Morgunblaðið - 21.11.1962, Blaðsíða 13

Miðviku'dagur 21. nóv. 1962
MORGI/NBL.4Ð1Ð
13
New YorTc, laugardag,
17. nóvember.
„I»ESSIR tímar eru, eins og
síðustu viðburðir hafa sann-
að, háskalegir tímar, e.t.v.
háskalegri en nokkru sinni
síðan á dögum Svarta dauða
miðaldanna.“
Þannig komst New York
Times, eitt áreiðanlegasta og
vandaðasta dagblað heims-
ins m. a. að orði í forystu-
grein sinni fyrir nokkrum
dögum þegar það ræddi um
ástandið í alþjóðamálum. —
Það hélt áfram á þessa leið:
„Vér þurfum aðeins að
horfa til baka um æviskeið
tveggja kynslóða til þess að
minnast tíma þegar styrjöld
var ævintýr, eða a.m.k. nærri
því velkomin tilbreyting frá
fábreytni friðartímanna. Her
menn beggja styrjaldaraðila
Sigurður Bjarnason:
tyrjaldaröttinn í blöð-
um og bókmenntum
þessarar flugsveitar tekið á
móti fyrirskipunum um það
á vélrænu dulmáli að setja
stefnuna á Moskvu. Ókleift
reynist að ná radíósambandi
við hann og flugsveitin held-
ur hiklaust áfram með hinn
voðalega farm sinn.
Samtal forsetans og forsætis-
ráðherrans.
Þegar þannig er komið setur
yfirmaður öryggisstöðvanna sig
reynzt óframkvæmanleg ákveð-
ur forsetinn að nota einka-síma
línu, sem hann og forsætisráð-
herra Sovétríkjanna hafa komið
sér saman um að nota á ýtrustu
hættustund.
Það, sem síðan gerist er að
forsetinn nær símtali við for-
sætisráðherra Sovétríkj anna og
skýrir honum frá hinum skelfi-
legu mistökum og yfirvofandi ár
ás á Moskvu. Skal efni bókar-
innar ekki rakið hér mikið nán-
ar. En hinir tveir stórveldaleið-
togar eiga löng samtöl sín
á milli. Niðurstaða þeirra verður
sú, að til þess að sannfæra for
sætisráðherra Sovétríkjanna um
að hér sé ekki um að ræða árás á
Moskvu að yfirlögðu ráði tekur
hann ákvörðun um, að fyrir-
skipa amerískum sprengjuflug-
vélum að varpa jafn miklu
magni kjarnorkusprenigja á New
York samtímis því sem sprengj-
urnar falla á hina rússnesku
höfuðborg. Það er sú fórn, sem
færa verður til þess að koma í
veg fyrir gagnráðstafanir af
háílfu Rússa og að algert kjarn
orkustríð hefjist milli Bandaríkj
anna og Sovétríikjanna.
Ógnþrungin aðvörun.
Vitanlega er þessi bólk Skrifuð
í æsifregnastíl og verður ekki í
sjálfri sér talin merkilegar bók-
menntir. En bak við hugmynda-
flug höfunda hennar hilldr und-
ir ógnþrungna aðvörun um skelfi
legan veruleika. Hver treystir
sér til þess að fullyrða, að þeir
ajfcurðir geti ekki gerzt, sem
„Fail—Safe“ snýst um? Það hef-
ur hent stundum áður að byss-
urnar hafa byrjað sjálfar að
skjóta, þegar vígbúnaðarkapp
hlaupið hefur verið orðið nægi-
lega tryllt og óviðráðanlegt, svo
að leiðtogar þjóðanna hafa
miisst tökin á atburðarásinni og
ógæfan hefur dunið yfir.
Hættan, sem vofir yfir mann
kyninu í dag sprettur fyrst og
fremst af þeirri staðreynd, að
leiðtogar tveggja stórþjóða, Kín
verja og Rússar, aðhyllast þjóð-
skipulag, sem fyrirlítur einstak-
linginn sem frjálsa, sjálfstæða
og skyni gædda veru. Það er
þessi fyrirlitning hins alþjóðlega
komimúnisma á manninum, sem
felur í sér mestu hættuna á því
að heilar þjóðir og jafnvel megin
hluti mannkynsins glatist í
styrjöld, sem öllu eyðir. Af
henni sprettur vígbúnaðarkapp-
hlaupið, sem í dag gleypir ó-
hemju verðmæti og sóar kröft-
um milljóna manna í framleiðslu
tortímingartækja, meðan meira
en helmingur mannkynsins býr
við sult og seyru.
Höfundar skáldsögunnar „Fail—Safe“, þeir Eugene Burdick
(t.v.) og Harvey Wheeler við hús Burdicks í Kaliforniu.
muna að 1914 sungu þelr ^ít
óperulög og kímnisöngva á
göngunni til Marne.
Það var lítið um slíkt við
uppbaf síðari heimsstyrjald-
arinnar — og það mun aldrei
henda aftur í nokkurri styrj-
öld. Menn syngja ekki um
yfirvofandi endalok hcims-
ins.“
Þannig mælti hið merka
blað. Það bætir við, að hin
algera eyðilegging nútíma
styrjaldar snúi hljómi her-
lúðranna upp í jarðarfar-
arlag.
Styrjaldaróttlnn í bókmenntum.
En óttinn við styrjödd og af-
leiðingar hennar kemur ekki að-
eins fram í fréttuim og forystu-
greinum dagblaðanna. Hans verð
ur í stöðuigt vaxandi mæli vart
í bókmenntum þjóðanna. Hver
skáldsagan á fætur annari kem-
ur út um aðdraganda og gang
hugsanlegrar kjarnorkustyrjald-
ar á næstu árum. íslenzkum les-
endum er vafalaust í fersku
minni bók Newille Shute. „Á
6tröndinni,“ sem Almenna bóka
félagið gaf út 1 fyrra í íslenzkri
þýðingu. Þar var því lýst,
bvernig höfundurinn hugsaði sér
að kjamorkustyrjöld hæfist og
síðan bvernig lyki mieð tortím-
ingu mannkynsins.
’ Fyrir nokkrum viikum er kom
•tn út hér í New York ný bók
um þessi efni, eftir þá Eugene
Burdiok og Harvey Wheeler.
Hinn fyrrnefndi er m.a. þekktur
fyrir bókina „The Ugly Ameri-
can“, sem kom út fyrir nokkrum
árum og vakti mikla athygli víða
um heim.
Þessi nýja bók Burdicks og
félaga hans er skáldsaga, sem
ber titilinn „Fail-Safe." í laius-
legri þýðingu mætti kaila hana
„öryggi, sem brást.“
Þessi bók hefur vakið hér gíf-
urlegt umtai og athygli, ekki
sízt vegna þess að hún kemur
út á tímum óvenjulegrar spennu
og hættuástands í alþjóðamái-
um. Bókmenntagagnrýnendur
hafa kallað hana „mest spenn-
andi skáldsögu", sem þeir hafi
lesið í áratugi.
Gerist á nokkrum klukku-
stundum.
Þessi skáldsaga gerist á nokkr
um klukkustundum og aðalsögu
slóðirnar eru Washington og
Moskva. Aðalsöguihetjurnar eru
forseti Bandaríkjanna og forsæt-
isráðherra Sovétríkjanna. Upp-
haf hinnar hröðu atburðarásar
er það, að yfirstjórn öryggis- og
varnarstöðva Norður-Amerlku
verður vör við óþekkt flugtæki
á ratsjárskermum sínum, Þetta
fluigtæki er statt á miiii Græn-
lands og austurstrandar Kanada.
öryggisstöðvarnar framkvæma
venjulegar ráðstafanir tii þess að
komast að eðli fyrirbrigðisins og
til að mæta hugsanlegri hættu
af því. Hið óþekkta flugtæki
'heddur áfram áð nálgast og hin-
ar amerísku öryggisstöðvar gera
stöðugt víðtækari varnaðarráð-
stafanir.
Innan nðkkurs tíma verður
það Ijóst, að hið tortryggilega
flugtæki er farþegaflugvél, sem
bilað hefur og hrakizt af venju
legri fllugleið.
Að þessari vitneskju fenginni
eru örygigisráðstafanir afturkall
aðar, orrustuflugvélum og
sprenigjuflugvélum, sem sendar
hafa verið á loft upp og beint
að fyrirfram ákveðnum punkt-
um er fyrirskipað að snúa við
til stöðva sinna, hættuástandinu
er aflýst og öllum í aðalstöðvun-
um léttir.
En eitthvað óvenjulegt hef
ur gerzt. Ein sveit sprengju-
flugvéla snýr ekki við en held
ur áfram og stefnir í áttina til
Moskvu. I þessari sveit eru 6
flugvélar af stærstu og hrað-
fleygustu gerð. Þær eru vopn
aðar kjarnorkusprengjum. Af
einhverjum óskiljanlegum á-
stæðum hefur stjórnandi
í samband við forseta Banda-
ríkjanna og tilkynnir honum
hvað hafi gerzt. Forsetinn fyrir-
skipar þegar að láta hraðfleyg-
ustu orrustufluigvélar f'lughers-
ins elta sprengjuflugvélarnar
uppi og reyna að snúa þeim við.
Ef það takist ekki þá að skjóta
þær niður.
Þegar þessi ráðstöfun hefur
Enginn árangur í afvopnunar-
málunum.
Stjórnmálanefnd 17. allsherjar
þingis Sameinuðu þjóðanna hefur
undanfarið rætt afvopnunarm'ál-
in. En eins og kunnugt er sam-
þykkti síðasta þing tillögu um
stofnun 18 manna milliþinga-
nefndar til þess að vinna að
samningum um afvopnun. í I
nefnd þessari eiga sæti 1<0 full-
trúar frá stórveldunum og 8 full
trúar svokalfaðra hlutlausra
þjóða.
Á þessu ári hefur nefndin set-
ið samtals að störfum í 6 mán-
uði. En árangurinn hefur svo
til enginn orðið. Fulltrúar stór-
veldanna hafa skipzt þar á skoð-
unum og oft orðið all harð-
orðir í ræðum sínum í garð hver
annarra. Einnig hafa Bandarítkin
og Sovétríkin lagt fram drög að
samningum um afvopnun. . .
Skýrslur um fundi 18 manna
nefndarinnar í Genf liggja nú
fyrir allsherjarþinginu. I sam- _
bandi við þær hafa 31 þjóð
lagt fram tillögu, þar sem m.a.
er lýst yfir ánægju með að
Kennedy, Krúsjeff og Maomillan
hafa nýlega lýst sig reiðubúna
til þess að halda samningum um
afvopnun áfram mieð auknum
áhuga og festu. Ennfremur er
lagt til að 18 ríkja nefndin hefji
störf að nýju um „almenna og
algera afvopnun, ásamt raun-
hæfu eftirliti í anda jákvœðrar
málamiðlunar þar til samkomiu-
laigi hafi verið náð.“
í tillö'gu þessari er einnig lagt
til að allsherjarþingið lýsi því
yfir að það sé þess alráðið að
bægja hinum geigvænlegu hætt-
um á kjarnorkustríði frá mann-
kyninu.
Meðal flutningsríkja tiillögunn
ar eru Svíþjóð, Danmörk og Júgó
slavía, auk fjölda þjóða frá Asfu
Afríku og Suður-Ameríku. Má
gtera ráð fyrir að hún verði sam-
þykkt næstu daga og að fundir
18 manna nefndarinnar hefjist í
Genf innan skamms. Mun hin
mikla spenna í alþjóðamálum
vegna atburðanna á Kúlbu og 1
Indlandi eiga verulegan þátt I
nýrri viðleitni til þess að koma
skriði á samning um afvopnun.
En sú sorglega staðreynd verS
ur ekki sniðgengin, að allt frá
þvi að Sameinuðu þjóðirnar
voru stofnaðar fyrir 17 árum
hafa afvopnunarmálin verið aðal
umræðuefni þinga þeirra. Eng-
inn raunverulegur árangur hef-
ur orðið af þessum löngu um-
ræðum, annar en sá, að til vopna
viðskipta befur dregið í stórum
stíl.
í gær lét Zorin aðalfulltrúi
Rússa í það skína í ræðu í stjórn
málanefndinni, að Sovétrfkin
kynnu að vera til viðræðu um
útrýmingu eldflauga, sem nota
má til að skjóta með kjarnorku-
sprengjum. Vöknuðu við það
einhverjar vonir um aukinn ár-
angur af starfi 18 manna nefnd-
arinnar.
Árásin á Indland vekur andúð
Afríku þjóða.
Þess verður nú vart í vaxandi
mæli, að árás kínverskra komm
únista á Indland vekur andiúð
hjá fulltrúum Afríku þjóða á
allisherjarþinginu. Þegar greidd
voru atkvæði um aðild Kína að
samtökunuim um daginn greiddu
8 fyrrverandi nýlendur Fraikka í
Afríiku atkvæði gegn tillögu
Rússa.
Almennt er álitið, að hernað-
araðgierðir Pekingstjórnarinnar
gagnvart Indverjum muni rýra
fyl'gi hlutleysisstefnunnar meðal
þjóða Afríku.
Margir af leiðtogum hinna
nýju sjálflstæðu ríkja þessarar
heimsálfu hafa lýst fyrirlitningu
sinni á ofbeldisaðgerðum kín-
versku komimúnistastjórnarinn-
ar gaignvart Indverjum.
Vaxandi hættuástand á Kúbu.
Kúibuvandamálið er að kom-
ast á nýtt hættustig. Þrátt fyrir
rúmlega hálfsmánaðar dvöl Mik
oyans varaforsætisráðherra So-
vétríkjanna á Kúbu hefur hon-
um ekki tekizt, þegar þetta er
ritað að fá Fidel Castro til þess
að standa við samikomulag
Kennedys og Krjúseffs, um brott
flutning allra árásarvopna frá
eynni og eftirlit Sameinuðu þjóð
anna á staðnum. Rússar hafa að
vísu flutt burtu 42 eldflaugar á
skipum sínum og Bandaríkja-
menn hafa fylgzt með þeim flutn
ingum, bæði frá flugvélum sín-
um og herskipum.
En hinar rússnesku sprengju-
flugvélar. sem flutt geta kjarn-
Frahald á bls. 14.