Morgunblaðið - 02.03.1963, Qupperneq 13

f Laugardagur 2. niarz 1963
MORCUN BL AÐ1Ð
13
EFT \
I' f vikunni, sem leið, stóð
í Genf ráðlherrafundur landanna
í Fríverzlunarsvæðinu, EIFTA.
Hljótt hefur verið um BFTA að
undanfórnu, enda hefur athygli
flestra að mestu beinzt. að við-
ræðum Breta við fulltrúa Efna-
hagsbandalags Evrópu, EBE, um
hálfs annars árs skeið.
| i I>egar, er ljóst varð, að ekki
yrði af aðild Breta, var tekið að
ræða, hvaða leiðir væru hentug-
ostar til að auka efna-hagssam-
Btarf þeirra landa, sem standa
fyrir utan EBE.
!) f>ví heyrðist fleygit, að rétt
væri að stofna nýtt efnalhags-
bandalag, er næði til Bretlands,
1 Norðurlandanna og Bandarikj-
anna. Sú hugmynd hefur þó ekki
hlotið neitt teljandi fylgi. Hins
vegar virðist endurvakning EFTA
standa fyrir dyxum, ef svo má að
orðl komast, því að aldrei hefur
verið horfið frá hugmyndinni
jlim Fríverzlunarsvæðið.
Aðildarríki þess eru sjö, Bret-
Iand, Danmörk, Noregur, Svíþjóð
Sviss, Austurríki og Portúgal.
IÞótt talsvert hafi áunnizt í sam-
starfi þessara ríkja, þá hefur
engum dulizt, að ráðamenn
margra þeirra hafa talið fram-
tíðarstöðuna í Evrópumarkaði
mótast, öðru fremur, af sam-
starfi við EBE, yrði af aðild
Breta. •
Á þetta einkum við um Dani.
f>á hafa Norðmenn og talið rétt
að fylgjast vel með öllu, sem
gerzt hefur innan EBE, enda ósk-
að eftár f ullri aðild ein-s og
' Bretar. Sviss, Svíþjóð og Austur
ríki hafa rætt við fulltrúa EBE,
i með tilliti til aðildar, Fimrn af
} löndum EFTA hafa þanniig haft
1 í huga mjög náið samstarf við
! EBE, ef til vill fulla aðild, og
sjötta landið, Svlþjóð, talið auka
aðild æskilega. Gerbreyting hef-
ur þó orðið á þessu ástandi, með
afstöðu Frakka til aðildar Breta.
'* Á ráðlherrafundi EFTA í síð-
ustu viiku, var ákveðið að reyna
að hraða tollalækkunum á iðn-
aðarvörum. Bretar sýndu mestan
á-huga, og töldu æskiilegt, að
hraða lækkunum svo, að tollar
á þessum vörum yrðu að fullu af
numdir 1967.
li Ákveðið var þó að miða við
l 1966. Er grundvöllurinn vár laigð
| ur að E-FTA, var ekki gert ráð
; íyrir, að tollar þessir yrðu af-
| numdir svo snemma. Rétt er að
geta þess, að sömu tollar innan
EBE verða ekki úr sögunni, fyrr
en 1967.
i| Endanleg ákvörðun í þessu
máli verður tekin á ráðherra-
J fundi EFTA, sem haldinh verð-
| ur 9. og 10. maí n.k., í Lissabon.
' Fram til þess tíma verður unnið
að frekari athugunum í fasta-
nefnd EFTA. Annað höfuðvið-
fangsefni nefndarinnar næstu 9
vikur verða landbúnaðarmálin.
Er rætt var um aðild Breta að
EBE voru landbúnaðarmálin erf
iðasta viðfangsefnið. Virðist nú,
sem sú saga ætli að endurtaka sig
innad EFTA Afstaða Dana þar nú
er svipuð og afstaða Frakka var,
er rætt var um framtíðarskipan
landbúnaðarmála innan EBE, á
sínum tíma.
Það hefur komið í ljós undan-
farna daga, eftir að áhugi fór að
beinast að EFTA, að framtíð
þess kann að miklu leyti að vera
komin undir kröfum Dana. Þeir
selja landbúnaðarvörur sínar
bæði til landanna í EBE og Bret-
lands. r
Aðild Breta að EBE hefði þvi
leyst mikinn vanda fyrir Dani,
þar eð þeir hefðu þá engum
tolli þurft að sæta í útflutningi
til tveggja höfuðviðskiptavina
sinna. Eins og nú er komið, verða
þeir að sæta tolli hjá báðum.
Tollalækkanir á iðnaðarvörum
innan EFTA eru þegar orðnar
það miklar, 50%, að þeirra er
farið að gæta verulega. Frekari
læfckanir yrðu því mikil lyfti-
stöng iðnaðinum í aðildarlönd-
unum, þar sem íbúar landanna
sjö eru um 90 milljónir talsins.
Danir hafa hins vegar lýst því
yfir nú, að þeir geti ekki tekið
höndum saman við önnur aðildar
ríki EFTA um fyrirhugaðar
tollalækkanir á iðnaðarvörum,
nema gengið verði til móts við
þá um lausn landbúnaðarvanda-
málanna.
Er upphaflega var samið um
þau innan EFTA, var ákveðið,
að tollar á syínafleski, annarri
höfuðútflutningsafurð Dana til
Bretlands, yrðu afnumdir í tveim
ur skrefum. Þannig voru Dönum
boðin sömu kjör í Bretlandi og
samveldislöndunum. Nú vilja
Danir, að samið verði um hina
a ð-alú trf 1 u t n in ga vö-run a, smjör,
á sama hiátt, og setja það að skil-
yrði.
Viðhorf til þessarar kröfu Dana
eru misjöfn. Á það hefur verið
ben-t í Bretlandi, að hugmyndin
sé ekki svo fráleit, þótt hún
kunni að reynast erfið í fram-
kvæmd.
Helzti keppinautur Dana, á
sviði smjörsölu til Bretlands, eru
Hollendingar. Það yrði því á
þeirra kostnað, fengju Danir sér
samninga. Þykir mörgum ráða
mönnum í Bretlandi óráðlegt að
ráðast þannig gegn samkeppni-
aðstöðu Hollendinga, sem eru
helztu stuðningsmenn Breta í
EBE.
Afstaða Dana er skýr, og hef-
ur engin dul verið á hana dreg-
in. Því hefur verið lýst yfir í
Danmörku, að afstaða Dana muni
markast af því, hver kjör þeir
fái við sölu smjörs til Bretlands.
Því aðeins, að Bretar fallizt á
kröfur í þessum efnum, geti
Danir gengið til samstarfs um
frekari lækkun tolla á iðnaðar-
vörum.
Mikill áhugi ríkir, ekk-i sízt í
Bretlandi, fyrir auknu samstarfi
EFTA-ríkjanna, því að það gæti
síðar leitt til samninga um tolla-
lækkan-iT milli EFTA og EBE.
Þeirri spurningu hefur þó verið
varpað fram; hvort ekki megi
vera, að samstarf innan EFTA
verði of dýru verði keypt, eigi að
semja á þeim grundvelli, sem
Danir telja óhjákvæmilegt.
IMATO
Merohant, sérstakur fulltcúi
Kennedys, Bandaríkjaforseta, hjár
Atlantshafsbandalaginu, NATO,
er nú staddur í París. Ræðir hann
þar við fulltrúa bandalagsrikj-
anna um væntanlegan kjarnorku
her NATO og yfirstjórn hans.
Allt frá því Macmillan, fot-
sætisráðherra Breta, og Kenne-
d-y h-ittust á Bahamaeyjum í des-
ember sl. m.a. til að ræða af-
hendingu Polaris-kafbáta til
Breta, hefur kjarnorkuher
Evrópu verið ofarlega á baúgi.
Margir stjórnmálafréttaritarar
eru þeirrar skoðunar, að sam-
komulag þjóðarleiðtoganna þá, sé
meginorsök stefnubreytingar De
Gaulle, Frakklandsforse’ta, varð-
andi aðild Breta að EBE.
Það er ríkjandi skoðun stjórn
málamanna, bæði vestan hafs og
austan, að ákvörðun Fra-kka um
að koma sér upp kjarnorkuher,
sem verði algerlega óháður
NATO, sé fleygur rekinn í vest-
rænt varnarsamsta-rf, og ,van-
traust á skuldbindinigar Banda-
ríkjanna.
Er Kennedy og Macmillan
sömdu um það með sér, að hætt
yrði við afhendingu Skybolt-
flauganna, sem brezki flugherinn
átti að fá, var því tekið mjög
fálega af mörgum í Bretlandi. í
staðinn áttu Bretar að fá Polar-
iskafbáta, og s'kyldu þeir einnig
verða til reiðu fyrir önnur ríki
í NATO..
„Hvíta bókin", sem brezka
stjórnin lét birta um varnar-
mál fyrir rúmri viku, ber þess
merki, að reynt hefur" verið að
nokkru að koína til móts við
þarfir brezka flughersins, og
bæta upp það, sem hann fór á
mis við. Þar er skýrt frá nýju
leynivopni, sem flughernum
muni fengið í hendur innan
þriggja ára.. Er því ætlað að
styrkja árásarmátt kjarnorku-
hers Breta, þar til Polariskafbát-
arnir verða tilbúnir, sefh vart
verður fyrr en eftir 5 ár.
Breta hefur skort eldflaugar,
þ.e. tæki til að flytja kjarnorku-
sprengjur á áfangastað, ekki
sprengijurnar sjálfar. í fyrstu
var talið, að leynivopnið nýja
væri eldflaug. Síðar héfur komið
í Ijós, að hér er um kjarnorku-
sprengju að ræða, búna sérstöku
tæki, er stjórnar því, að hún
springur ekki fyrr en eftir ákveð
inn tíma. Hins vegar er tekið
fram, að 2—3 ár muni líða, þar
til sprengjur af þessari gerð
verða fullgerðar.
Tækni sú, sem hér er byggt á,
felur í sér, að sprengj uþotur þær,
sem brezki flugherinn hefur nú,
beri þessar sprengjur á áfanga-
stað. Eiga þoturnar að fljúga
mjög lágt, nær alveg með jörðu,
varpa sprengjunni, en útbúnaður
hennar á síðan að gera þotun-
kleift að komast nægilega langt í
burt, áður en sprengjan spring-
ur. Það, sem gera á þotunum
kleift að komast á áfangastað,
er lágflugið, þ.e., þær eiga að
fljúga svo lágt, að þær sjáist
>4/jb/ngi
Framh. af bls. 8.
f Frumvarpinu verði visau frá.
r Björn Fr. Bjömsson (F), fram-
Bögumaður 2. minnihluta, kvað
hina nýju gjaldskrá um þókn-
un fyrir verkfræðistörf verðlag.n
- ingarreglur verkfræðinganna
ej-álfra uim greiðslur fyrir út-
; eelda vinnu af verk- og rann-
eóknarstofum þeirra og myndi
1 því ekki snerta þá, er ynnu hjá
rikisstofnunum. Frumvarpið mið
eiði að því að hefta frjálsræði
▼erkfræðinga um eigin verðlagn
ingu á útseldri þjónustu. En með
ekirskotun til þess, að aðrar
etéttir hliðstæðar verkfræðing-
uui, svo sem arkitektar, endur-
skoðendur o.fl., verðleggja sjálf-
ar þjónustu, sem þær selja frá
skrifstofum eða
verkstofum,
þykir deildinni
ekki ástæða til
staðfestingar á
bráðabirgðalög-
um þeim, sem
frumvarpið fjall
ar um, og tekur
því fyrir næsta
mál á dagskrá.
Ingólfur Jónsson raforkumála-
ráðherra kvaðst hafa furðað sig
á þeiri fullyrðingu BFRB að
frumvarpið snerti ekki þá venk
fræðinga, er ynnu hjá ríkinu.
Spurði hann, hvort nofckrum
dytti í hug, að hin nýja gjald-
sikrá, ef hún hefði tekið gildi,
hefði ekki haft áhrif á kaupkröf-
ur þeirra verkfræðinga, er .ynnu
hjá rílkisstofnunum, þar Sem í
henni er gert ráð fyrir hækkun-
um allt upp í 320%.
Hitt væri ann
að mál, að obk-
ur er nauðsyn-
legt að gera verk
fræðingum kleift
að starfa í land-
inu, þótt við get
um ekki gefið
þeim það frjáls-
ræði, er BFrB
taldi svo æski-
legt, þegar freLs-
ekki í radartækjum, ðvinarins,
og því sé ekki hsegt að beita
gagnflaugum.
Þá er ætlunin að láta nýja
tegund hraðfleygrar orustuþotu
bera sprengjurnar. Orustuþoturn
ar, sem um ræðir, verða af gerð-
inni TSR 2, en eru enn á til-
raunastigi, og fljúga ekki fyrr
en að ári, í fyrsta lagi. •
Lágflug krefst sérstaks styrk-
.leika í þotum. Sprengjuþotur
þær, sem nú eru fyrir hendi í
Bretlandi, mun þurfa að styrkja
sérstaklega til slíks flugs. TSR
2 þoturnar eru hins vegar smíð-
aðar með lágflug fyrir augum.
Talsverðar umræður hafa far-
ið fram um „Hvítu bókina“, en
vhún er venjulega talin táikna
stefnu stjórnarinnar í varnar-
málum næsta árið. Gagnrýnend-
ur segja, að ekki sé hægt að sjá
að brezki herinn fái á næstu
2—3 árum neitt það í hendur,
sem komið geti í stað Skybolt
flauganna. Þá er og bent á, að
hætt hafi verið frekari endur-
bótum á Blue Steel flaugunum,
sem brezfci flugherinn hefur nú
yfir að ráða.
Þeirri fregn var tekið með
mikilli athygli, er tilkynnt var
í Wasihington í fyrri viku, að
Bandaríkjastjórn hefði til athug-
unar að leggja til við bandalags-
ríki sín í Evrópu, að þau notuðu
skip, ebki kafbáta, til að bera
Polariseldflaugar. Því hefur ver-
ið opinberlega lýst yfir, að ódýr
ara sé að byggja skip fyrir flaug
arnar, en kafbáta. Auk þess sé
stöðugt hægt að hafa samiband
við skip.
Er Macmillan og Kennedy
ræddust við í des., um væntan-
legan kjarnorkuher Evrópu, und
ir stjórn NATO, var ákveðið að
hann byggðist á Polariskafbátum.
Bandarísk blöð skýra frá því,
að sá, sem komið hefur fram með
þessar breytingartillögur við
stefnu Bandaríkjaforseta, eins
og hún var í desember, sé Hy-
man G. Rickover, varaaðmíráll.
Hann er sagður hafa lagzt mjög
gegn því, er hann ræddi við for-
setann nýlega, að Bandarílkin af
hentu bandalagsríkjunum Polaris
káfbéta.
Þá mun bandaríski flotinn
■hafa lýst skoðun sinni á þessu
máli, er hann skilaði nýlega á-
liti um þjálfun erlendra áhafna
á Polariskafbátum. Þar sagir m.a.
að flotinn sé því andvígur, að
Polariskafbátar verði aflhentir
Evrópuríkjum, jafnvel þótt þeir
verði undir stjórn NATO.
Þriðja ástæðan fyrir því, að
Bandaríkjastjórn vill nú leggja
til, að Evrópuríkin noti skip í
stað kafbáta, er talin sú, að af-
hending Polariseldflauga, án kaf
báta, kunni að mæta minni mót
spyrnu á þingi, sérstaklega hjá
kjarnonkumálanefndinni. Hún
hefur lengi verið því andvíg, að
kj arnorkuvopn verði fengin í
hendur öðrum þjóðum.
Það er athyglisvert í þessu
sambandi, að því var fyrst lýst
yfir í Bretlandi fyrir viku, er
„Hvíta bókin“ var lögð fram, að
miðhluti Polariskafbáta þeirra,
sem samið hefur verið um að
Bretar fái, verði smíðaðir í
Bandaríkj unum. Stefni og skútur
hins vegar í Bretlandi. Miðhlut-
inn geymir siglingatæki og
eldflaugastæði. Þannig smíðaður
myndi hver bátur kosta um 6.200
milljónir ísl. króna. Kostnaður og
erfiðleikar yrðu enn meiri, ef
Bretar eða aðrar Evrópuþjóðir
inu er misbeitt. Hann hefði tal-
að um, að til séu mangir flokk-
ar manna, sem vinna eftir gjald
skrá, og þó hafi ekki verið gefin
út bráðabirgðalög til að hefta
gildi þeirra fyrr en nú. Og hvers
vegna? Vegna þess, að aðrir hafa
ekki spennt bogann eins hátt og
verkfraeðingarnir gerðu í þessu
tilifelli, enda hvorki leyfilegt né
er gripið til þess ráðs að gefa
út bráðabirgðalög nema brýna
nauðsyn beri til.
Það leiddi af sjálfu sér, að ef
hin nýja gjaldskrá hefði verið
látin afskiptalaus, hefðu aðrar
sbéttir þjóðfiélagisins komið á
ættu einar að standa að smiði
slikra kafbáta.
Brezik blöð skýra frá því, að
fréttinni um að skip verði tek-
in upp í stað kafbáta, hafi verið
fálega tekið af ráðamönnum. Frá
því er skýrt, að einn af nánustu
samstarfsmönnum Peters Thor-
neycrofts, landvarnarráðherrans
brezka, hafi lýst því yfir, að Bret
ar vildu ekki fallast á slíkt, og
myndu halda fast við fyrri
stefnu.
Gagnrýni hefur gætt í banda-
riskum. blöðum varðandi þá
stefnu Bandaríkjastjórnar að
fjarlægja eldflaugar á landi, bæði
við Miðjarðarhaf og í Karabiska
hafinu, en stefna í þess stað að
því að koma upp flota Polar-
isikafbáta á þessum stöðum.
Sú ákvörðun var tekin, er til-
tölulega skammur tími var lið-
inn frá því að Kúbumálið var á
hástigL Hefur því verið haldið
fram, að þessi ákvörðun hafi ver-
ið ótímabær, því að hún hafi
fengið marga stjórnmálamenn,
þ.á.m. DeGaulle, til að trúa því,
að Bandaríkjamenn hafi gert
leynisamninga við Sovétríkin.
Hefur í því sambandi verið vís-
að til þess orðróms, er uppi var,
er Kúbumólið var að leysast, að
samið hefði verið um að fjar-
lægja eldflaugar frá Tyrklandi,
gegn því að eldflugar yrðu fjar-
lægðar frá Kúbu. Flestir stjórn-
málafréttaritarar telja, að þessi
orðrómur eigi ekki við rök að
styðjast. Hins vegar sé erfiðara
að kveða hann niður, eftir þá
stefnubreytingu, sem orðið hafi
í varnarmálum vestan hafs.
Bandríkjamenn eru nú að
semja um framlengingu varnar-
samnings við Spán. Þeir eiga flota
stöð í Rota, á Atlantsíhafsströnd
Spánar, og vilja nú fá þar stöð
fyrir Polariskafbáta. Virðast Spán
verjar leggja mikla áherzlu á
það nú, að þeir hafi aldrei orðið
Marshall-aðstoðar aðnjótandó.
Skorti þá nú lánsfé til ■ langs
tíma, og telja þeir rétt, að Banda
ríkin hlaupi undir bagga. Sé
það ætlun Spánverja, að krefjast
styrks fyrir Polariskafbátasböð,
kann það að reynast Bandaríkja-
mönnum ný býrðL
Þá er víst, að engin ákvörðun
verður tekin um kafbátastöðvar
á Ítalíu, fyrr en að loknum kosn-
ingum þar í vor.
L.T. Merchant ræðir nú við
fulltrúa NATO-ríkjanna í París.
Fáar fregnir, aðrar en þær, sem
óstaðfestar eru, hafa borizt um
viðræðurnar. Þær herma þó, að
Breta og Bandaríkjamenn greini
nokkuð á um ýmis atriði, önnur
en þau, sem að ofan er getið.
Sagt er, að Bretar óski eftir
því, að 10 af NATO-ríkjunum
hafi méð höndum yfirstjóm
kjarnorkuhersins, en Bandaríkja
menn telji ráðlegra, að þau ríki
verði færri, efcki fleiri en sex, í
mesta lagi.
Margt er óljóst um væntan-
legan kjarnorkuher NATO, og
víst er, að margir mánuðir munu
líða, þar til endanlega verður
samið um framtíðarsfcipan hans.
Erfitt ex. því að skýrgreina nú,
tii nokfcurrar fullnustu, hvaða
skilning bandalagsþjóðirnar
legigja í huigtakið „kjarnorkuher
undir stjórn margra ríkja“.
Bezta skilgreiningin, sem fram
hefur komið, er sennilega sú,
er brezkur þingmaður lét hafa
eftir sér fyrir nokkrum dögum.
Hann sagði: „framlagið (til slíka
hers) er ekki hægt að draga tál
baka, eins og t.d. hermenn frá
V-Þýzkalandi.“
eftir með svipaða kröfugerð og
hefði það verið látið afskipta-
laust, hefði atvinnulífinu og efna
hagsástandinu verið stefnt í voða.
Gildi til 1. júlí.
Einar Olgeirsson (K) lýsti því
yfir í upphafi ræðu sinnar, að
hann væri samþykkur því að
fella frumvarpið. Hins vegar
mundi hann flýtja skriifuega
breytingartillögu við frumvarp-
ið, um að bráðabirgðalögin gildi
til 1. júlí n.k., en þá skal kjara-
dómur hafa lokið störfum, ef það
mætti verða til samkomulags.