Morgunblaðið - 21.11.1962, Blaðsíða 20

20
MORGVISBLAÐIÐ
Mlðvlkudagur 21. nóv. 1962
„Nei, það gerði það ekki“, svar
aði hann. „En það var eitt af
þeim hræðsluefnum hennar, sem
við tókum til meðferðar í einka-
tímunum. Ég útskýrði fyrir
henni, að stamið stafaði af því,
að þegar hún var að alast upp,
hafi henni verið sagt að segja
hitt og þetta en ekki það sem
hún hafði sjálf í huganum, en
þegar hún ætlaði að segja það,
sem henni datt í hug sjálfri,
hafi hún verið barin eða þá ver-
ið hlegið að henni, og þá hafi
hún stamað En þegar hún segir
það, sem henni sjálfri dettur í
hug, stamar hún ekki, Og heldur
ekki þegar hún fer með kafla,
sem hún kann vel.“
Sjálfur hef ég ekki heyrt hana
stama nema tvisvar. í annað
skiptið var ég að tala við hana
og þá hringdi síminn. Það var
Eli Wallach, sem ætlaði að segja
henni, að konan sín væri búin að
eignast barn. Marilyn fór að láta
í ljós gleði sína yfir þessum
viðburði, en allt í einu hætti hún
að geta komið upp nokkru orði
og stamaði illilega. Samkvæmt
skýringum fræðimanna, munu
þetta vera svokölluð „andstæð
viðbrögð" — Þarna samgleðst
hún vinafólki sínu en finnur um
leið til afbrýðisemi, af því að
hún á ekkert barn sjálf. í hitt
skiptið var það við upptökuna á
„Bus Stop“. Marilyn á að ljúg|
að aðalhetjunni -og lofa henni ao
koma á stefnumót á tilteknum
tíma, en er raunverulega að búa
sig undir að hlaupast á brott.
Þegar hún byrjaði að ljúga, þó
að það væri orðrétt eftir hand-
ritinu, þá stamaði hún alveg
preinilega. En þetta er eina skipt
ið, sem slíkt hefur komið fyrir
í kvikmynd.
Um leikhæfileika hennar segir
Strasberg: „Hún getur sýnt hverj
ar þær tilfinningar, sem atriði
krefst, og tilfinningasvið hennar
má heita óendanlegt, og það er
synd og skömm, að hún skuli
ekki hafa notað það meira, eða
að myndirnar, sem hún hefur
hingað til leikið í, skuli ekki
hafa krafizt þess. En hún er
mjög taugaóstyrk, og það meir
en aðrar leikkonur, sem ég hef
kynnzt. En taugaóstyrkur er
bara ekki galli á leikkonu, heldur
aðeins vottur um tilfinninga-
næmi. En Marilyn verður að
læra að bedna taugaóstyrk sínum
á réttar brautir, eftir því sem
við á hverju sinni. Hún er of
lengi búin að lifa fyrir blöðin —
fyrir auglýsingastarfsemina. Hún
þyrfti að lifa fyrir sjálfa sig og
starf sitt. Sem kvikmyndastjarna
sameinar hún eiginleika Pauline
Lord og Jeanne Engels. Fegurð
hennar á Ijðsmynd er næstum
yfirnáttúrleg.
Einu sinni spurði Paula Stras-
berg mann sinn, hvað orðið hefði
úr Marilyn, ef hún hefði verið
uppi fyrir daga kvikmyndianna.
Hann hugsaði sig snöggvast
um og svaraði síðan: „Það hefði
komið alveg út á eitt. Heimurinn
hefði samt sem áður eignazt dá-
samlega listakonu. Hún hefði get-
að skarað fram úr í ballet eða
óperu eða venjulegum sjónleik.“
Undir harðri stjórn Strasbergs
lagði Marilyn nú út í alvarleg-
ustu tilraun sína til að rannsaka
kvenlega eiginleika sína og
neyta þeirra í leik sínum. í þess-
ari sálgreiningu, var hún einnig
Marilyn og Joe Di Maggio
að rannsaka sjálfa sig. Aðaltil-
gangur sálarlækninganna var hjá
henni, að brjóta þessa skel eigin-
hyggju, sem myndazt hafði hjá
henni, snemma ævinnar til varn-
ar gegn eyðileggingaráhrifum
umhverfisins.
Þar stóð á mestu að taka
þessa áköfu sektarmeðvitund
hennar til meðferðar. Henni varð
ljóst hve hinar ströngu siðaregl-
ur hennar ristu grunnt. Hennar
eigin innra gildi sem persónu
kom upp á yfirborðið. Smám
saman varð henni ljóst, að ýmis-
legt, sem hún hafði talið dauða-
synd — fjandskapurinn við aðra,
til dæmis — voru eðlilegir eigin-
leikar hverrar mannveru.
Hjá Strasberg hafði hún
tveggja tíma kennslu tvisvar í
viku. í öðrum tímanum gerði
hún æfingar, en í hinum fór hún
með feafla úr klassiskum nú-
tímaleikritum. Æfingarnar voru
stundum afskaplega einfaldar,
svó sem það að syngja vinsælt
lag, án þess að hreyfa líkamann,
þannig, að hún neytti taugaveikl-
unatr sinnar, án þess að láta hana
koma fram í ósjálfráðum kippum
og titringi. Strasberg notar oft
söng til þess að eyða feimni hjá
nemendum sínum og fá þá til að
slappa af. Önnur æfing var sú að
hoppa á staðnum meðan sungið
var. SvO voru æfingar í því að
segja til þess, sern tiltekið orð
minnti á, samstundis og það var
nefnt, Og hinar og þessar æfing-
ar, sem sem miðuðu að því að
liía sig inn í hlutverkið, sem
leika átti.
„The Seven Year Iteh“.
Aðalfrumsýningin á „The
Seven Year Itch“ átti að fara
fram í Loew-kvikmyndahúsinu í
New York, 1. júní 1955. Þessi
dagsetning var engin tilviljun.
Þetta var 29 ára afmæli Marilyn-
ar. Af lagalegum ástæðum var
hún ekki boðin á sýninguna af
félaginu, en það sendi aðgöngu-
miða til Leikskólans eða öllu
heldur ti'l Dan Shaw, sem ljós-
myndaði fyrir tímarit ög hafði
verið fenginn til að taka nokkrar
kyrramyndir af Marilyn í sam-
bandi við auglýsingastarfsemina.
Upp úr því hafði Shaw orðið
I kunningi hennar. Þau fóru stund
um 1 samkvæmi saman í Man-
hattan, enda þótt nú væri aftur
tekin að blossa upp ást hennar á
Arthur Miller. Og Joe Di Maggio
var alls ekki alveg horfinn af
sjónarsviði hennar heldur. Hann
var þarna í New York og ól með
sér vonir um, að ef til vill væri
hægt að rimpa saman hjóna-
band þeirra aftur. Þau töluðu
stundum saman í síma og borð-
uðu einstöku sinnum saman. Til
þess að koma sér frekar í mjúk-
inn hjá Marilyn, lét Joe til leið-
ast að fara með henni á frum-
sýninguna. Hann gerði líka ráð-
stafanir fyrir kvöldverði á eftir.
Eins og við var að búast, kom
Marilyn of seint. En eftir því,
sem Walter Winchell segir, lá
ákveðinn tilgangur að baki sein-
lætinu í þetta sinn. Hann segir:
„Tom Ewell, sem fékk feiki-
góða dóma fyrir leik sinn í
myndinni er á sviðinu næstum
allan tímann.... En á frumsýn-
ingunni, tókst hinum aðalleikar-
anum, Marilyn Monroe, að stela
frá honum athyglinni á klókleg-
an hátt.... Hún beið með að
koma þangað til 20 mínútur voru
liðnar af myndinni... .Þá er
er hetjan með langt eintal....
og svo er fimm mínútna bil, þar
sem Marilyn kemur alls ekki
fram.... Á þessum fimm mínút-
um kom hún inn með hr. Joe Di
Maggio. Blossarnir frá ljósmynd-
urunum eltu hana alla leið í
sætið.... Enginn kærði sig um
að taka eftir þessu eintali
Ewells — því að allra augu vOru
á dúkkunni, sem þarna lék eitt
af sínum beztu atriðum....“
Meðan á afmælisveizlunni stóð,
Slettist upp á vinskapinn hjá Joe
og Marilyn, og milli þeirra fóru
kuldalegar augnagotur og hvöss
orð. Loksins stóð Marilyn upp og
stikaði út. Hún bað Shaw að
fylgja sér heim. Upp frá þessari
stundu vissi Joe, að engin von
var lengur að heimta eiginkon-
una fyrrverandi aftur.
Dómarnir um þessa mynd
sýna ljóslega þau vandræði,
sem kvikmyndadámurunum var
á höndum, ef meta skyldi
leikinn hjá Marilyn. Það er
eins og fegurð hennar gerði
þá bdinda á list hennar. Og sann-
leikurinn er líba sá, að enginn
kvikmyndadómari, sem annars er
eðlilegur karlmaður getur greint
hina mörgu og flóknu þætti í
leik hennar sundur, eftir að hafa
séð myndina einu sinni. Ég hef
hvað eftir annað séð beztu mynd-
irnar hennar, og sfcal játa, að
stundum hef ég ekki komið auga
á list hennar fyrr en í þriðju
atrennu.
Bil'ly Wilder sagði einu sinni
við mig: „Hver leikkona í kvik-
myndum hefur sína ákveðnu
spennu. Ef maður legði spennu-
mæli við þær, sýna þær hver
sína spennu, Og Marilyn hefur
hæstu spennuna. í sama vetfangi
og andlitið á henni birtist á tjald
inu, lætur fólk sælgætispokana
sína falla í kné sér. Og hún
dofnaæ aldrei á tjaldinu. I þeim
atriðum, sem hún er í, verða
aldrei „göt“.‘ Og hún sleppir
manni aldrei — maður verður að
hafa augun á henni allan tímann.
Og það er ekki hægt að horfa
á neinn annan í atriði, sem hún
leikur í“.
Þótt það kunni að hljóma sem
þversögn, þá kemur maður ekki
einu sinni auga á list hennar í
persónum eins og Lorelei Lee,
Pola Debevoise, Elsie Marina og
Sugar Kane, vegna þess hve hún
er eðlileg, eins og hún sé ^ara
að leika sjálfa sig. En það er
samt enginn tilviljunar-sigur, þeg
ar „The Girl Upstairs“, er —
eins og einn dómarinn hefur
Sagt — „svo opineygð og barna-
leg, að hún veit ekki, um hvað
hún er að tala.“
öllum tilburðum hennar og
tali er stjórnað frá upphafi til
enda. í leikútgáfunni var „stúlk-
an“ óraunveruleg persóna, sem
átti að sýna hugarflug hetjunnar,
Richards Shorman. í rauninni
var allur leikurinn langt eintal
hjá Ewell. En í myndinni verður
hún stærri vegna hugsunar þeirr-
ar og tilfinningar, sem Marilyn
lagði í hana Og tókst að fá fram
á tjaldinu.
Síðustu þrjú árin hefur hún
enn fullkomnað leikaðferð sína.
„Marilyn kann að leika gaman-
leik“, segir Wilder. „Tímaskynið
hjá henni er nákvæmt, Og hún
kann að leggja rétta áherzlu á
rétt orð til að fá hláturinn 'fram,
þar sem það á við. Og hún kann
líka að gera sjálfa sig hlægilega.
Þetta má -bezt sjá stundum þeg-
ar hún kemur fyrst fram, eins og
til dæmis í „Some Like It Hot“,
þegar hún kemur í bylgjugangi
eftir stöðvarpallinum. Hún kem-
ur með brj óstin út í loftið og
maður finnur á sér, að hún
sigrar samstundis hvern mann
með útlitinu einu, en svo sýnist
hún alltaí steinlhissa á því, að
líkaminn á henni skuli vekja
svona mikla athygli. Þetta er
sannur gamanleifeur. Og þeti er
ekkert sem ég hefi kennt henni,
sem leikstjóri, heldur kemur það
af sjálfu sér. Vitanlega hjálpar
það til, að hún notar aldrei belti
eða brjóstahaldara í myndum.
aiUtvarpiö
Miðvikudagur 21. nóvember
8.00 Morgunútvarp.
12.00 Hádegisútvarp
13.00 ,,Við vinnuna**,
14.40 ,,Við sem heima sitjum": Svan«
dds Jónsdóttir les úr endur*
minningum tízkudrottningarinn
ar Schiaperelli (10),
15.00 Síðdegisútvarp.
17.40 Framburðarkennsla í dönsku og
ensku.
18.00 Útvarpssaga barnanna: „Kusa I
stofunni" eftir Önnu Cath.»
Westly; VIII. (Stefán Sigurðsson)
18.20 Veðurfregnir.
19.30 Fréttir.
20.00 Varnaðarorð: Magnús Magnús«
son skipstjóri talar til sjómanna
20.05 „Show Boat": Lög úr söngleik
Jeromes Kern.
20.20 Kvöldvaka:
a) Lestur fornrita: Ólafs saga
helga; IV. (Óskar Halldórsson
cand mag.).
b) íslenzk tónlist: Lög eftir Ólaf
Þorgrímsson (Tónlistarfélags*
kórinn eða íélagar úr honum
syngja. Stjórnendur: Dr. Vict«
or Urbancic og dr. Páll ísólfs-
son).
c) Gils Guðmundsson rithöfund*
ur flytur síðara erindi sitt um
Gísla Magnússon Hólabiskup.
d) Sigurveig Guðmundsdóttir
flytur frásöguþátt: Götur í t>ing«
vallahrauni.
21.45 íslenzkt mál (Dr. Jakob Bene*
diktsson).
22.00 Fréttir og veðurfregnir.
22.10 Saga Rotchild-ættarinnar eftir
Frederick Morton; VII. (Her«
steinn Pálsson ritstjóri).
22.30 Næturhljómleikar: Frá tónlistaiv
hátíðinni í Monte Carlo í suinar,
23.15 Dagskrárlok.
* * K
SAGA BERLIIMAR

* * *
Veturinn stöðvaði ekki umferðina
á loftbrúnni. Um vorið 1949 var svo
komið að ein flugvél lenti á hverri
mínútu í Vestur-Berlín. Á meðan var
borgin í raun og veru tvískipt, að-
eins skolpræsakerfið og innanbæjar-
lestirnar störfuðu eins og áður.
Komrnúnistar komu á fót eins kon-
ar nerliði, sem þeir kölluðu ,,her-
búðalögreglu“, til þess taka Vestur-
Berlín, þegar íbúarnir hefðu látið
bugast af sulti og vosbúð.
Veslur-Berlín gafst ekki upp. Hinn
hræðilega vetur 1948—1949, þar sem
þeir sátu skjálfandi á heimilum sín-
um með eitt og eitt kerti, til þess
að ylja sér við, vissu Berlínarbúar
að þeir höfðu unnið sér virðingu alls
heimsins. Hugrekki þeirra sýndi, að
Þýzkaland var hæft til þess að verða
aftur lýðræðisríki.