Morgunblaðið - 05.06.1963, Síða 5

Miðvikudaffur R iúní 1963
MORGUNBT. AÐ1Ð
25
leitaði
JÓHANNES XXIII páfi stóð
á svölum Péturskirkjunnar í
Róm og lagði blessun sína yf-
ir þær mörgu þúsundir
manna, er stóðu á torginu
fyrir neðan, komnar hvaðan
seva að úr heiminum. Hann
leit yfir mannfjöldann og
sagði með gleðihreim í rödd-
inni: „Hér er öll fjölskyldan
saman komin.“ Og litlu síðar:
„Synir mínir, forsjónin fylgir
okkur. Framfarir verða á
hverjum degi. Hægt, hægt,
miðar okkur á hatavegi“.
Lokið var 37. allsherjarfundi
hins mikla og stormsama Kirkju-
pings í Rómaborg og ákveðið
hafði verið að fresta því um níu
mánaða skeið. Orð páfa voru
tákn þeirrar vonar, sem hann
sjálfur og allur hinn kristni
heimur bundu við þingið og
jafnframt þeirrar vonar, að hon
um auðnaðist að fá bót meina
sinna, sem þegar höfðu varpað
skugga yfir hina sögulegu sam-
kundu.
Aðeins tveir mánuðir voru liðn
Ir frá því Páfi fagnaði 2400 bisk-
upum hinnar rómversk kaþólsku
kirkju, er hann hafði kallað
saman til viðræðna um hugsan-
legar breytingar á skipan kirkj-
unnar. Þeir höfðu hlýtt boði
hans, fullir eftirvæntingar, þús-
undir ókunnra manna úr öllum
heimsálfum. Þeir höfðu á þess-
um skamma tíma'rifið sig lausa
úr viðjum Páfahirðarinnar,
Curia Komana, og eftir einarðar
umræður þeirra, virtist mörgum,
sem svo mjög hrikti í máttar-
stoðum hinnar kaþólsku kirkju,
að hún yrði aldrei söm á ný.
★ ★ ★
Með því að efna til hins mikla
Kirkjuþings leysti Jóhannes
páfi XXIII úr læðingi öfl, sem
ekki verða framar virt að vett-
ugi. Að því leyti hefur hann
markað tímamót í sögu kirkjunn-
ar, sem margir telja jafngilda að
mikilvægi siðbót Lúthers, hver
svo sem árangurinn kann að
verða.
Mönnum varð ljóst, eftir að
Júngið var hafið, að enda þótt
páfi vildi breytingar á skipan
kirkjunar, hafði hann ekki í
hyggju að þröngva fram sínum
eigin sjónarmiðum. Hann vildi
aðeins rjúfa þá stíflugarða, sem
hann vissi að voru að bresta.
Vildi gefa hinum mörgu and-
stæðu röddum kirkjunnar tæki-
færi til þess að láta til sín heyra
og treysti því, að með Guðs
hjálp myndi biskupunum takast
eð finna lausn á vandamálum
6Ínum.
„Við verðum \að leggja okkur
alla fram og megum ekki unna
okkur neinnar hvíldar, fyrr en
við höfum unnið bug á fyrri
hugsanavenjum, óbilgjörnum
6koðunum og hleypídómum —
evo að unnt verði að skapa það
andrúmsloft einingar og sættar
innan kristinnar kirkju, sem við
miðum að.“
Með því að leiða í Ijós í ka-
þólskum sið hinn nýja anda, sem
hrópar á breytingu og endurnýj-
un hefur páfi kippt stoðum undan
þeirri skoðun mótmælenda, að
kaþólska kirkjan hljóti að vera
kerfi eintrjáningshátter og
hleypidóma. Hann hvatti þátt-
takendur á Kirkjuþinginu til þess
að láta skoðanir sínar í ljós,
hömlulaust, og biskuparnir, sem
úður höfðu litið á Curia Romana,
mem uppsprettu alls valds, kom-
ust nú að raun um, að þeir voru
ess sem
sjálfir hinir raunverulegu for-
ingjar kirkjunnar.
slíkur gegndi hann mjög mikil-
vægu hlutverki bæði við undir-
búninginn og á þinginu sjálfu.“
★ ★ ★
Hina íhaildisisömiu og oft öfga-
fulilu afstöðu kaþólsku kirkj-
unnar til mótmælenda og játenda
annarra trúarbragða hefur jafnan
mátt rekja í. miklum mæli til yfir
manna Curia Romana, sem fer
með framkvæmdavald hinnar
rómversk-kaþólsku kirkju. Flest-
ir þessara manna eru ítalskir,
aldraðir menn og einangraðir
frá umheiminum, og hafa ekki
fylgzt með þeim breytingum, serh
orðið hafa í nútíma þjóðfélög-
um. Þeir hafa ekki aðeins haft
geysilegt áhrif á alla skipan
kirkjunnar, heldur einnig á
páfa sjálfan. Þeir hafa verið
harðánægðir méð kirkjuna eins
og hún er, og mætt sérhverri
tilraun til breytinga með fullri
andúð. Þessi seindræga, íhalds-
sama stofnun, hefur haft með
höndum yfirstjórn allra presta-
skóla og trúboðsstarfsemi, og
löggjafarvald í öllum málum, er
varða kirkjustjórn og kirkjusiði.
Stjórn Curia Romana hefur tíð-
um þaggað niður í kaþólskum
fræðimönnum, bannað útgáfu
ritverka þeirra og síðan • jáfnvel
bapnað þeim að láta í ljós, að
þeim hafi verið bannað. Roma
locuta est; — Causa finita est
— Róm hefur talað, málið er út-
kljáð, hafa verið einkunnarorðin.
En það hefur komið í Ijós, svo
ekki verður um villzt, að málin
voru ekki útrædd. Og nú eru
kaþólskir fræðimenn önnum kafn
ir við nýjar biblíurannsóknir,
stundum í trássi við boð Páfa-
garðs og oft í samvinnu við
fræðimenn meðal mótmælenda.
Snilld og hróður Jóhannesar
páfa XXIII fólst meðal annars
í því, að hann skyldi gera sér
grein fyrir þessari þróun, — sjá
að rómversk kaþólska kirkjan
þyrfti nauðsynlegra endurbóta
við — og að hann hafði hugrekki
til þess að hefjast handa um að
ryðja kirkjunni nýja braut.
Það þótti þrekvirki, að takast
skyldi að hrinda hugmynd páfa
um Kirkjuþingið í framkvæmd
á svO skömmum tíma og með
slíkri prýði, sem raun varð á.
Flestir kardinálarnir ínnan Curia
Romana voru henni mjög andvíg-
ir og drógu á það enga dul,
Haft var eftir einum þeirra í
blaðaviðtali, er hann var spurð-
ur um viðfangsefni þingsins:
„Það á að fjalla um allt milli
hinmins og jarðar — og sitthvað
fleira."
En þegar þeir höfðu gert
sér ljóst, að ákvörðun páfa yrði
ekki haggað, var tekið til við
undirbúninginn af miklu kappi
Óskað var eftir tiilögum um
dagskráratriði frá ölium reglum
og guðfræðideildum kaþólskra
háskóla. Um það bil 75% bisk-
upanna sendu svör. Nefndir, skip
aðar af páfa unnu úr öllum svör
unum, sem safnað var saman í
8000 blaðsíðna bók og tóku sam-
kvæmt þeim saman dagskrá í 129
liðum.
Jóhannes páfi tók sjálfur virk
an þátt í undirbúningum og var
starf hans fyrst og fremst fólgið
í því að samræma ó!ík sjónar-
rnið. Haft er eftir starfsmanni
Páfagarðs, að allir hafi álitið, að
páfi væri þeirra skoðunum
hlynntur," Menn koma til hans
í æstu skapi, en fara á brott
brosandi. í þessu liggur leyndar-
dómur Jóhannesar páfa. Hann
vekur traust og trúnað allra og
getur þannig orðið milligöngu-
maður hinna andstæðu öfga. Sem
★ ★ ★
f setningarræðu Kirkjuþings-
ins lagði Jóhannes páfi á það
áherzlu, að megin tilgangur þess
væri ekki að ræða einstakar
kennisetningar kirkjunnar. Á
hinn bóginn sagði hann að mann
kynið vænti víðtæikrar og almennr
ar endursköðunar á kenningum
kaþólskrar kirkju, á grundvelli
gaumgæfilegra rannsókna. Páfi
beindi orðum sínum m.a. til
hinna 28 biskupa, er viðstaddir
voru sem áþeyrnarfulltrúar
mótmælenda og talaði um „sam-
einingu allra kristinna manna í
sannleikanum." ' Einnig ræddi
hann um viðleitni kaþólskra til
að flytja mönnum fagnaðarboð-
skapinn og tryggja leiðina til ein
ingar allra manna.
Fyrirhugað var í upphafi að
ræða á Kirkjuþinginu 73 mál, en
með hliðsjón af gangi málanna
í fyrstu lotu þess, ákvað páfi að
samræma og breyta dagskránni
þannig, að meginmál urðu 20
talsins. Meðal veigamestu mál-
anna, sem ræða skyldi, voru ó-
skeikulleiki páfa, dreifing hins
æðsta valds, skipulag biskups-
dæma, kirkjusiðir, samband ka-
þólkra og ekki — kaþólskra og
staða leikmannsins innan kirkj-
unnar.
Ákvörðunin um óskeikulleika
páfa var hin mikilvægasta, sem
tekin var á síðasta Kirkjuþingi,
sem haldið var í Páfagarði árin
1869—70 að tilhlutan Píusar IX.
páfa. Því þingi lauk, vegnastyrj-
alda Frakka og Prússa, áður en
úr því væri skorið, hvort biskup-
ar kirkjunnar væru — sem arf-
takar postularina — einnig óskeik
ulir. Slíkt hefði haft í för með
sér meiri áhrif biskupanna í mál-
um kirkjunnar og væntanlega
meiri dreifingu valdsins.
Biskupar utan Ítalíu hafa gert
kröfur til meiri þátttöku í stjórn
Curia Romana. Þeir .æskja þess,
að sú stofnun sé í meiri mæli
fulltrúi kirkjunnar í heild en
ekki, eins og nú, nánast einka-
stofnun ítalskra og spænskra
biskupá. Þá hefur ríkt mikil ó-
ánægja meðal kaþólskra yfir
því, hve ítalskir og spænskir bisk
upar eru miklu fleiri að tiltölu
en biskupar annarra þjóða. Sem
dæmi má nefna, að á Ítalíu eru
260 biskupar fyrir 48 milljónir
kaþólskra, en í Vestur-Þýzka-
landi, þar sem kaþólskir eru 21
milljón talsins, eru biskupar að-
eins 21.
★ ★ ★
Ein úsveiigjanlegasta kenning
kaþólsku kirkjunnar áður fyrr
var sú, að utan hennar
væri engrar frelisunar að
vænta. Á síðustu árum hafa ka-
þólskir prestar fjarlægst þessa
kenningu. Síðasti guðfræðingur-
inn, sém hélt henni til streitu
var Bandaríkjaimaðurinn Leon-
ard Feeney og var hann bann-
færður fyrir þá sök. Skoðun Jó-
hannesar páfa á samskiptum ka-
þólskra manna og annarra hafa
vakið mikl tíhygli. Hann lýsti
því yfir, að kaþólsika kirkjan
ætti ekiki að vera andistæðingur
neins, henni bæri að hafa já-
kvæða afstöðu til allra manna,
hverrar trúar eða lífsskoðunar,
sem þeir væru. Þegar hann var
spurður hvort hann áliti ekki að
kommúnisminn væri óvinur ka-
þólskiu kirkjunnar svaraði hann:
„Jú, kommúnisminn er óvinur
kirkjunar. Eq kirkjan á enga
óvini.“
Mynd þessi var tekin við setningu hins Ekumeníska Kirkju-
þings í Páfagárði s.l. haust.
Þessi gkoðun páfa átti sér djúp
ar rætur í uppruna hans og eðli.
Hann mat manninn sjálfan og
reynslu hans meir en þurrar
fræðisetningar. Hann leitaði þess,
sem sameinar mennina, ekiki
þess sem aðskilur þá. Hann leit
á sjál'fan sig fynst og fremst sem
hirði — ekiki yfirvald. Hann sagði
einhverju sinni: „Páfi á að vera
vitur og hóglyndur stjórnandi,
heilagur maður, sem leiðir aðra
til heilagleika. Menn skyldu ekki
hugsa sér páfa sem pólitískan og
vísindalegan leiðtoga, heldur er
þgð hlutverk hans að vera góður
hirðir.“ í samræmi við þessa
skoðun talaði páfi um sjálfan sig
í fyrstu persónu eintölu — ekki
í fleirtöilu svo sem áður hefur
tiðkazt.
Hugmyndir páfa um heiminn
áttu litið skylt við hinar forn-
helgu hugmyndir heilags Ágúst-
ínusar um skiptingu hans í „Borg
Guðs“ og „Borg Mannsins“. Páfi
taldi ekki að kirkjan væri af-
markaður félagssbapur, með eig-
in ósveigjanlegum reglugerðum,
heldur væri hún eins og „móðir,
er fyilgir manninum jafnt, er hahh
lfggst lægst, sem þá er hann ris
hæst.“ „Það er hlutverk kirkj-
unnar að flytja mannkyninu kær
leiksboðisikap Krists“ sagði hann.
„Kirkjan fagnar vaxandi valdi
mannsins yfir náttúruöflunum og
tekur þátt í gleði hans' yfir öll-
um þeim framförum, sem auð-
velda honum að skilja hina tak-
markalauau dýrð skaparans." Og
samfara hleypidómalausri viður-
kenningu á afrekum mannsand- ■
ans var páfi hinn ötuli og sann-
færandi boðberi friðar á jörðu
og einingar alilra manna. Hann
skírskotaði til þjóða heimisins,
að hlýða hinu „kvíðafuilla ákalli
allls mannkyns um frið“ og færa
þær fórnir, er nauðsynlegar væri
til varðveizlu friðarins.
í þessurn anda kallaði Jóhann-
Framhald á bls. 40.