og þar
að auki var verið að reisa
stöðvar fyrir fleiri slíkar, sem
gátu dregið til Washington,
og framkvæmdum hraðað ó-
trúlega mikið. Tvær myndir
sýndu sama staðinn með eins
dags millibili. Á fyrstu mynd
inni sást ekkert nema 40 far-
artæki og nokkur tjöld, á
hinni síðari voru sjö eldflaug
ar, fjögur tæki til að reisa
þær upp, tjöld fyrir 500 menn
og 100 farartæki. Á þeim fjór
um dögur-. sem liðnir voru,
síðan McNamara hafði sýnt
honum fyrstu myndirnar, virt
ust nokkrar eldflaugar hafa
orðið reiðubúnar til skots.
ÓSVÍFNAR LYGAR.
Meðan verið var að safna
þessum sönnunargögnum
hafði Kennedy hlustað á
Rússa fara stöðugt með ó-
svífin ósannindi um fyrirætl-
anir sínar á Kúbu — það
minnti óhugnanlega á Pearl
wmmmm
McCone
Harbour. Á fimmtudag, þegar
Kennedy var búinn að fá flest
sönnunargögnin, hafði Gromy
ko fullvissað hann um, án
þess að depla augunum, að
engar eldflaugar, sem nota
mætti til annars en varnar,
væru á Kúbu. Hann hafði jafn
vel sagt, að Krúsjeff sjálfur
hefði falið sér að lýsa yfir
þessu. Bersýnilegt var, að
Rússar voru vitandi vits að
senda Bandaríkjamönnum op
inbera hólmgönguáskorun. —
Ljósmyndirnar sýndu að lítið
hafði verið gert til að reyna
að fela eldflaugastöðvarnar.
Allar upplýsingar og leið-
beiningar, sem fá mátti frá
hinu mikla starfsliði í Wash-
ington — hópur sérfræðinga
í túlkun loftmynda og sérfræð
ingum í hegðun Rússa — voru
nú komnir til forsetans. Það
McNamara
var komið að honum að taka
ákvörðun.
Forsetinn var búinn að búa
sig undir slíkar aðstæður, allt
frá því hann var kosinn. En
samt þótti það enn næsta ó-
trúlegt, að Krúsjeff, sem hef
ur sýnt að hann e± varkár og
tillitsiaus, skyldi fara að velja
hólmgönguvöll, þar sem
Kennedy hlaut að taka snarp
ara á móti en nokkurs staðar
annars í heiminum, bæði
af stjórnmála- og hern-
aðarójtæðum. Auk þess var
þetta staður, þar sem Banda-
ríkjamenn voru í fyrsta sinn
betur settir hernaðarlega.
Hvað ætlaði Krúsjeff sér !
rauninni? Voru eldflaugastöðv
arnar á Kúbu alvarleg hern-
aðarleg hótun? Áttu þær að
styðja Krúsjeff í samningum
á toppfundum framtíðarinnar?
Eða áttu þær fyrst og fremst
að vera prófsteinninn á vilja
Bandaríkjamanna til að verja
sig? Svörin við þessum spurn
ingum hlutu að ráða miklu
um ákvörðun forsetans um
hvað gera skyldi.
Hvað sem öðru leið var
Kúba orðin pólitísk púður-
tunna. Það voru liðin nærri
nákvæmlega tvö ár, síðan
Kennedy hafði sett fram í
kosningaherferð sinni áætlun
í fimm liðum um að reka
Castro frá völdum. í þeirri á-
ætlun hafði verið lofað, að
flóttamönnum frá Kúbu
skyldu gefnar frjálsar hendur
og Krúsjeff varaður við að
seilast til landa í Vesturálfu.
En strandhögg flóttamann-
anna og innrásin höfðu mis-
tekizt og áhrif Rússa á Kúbu
höfðu farið sívaxandi.
FJÓRAR LEIÐIR.
Um miðjan júlí kom fyrsti
hópurinn af sovézkum tækni-
fræðingum til Kúbu. í ágúst
var Ijóst af könnunarflugi, að
unnið var að hernaðarfram-
kvæmdum af miklu kappi.
Orðrómur um eldflaugastöðv
ar hafði breiðst út, en forset
inn neitaði að hefja hernaðar
aðgerðir í flýti. í stað þess
herti hann á verzlunarbannmu
við Kúbu, þrátt fyrir hávær
mótmæli frá Bretum og öðrum
siglingaþjóðum á Vesturlönd-
um.
Hann varaði samt við því,
að Bandaríkjamenn myndu ef
til vill breyta um stefnu, ef
Kúba fengi árásarvopn. Nú
lágu fyrir honum óumdeilan-
legar sannanir fyrir því að
Kúbumenn hefðu fengið eld-
flaugar, ætlaðar til árása.
Á laugardag (eins og for-
setinn sagði vinum sínum síð-
ar) velti hann fyrir sér fjór-
um mögulegum leiðum. f
fyrsta lagi: hann gat haldið
að sér höndum. í öðru lagi
gat hann gert innrás á Kúbu.
í þriðja lagi gat hann sett
hafnbann til að hindra frek-
ari flutninga eldflauga og láta
um leið gera loftárásir til að
þurrka út þær eldflaugastöðv-
ar, sem þegar var búið að
reisa. f fjórða lagi gat hann
sett hafnbann og um leið gert
pólitíska atlögu hjá Samein-
uðu þjóðunum. og reynt að
tryggja sér fullan stuðn-
ing Ameríkuríkjanna. Þessa
ákvörðun gat forsetinn ekki
tekið fyrr en eftir mikið sál-
arstríð.
INNSTI HRINGURINN
Hann varð ekki var við
neinn grund vallarágreini ng
milli ráðgjafa þeirra, sem
hann kallaði til Hvíta hússins.
Hann tók ákvörðun sína án
þess að kalla saman fund
stjórnarinnar eða öryggisráðs
ríkisins. í stað þess leitaði
hann ráða hjá innsta hring ráð
gjafa sinna. Menuirnir, sem
mest valt á, voru Maxwell
Taylor, hershöfðingi og Robert
McNamara, sem voru aðalfull-
trúar Pentagons, sem mikið
reið á við þessar nýju aðgerð-
ir; bróðir forsetans Bobby, sem