Morgunblaðið - 27.04.1963, Qupperneq 10

10
MORCVNBL4ÐIB
Laugarcfagur 27. apríl 1963
— För til Lofoten
Framhald af bls. 9.
vinnslan í frystihúsunum fram
með sama hætti og hér. Einnig
mjölvinnsla og lifrarbraeðsla. En
fiskverkun, þar með talið starf
í frystihúsum, var okkur sagt að
færi að mesfu leyti fram í ákvæð-
isvinnu og væri t.d. við fisk-
flökun, er ákvæðísyinnugreiðsl-
an er reiknuð út, höfð hliðsjón
aif vinnuafköstum og nýtingu
hráefnisins.
í Lófóten er fiskur allur seld-
ur upp úr bátunum eftir hvern
róður. Sérstakir fiskkaupmenn
kaupa fiskinn, og er fiskmót-
taka í hverri verstöð. Fiskurinn
er yfirleitt verkaður þar sem
hann er lagður í land. En á
minnstu upplagsstöðunum er
hann látinn í skip og fluttur tiL
Stundum er fiskurinn saltaður
í s-kip, sem flytja hann til verk-
unar á fjarlægari stöðum.
Fiskmóttakan fer fram með
þeim hæitti, að allur fiskur er
seldur hausaður og slægður. Á-
hafnir bátanna vinna sjálfar að
aðgerðinni, eftir að fiskurinn hef-
ir verið lagður í land, og selja
hvað í sínu lagi, bolinn, haus-
ana, lifrina og hrognin. Er í
byrjun hverrar vertíðar samið
um lágmarksverð á fiskinum,
og. má ekki selja undir því verði.
En um breytingar á fiskverðinu
til hækkunar fer eftir því, sem
kaupin gerast á eyrinni.
Fiskveiðar á miðunum við Ló-
fóten eru skipulagðar í byrjun
hverrar vertiðar. Veiðisvæðin
eru afmörkuð. Á þessu svæði skal
fiska í net, en á hinu svæðinu
á ■ línu. Handfæraveiðum, sem
þarna eur mikið stundaðar, er
ekki markaður neinn bás. En
allrar varúðar verða handfæra-
mennirnir sjálfs sin vegna að
gæta á netasvæðunum.
Veiðar í þorskanót voru um
skeið nokkuð stundaðar á Ló-
fótenmiðum, en nú er búið að
banna þær þar, en leyfilegt er
að nota þær alls staðar annars
staðar á Noregsmiðum. Veiði-
svæðunum er þannig skipt í skák-
ir eftir settum reglu-m, sem fiski-
mennirnir kunna skil á. Eftir-
litsbátar fylgja flotanum á mið-
in til öryggis því, að ekki sé
út af brugðið. Eigi gildir þessi
skipting veiðisvæðanna ævinlega
alla vertíðina. Ber það oft við,
að breytingar séu á þessu gerð-
ar, er á vertíð líður, eftir því
6em þá þykir betur henta.
Vertið við Lófóten er talin frá
áramótum til loka aprílmánað-
ar. Venjulega ná aflabrögðin há-
marki í marzmánuði. Sá háttur
er á um netaveiðarnar, að netin
eru lögð að kvöldi og vitjað um
að morgni, og þá farið með þau
í land. En net, sem eru lögð að
laugardagskvöldi, mega liggja í
sjó yfir simnudaginn, því þá er
ekki róið. Allur fiskur, sem afl-
ast á þessum miðum, er fluttur
á land glænýr og með verkun
hans að því keppt að hann reyn-
ist jafnan fyrsta flokks vara á
erlendum mrkaði.
Við ferðafélagarnir áttum
langar samræður við forystu-
menn sjómannasamtakanna, fél-
agsskap útgerðarmanna og fisk-
kaupenda. Svöruðu þeir greið-
lega spurningum okkar varð-
andi fiskveiðarnaf, kaup og kjör
fiskimanna, stuðning ríkisins við
útgerðina og fieira er að þessu
lýtur.
Fjalllendi er mikið á eyjun-
um og fjöllin sem flest eru strýtu
mynduð, eru víða geysihá og
gnæfa sumstaðar yfir byggðina
og gerir það umhverfi sumra
verðstöðvanna nokkuð hrjúft, en
þó svipmikið og sérstætt. Fjaila-
skagi mikill gengur út frá eyj-
unum til hafs og klýfur á all-
löngu svæði Vestfjörðinn. Skip-
geng sund eru nokkur í þessum
klettaskaga, þar sem hver nibb-
an tekur við af anaarri og teygja
sig hátt upp í háloftin. Fremst
er drangur einn hár, um 1000
metrar. Hann var fyrst klifinn
1889. Þetta er Vogakarlinn, sém
þama ræður ríkjum, og er hverj-
um unglinigi, sem í fyrsta sinn
hefur sjómennsku á Lófótenmið-
um, ráðlagt að grípa til húfunn-
ar og taka, með bugti og beyg-
ingum, ofan fyrir karlinum.
í Lófóten eru elztu verstöðv-
ar Noregs. 1120 skipaði Eysteinn
konungur svo fyrir, að reistar
skyldu verbúðir í Kabelvág, og
seinna lét Hákon Hákonarson
boð út ganga um það, að Norð-
lendingar skyldu reka verzlun
sína þar. í Svolvær voru ver-
búðir reistar á miðöldum.
Byggingar eru yfirleitt góðar
á eyjunum og það vekur sér-
staka athygli, hve mikið vöru-
framiboð er þar í verzlunum og j
öll tilhögun með varnin.ginn j
og framboð á honum eins og
það væri í stórborg.
Það er lítill skógargróður á
Lófóteneyjum. >ó eru lauftré þar
á víð og dreif. En ræktaðir hafa
verið þar skógarlundir með
barrtrjám, sem sýna, að þar eru
★ KVIKMYNDIR
s
Q
'z,
>
KVIKMYNDIR ★

þ3
<
K
'2.
c
I—'
to
★ KVIKMYNDIR ★ SKRIFAR UM: ★ KVIKMYNDIR ★
Stjörnubíó:
LÆKNIR í FÁTÆKRAHVERFI
MYND þessi, frá Columbia-félag-
inu, er gerð eftir skáldsögunni
„The last angry man“ eftir rit-
höfundinn Gerald Green og hef-
ur hann samið handrit myndar-
innar. í myndinni segir frá göml-
um lækni, Sam Abelman, sem í
45 ár hefur verið læknir fátækl-
inganna í Brooklyn, en hvorki
hugsað um auð né frama eins og
félagar hans frá skólaárunum.
Hann valdi sér þetta hlutskipti
af mannkærleika og djúpri sam-
úð með olnbogabörnum lífsins og
þrá til að verða þeim að liði.
Því vann hann læknisstörf sín
af jafnmiklum áhuga hvort sem
hann fékk nokkra greiðslu fyrir
eða ekki. Eitt sinn kemur fyrir
atvik í starfi læknisins, sem vek-
ur mikla athygli og verður til
þess að blöðin skrifa um hið ó-
eigingjarna mannúðarstarf hans
meðal öreiganna í Brooklyn. Svo
sem titt er í Ameríku koma nú
„smart“ sjónvarpsmenn til sög-
unnar. Þeir eru vissir um að
ævi og starf Sam læknis sé á-
gætt og gróðavænlegt sjónvarps-
efni og því hraða þeir sér til
læknisins tíl þess að fá að sjón-
varpa frá heimili hans og störf-
um hans á lækningastofunni.
Gamli maðurinn er tregur til,
en lætur þó tilleiðast fyrir milli-
göngu gamals vinar síns og
starfsbróður. Er nú allt „sett í
senu“ eftir öllum amerískum
kúnstarinnar reglum, en þegar
Sam læknir fer að tala í sjón-
varpið með lítilsvirðingu um
sýndarmennsku og óhlutvendni
margra stéttarbræðra sinna, lízt
sjónvarpsmönnunum ekki á blik
una og óttast að læknirinn eyði-
leggi með þessu sjónvarpsþátt-
inn. Til þess að þagga niður í
gamla manninum, segja þeir hon
um að þeir ætli, er sjónvarps-
þættinum sé lokið, að gefa hon-
um glæsilegt íbúðarhús í einu af
beztu hverfum borgarinnar. En
gamli maðurinn brosir góðlát-
lega að þessari rausn og neitar
að þiggja gjöfina. „Ég hef aldrei
tekið við neinu fyrir ekki neitt
og fer ekki að gera það héðan
af. Og ég hef hingað til staðið
á eigin fótum og mun gera svo
það sem eftir er“, svarar hann
sjónvarpsmönnunum.
Það er þó ákveðið að halda
áfram sjónvarpstökunni, en þá
ber svo við að læknirinn er kall-
aður til eins af sjúklingum sín-
um, sem settur hefur verið í
fangelsi fyrir þjófnað. Læknir-
inn hraðar sér til sjúklingsins
sem mest hann má, en það verð-
ur gamla manninum ofraun.
Hann hnígur niður í stiga fang-
elsisins og deyr skömmu síðar á
heimili sínu.
Um mynd þessa er margt gott
góð skilyrði til vaxtar fyrir þá
trj'átegund.
Lófóteneyjarnar laða til sín
listamenn. Sköpunarmiáttur mál-
arans fær útrás í hinum sér-
kennilegu náttúrufyrirbærum,
sem engra augum fá dulizt, Þjóð-
kunnir málarar hafa skapað þar
ódauðleg listaverk. Reist hefir
verið í Svolvær listamannahús
til afnota fyrir norska og sænska
rnálara. Mörg af skáldum Noregs
hafa sótt yrkis- og söguefni á
þessar slóðir. Á Hamaröy, sem
er í nágrenni við Lófóten, er
stórskáldið Knut Hamsun fædd-
ur. Mikil og vaxandi umferð
skemmtiferðamanna er á þess-
um slóðum að sumarlagi.
Efeir þriggja daga áuiægjulega
og lærdómsríka dvöl á Lófóten-
eyjuim, snúum við ferðafélagarn-
ir aftur heimleiðis. Verður sagt
frá því 1 næstu grein.
að segja. Hún lýsir sönnu mikil-
menni, sem aldrei slakar til, þeg-
ar um er að ræða þær siðferði-
legu kröfur, sem hann gerir til
sjálfs sín, og jafnframt gefur
myndin á vægðarlausan hátt
glögga hugmynd um hina miklu
gróðahyggju og auglýsinga-
skrum, sem virðist vera svo
mjög ríkjandi víða nú á tímum.
Paul Muni ber höfuð og herðar
yfir alla aðra leikendur í þess-
ari mynd, með frábæruih leik
sínum í hlutverki Sam læknis,
sem er mesta hlutverkið. Aðrir
leikendur fara og vel með hlut-
verk sín og ber þá fyrst og
fremst að nefna David Wayne í
hlutverki sjónvarpsstjórnandans
Woody Trasher.
Nýja Bíó:
H AMIN GJULEITIN
ÞESSI ameríska mynd er gerð
eftir skáldsögunni „From the
Terrace" eftir ameríska rithöf-
undinn John O’Hara. Leikstjóri
er Mark Robson, sem er hag-
fræðingur að menntun, en hefur
starfað sem kvikmyndastjóri við
góðan orðstír um tugi ára. Aðal-
leikendur eru þau Paul Newman
og Joanne Woodward.
Efni þessarar myndar er svo
margslungið að það verður ekki
rakið að neinu gagni í því tak-
markaða rúmi sem ég hef hér
yfir að ráða. Skal þó stiklað hér
á helztu atriðunum: Stáliðju-
höldurinn Samúel Eaton býr í
Philadelphia ásamt Mörtu konu
sinni. Hjónabandið er gleði-
snautt. Hann er kaldranalegur
eiginmaður og hún drykkfelld.
Þegar Alfreð sonur þeirra kem-
ur heim úr herþjónustu sækir
hann illa að: móðir hans er
dauðadrukkin og faðir hans ofsa
reiður. Síðar ræðast þeir feðg-
arnir við og vill faðirinn að son-
ur sinn fari að starfa við fyrir-
tæki sitt með það fyrir augum
um að hann taki við rekstri þess
síðar. Alfreð hafnar þessu til-
boði föður síns og fer til New
York til þess að stofna þar eigið
fyrirtæki með vini sínum Lex
Porter. í samkvæmi kynnist Al-
freð Mary St. John, sem er heit«
bundin ungum lækni, James
Raper. Alfreð verður mjög hrif-
in af þessari glæsilegu stúlku ög
hún virðist hrifin af honum. Fer
svo að hún segir lækninum upp
og giftist Alfreð. En hjónaband
þeirra blessast ekki. Hún heldur
blygðunarlaust fram hjá manni
sínum með hverjum sem vera
skal. Alfreð hefur fengið góða
stöðu við mikið fyrirtæki, og
verður brátt nánasti trúnaðar-
maður eigandans, MacHardies.
Eitt sinn er Alfreð sendur til
Mountain City í erindum fyrir-
tækisins og þar kynnist hann
ungri og hlédrægri stúlku,
Nataliu Benzinger og verða þau
þegar hrifin hvort af öðru. Þeg-
ar Alfreð kemur aftur til New
York fréttir hann að kona hans
hafi hegðað sér miður sæmiiega
meðan hann var í burtu. Hann
segist geta skilið við hana þegar
í stað, ef honum sýnist svo, en
hún ögrar honum og segir að
hann muni ekki þora það vegna
MacHardie, sem sé svo siðavand-
ur að hann muni ekki þola slíkt.
MacHardie er kunnugt um
hversu farið er hjónabandi Al-
freðs og hyggst reyna að bæta
það. Hann kalla saman stjórn-
arfund í fyrirtæki sínu og hefur
boðað til fundarins konu Alfreðs.
MacHardie lýsir yfir því að Al-
freð sé upp frá þessu fullgildur
hluthafi í fyrirtækinu. Allir rísa
á fætur til að óska Alfreð til
hamingju, en að því búnu stend-
ur Alfreð upp, heldur stutta
ræðu og segist ekki þiggja þenn-
an frama og gengur því næst út.
Kona hans verður sem þrumu-
lostin, hleypur út á eftir honum
og hrópar á hann, en hann snýr
sér brosandi við, veifar til henn
ar hendi óg hverfur. Alfreð held
ur síðan beina leið til Mountain
City á fund Nataliu og þarf ekki
að segja þá sögu lengri.
Mynd þessi er viðburðarík og
nokkur spenna í henni á köfl-
um og hún er ágætlega leikin,
enda fara prýðilegir leikarar
þarna með hlutverk, svo sem,
eins og áður segir, Paul New-
man (Alfreð) og Joanna Wood-
ward (Mary) Myma Loy (Marta
Eaton) og Leon Amis (Samúel
Eaton). En myndin er full senti-
mental á köflum, en einkum þó
undir lokin og gefur þá ekkert
eftir í því efni hinum alkunnu
þýzku glansmyndum, sem svo
oft eru sýndar hér og eru þraut-
leiðinlegar.
Morrcei? íeikara-
vika í Reykjavík
N.K. SUNNUDAG hefljt hér í
Reykjavík norræn leikaravika.
Þetta er í annað skiptið, sem
efret er til leikaraviku, hér á
landi, sú fyrri var árið 1959.
Þeir, sem standa að þessari leik-
araiheimsókn frá nágrannalönd-
unum eru Félag islenzkra leik-
ara og Þorvaldur Guðmundsson
framkvæmdastjóri, sem hefur
boðið gestureum að dvelja á Hótel
Sögu meðan á heimsókninni
stendur.
Fyrsta norræna leikaravikan
var haldin í Kaupmannahöfn
fyrir 9 árum og var það Hótel
Richmond og Danska leikara-
sambandið, sem stóðu fyrir
henni. Sömu aðilar hafa efnt til
leikaraviku í Kaupmannahöfn
árlega síðan. í Sviþjóð hafa ver-
ið haldnar 6 leikaravikur. Tvær
hafa verið haldnar í Noregi og
tvær í Finnlandi.
Tilgangurinn með þessum leik-
aravikum er fyrst og fremst sá,
að auka kynni meðal norænna
leitoara og gefa þátttakendum
fcost á að sjá leitosýningar þar
sem vikan er haldin hverju
sinni.
1 leitohúsum höfuðborgar okk-
ar er óvenjumikið af góðum leik-
riturn um þessar mundir, og hef-
ur sennilega sjaldan verið jafn-
mikið úrval góðra verka. í Þjóð-
leifchúsinu gengur Pétur Gaut-
ur, sem sýndur hefur verið þar
siðan á jólum við metaðsókn.
Þar gengur einnig Andorra, sem
er mjög gott verk. Leikfélag
Reykjavíkur sýnir Hart í bak,
sem virðist vera að slá öll met
hvað aðsókn snertir og hið sér-
stæða og ágæta verk Eðlisfræð-
ingana.
Stjórn félags íslenzkra leikara
skipa nú þessir menn: Jón Sigur-
björnisson, sem er formaður, rit-
ari er Klemenz Jónsson og gjald-
keri er Bessi Bjarnason.
Einn þátttakandi er væntan-
legur frá hverju Norðurland-
anna, nema frá Finnlandi þaðan
koma sennilega tveir.
Eennsla
Lærið ensku á mettíma
í okkar pægiiega hóteli við sjávar-
síðuna, nálægt Dover. Fámennir
bekkir 5 timar á dag. Kennt af
kennurum útlærðum frá Oxford.
Engin aldurstakmörk. Nútíma að-
ferðir gefa skjótan árangur. Viö-
urkenndir af Menntamálaráöuneyt-
ínu,
THE REGENCY,
RAMSGATE, ENGLANDI