Morgunblaðið - 26.01.1963, Blaðsíða 8

8
MORCVNBLAÐIÐ
taugardagur 2§. Janúar 1983
d
HISíl
tíðindi
De Gaulle:
Mér verða stundum
á skyssur
//
Efnahagssamvinna
Þótt rætt hafi verið um tvær
áætlanir um framtíð vestrænnar
samvinnu, þá er það ekki alls
kostar rétt.
Réttara er að telja þær þrjár.
Skilgreining þeirra, frá efna-
hagslegu sjónarmiði, leiðir í ljós:
• Kennedy, Bandaríkjaforseti,
stefnir að því að koma á fót við
skiptaheild Efnahagsbandalags
Evrópu, þar með talin þau ríki,
sem síðar kynnu að ganga í
bandalagið, og Bandaríkjanna.
Slíkt samband myndi m.a. byggj
ast á gagnkvæmum tollalækkun
um, og hefur fyrsta skrefið í þá
átt þegar verið stigið vestan hafs.
Það var talinn einn mesti sigur
Kennedys á síðasta þingi Banda
ríkjanna, að honum skyldi þar
takast að fá samþykkt sérstakt
vald sér til handa til að lækka
tolla. Hugmynd forsetans er sú,
að samvinna á sviði viðskipta
leiði síðar til allsherjarbanda-
lags ríkjanna beggja vegna At-
lantshafsins.
• Macmillan, forsætisráðherra
Breta, hefur svipaðar hugmynd-
ir um framtíð vestræns samstarfs,
en þó er áætlun hans að nokkru
frábrugðin áætlun Kennedys. —
Forsætisráðherrann vill, að auk
Bretlands fái flest lönd V-Evrópu
þar með talin hlutlausu ríkin
Sviss, Svíþjóð og Austurríki, að-
ild að EBE, auk þess, sem mörg
ríki í Afríku og V-Indíum fái
aukaaðild eða svipuð tengsl. Mac
millan telur þó æskilegra, að
bandalag ríkjanna beggja vegna
Atlantshafsins, sem hann er hlynt
ur, byggist fyrst og fremst á við-
skiptum, en ekki nánu stjórn-
málasamstarfi, þar eð slíkt gæti
dregið úr sjálfstæði Bretlands og
bundið endi á Samveldið.
• DeGaulle, Frakklandsforseti,
stefnir að efnahags- og stjórn-
málasamvinnu ríkjanna á megin
landi Evrópu, með tengslum við
nokkur Afríkuríki — án þátt-
töku Breta og áhrifa Bandaríkja-
anna. — Forsetinn ætlar sjálfum
sér aðalhlutverki á sviði stjórn-
mála í þessu „þriðja veldi“, sem
á að geta staðið Bandaríkjunum
og Sovétríkjunum á sporði.
Eitt eiga þessar þrjár áætlanir
sameiginlegt, þótt margt greini á
milli: þeim er öllum, hverri í
sínu lagi, beint gegn heimsyfir-
ráðum kommúnista. Afleiðingar
ágreiningsins geta því orðið af-
drifaríkar, jafnvel þótt efnahags-
mál ein séu höfð í huga.
Stjórnmálafréttaritarar eru
mjög margir á þeirri skoðun, að
afstaða DeGaulle til aðildar
Breta að EBE hafi þegar leitt til
þess, að sambúð Breta og Frakka
sé nú svo slæm, að slíks séu ekki
dæmi síðan 1940, er þriðja
franska lýðveldið gafst upp fyrir
Þjóðverjum.
Þeir, sem mest hafa um þessi
mál ritað í Bandaríkjunum und-
anfarna daga, telja, að Bandarík
in, sem allt frá stríðslokum hafa
sýnt, bæði í orði og verki, áhuga
fyrir hraðri efnahagsþróun og
sameiningu Evrópu, hafi ekki á
þeim tíma orðið fyrir slíkri móðg
un.
Á það hefur einnig verið bent,
að sá maður, sem slíku hefur
komið til leiðar, hljóti að vera
valdamesti stjórnmálamaður í
Evrópu, síðan Winston Churchill
lét af embætti forsætisráðhérra í
Bretlandi. Þeirri spurningu hefur
verið varpað fram, hvort De
Gaulle, stefna hans og tilgangur,
sé réttlætanlegur með tilliti til
skiptingar heimsins í tvær meg
inheildir.
Sú mynd, sem dregin hefur ver
ið af DeGaulle undanfarna daga,
í ljósi síðustu gerða hans, er
eitthvað á þessa leið: Stjórnmála-
maður, sem telur sig bjargvætt,
ekki aðeins Frakklands, heldur
Evrópu í þeim skilningi, að hún
verði sjálfstæð — stjórnmála-
maður, sem vill firra Evrópu af-
skiptum stórveldis, sem dulbúi
löngun sína til íhlutunar með að-
stoð — stjórnmálamaður, sem
vill leita fullkomnunar í þeim
verkum, er hann telur hafa fallið
í sitt hlutverk að hrinda í fram-
kvæmd, þótt hann kunni sjálfur
að vera ófullkominn — og telur
sér bezt að vinna af ákefð, festu
og oft í einangrun.
í endurminningum sínum, „Le
Salut“, segir DeGaulle fyrir tæp
um áratug, að hann hafi í huga
„að vinna ríkin við Rín, Alpana
og Pýreneafjöllin til fylgis við
stofnun stjórnmála-, efnahags- og
varnarsamsteypu; gera þá sam-
steypu að „þriðja veldinu“, og,
gerist það nauðsynlegt, bera
sáttarorð milli Sovétríkjanna ann
ars vegar og Bretlands og Banda
ríkjanna hins vegar“.
Þessi kafli á, að áliti margra,
að afsanna þá kenningu, sem hald
ið hefur verið allmjög á lofti í
Frakklandi seinustu árin, að De
Gaulle hafi aldrei haft í huga
að stofna „þriðja veldið“.
Þeirri spurningu hefur einnig
mjög verið haldið á lofti nú í
vikunni, hvort árangurinn af
gerðum DeGaulle verði ekki létt
ari á metaskálunum en óheilla-
vænlegar afleiðingar.
Talsmenn stjórna V-Þýzka-
lands, Ítalíu, Belgíu, Hollands og
Lúxembourg hafa lýst andstöðu
við afstöðu DeGaulle til aðildar
Breta. Á yfirborðinu hefur litið
út fyrir, að Frakkar myndu ein
angrast frá bandamönnum sínum
í Evrópu. Fréttaritarar hafa
varpað fram þessari spurningu:
Hvað er það, sem gefur De
Gaulle þá trú, að honum muni
verða stætt á þessari afstöðu
sinni, þar eð hæpið verði að
telja, að jafn gamalreyndur
stjórnmálamaður og forsetinn
taki á sig þá áhættu, sem ákvörð
un hans er talin samfara, án þess
að telja sig hafa sterka afstöðu7
Viðleitni þeirra til að svara hef
ur m. a. leitt eftirfarandi í ljós,
að þeirra dómi:
• Efnahagsleg tengsl ríkjanna í
EBE eru það sterk orðin, að
ekki verður snúið til baka.
• Það eru raunverulega fleiri en
DeGaulle, sem ekki vilja aðild
Breta að EBE.
• DeGaulle er hlynntur áætlun-
arbúskap, þar sem ríkið hafi
miklu hlutverki að gegna á efna
hagssviðinu.
• Stjórnir margra Evrópuríkja,
sem vilja að nokkru eða ein-
hverju leyti stjórna í anda sósíal-
isma, óttast hömlulausan kapítal
ismana verði stofnað til efnahags
samvinnu við Bandaríkin. Fransk
ir hagfræðingar hafa þegar bent
á hættu, sem þeir telja að sé fólg
in í fjárfestingu Bandaríkjanna
í Evrópu.
• Sterk öfl í viðskiptaheimi
Evrópu krefjast verndar gegn
samkeppni frá Bandaríkjunum.
Mun þar sérstaklega um að ræða
vefnaðarvöru- og aluminiumfram
leiðendur.
• Loks er á það bent, að í Evrópu
geri vart við sig andúð á Banda
ríkjunum, sem taki á sig gervi
þjóðernisstefnu. Því sé DeGaulle
nú að reyna að vekju upp þá
stefnu, undir því yfirskyni, að
verið sé að leggja grundvöllinn
að sjálfstæði álfunnar.
Á það hefur verið bent af
bandarískri hálfu, að ráðamenn
vestra hafi ekki gengið þess duld
ir, að þjóðerniskennd myndi gera
vart við sig í Evrópu, er velmeg
unar og jafnvægis í stjórnmálum
tæki að gæta. Þessi þróun hefur
ekki, að sögn fréttamanna, verið
talin hættuleg af Kennedy eða
meðráðamönnum hans. Frekar
hafi verið talið, að hún myndi
leiða til góðs, ýtti hún undir
framlög einstakra þjóða til efling
ar alþjóðasamstarfi.
Atburðir undanfarinna daga
hafa kallað fram margar spurn-
ingar, sem enn er ósvarað. De
Gaulle hefur komið af stað um-
ræðum — jafnvel um enn fleiri
hluti, en margir telja, að honum
komi vel. Eitt þýðingarmesta
atriðið, sem til umræðu hefur
komið, er hvort Evrópa muni
nokkurn tíma taka þátt í víð-
tækara samstarfi Vesturlanda.
DeGaulle er ákveðinn í af-
stöðu sinni til Efnahagsbanda-
lagsins. Eitt sinn sagði hann:
„Mér verða stundum á skyssur
í gerðum mínum, en spádómar
mínir eru alltaf réttir“.
Varnarmál
Eru Vesturveldin nú betur
undir það búin að mæta sókn
alheimskommúnismans, er De-
Gaulle, Frakklandsforseti, hefur
stigið fyrsta, örlagaríka skrefið
til að móta Evrópu eftir sínu
höfði, en vera mundi, etf til
bandalags ríkjanna beggja vegna
Atlantshafsins kæmi?
Séu áætlanir um framtíðar-
samstarf vestrænna ríkja mis-
munandi, hvað viðvíkur efna-
hagsmálum, eru þær ekki síður
ólíkar á sviði varnarmála. Frétta
ritarar eru flestir á þeirri skoð-
un, að ágreiningur á því sviði
kunni að reynast enn afdrifarík-
ari, en á sviði efnahagsmála.
Kennedy, Bandaríkjaforseti,
hefur beitt sér fyrir því, að
Bandaríkjamenn hefðu frum-
kvæðið á sviði kjarnorkuvopna,
þó þannig, að til greina kæmi,
að nokkur NATO-ríkjanna hefðu
fulla hönd í bagga. Það er þó
stefna Bandaríkjanna, að þótt
til slíks kæmi, þá ættu einstakar
þjóðir í Atlantshafsbandalaginu
ekki að koma sér upp eigin
kjarnorkuher.
Maomillan, forsætisráðlherra
Breta, er samþyklkur því, að
Bandaríkin hafi forystu á þessu
sviði varnarmála, og því, að
Bretar háfi fulla samvinnu við
Bandaríkin, og e.t.v. önnur NATO
ríki, er tækju þátt í yfirstjórn
þessara mála. Þótt Bretar hafi
yfir að ráða kjarnorkuvopnum,
þá myndu þau einnig falla undir
sameiginlega yfirstjórn, komi til
hennar.
DeGaulle, Frakklandsforseti,
vill ekki deila kjarnorkuvopn-
um sínum með öðrum NATO-
ríkjum, og hann vill ekki hverfa
frá þeirri hugmynd sinni, að
koma upp sjálfstæðum, frönsk-
um kjarnorkuher.
Þessi afstaða hans kom greini-
lega fram, er hann hélt blaða-
mannafund 14. janúar. Þar hafn-
aði hann:
• Boði Bandaríkjanna um að
Frakkar fengju Polaris-eldflaug-
ar — á þeim grundvelli, að hér
væri um að ræða herbragð
Kennedys til að gera Frakka
Bandaríkjamönnum háða.
• Því, að Frakkar tækjit þátt
í sameiginlegu varnarstarfi
NATO-ríkja, með kjarnorku-
vopn — þar sem Bandaríkin
legðu til mestan hluta vopnanna
og Frakkar þau, sem þeir hefðu
yfir að ráða, þannig þó, að
Bandaríkin héldu forystuhlut-
verki sinu á því sviði.
Það er skoðun ýmissa, sem
gerzt telja sig þekkja til skoðana
DeGaulle, að hann telji, að þar
muni koma í deilu Kínverja og
Rússa, að Rússar muni taka hönd
um saman við Evrópuþjóðir,
jafnvel þótt það muni kosta al-
geran klofning innan kommún-
istaríkjanna. Því telji hann
algerlega óhugsandi að taka þátt
í varnarstarfi NATO, með kjarn
orkuvopn, né að hætta við kjarn
orkuhervæðingu Frakka.
Brezkir sérfræðingar aðhyll-
ast þá skoðun, að DeGaulle geri
sér fyllilega grein fyrir því, að
Frakkar muni ekki uip langt
skeið eignast þau kjarnorku-
vopn, sem jafnist neitt á við
vopn Bandaríkjamanna eða
Rússa. Hann treysti hins vegar
á það, að Bandaríkin muni ekki,
þrátt fyrir afstöðu Frakka, hætta
við að veita Evrópu þá vernd,
sem nauðsynleg sé.
Sé DeGaulle á sömu skoðun
og Bretar — og fleiri — að öfl-
ugur, franskur kjarnorkuher sé
hugarburður, þá felur hann þá
skoðun sína að baki þeim orð-
um, sem réttlæta eiga stefnu
hans. Forsetinn segir:
„Hver getur sagt, hvað gerist
á morgun? Hver getur sagt,
breytist stjórnmálaaðstaðan —
og það hefur komið áður fyrir
— að veldin tvö (Bandaríkin og
Sovétríkin) muni ek'ki komast
að samkomulagi um að skipta
heiminum á milli sín?
Hver getur fullyrt, að þessi
veldi muni ekki komast að sam-
komulagi um að skjóta ekki
kjarnorkusprengjum hvort á
annað, en muni í þess stað ráð-
ast á önnur lönd? Það er hugs-
anlegt, að einn dag muni Rúss-
ar leggja V-Evrópu í auðn og
Bandaríkin eyða Mið-Evrópu.
Hver kann að vita, nema þessir
tveir keppinautar muni ekiki
sameinast eftir stórbreytingar á
sviði stjórnmála og þjóðfélags-
mála.“
Bandarískir fréttaritarar hafa
bent á, að þessi ummæli hafi
vakið mikla gremju ráðamanna
í Washington. Þeir benda á, áð
Bandaríkin hafi lýst því yfir, að
árás á bandalagsríki yrði talin
árás á Bandaríkin. f orðum De-
Gaulle getur ekki annað falizt,
en það, að hann treysti ekki
heitum bandarískra ráðamanna,
þeir muni bregðast, ef á reyni.
Þessi skoðun kemur jafnvel enn
betur í Ijós, ef litið er á önnur
ummæli DeGaulle um sama mál.
Hann segir:
„Eðlilega stefna Bandaríkj-
menn fyrst og fremst að því að
styrkja sínar eigin varnir. Varn-
ir Evrópu verða látnar sitja á
hakanum í því tilliti .... undir
þessum kringumstæðum getur
enginn sagt, á hvern hátt, eða
að hve miklu leyti Bandaríkja-
menn myndiu nota kjarnorku-
vopn sín til varnar Evrópu.“ '
Þessi ummæli hafa leitt til
spurninga:
• Ætlar DeGaulle sér að ein-
angra Evrópu — Er klofningur
framundan í NATO — Munu
Bandaríkjamenn kalla her sinn
heim frá Evrópu?
f því sambandi hefur m.a. ver-
ið á þetta bent:
f Frakklandi: De Gaulle telur
Bretland vera nokkuns konar
Trójuhest, sem Bandaríkjamenn
ætli sér að nota til að seilast til
yfirráða í Evrópu.
í Bretlandi: DeGaulle hefur
lagt út í mestu fjárkúgun allra
alda.
I V-Þýzkalandi: Sama daig
sem DeGaulle hafnaði boði
Bandaríkjamanna um Paliaris-
eldflaugar, tóku V-Þjóðverjar
því. — Margir ráðamenn, ef ekki
flestir, í V-Þýzkalandi telja, að
Bretar verði að fá aðild að EBE
— og vinsamleg sambúð við
Bandaríkin sé grundvallarskil-
yrði fyrir því, að V-Þjóðverjar
fái haldið sjálfstæði sínu — að-
eins Bandaríkin geti veitt nauð-
synlega vernd. ^
Á ftalíu: ftalski fjármálaráð-
herrann, Ugo La Malfa, segir:
DeGaulle getur ekki litið á íta-
líu og önnur lönd EBE eins og
nýlendur.
í Bandaríkjunum: Þar er af
staða DeGaulle til yfirlýsinga um
hugsanleg svik við EKrtfópu í
varnarmálum talin vera einhver
sú mesta móðgun, sem hægt sé
að hugsa sér. Einn fréttaritari
hefur líkt DeGaulle við Walter
Mitty (fræg dagdraumahetja i
kvikmyndum), sem lifi í frægð-
ardraumum og ætli sér að vinna
orustuna við waterloo á nýjan
leik.- /
Spurningarnar þrjár, sem.
varpað var fram að ofan, eru erf-
iðir viðfangs, en þessi afstaða er
þó ríkjandi:
DeGaulle mun vart hugsa sér
að einangra Evrópu í versta
skilningi — NATO mun vafa-
laust halda varnarmætti sínum
gagnvart kommúnis'taríkj unum.
Breytingar þær, sem verið er að
gera, þ.e. væntanlegur brott-
flutningur eldflauga af Júpíter-
gerð frá Tyrklandi og e.t.v.
Ítalíu, er ekki undirstöðubreyt-
ing innan NATO — verið er að
fjarlægja úrelt vopn, að sögn
sérfræðinga — og koma fyrir
nýjum, þ.é. Polaris. Þær flaugar
verða í kafbátum í hafinu um-
hverfis þessi lönd. Hins vegar
er af sumum talið, að þessar
breytingar geti tekið langan
tíma, þ.e. fullkomnun Polaris-
flotans. — Ólíklegt er talið, að
Bandaríkjamenn muni kalla her
sinn heim frá Evrópu, og óihugs-
andi í náinni framtíð.
Getum útvegað mikið úrval
sundköfunartækja.
Nýjungar ársins, tæki sem
í USA eru talin bezt —
gerð af ktmnustu visinda-
mönnum Evrópu og Amer-
íku. — Pantið tímanlega.
Umboðsmenn:
Viggo Oddsson Hvassaleiti 6,
sími 24818.
öm Ingólfsson Leifsgötu 16,
sími 18158.
Smurt brauð
og snittur
Opið frá kl. 9—11,30 e.h-
Sendum heim.
Brauðborg
Frakkastíg 14. — Sími 18684