Morgunblaðið - 27.04.1963, Síða 1

II
Laugard. 27. aprll 1963
Ræða Ólafs Thors á Landsfundi
SJálfstæðisflokksins
MÉR hefir verið nokkur vandi á
höndum, er ég þurfti að velja
mér yrkisefni hér í kvöld. Segja
má, að eðlilegast sé að nú, þegar
að kosingum dregur, eftir að
Sjálfstæðisflokkurinn ásamt með
Alþýðuflokknum hefir stjórnað
landinu allt kjörtímabilið, segði
ég hér sögu viðreisnarinnar í stór
um dráttum. Og vissulega er frá
merku að segja um það sem var,
þ>egar við tókum við, allt það,
sem við höfum aðhafzt og loks
hvað við hyggjumst fyrir, ef
þjóðin felur okkur forystuna að
nýju.
Ég jóta, að mig langar til að
þessi saga verði samin og skráð
af einhverjum þeim, sem öllum
hnútum eru kunnugastir. Ég geri
mér vonir um, að hún verði ein-
hvern tíma talin ekki ómerk. En
hvað sem því líður — í kvöld er
ekki staður nú stund til að segja
hana vegna þess að aðeins er
vika umliðin frá því margir
merkustu þættirnir voru raktir í
útvarpsumræðum frá Alþingi. Ég
mun því nú láta nægja að stikla
aðeins á því stærsta, um leið og
ég vísa til málflutnings okkar við
eldhúsumræðurnar, en þær ræð-
ur hafa nú verið birtar í blöðum
flokksins. Bið ég menn að afsaka,
að auðvitað verður þó ekki kom-
ist hjá endurtekningum, þegar
sögð er sama sagan.
Hverjir felldu krónuna?
Strax og viðreisnarstjórnin
fók við völdum lét hún fram fara
úttekt á búi vinstri stjórnarinnar.
Gerði ég þeirri úttekt nokkur
skil í eldhúsdagsræðunni, er ég
flutti frá Alþingi hinn 17. þ.m.
Tel ég þar um svo mikilsvert
mál að ræða, sem auk þess varð-
endi aðalatriðið hefir allt of
sjaldan verið skýrt til fullnustu
af okkar hálfu, að mér þykir
ástæða til að taka hér upp það,
sem þetta áhrærir í nefndri ræðu,
einnig vegna þess að ég held að
mér takist ekki að segja það,
sem segja þarf í styttra máli.
í ræðunni segir:
Sú rannsókn, sem viðreisnar-
stjórnin lét fram fara strax eftir
valdatökúna, leiddi í ljós svo að
ekki varð um villst, að arfleifð
vinstri stjórnarinnar var miklu
uggvænlegri en menn höfðu gert
sér grein fyrir, svo að ekkert
blasti við annað en glundroði inn
enlands og greiðsluþrot út á við,
ef ekki yrði fast og röggsamlega
í taumana tekið.
— o —
öllum varð ljóst, að við svo
búið mátti ekki standa.
En hvað átti nú til bragðs að
taka?
Aðeins tvær leiðir hafa verið
taidar koma til greina.
Stjórnarandstaðan, einkum
I'ramsóknarmenn, hefir haldið
þvi fram, að auðveldast hefði
verið að búa áfram við falskt
gengi og útflutningsuppbætur.
Þeir vita þó, að þetta var úti-
lokað. Einhvers staðar varð að
fá peninga í uppbætumar og
hafði það verið gert með tollum
á innflutningsvöruna, sem runnu
til útflutningssjóðs. En nú var
löngu komið í ljós, að því fór svo
fjarri, að þessar tolltekjur út-
flutningssjóðs nægðu til að
standa undir útflutningsuppbót-
unum, að tekjur sjóðsins námu
ekki 4 krónum af hverjum 5,
sem honum bar að greiða. Þannig
myndaðist halli, er nam
meiru en Vs af andvirði útflutn-
ingsins. Reynt hafði verið í tvö
ár í röð að bæta úr þessu, með
því að auka innflutning á luxus-
vörunum, sem vom tollhæstar,
til þess með því að hækka tekj-
ur útflutningssjóðsins og jafna
hallann. Þetta var auðvitað
neyðarúrræði, sem auk þess mis-
tókst, einfaldlega vegna þess, að
fólkið vildi ekki kaupa nægilega
mikið af rándýrum óþarfanum.
Þar við bættist, að þessi óheil-
brigða stefna, varð að byggjast
á erlendum lánum, en frumskil-
yrðið fyrir því, að erlend lán
fengjust var einmitt, að algjör-
lega yrði breytt um stefnu.
Kerfi, sem byggist á lántökum,
sem ekki voru fáanleg, nema gjör
breytt yrði um kerfi, bar dauða-
meinið undir hjartarótunum og
var því sjálfdautt. Það sjá allir.
Um þetta þarf ekki frekar að
ræða.
Eftir stóð þá sá eini möguleiki,
að gerbreyta um stefnu, viður-
kenna rétt gengi krónunnar, en
afnema uppbæturnar.
Sá vandi, sem nú tók við, var
að ákveða rétt gengi þeirrar
vinstri stjórnar krónu, sem við-
reisnarstjórnin tók við — að taka
út vinstri krónuna, — ef svo
mætti segja.
Til þess vandaverks voru vald-
ir hinir hæfustu innlendu og er-
lendu sérfræðingar, sem völ er á.
Er skemmst frá að segja, að
eftir að þeir höfðu framkvæmt
ýtarlegar rannsóknir urðu þeir
allir.sammála og gerðu því sam-
eiginlega tillögu til stjórnarinn-
ar.
Það er eftirtektarvert, að sér-
fræðingarmr mátu krónuna tals-
vert minna virði en stjórnin eftir
atvikum taldi rétt að fallast á.
Vildu þeir hafa 40 eða helst þó
42 kr. í bandarískum dollar.
Stjórnin ákvað 38 krónur. Gerði
hún sér þó auðvitað ljóst, að var-
færnara var að meta krónuna
lægra, eða eins og sérfræðing-
arnir ráðlögðu. Með því var hætt
an á nýju krónufalli, ef eitthvað
gekk úr skorðum, minni. Höfuð-
sjónarmið okkar voru hinsvegar
þau, að vart væri þess að vænta,
að skráð gengi krónunnar yrði
bráðlega hækkað aftur, þótt eitt-
hvað batnaði í ári. Vær því rétt-
mætt að tefla nokkuð á tvær
hættur, til þess að halda krón-
unni uppi. Auk þess vildi stjórn-
in halda vísitölunni í skefjum
af fremsta megni, en vitað var,
að hún hækkaði um eitt stig fyrir
hverja krónu, sem dollarinn
hækkaði um. Og loks bættist það
við, að stjórnin lagði höfuð-
áherzlu á, að auðsannað væri, að
ekki hefði verið hallað á vinstri
stjórnina við úttekt á búi hennar,
svo ekki gæti leikið á tveim
tungum, hver ábyrgð bæri á þeim
verðhækkunum, sem í kjölfarið
hlutu að sigla.
Hér er því um ekkert að villast.
Viðreisnarstjórnin lét skrá krónu
vinstri stjórnarinnar mikið hærri
en sérfræðingarnir töldu hyggi-
legt eða jafnvel verjanlegt. Eng-
inn getur því með rökum vé-
fengt, að það er vinstri stjórnin,
en ekki viðreisnarstjórnin, sem
veldur þeim verðhækkunum, sem
nú eru á orðnar og sem eru af-
leiðing af sæmilega réttri skrán-
ingu vinstri stjórnar krónunnar
í febrúar 1960.
Varðandi síðari skráninguna i
ágúst 1961 er það að segja, að
enn valda þeir sömu og fyrr. Þar
voru enn að verki Framsóknar-
menn og kommúnistar.
Fram að þeim tíma hafði verið
föst venja, að vinnumálasam-
band S.Í.S. og Vinnuveitendasam
band íslands kæmu fram sem
ein heild í samningum við Al-
þýðusamband íslands eða einstök
verkalýðsfélög. En vorið 1961
skar SÍS sig allt í einu út úr,
gerði sérsamning við kommún-
ista um kauphækkanir og neyddi
með því aðra atvinnurekendur til
þess að fylgja í kjölfarið. Námu
kauphækkanirnar frá 13—18%.
Með þessu var nýtt gengisfall
ákveðið, svo sem m. a. sézt af
þessu:
Höfuðatvinnuvegur þjóðarinn-
ar, sjávarútvegurinn, var illa far-
inn eftir langvarandi verðbólgu
og hafði á undanförnu ári orðið
fyrir meira verðfalli afurða sinna
en dæmi voru til um langt ára-
bil. Síldarvertíðin sumarið 1960
hafði brugðist og vetrarvertíðin
1964 verið afleit, og togararnir
áttu við meira aflaleysi að etja
en nokkru sinni fyrr. Engum
hugsandi manni gat því dottið
í hug, að þessi bágstaddi atvinnu
rekstur gæti allt í einu tekið á
sig 13—19% kauphækkanir, jafnt
við sjálfa framleiðsluna sem alla
verkun aflans.
Stjórnarandstæðingar hafa að
vísu tæpt á því, að gengisfelling
hefði verið óþörf, ef vextir hefðu
verið lækkaðir um 2%. Hvílík
endemis fjarstæða hér er á ferð
sézt bezt á því, að slík vaxta-
lækkun hefði aðeins létt af at-
vinnurekendum 70—80 millj.
króna, en kauphækkanirnar lögðu
nýjar byrðar á þá, er námu 550—
600 millj. Jcr.
— o —
En hvað þá um aðra atvinnu-
vegi?
Gátu þeir tekið á sig kaup-
hækkanirnar?
Eftir gengisfallið reyndi ríkis-
stjórnin til hins ýtrasta að vernda
hagsmuni launþega með því að
sporna af alefli gegn því, að at-
vinnurekendur fengju að hækka
verðlagið vegna kauphækkan-
anna. Var hagur og afkoma hvers
einstaks fyrirtækis rannsakað
áður en leyft væri að hækkun
kaupgjaldsins fengist að ein
hverju eða öllu tekin upp í verð-
iagið. Niðurstaða þessara rann-
sókna sýndi, að langflest fyrir-
tækin gátu sannað, að ef þau
ættu að forðast hallarekstur, væri
óhjákvæmilegt að heimila verð-
hækkanir, er sem næst námu
kauphækkununum.
Fleipur
Ólafs Jóhannessonar
Rétt er að upplýsa, að flest
fyrirtæki S.Í.S. stóðu engum að
baki í kröfunum um verðhækk
anir, sem sannar, að þau voru
ekki fær um að standa undir
samningunum við kommúnist-
ana, án þess að færa afleiðing
arnar yfir á bök almennings.
Það liggur þannig alveg ljóst
fyrir, að það eru Framsóknar-
menn og kommúnistar, sem alla
Hermann Jónasson
meðgengur verðbólguna
Nei, ég þarf engu við að bæta
En ég vil neyða Framsókn til að
meðganga.
Þess vegna rifja ég enn upp
hina frægu yfirlýsingu foringja
þeirra á Alþingi 4. desember
1958. Þau orð mega aldrei gleym-
ast. Eftir að hafa lýst Canossa-
göngu sinni á fund Alþýðusam-
bandsins, þegar sambandið neit-
aði .beiðni hans um mánaðar-
frest, segir hann orðrétt:
„Af þessu leiddi að hin nýja
kaupgreiðsluvísitala kom til fram
kvæmda um mánaðamótin og ný
verðbólgualda er þar með skoll-
in yfir.
Við þetta er svo því að bæta,
að í ríkisstjórninni er ekki sam-
staða um nein úrræði í þessum
málum, sem að mínu áliti geti
stöðvað hina háskalegu verðbólgu
þróun, sem verður óviðráðanleg,
ef ekki næst samkomulag um þær
raunhæfu ráðstafanir, sem lýst
var yfir að gera þyrfti, þegar
efnahagsmálafrumvarp ríkis-
stjórnarinnar var lagt fyrir Al-
þingi á síðasta vori“.
Hér lýkur ummælum Her-
manns Jónassonar.
Ólafur Thors flytur ræðu sína
sök eiga, jafnt á hinni fyrri geng-
islækkun sem hinni síðari.
Með þessu er stjórnarandstað-
an rekin út úr síðasta víginu.
Þeim er því hentast að þagga
niður í grátkerlingum sínum.
Auðvtiað er það rétt, að af verð-
lækkun krónunnar leiða marg-
vísleg vandkvæði og misrétti.
En hitt er jafn satt og víst, að
það er ekki við þann, sem viður-
kennir verðfallið að sakast, held
ur við hinn, sem því veldur og
þar með þeim verðhækkunum,
sem þeir ásaka okkur fyrir.
Hér lýkur tilvitnunum í eld-
húsræðu mína. Það var ekki
S.Í.S. sjálft, heldur sambands-
kaupfélögin, sem engum stóðu
að baki að krefjast mikilla
hækkana vegna kauphækkana
og sönnuðu þar með að þau
töldu sig ekki geta staðið undir
samningunum, sem S.Í.S. gerði
við kommúnistana, án þess að
almenningur borgaði brúsann.
Belgingur Ólafs Jóhannessonar
í útvarpsumræðunum er aðeins
óvenju ósvífnar blekkingar. Þarf
ég engu við að bæta því til sönn-
unar, að það eru kommúnistar
og engu þó síður Framsókn, sem
bera ábyrgð á þeim miklu verð-
hækkunum síðustu missera, sem
þeir ásaka okkur fyrir.
Hverju er foringinn að lýsa
yfir:
1. „Ný verðbólgualda er skoll-
in yfir“.
2. „Hin háskalega verðbólgu-
þróun verður óviðráiðanleg, ei
ekki næst samkomulag um raun-
hæfar aðgerðir.
3. „Við þetta er svo því að
bæta, að í ríkisstjórninni er ekki
samstaða um nein úrræði í þessu
máli“.
Þetta eru hans orð. Þau geta
ekki skýrari verið. Óviðráðanleg
verðbólga var skollin á. Hermann
Jónasson játar svo ótvírætt, að
samviskuliprum mönnum þýðir
ekkert að þræta.
Þeir Eysteinn, Ólafur Jóhann-
esson og Þórarinn geta svo
spreytt sig á að sanna þjóðinni,
að sú óðaverðbólga, sem Her-
mann segir að sé riðin yfir og
beinlínis hrýs svo hugur við að
sjá hækka vísitöluna á fáum mán
uðum um a.m.k. 25%, en miklu
líklegra þó 50—100%, að hann
segir af sér, sé okkur að kenna.
Ég er hræddur um, að óðaverð-
bólgan hafi verið heldur of
snemmborin til þess að hægt sé
að kenna okkur hana.
— o —
Strax og viðreisnarstjórnin
hafði með breyttri gengisskrán-
Framhald á bls. 2.