Morgunblaðið - 02.03.1963, Blaðsíða 15

Laugardagur 2. marz 1963
MORCUISBL 4 ÐIÐ '
15
í
ANTILÍBANONFJÖLLIN nálg-
ast og yfir Hermon hvílir sú
tign, að augum hvarfla þangað
tíðum.
Það er auðnarlegt yfir að líta.
Á stöku stað sjást tjöld Araba.
Þau eru mikil um sig og opin að
neðan, því ekki veitir af að flá
svala, ef nokkur er. Sjálfir sitja
Arabarnir í forsælunni, brúnir
og skorpnir af langvarar^di sólar-
breiskju. Sagt er, að í tjöldunum
Omayyad-moskan í Damaskus
munandi að gerð og lit, eru á
öllum hinum géysistóra gólf-
fleti. Þar stóðu og sátu menn,
sem ræktu skyldur sínar við
Allah. Þarna inni á að vera gröf
Jóhannesar skírara. Hann kom
víða við, blessaður, eftir dauða
sinn. — Það var gamansamur,
ungur Arabi, sem var fylgdar-
maður okkar á þessum stað.
Þegar út í garð moskunnar kom
barst á tal fjölkvæni þeirra Mú-
hameðsmanna. Hann sagði, að
nú væri í lög leitt einkvæni þar
í landi. Kvenfólk stundaði í-
þróttir og tæki inn vítamíntöfl-
ur og allt þess háttar, svo það
væri orðið svo fjörugt, að karl-
menn hefðu fullt í fangi með
eina, hvað þá fleiri.
Eftir þetta er haldið lengra
Einar M. Jónsson
■PJr Austurlandaför V9II
eéu vanalega 10—20 manns í
heimili. Geitur narzla í sig ein-
hvern sviðinn gróður í námunda
i .Við tjöldin.
j Á þessum slóðum eru sumur
Iheit og þurrviðrasöm, en mikil
úrkoma á vetrum í vesturhlíð-
j um fjallanna. Uppi á hálendinu
' er meginlandsveðrátta, en fyrir
eustan það er lítil úrkoma. Þurr-
viðrasvæðið tekur yfir 3/5 hiluta
landsins.
\ Meðfram þjóðveginum eru Ar-
ebar sumstaðar að byggja sér
hús. Þau eiga að standa í þorp-
um. Sumt af þessum húsum er
i úr steyptum eða höggnum steini.
Önnur eru þannig búin til, að
eteinum, sem þarna liggja á víð
j og dreif, er hrúgað saman og á
[ þann hátt gerðir veggir. Utan á
i grjótveggina er svo klesst leir,
i eem er bleyttur og síðan látinn
£ þorna í sólskininu. Slíkir veggir
S þola ekki miklar rigningar. En
f hér bagar ekki úrkoman. Þessi
| hús eru mjög kumbaldaleg, byggð
j I allsleysi, en af nauðsyn. Glugg-
; ar eru smáir, nánast ferhyrnd
1 göt. Hér er sólinni haldið í við-
! eigandi fjarlægð. Þetta land virð
i Ist svo vönlaust til ábúðar. En
j erabíski bílstjórinn okkar segir,
[ eð ekki sé að marka að horfa
; yfir það núna. Þetta sé allgott
‘. land, þegar búið sé að koma
! rækt í það. Nú er jörðin örþyrst
! og bíður eftir svölun. Skýjadrög-
( in í vestri eru Aröbum jafnkær
■ og fyrstu vormerkin eru okkur
norður frá. Himinninn er byrj-
' eður að safna í sig vætu. Það es
! tiltöluflega stutt þangað til regn-
, tíminn hefst.
® í Við erum komin í suðaustur af
f Antilíbanon. Hermon er við
Ivestur. Að sumarlagi eru hér
íniklir hitar og þurrkar, svo
gróður skrælnar. En hann er mik
ill Qg fjölskrúðugur, þar sem
f vatns nýtur. Úrkoman er lítil á
[ þessum slóðum, t. d. í Damaskus.
> Talið er, að ræktað land hafi
j verið meira áður, en ofbeit og
j yfirgangur hirðingjaflokka, sam-
! fara eyðingu mikilla skóga, sem
tóku yfir stór landsvæði fyrr-
um, hafi valdið landspjöllum.
j
Á slóðum Páls postula
j Nú fer að bregða til meiri
gróðurs, Damaskus nálgast.
Skyndilega eru allir bílarnir
! stöðvaðir og við göngum út.
i Okkur er bent á staðinn, þar
Bem Kristur birtist Páli postula.
Péll, sem þá hét Sál, var á leið
til Damaskus, til þess að færa
kristna menn, sem hann ofsótti,
I böndum, til Jerúsamflem. Um
þetta segir í Postulasögunni, 9.
kap.: „En er hann á ferðinni var
kominn í nánd við Damaskus,
leiftraði iskyndilega um hann
Ijós af himni, og hann féll til
jarðar og heyrði rödd segja við
j 6ig: Sál, Sál, hví ofsækir þú
j mig? En hann sagði: Hver ert
I þú, herra? Og við hann var sagt:
í Ég er Jesús, sem þú ofsækir. En
I Btattu upp og gakk inn í borg-
| ina, og jþér mun verða sagt, hvað
þú átt að gera. En mennirnir,
Bem með honum voru, stóðu orð-
lausir. Heyrðu þeir að vísu rödd-
ina, en sáu engan. Og Sál stóð
upp af jörðinni. En þegar hann
lauk upp augunum, sá hann ekk-
ert. Og þeir leiddu hann við
hönd sér og fóru með hann inn
í Damaskus. Þrjá daga var hann
sjónlaus og át hvorki né drakk.“
— Að vísu er ekki hægt að
benda á þann blett, þar sem
þessi atburður átti sér stað, eins
og gefur að skilja. En í þessu
umhverfi var það; skammt frá
borginni.
„Perla eyðimerkurinnar"
Við erum í Ghuta-dalnum.
Um hann fellur áin Barada. Hún
líður áfram lygn og settleg. Það
er hún, sem hefur s(egið sínum
töfrasprota á auðnina Og tendrað
þetta margbreytilega líf, sem
alls staðar mætir hér auganu.
Skyndilega hefur breyting orðið
á. Gróður, angandi gróður, hvolf-
þak trjáa, þéttblaða olíuviðir.
Spengilegar kýpressur gnæfa
eins og grænar súlur. Fram
undan er borgin, sem með réttu
hefur verið nefnd „Perla eyði-
merkurinnar". Það nafn á hún
lífæð sinni, Barada-fljótinu, að
þakka, einnig það, -að vera í
fornöld talin af Múhameðsmönn-
um ein af fjórum jarðneskum
paradísum. Vart mun þar hafa
verið átt-við borgina sjálfa og
þær byggingar, sem þar voru,
heldur umhverfi hennar, sem er
fögrum aldingarði líkast. Eink-
um er Ghuta-vinin sögð fögur
að vorlagi í lok marzmánaðar,
þegar hún laugast í sól, að end-
uðum regntímanum.
Nú ökum við inn í borgina
með breiðstræturrí og stórhýsum.
Þetta er nýtt bæjarhverfi og
mjög fnanskt í sniðum. Gamli
tímirin er að þoka, einnig hér í
þessari borg, sem talin er ein
af elztu borgum heims. í 1. bók
Móse er hennar getið á dögum
Abrahams. Þá hefpr hún senni-
lega verið orðin gömul borg.
Einu sinni var það, að Davíð
konungur vann þessa borg, en
Salómon tapaði henni aftur.
Þegar stórborgir í Evrópu, sem
nú eru taldar gamlar, voru aðeins
skógar, fen og hrjóstur, þá átti
hún langa sögu að baki. Blóma-
skeið sitt átti hún á dögum kal-
ífans 660—750. Þá var hún höf-
uðbórg í ríki, sem náði frá Atl-
antshafi til ósa Gangesfljótsins.
Enn er það, að hún er í hugum
margra, eins og feagdad, tengd
töfrum huliðshjálma og fljúg-
andi klæða. — Hér voru Tyrkir
ráðamenn að mestu frá því 1516.
Þá var tímabil hrörnunar og aft-
urfara. En borgin hefur alltaf
verið samgöngumiðstöð og því
haldið lífskrafti sínum. Eftir fyrri
heimsstyrjöldina urðu Tyrkir að
láta landið af hendi. Var það þá
lengi frakkneskt verndarsvæði.
Mjög gætir enn franskra áhrifa.
Síðan 1941 hefur landið verið
lýðveldi. Damaskus er nú tengd
Beirút með járnbraut, og hefur
það á síðari árum hleypt nýju
lífi í borgina.
Nú rennum við að Hotel New
Semiramis, þar sem við eigum
að dveljast eina nótt. Því miður
getur viðdvöl okkar í börginni
ekki orðið löng. Því er um að
gera að nota tímann. Við kom-
um dóti okkar fyrir inni' á her-
bergjunum, sem eÁi vistleg og
snotur, þótt ekki séu þau sam-
bærileg við þau salarkynni, sem
Útsýn hafði látið okkur í té áð-
ur á þessu ferðalagi. Hér mun
þó hafa verið látin gilda sama
regla og á hinum stöðunum, að
veita okkur tækifæri til þess að
njóta þess bezta, sem völ var á.
En nú er ekki hægt að gera
sömu kröfur og áður, því við er-
um komnir það langt austur á
bóginn í Asíu. Sú fullvissa út af
fyrir sig er ánægjuleg.
Gamli bærinn skoðaður
Við hvíldum okkur litla stund
og svo var haldið af stað í skoð-
unarferð um borgina. Við fórum
fram hjá ýmsum opinberum
byggingum. Arabarnir hrista
höfuðið yfir Nasser, ánægðir yf-
ir sambandsslitum ríkjanna.
Götulífið í Damaskus er aust-
rænt. Öllu ægir saman, einnig
sundurieitri hjörð manna. Þama
eru Evrópumenn, Arabar með
fez og vefjarahetti í hvítum, skó-
síðum kuflum, víðum og beltis-
lausum. Jafnvel sjást konur í
svörtum klæðum og með blæju
fyrir andlitinu. Hér eru líka
karlmenn í tyrkjabuxum, en þær
vöktu alltaf athygli mína. Skálm-
arnar eru nærskornar upp að
hnjám, en þá bungar botninn út
og lafir. Er engu líkara en þessir
Arabar séu að því komnir að
missa allt niður um sig. Einna
helzt minna þeir í brókum þess-
um á júgursíða kú. Heyrt hef ég
skýringu á því, hvernig á þessu
buxnasniði standi upprunalega.
Sel hana þó ekki dýrar en ég
keypti hana. íslamar kváðu hafa
trúað því, að árftaki spámanns-
ins ætti að fæðast út af karl-
manni. En hverjum og hvernig,
það vissi enginn. Það var því
betra að hafa vaðið fyrir neðan
sig, vera við öllu búinn, þegar
hann fæddist, og veita honum
viðtaku í rúmgóðri brók.
Nú er farið til Omayyad-
moskunnar eða Stóru moskunn-
ar, eins og hún er líka kölluð.
Hún var byggð 705 af Al-Wali I.
kalífa á stað, þar sem áður stóð
kirkja helguð Jóhannesi skírara.
Sú kirkja hafði veiið reist á
gömlum rústum 'heiðinna hofa.
Mikil helgi hvílir yfir þessari
mosku hjá Múhameðstrúar-
mönnum. Hún er perla bygging-
arlistar og mjög skrautleg.
Grunnflöturinn er ferhyrndur.
Annar helmingur hans er mikill
garður, en hinn er sjálf moskan
með háum turni. Veggir í mosk-
unni eru með miklu mósaik-
skrauti. Á loftbrúnum eru rit-
aðar setningar úr Kóraninum.
Þetta eru fagrir stafir, dregnir á
með gulli. Veggir inni í mosk-
unni eru með miklu mósaík-
skrauti. Persneskar ábreiður, mis
inn í gamla bæinn. Gamla
Damaskus kvað hafa egglaga út-
línur. Það á vel við, því í raun
og veru er þessi borg eins og
egg í dúnhreiðri Ghúta-vinjar-
innar með óravíddir auðnarinn-
ar umhverfis. En nú á dögum
sendir borgin út frá .sér langar
álmur til norðvesturs og suðurs.
Það eru nýju borgarhverfin.
Gamli borgarhlutinn hefur aust-
rænan svip og lifnaðarhættir í
þeim borgarhverfum líkir og þeir
hafa verið um aldaraðir. Götur
eru þar þröngar og óhreinar,
framhlið húsanna oft óásjáleg,
en bak við þau iðulega fallegur
garður. Við göngum eftir stræti
því, sem kallað er „hið beina".
Þess er getið í Postulasögunni 9.
káp. 11. Við þetta stiræti bjó Páll
postuli „í húsi Júdasar". Gatan
liggur frá austri til vesturs beint
gegnum borgina og er 1700 m
löng. Götur í gamla bæjarhlut-
anum eru yfirleitt hlikkjóttar,
svo það hefur verið viðburður
að sjá þar beint stræti. Þessi ó-
venjulegu einkenni götu á þess-
um slóðum hafa ráðið nafni. Á
arabísku heitir gatan Derb-el-
mustakim. f Postulasögunni er
sagt frá því, að kri&tinn maður
að nafni Ananías hafi fengið guð
lega vitrun, þar sem honum var
boðið að fara á fund Páls, og
leggja hendur yfir hann, að hann
fengi sjónina aftur. Við komum
í hús það, sem sagt er, að Páll
postuli hafi búið í. Líka komum
við í jarðhús eitt, kapellu heilags
Ananíasar, þar sem arfsögnin
segir, að Páll hafi verið skírður.
Og þótt þetta sé, ef til vill, ekki
sama húsið, er það helgað þess-
um atburði, sem hefur að
minnsta kosti átt sér stað á þess-
um slóðum, einhvers staðar
þarna í nánd, og er það aðalat-
riðið. í þessari litlu kapellu, sem
var algerlega laus við allan í-
burð og prjál, átti ég ógleyman-
lega helgistund. Þessi ‘húsakynni
þarna eru hrjúf, næstum fátæk-
leg. Einmitt það held ég að hafi
aukið á þau geðhrif, sem ég varð
fyrir þarna inni. Það jók einnig
á hátíðleik stundarinnar, sem við
áttum þarna, að fararstjóri okk-
ar, Ingólfur Guðbrandsson, las
úr Postulasögunni um aftur-
hvarf Páls og þá atburði, sem
voru tengdir þessum stað.
í Postulasögunni segir enn-
fremur: „En að allmörgum dög-
um liðnum réðu Gyðingar af að
taka hann (Pál) af lífi. En hann
fékk vitneskju um svikráð
þeirra. Og þeir gættu jafnvel
borgarhliðanna nótt og dag, til
þess að þeir gætu tekið hann af
lífi, en lærisveinarnir tóku hann
um nótt og hleyptu honum út um
borgarvegginn, með því að láta
hann síga ofan í vandlaupi.“ —
Okkur var fylgt að staðnum, þar
sem arfsögnin segir að þetta hafi
átt sér stað. Ég reyndi að leiða
mér atburðinn fyrir sjónir.
Við sáum inn í nokkur híbýli
á Beina stræti. Fátæktin virtist
þar allsráðandi. Víða í Austur-
löndum er jafnvel ekki annað
sýnna en íslenzka orðið fátækt,
sem virðist tákna það, að af fáu
sé að taka, sé ekki nógu sterkt.
Margt það fólk, sem þar býr,
virðist ekki hafa af neinu að
taka. Það er þetta, sem oft skap-
ar ágengni í viðskiptum og
stuld. En það er síður en svo, að
þetta fólk virðist á yfirborðinu
óhamingjusamara en þeir, sem
lifa í allsnægtum. Örsakirnar
fyrir því eru margþættar og ekki
vettvangur hér til þess að rekja
þá þræði. — Þarna á Beina
stræti er mikið götulíf, enda hlý-
indi nótt sem 'dag, og eins nú,
þótt kvöld sé komið og dimmt
örðið. Við húsvegg situr kona
með ungbarn og sveipar um það
sjalræfli, hér í borg hins þekkta
damasks. Ung stúlka teygir sig
út um glugga. Hún er lagleg, ein
þessara dætra austursins, sem
eiga nóttina dökka og dreymandi
í augum og hári. — Svartskeggj-
aður Arabi ríður framhjá á asna,
sem er svo lítill, að fætur Arab-
ans dragast næstum við jörðu.
Ekki óalgeng sjón í Austurlönd-
um. En einhvernveginn get ég
ekki annað en furðað mig á því
oft og einatt, að þessi litli reið-
skjóti skuli ekki sligast. —
Krakkasægur hópast að okkur
með varning til sölu. Það eru
aðallega litlir kassar, sem þeir
hafa á boðstólum og bjóða fyrir
sáralítið verð. En við erum vör-
uð við því að gera kaup, því
hugsazt getur, að það sjái á hlut-
um, sem krakkar eru að flækjast
með úti á götu, en ekki auðvelt
að greina það úti nú, því dimmt
er orðið. En krakkarnir ganga
fast fram og gefa sig ekki fyrr
en í fulla hnefana. Eitthvað
verður þeim ágengt. Um kvöldið
sá ég sams konar kassa til sölu
í verzlun í hótelinu, en þar voru
þeir miklu dýrari. Þessir kassar
eru mjög fallegir og vandaðir,
smíðaðir úr valhnotuviði, og
skreyttir rósaflúri örsmárra tígla
úr hvítu beini, perlumóður og
harðviði, svörtúm og rauðum.
Þessir tíglar eru svo smáir, að
mér hefur verið sagt af þeim,
sem horft hafa á smíðarnar, að
þeir, sem leggja tíglana, noti
stækkunargler, sams konar og
úrsmiðir nota við sína iðn. Það
hlýtur því að liggja ofboðsleg
vinna að baki þessum gripum,
og verð á þeim ótrúlega lágt, ef
bórið er saman við það, sem
tíðkast í okkar landi. Á loki
kassanna er greypt inn áletrun
á arabisku. Á þeim kassa, sem
ég keypti, stóð þetta: Ef þú lofar
einhverju, þá efndu það. Hér f
borg er alls konar listiðnaður
úr leðri, vir, málmi og tré. Hús-
gögn eru búin til, sem í er greypt
skel og perlumóðir. Einnig teppi
.mjög falleg. Áður var hér mikil
vopnasmíði og talsverður silki-
iðnaður. Borgin var líka áður
þekkt fyrir vefnað, og er damask
við hana kennt.
Blökkuslúd-
entum vísað
úr hásköla
í Moskvu
Moskvu, 28. febr. — NTB
Aðstoðarrektor Patrice Lu-
mumba-íháskólans í Moskvu,
sem stofnaður var til eflingar
alþjóðlegrar vináttu, skýrði
fulltrúum ríkisstjórnar Ghana
sem nú eru staddir þar í borg,
frá því að mörgum stúdentum
frá Afríku hefði verið visað
úr skólanum.
Aðstoðarrektorinn sagði, að
ástæðan til brottvikningar
stúdentanna væri áhugaleysi
þeirra á náminu. Sagði hann
að allar aðferðir hefðu verið
reyndar til að vekja áhuga
þeirra og aðstoða þá, sem ekki
höfðu notið eins mikillar til-
sagnar og flestir, sem í skól-
anum eru. Sagði rektorinn, að
þegar sýnt hefði verið, að
stúdentarnir væru annað
hvort of treggáfaðir eða o<f
latir til þess að læra, hefði
þeim verið vísað úr skólanum.