Morgunblaðið - 14.07.1963, Qupperneq 13

Sunnudagur 14. Jölf 1999
9 * w r, v n n l a r> i •
13
' Landsins forni
fjandi
Landsins forni fjandi, hafísinn,
birtist nú í vikunni á siglingaleið
um við norðanvert landið. Fæst-
ir núverandi fslendingar muna
eftir verulegum hafísárum, en á
síðari hluta 19. aldar þrengdi
hann svo að, að ekki sízt þess
vegna flúðu þúsundir manna
land og settust að í Vesturheimi.
Vegna gerbreyttra samgangna og
lifnaðarhátta eru menn nú á allt
annan veg við því búnir að taka
misæri af völdum hafíss en áð-
ur. Af því að þeir eru honum
óvanir, mundu menn þó e.t.v.
finna sárar til hans en á meðan
við honum var búizt árlega. Því
miður bendir allt til þess, að
slíkir harðindatímar gangi fyrr
eða siðar yfir á ný. Meðal ann-
ars af þeim sökum er mikilsvert,
að atvinnuvegir landsmanna
verði fjölbreyttari og að við eig-
um ekki jafn 'mikið undir veður-
lagi og nú.
Ur Hellisgerði.
REYKJAVÍKURBRÉF
Óviss síldveiði
Ekki er enn hægt að segja, að
síldveiði hafi brugðizt á þessu
sumri. En hingað til hafa engin
uppgrip orðið, allra sízt þegar
miðað er við þann bátafjölda,
sem á miðum er og allan við-
búnað í landi. Hin nýja tækni
er til ómetanlegrar stoðar, en
hún ein dugar ekki. Síldin hefur
löngum kenjótt verið og er eng-
in ástæða til að ætla að hún hafi
látið af þeim. Veðurfar getur
einnig ráðið úrslitum. Með eng-
um afla, allra sízt síldarafla, má
reikna, fyrr en hann er fenginn.
Þeim kröfum, sem þjóðin nú
gerir til eigin afkomu og fram-
kvæmda í landinu, verður hins
vegar ekki fullnægt, nema með
góðum síldarafla. Það er óviss
grundvöllur að byggja á. Von-
andi bregzt hann ekki að þessu
sinni, en óvissan hlýtur í senn
að hvetja til varúðar og vekja
til umhugsunar um hið sama og
hafísfregnirnar: Nauðsyn á fjöl-
breyttari atvinnuvegum.
Óhagstæðari vöru
" shiptajöfnuður
Skýrslur um óhagstæðari vöru-
skiptajöfnuð fyrstu mánuði árs-
ins nú en í fyrra leiða til hins
sama. Þar er þess þó að gæta,
að mun meiri birgðir útflutn-
ingsvara voru að þessu sinni fyr-
ir hendi en á sama tíma á fyrra
ári. Eins telja ýmsir, að hinn
mikli bílainnflutningur sé stund-
arfyrirbrigði, því að þeirri eftir-
spurn hljóti um það bil að vera
fullnægt. Úr því fær reynslan
ein skorið. Með batnandi efna-
hag sækjast fleiri og fleiri eftir
bílum og viðhald og rekstur þess
bílakosts, sem nú þegar er í land-
inu, hlýtur að nema stórfé. Vax-
andi tekjur hafa í för með sér
vaxandi eyðslu í ótal myndum.
Þrátt fyrir verulega gjaldeyris-
sjóði má ekki mikið út af bera.
Könnum mögu-
leika á stóriðju
Þrátt fyrir yfirfljótanlega at-
vinnu og almenna velsæld er ó-
vissan meiri en góðu hófi gegn-
ir. Það er því sízt að ófyrirsynju,
sem unnið er að könnun mögu-
leika til stóriðju í landinu. Af
þeim ráðagerðum, er komið
lengst rannsóknum á vinnslu
klsiigúrs við Mývatn. Enn verð-
Laugard. 13. júlí
ur þó ekki með vissu sagt um,
hvort úr framkvæmdum getur
orðið. Eftir því, sem enn ligg-
ur fyrir, sýnist vænlegast, að ís-
lenzkir aðilar eigi að mestu eða
öllu sjálfa vinnslustöðina, en hafi
samningsbundið samstarf við er-
lenda aðila um sölu framleiðsl-
unnar. Kappsamlega er unnið að
nauðsynlegum undirbúningsat-
hugunum alls þessa.
Svipuðu máli gegnir um hugs-
anlega aluminíum-vinnslu. Þær
ráðagerðir eru mjög háðar því,
hvað ofan á verður um næstu
stórvirkjanir fallvatna, sem hvort
eð er verður að ráðast í áður en
langt um líður. Ef aluminíum-
vinnsla er ráðin mundi slík virkj-
un verða mun stærri en ella.
Vaknar þá spurning um raf-
magnsverð, vinnsluöryggi og
margt fleira.
Loks eru uppi bollaleggingar
um að reisa hér olíuhreinsunar-
stöð. Þar er um að ræða fram-
kvæmd, sem flestar þjóðir aðr-
ar en íslendingar hafa þegar ráð-
izt L
• •
Oryggi hagsældar
Þær ráðagerðir, sem nú eru
taldar, eiga langt í land til að
verða að veruleika. Ýms vanda-
mál vakna í sambandi við þær
allar. Vafalaust verður deilt um
réttmæti sjálfra ráðagerðanna og
um lausn einstakra framkvæmda
atriða þeirra. En vilji menn auka
öryggi hagsældar landsmanna
tjáir ekki að setja örðugleikana
fyrir sig.
' Einhliða kröfugerð um- bætt
lífskjör stoða lítt. Skilyrði lífs-
kjarabóta verða að vera fyrir
hendi. í þeim efnum má raunar
nú þegar miklu áorka með vinnu
hagræðing og öðru slíku, ef um
það næst samkomulag. Samtök
launþega og vinnuveitenda ynnu
miklu þjóðnýtara starf, ef þau
gæfu sig meira' að þeim efnum,
en að hinni tilgangslausu kaup-
streitu, sem undanfarna áratugi
hefur eytt orku þeirra og tíma.
Kröfugerðarmennirnir, sem
hafa að engu frumstaðreyndir
efnahagslífsins, eru skemmdar-
verkamenn gagnvart þeim sem
veitt hafa þeim trúnað sinn. f
efnahagsmálum jafnt sem öðrum
mannlegum viðfangsefnum er
það fyrst og fremst þekking og
aftur þekking, sem á þarf að
halda. Launþegar og þar með öll
íslenzka þjóðin mundi nú vafa-
laust búa við betri kjör, ef menn
á undanförnum áratugum hefðu
eytt minni tíma í þrætur um
skiptingu þjóðartekna, en lagt
meiri áherzlu á að kanna, hvern-
ig þær mætti auka, þar á meðal
að kynna sér, hvenær kauphæð
hættir að vera kjarabót og verð-
ur ýmist eða hvort tveggja
blekking eða / og hindrun raun-
verulegra kjarabóta.
„Ofvöxtur í fjár-
málahyggju;í
Enn annað mál er það, að allir
höfum við gott af að hugleiða
hina viturlegu hugvekju séra
Jóhanns Hannessonar í síðustu
Lesbók Morgunblaðsins, þar sem
hann segir m.a.:
„Hins vegar er áhugi á efna-
hagsmálum með mörgum nú-
tímamönnum orðinn svo einhliða
ákafur að allt verður fyrir hon-
um að víkja. Ofvöxtur hefur
hlaupið í fjármálahyggjuna, hún
er orðin „abstrakt“, frágreind
mannlífinu og trónar yfir mönn-
um, svo sem átrúnaðarkennd og
lífsmótandi ideólógía."
„Hið óskráða lögmál, sem leyst
hefur af hólmi hinar fornu dyggð
ir, lögmál, sem oss er ætlað að
hlýða og haga oss eftir, er í
stuttu máli svo: Kaupið meira,
græðið meira, krefjist meira og
eyðið meira en nokkru sinni áð-
ur! Þessi oikomómía þrengir sér
alls staðar inn til að verða sið-
fræði vorrar aldar, enda er árang
urinn ekki lítill: Fólk og fé, föð-
urland, fegurð og sæmd fer allt
inn í þessa deiglu kaupvæðing-
arinnar, enda margir orðnir eign
eigna sinna fyrr en varir, án þess
að vTta það. „Það hefur verið
talað um að vér keyptum þetta
land,“ var sagt við mig fyrir ná-
lega tveimur áratugum í fram-
andi heimsálfu. „Af hverjum haf-
ið þér hugsað yður að kaupa
það?“ spurði ég. Það vissi maður-
inn ekki. Eigandinn skipti engu
máli, aðeins að kaup gætu farið
fram. — „Sá þjóðhöfðingi, sem
lætur tekjur verða meginhug-
sjón, hlýtur að vera undir áhrif-
um lítilmenna. Farsældar ríkis
ber ekki að leitá í fégróða, held-
ur í réttlæti," sagði Konfúsíus."
Hver vildi vera í
hans sporum?
Allir íslendingar fagna komu
rússneska píanósnillingsins Azk-
enhasys og konu hans hingað til
lands. Hann er viðurkenndur
einn fremsti maður sinnar grein-
ar um víða veröld. Hingaðkoma
hans þætti því tíðindum sæta,
þótt hann væri engum böndum
bundinn við ísland. Við fögnum
honum því fremur sem frú hans
er borin og barnfæddur íslend-
ingur. Sjálfur er Azkenhasy með
eðlilegum hætti traustlega tengd-
ur fósturjörð sinni, Rússlandi.
Þar í landi ríkir þjóðskipulag,
sem eingöngu átti að helgast af
því, að lífskjör almennings
skyldu bætt og jöfnuð. Þar hef-
ur fjármálahyggjan vissulega
verið leidd til hásætis. Réttlætið
var hins vegar látið víkja. fs-
lendingar vilja ekki blanda sér í
einkamál Azkenhasys og allra
sízt gera honum erfitt fyrir. En
þegar menn heyrðu hans hóg-
væru svör í útvarpsviðtalinu sl
miðvikudag, mun margur hafa
sagt við sjálfan sig: „Ekki vildi
ég vera í þessa manns sporum."
Bílamergð og
hreyfingarleysi
Hér að framan var minnzt á
mikinn innflutning bíla til lands-
ins. Hann er ánægjulegt vitni
stóraukinnar velmegunar og
vissulega er rík þörf fyrir bíla
í okkar víðlenda, járnbrautar
lausa landi. Hins vegar á það við
marga, sem með bílum ferðast,
að þeir fara langt yfir skammt
Við fslendingar erum frá fornu
fari óvanir innisetum og kyrr-
stöðum. Vaxandi hluti þjóðar-
innar lifir þó nú slíku lífi. Vél-
væðingu fylgir og hvarvetna
minnkandi líkamlegt erfiði. Erf
iðisleysi verður hins vegár
tvennt að fylgja, ef okki á illa
að fara: Mataræði verður að
laga eftir starfi og í stað erfiðis
þarf að koma holl hreyfing
Ýmiskonar hjarta- og blóðrásar
sjúkdómar eru enn algengari en
krabbamein. Læknar ráðleggja
innisetumönnura eins kjukku-
tíma göngu á dag. f misjðfn«
veðurfari er slíkt oft hægara
sagt en gert. Handhægur bíll
veldur þó oft meiri truflunum I .
þessu en illt veður. Þægindin eru
góð, en þess ber að gæta, að þau .
leiði ekki til ófarnaðar og heilsu-
tjóns.
Helgispjöll afmáð
Nú er lokið vegalagningu á
vestari barmi Almannagjár. Ver-
ið er að byggja brúna yfir Öxará.
Þegar því verki lýkur, eftir
nokkrar vikur, verður hinn nýi
vegur opnaður til umferðar.
Annað hvort þá þegar eða skjót-
lega síðar hlýtur umferð um Al-
mannagjárveginn að verða bönnu
uð. Vafalaust mun sú ráðstöfun
sæta gagnrýni ýmissa. Vegna
hennar verður leiðin til Þing-
valla nokkuð lengri, og víst er
tilkomumikið, einkum í fyrsta
skipti að aka eftir gjánni. En
guðs mildi er, að ekki skuli hafa
orðið slys vegna grjóthruns úr
vestari gjáveggnum, þegar þung-
ir bílar aka þar undir. Stöðug
bílaumferð truflar og mjög dvöl
á einum fegursta stað landsins,
sem mundi njóta sín mun bet-
ur, ef menn fengju að njóta þar
friðsældar. Loks eru það hrein
helgispjöll, að láta slíkan alfara-
veg liggja um fornar búðatóttir
í næsta nágrenni sjálfs Lögbergs.
Þennan veg ber því að afleggja
með öllu og setja hæfilegan gang '
stíg í hans stað. Fyrir ferðalanga
sem í fyrsta skipti koma til Þing
valla, er þá tilvalið að fara úr
bílnum við útsýnisskífuna. Geta
þeir síðan gengið niður eftir
gjánni um Lögbérg, og t.d. verið
komnir að Valhöll ekki miklu
síðar en bílarnir, sem þjóðveginn
fara, nema menn vilji þá þegar
hafa lengri dvöl á hinum forn-
helgu slóðum.
Híbýlabót í
Valböll
Umbæturnar á Valhöll eru
mikil híbýlabót. Allt annað er nú
að koma þangað en áður var.
Nú ríður á, að öllu sé vel við
haldið, og ekki látið frekar úr
sér ganga, þangað til fært þykir
að reisa nýtt veitingahús á Þing-
völlum. Umbæturnar á Valhöll
voru óhjákvæmilegar. Þær máttu
ekki dragast, en þær mega ekki
verða til þess að dregið verði að
koma upp viðhlítandi gistihúsi
og veitingastað á Þingvöllum.
Honum mun ætlaður staður í
víkunum austan Öxarár. Ei skal
um það sagt, hvort slíkt fyrirtæki
er gróðavænlegt, en á Þingvöll-
um verður að vera sómasamleg
aðstaða til að taka á móti gest-
um, bæði innlendum og útlend-
um. Kunnugir menn á Þingvöll-
um telja þar og ekki síður fag-
urt að vetri en sumri og þó eru
haustlitir þar e.t.v. allra fegurst-
ir. Margt bendir því til þess að
gott gistihús á Þingvöllum gæti
átt cresi&vfvn merrahh’L
ÞESSI mynd var tekin af þátt
takendum í fyrsta sjóvinnu-
námskeiðinu, sem haldið var
i Hafnarfirði í síðastliðnum
mánuði. Tóku þátt í því sjö
ungir piltar og stunduðu veið
ar 10 daga. Var þetta fyrsta
tiíraun, sem gerð hefir verið
í Hafnariírði með rekstur
skólaskips og tókst hún vel. —
Fenginn var vélbáturinn Haf-
rún og var eigandinn, Magnúa
Magnússon, Iskipstjóri.