Morgunblaðið - 16.01.1963, Blaðsíða 16

16
M O R C UNBLAÐIÐ Miðvikudagur 16. janúar 196i
Sr. Guðmundur B. Guömundsson
VETURINN 1928—29 veittu söfn-
uðir mínir í Kanada mér leyfi
til 6 mánaða námsdvalar í
Chicago-borg.
Þá og þar kynntist ég ungum
Islendingi, sem ég fékk miklar
mætur á. Hann stundaði nám við
einn af guðfræðiskólum borgar-
innar, Union Theological College
(síðar við Chicago Theological
Seminary og guðfræðideild Chic-
ago-háskóla).
Hann hafði fyrir heimili að sjá
— átti konu og nýfædda dóttur.
Hann varð því að leggja hart að
sér. Vann hann fyrir sér og sín-
um með því, að vaka um nætur
yfir vöruskemmum. Næturtím-
ann gat hann jafnframt notað að
einhverju leyti til lesturs.
Hann undi kjörum sínum vél,
var glaður og hamingjusamur og
gekk ótrauður sína braut að
settu marki. Hann var myndar-
maður að vallarsýn, hár og þrek-
vaxinn, hóglátur og þó hlýr 1
viðmóti, góðlátlega kýminn og
sagði skemmtilega frá.
Hann hét Guðmundur Bjarna-
son — en notaði afanafn sitt sem
eftirnafn, eins og fólk hans
vestra hafði gert.
Þrátt fyrir vegalengdir stór-
borgarinnar, hittumst við nokkr-
um sinnum. Einna minnisstæðust
er mér síðasta samverustundin.
Guðmundur bauð þá mér og
Philip M. Péturssyni (síðar presti
í Winnipeg) heim til sín í sviða-
veizlu. Unga húsmóðirin hafði
kunnáttu til að matbúa og fram-
bera rétt þennan á alíslenzka
vísu. Þetta var frábærlega góð
veizla.
Vistlegt var hjá ungu hjónun-
um, þótt húsakynnin væru lítil.
Þar var vandað píanó. Þegar
veizlan var vel um garð gengin,
söng frúin fyrir okkur nokkur
lög, við eigin undirleik. Hún
hafði ljómandi fallega rödd og
mikla. Þegar fundum bar aftur
saman, eftir 29 ár, mundi hún
enn það, sem ég hafði sagt um
söng hennar.
★
Nú er vinur minn, séra Guð-
mundur, látinn, Hann andaðist í
svefni að heimili sínu í Norður-
Las Vegas, Nevada, Bandaríkj-
unum, hinn 19. maí sl. Skylt er
mér og ljúft að minnast hans að
nokkru.
Hann fæddist í Rvík 26. maí
1898. Foreldrar hans voru hjónin
Bjarni trésmiður Guðmundsson
frá Stardal á Stokkseyri og Ingi-
björg Jónsdóttir frá Gaulverja-
bæ. Systkini Guðmundar, 6 bræð
ur og 2 systur, búa nú flest eða
öll i Kaliforníu, og þar lifir enn
móðir þeirra háöldruð. Foreldr-
arnir fóru til Vesturheims um
aldamótin. Drengurinn varð eft-
ir. Fyrstu 8 ár ævinnar var hann
í fóstri hjá föðursystur sinni,
Önnu Guðmundsdóttur, en ólst
síðan upp til fermingaraldurs hjá
afa sínum og ömmu í Stardal,
Guðmundi Bjarnasyni og Guð-
laugu Þórðardóttur.
Svo virðist að séra Guðmund-
ur sé af mjög vönduðu og trú-
ræknu fólki kominn. Langafi
hans, séra Páll Ingimundarson,
var prestur í Gaulverjabæ. Móð-
•ir hans er kunn af trúarljóðum
sínum, sem birzt hafa í íslenzku
blöðunum vestra. Afa hans og
ömmu í Stardal er getið að
grandvarleik og guðsótta. Þó er
talið, að það hafi verið öðrum
fremur Anna, föðursystir hans
og fóstra, sem sáði fræjum ein-
lægrar og traustrar trúar í sál
hans.
Nýfermdur hélt hann vestur í
Kanada til fólks sins. Fjölskyld-
an bjó þá í Foam Lake-byggð,
austarlega i hinni fjölmennu ís-
lendingabyggð, er reis norður
þar um aldamót. Lagði hann á
næstu árum gjörva hönd á ýmis-
legt, svo sem búnaðarstörf og
smíðar. Um skeið rak hann (með
bræðrum sínum) vélaverkstæði.
Snemma kom í ljós að hann var
gæddur atorku og áræði — og
miklum listrænum hagleik.
Að lokum kom að því, að trú-
Mrnng
hneigð hans og menntaþrá vörð-
uðu honum veg. Hann var orð-
inn 24 ára, er hann kom til
Bandaríkjanna og hóf skólanám.
Að sjálfsögðu varð hann alltaf
jafnframt að vinna fyrir sér. Að
loknu gagnfræðaprófi (í Huct-
hinsin, Minnisota) gerðist hann
guðfræðinemi í Chicago.
Kona hans heitir Sigurrós —
jafnan kölluð Rose. Þau giftust
1927. Foreldrar hennar voru Gísli
Torfason og Sigríður Sigurðar-
dóttir, bæði ættuð úr Dalasýslu.
Rose er músíkmenntuð og stund-
aði söngkennslu áður en hún
giftist. Hún hefur verið manni
sínum ágætur ævifélagi og mikil
stoð í starfi hans sem einsöngv-
ari við kirkjulegar athafnir,
kirkjukórsstjóri og sunnudaga-
skólakennari. Enda segir hann
sjaldan „Ég“ í bréfum sínum, er
hann ræðir um kirkjustarfið.
Hann segir „Við“.
Guðfræðiprófinu lauk séra
Guðmundur 1932. Hafði hann þá
— eins og tilheyrir slíku námi
vestra — predikað allviða um
borgina og nágrenni hennar.
Nokkrum sinnum hafði hann
messað þar fyrir íslendinga og
fengið góða aðsókn. Virðist hann
hafa verið af þeim vinsæll; því
að síðar, þegar hann var orðinn
prestur í Minooka, brugðust þeir
vel við óskum hans um að koma
með æfðan kórsöng í kirkju
hans. Öruggt var um góða kirkju
sókn í þau skiptin.
Á síðasta námsári sínu hafði
hann einu sinni predikað fyrir
söfnuð einn í Minooka, landbún-
aðarbyggð, eigi alllangt vestur af
Chicago, og kynnzt fólki þar dá-
lítið. Söfnuður þessi tilheyrði
Congregational-kirkj udeildinni,
en á hennar vegum nam og starf-
aði séra Guðmundur. Nú var
söfnuðurinn að þrotum kominn
og hafði þegar ákveðið, að slíta
safnaðarböndin. Fyrir fortölur
kirkjustjórnarinnar fékkst hann
þó til að hjara enn í 6 mánuði og
kalla til reynslu þennan íslenzka
guðfræðikandídat — upp á lág-
markslaun. Hann tók kölluninni
— en vildi ekki taka vígslu fyrr
en frekari reynd væri á það
komin, hvort hann væri prests-
starfinu vaxinn. í fríkirkjulönd-
um skiptir vígsla ekki aðalmáli,
heldur hæfni mannsins.
Á næstu tveim árum gerðist
þarna sjaldgæf saga og falleg.
Söfnuðurinn hraðóx. Vanhirt
kirkjulóðin var unnin í götur og
gróðurreiti. Kirkjuhúsið var end-
urbyggt og fegrað. Keypt var
nýtt tvíborða Mazon & Hamlin-
orgel.
Einkum þótti kórinn ágætur
að frágangi. í bæjarblaðinu frá
þeim tíma segir: „Búnaður kórs-
ins hefur vakið alþjóðarathygli
(„nation-wide attention"). Hann
er svo framúrskarandi fagur, að
sérfræðingar um kirkjubúnað
hafa farið pílagrímsfarir til Se-
ward-kirkjunnar til þess að
skoða hann“.
Verk þetta var unnið í sam-
starfi við sóknarprestinn af ís-
lenzkum húsgagnasmið, sem þá
var staddur í Chicago. Því miður
er nafn hans mér ókunnugt. En
séra Guðmundur var mjög stolt-
ur af því, að þetta var alíslenzkt
verk og hin bezta landkynning.
Hafði hann alla ævi lifandi á-
huga á táknmáli trúarinnar í
helgisiðum, búnaði guðshúsa og
hverskonar fegurð. Kom honum
þá oft vel hans eigin haga hönd.
Fyrir söfnuði sína smíðaði hann
ölturu, predikunarstóla og skirn-
arfonta, sem þykja listaverk.
Aðaláhugaefni hans var samt
það, er formin og táknin boða:
Lífið sjálft í sannleik og hrein-
leik. Hann var manna frjálslynd-
astur. Hve fastheldinn sem hann
kann að hafa verið um eigin
skoðanir, var frjálslyndi gagn-
vart skoðunum annarra manna
honum eðlisástand. Þetta kom
strax fram í störfum hans. Þegar
á 2. starfsárinu gekkst hann fyr-
■ir því, að samkirkjulegar sam-
komur voru haldnar í kirkju
hans vikulega í 3 mánuði. Þarna
fluttu valdir fulltrúar helztu
kirkjudeilda héraðsins erindi um
kirkju sína og trúarviðhorf.
Þarna var söngur og sambæn.
Jafnvel rómversk-kaþólskur
prestur var þar að verki eitt
kvöldið — og þótti tíðindum
sæta. Prestur í ensku biskupa-
kirkjunni kom þangað með org-
anista sinn og kirkjukór og flutti
messu í fullum skrúða. Samkom-
ur þessar vöktu feikna eftirtekt
og voru fjölsóttar.
Áður hafði mönnum þar um
slóðir ekki dottið í hug, að slíkt
velvildarsamstarf gæti átt sér
stað meðal kirkjudeildanna. Til
þess að koma því til vegar þurfti
ákveðinn vilja og fordómalausan
skilning — og svo auðvitað þenn-
an persónuleika unga, óvígða
prestsins, sem ævinlega vakti
traust.
Enginn minntist á það framar,
að leggja söfnuðinn niður. Síð-
sumars 1934 tók séra Guðmund-
ur prestsvígslu.
Heimsstyrjöldin gerði krók á
leið hans. Hann var þá kallaður
til her-prestsþjónustu, fyrst
heima í Bandarikjunum, síðar á
Filipseyjum (var sjúkrahúsprest-
ur þar) og loks í Japan. Honum
féll vel við japönsku þjóðina.
Lagði hann sig fram um að
kynnast henni og skilja trúar-
brögð hennar, Búddatrú og
Shintótrú. Áhugi hans var jafn-
an heill og rakti hlutina til rót-
ar. Hann varð því fróður um
ýmis efni, t.d. samanburðartrú-
fræði og helgisiðafræði.
Eftir styrjöldina settist hann
að í Suður-Kaliforníu. Veit ég
um 2 söfnuði hans þar (í Cali-
patria og Brea). Byggði hann þá
upp andlega og félagslega, og
smíðaði í kirkjur þeirra fagra
muni.
Til Norður-Las Vegas kom
hann 1956. Þar hitti ég hann
tveim árum síðar. Einnig þar
hafði hann tekið við litlum söfn-
uði og gert hann sterkan og á-
hrifaríkan í bæjarfélaginu Leyn
ir það sér ekki að hann hafði
áunnið sér álit og vinsældir í
borginni. Hann var „prestur borg
arinnar", þ.e. hann annaðist þær
kirkjulegar athafnir, sem fram
fóru á vegum borgarstjórnarinn-
ar. Eins og fram kemur í minn-
ingarorðum borgarblaðanna um
hann, var hann ótrauður starfs-
maður í þágu almennra menning
armála, og hafði enda átt frum-
kvæði um sum þeirra. Áður en
hann lézt hafði söfnuður hans
keypt allstóra landspildu og á-
kveðið að reisa þar á næsta ári
mannúðarstofnun.
Hann var formaður prestafé-
lags héraðsins. Vel fór á því. Enn
sem fyrr var vinátta með hon-
um og prestum annarra kirkju-
! deilda. Þess sá ég merki í kirkju
hans við sunnudagsguðsþjónustu,
sem ég tók þátt í. (Hann vildi
ekki annað heyra en að ég biði
hjá honum í nokkra daga og stígi
svo í stólinn). Nokkrir klerkar
voru viðstaddir messuna. Bezt
man ég eftir öldruðum Indverja,
háttsettum preláta í hinni ind-
versku Sánkti-Tómasar-kirkju.
Kirkja þessi fyrirfannst á Ind-
landi, einangruð frá annarri
kristni, þegar siglingar hófust
þangað frá Evrópu í lok mið-
alda. Telur hún sig stofnaða af
sjálfum Tómasi postula og á, að
sögn, fornt og merkilegt guð-
spjall. Son átti þessi Indverji í
Las Vegas. Hann hafði enn hærri
kirkjulegri tign en faðir hans —
og mátti því ekki sækja messu
hjá okkur séra Guðmundi. En
þegar út kom úr kirkjunni, var
hann þar fyrir til að heilsa upp
á okkur og taka myndir af okk-
ur og föður sínum á kirkjutröpp-
unum. Báðir voru þessir feðgar
mjög elskulegir menn — og ber-
sýnilega alúðarvinir séra Guð-
mundar.
Séra Guðmundur ávann sér
ekki prestsgengi með því, að
hamra á sínum eigin skoðunum
og lítilsvirða aðrar. Hann bar
virðingu fyrir hverskonar ein-
lægri tjáningu trúarinnar og leit
svo á, að þótt tjáningarformin
væru mörg og sundurleit, væru
þau dýpra séð yfirléitt af sömu
rót runnin — eins og fjöldi laufa
og greina á einu og sama tré.
Snemma hvern sunnudagsmorg-
un hafði hann námsstundir í
samanburðartrúfræði fyrir full-
orðið fólk. Þaér voru vel sóttar.
Með þessu varð safnaðarfólk
hans upplýstara um sinn eigin
málstað og víðsýnna og velvilj-
aðra í garð hinna, sem tilbiðja
Guð sinn á annan hátt.
Séra Guðmundur var óum-
breytanlega íslenzkur maður —
unni þjóð sinni og þjóðerni.
Hann talaði móðurmál sitt hik-
laust og eðlilega, þótt allan
meginhluta ævinnar ynni hann
með enskumælandi fólki, og
minnist ég ekki annarlegs hreims
á mæli hans. Hann þráði mjög að
ferðast heim á fornar slóðir. Sá
draumur rættist sumarið 1959.
Dvaldist hann þá hér á landi,
ásamt Jóel bróður sínum, um
tveggja mánaða skeið og undi
hag sínum hið bezta. Reyndi
hann „j taka sem mest af ís-
landi með sér vestur — í ljós-
myndum. Hann kunni ágætlega
til ljósmyndagerðar og hafði
hingað með sér fjölbreytt og
fullkomin tæki. Ýmsum vinum
sínum hér sýndi hann fagurt
safn litskuggamynda, er hann
hafði tekið í Bandaríkjunum og
Mexíkó.
í Morgunblaðinu, 28. júlí 1959,
er birt fróðlegt og skemmtilegt
viðtal við hann. Segir hann þar
ýmislegt um uppruna sinn og
ævi, m.a. um dvöl sína í Japan.
í „Vestur-íslenzkum ævi-
skrám“ er fróðleik að finna um
ætt hans og vandamenn.
Skúli G. Bjarnason ritar um
hann í Lögberg-Heimskringlu
20. sept. sl.
Rose lifir mann sinn. Heimili
hennar verður áfram í Las
Vegas. Hún er nýflutt í hús, sem
þau hjónin höfðu verið að kaupa
sér til elliáranna. Hún lætur af
því, hve söfnuðurinn og bæjar-
búar margir aðrir hafi gert vel
til sín.
Börn hjónanna eru tvö: Anna
og Jósef. Anna er gift kona (Vae-
zek) í Culver City, Kaliforníu.
Hún hefur meistaragráðu í músík
og stundar músíkkennslu. Jósef
hefur undanfarið gegnt her-
skyldu á Havaii-eyjum. Barna-
börnin eru fjögur.
Útför séra Guðmundar var
gerð mjög virðuleg í Las Vegas.
Þar áttu hlut að máli söfnuður
hans, borgar- og héraðsyfirvöld-
in og ýmsar kirkjudeildir. —
Ég sá þetta rétt, er ég kynntist
unga guðfræðinemanum í Chica-
go, að þar var mætur maður á
ferð — hæfur, heilsteyptur og
drenglyndur.
Húsavík, 24. nóv. 1962.
Friðrik A. Friðriksson.
Húnvetnijipr — Reykjavík
SKEMMTIKVÖLD verður haldið í Sjálfstæðis-
húsinu fimmtudaginn 17. þ. m. kl. 21.
Góð skemmtiatriði.
Húnvetningafélagið.
Atvinna óskast
Maður um fertugt óskar eftir vel launaðri atvinnu.
Alvanur bókhaldi, verðútreikningum, bankavið-
skiptum og bréfaskriftum. Tilboð sendist Morgun-
blaðinu fyrir föstudag, merkt: „Atvinna — 3892“.
CIBSON
magnari, MODEL GA-40 T til sölu
og sýnis að Laugalæk 11.
Frá IMatsveina 09
veUingaþjónaskólanum
8 vikna matreiðslunámskeið fyrir byrjendur, hefst
mánudaginn 28. janúar. Kennt verður 4 kvöld í viku
frá kl. 19—22.
Einnig verður haldið framhaldsnámskeið í mat-
reiðslu, fyrir þá, sem lokið hafa byrjendanámskeiði,
eða hafa stundað matreiðslustörf áður.
Kennt verður 4 daga í viku, frá kl. 14—18.
Innritun fer fram í skrifstofu skólans 21., 22. og
23. janúar kl. 4—5 s.d.
Nánarí upplýsingar í síma 19675 og 17489.
SKÓLASTJÓRI.