Morgunblaðið - 08.10.1963, Síða 10

10
MORGUNBLAÐIÐ
Þriðjudagur 8. okt. 1963
Felix Ólafsson, kristniboði:
Kristinfræðikennsla
gagnfræðastigsins
SKÓLARNIR eru að hefja göngu
sína. Yngstu nemendurnir hafa
þegar sótt þá um nokkurt skeið,
en nú bætast eldri börnin og
unglingarnir í hópinn. Vér hin
eldri, stöndum hjá sem áhorf-
endur og virðum fyrir oss þenn-
an mikla skara íslenzkrar æsku.
Oss verður sérstaklega starsýnt
á þau, sem koma næst á eftir oss.
Þau vilja ekki lengur láta kalla
sig börn, en vér vitum af fenginni
reynslu, að mikið skortir á, að
þau séu fullþroska. Þarna fara
þau í þéttum hóp, brosa vor-
kunnlát að oss, og læra meira af
félögum sínum en kennurunum.
Áhrifin, sem þau verða óhjá-
kvæmilega fyrir eru misgóð, en
framtíðin er þeirra, og þau vita
það. Þau eru erfingjarnir, erf-
ingjar vorir.
Verður oss þá ósjálfrátt ljóst,
að vér érum allt apnað og meira
en aðeins áhorfendur. Vér erum
meðábyrg. Framtíð þeirra veltur
að verulegu leyti á oss. Það er
vor skylda að búa þau sem bezt
undir framtíðina, og sá undirbún-
ingur fer á vorum dögum að
verulegu leyti fram í skólunum.
Þess vegna hljótum vér að
spyrja, hvort sá undirbúningur
sé svo gó » r sem skyldi. Fá þau
þar það veganesti, sem bezt Og
lengst mun endast þeim á langri
leið? Um þessi atriði er sífellt
mikið rætt og ritað, en eitt virð-
ist mér að of oft sé þagað um.
Á ég þar'við gildi kristýidóms-
ins fyrir uppvaxandi æskulýð,
og stöðu kristinfræðinnar í gagn
fræðaskólunum. Það er vitað
mál, að sú námsgrein sem um
langán aldur var- hyrningarsteinn
fræðslukerfisins hérlendis sem
annars staðar á Norðurlöndum,
er á góðri leið með að verða
algjör hornreka. Eitt sinn var
kristin kirkja brautryðjandi á
sviði almenningsmenntunar og
fræðslumála yfirleitt. Skólar
kirkjunnar . voru einu skól-
arnir, sem stóðu öllum opnir.
— Leifar þess tíma má enn
finna hjá hinum fornu Austur-
landakirkjum. Þar eru kirkju-
skólarnir víða til enn. En vér
þurfum ekki að fara svo langt,
Sú var tíðin, að kristindómurinn
setti svip á skólana einnig hjá
oss, og er ekki svo ýkja langt
síðan.
Nú er öldin önnur. Breytt þjóð
skipulag hefur víða komið róti á
þjóðfélagið. Kirkjan hefur af
þeim sökum misst mikið af því
áhrifavaldi, sem hún hafði áður
fyrri. Þess vegna eru þeir nú of
margir, sem gleymt hafa gildi
kristilegs uppeldis bæði fyrir ein
staklingana og þjóðina í heild.
Fleira kemur þar einnig til.
Námskröfurnar aukast frá ári til
árs. Undirbúningurinn undir líf
og starf í nútímaiþjóðfélagi verð-
ur sífellt meiri og erfiðari, og
samkeppnin harðari, þegar út í
lífið er komið. Og svo hefur hin
aldna grundvallarkennsjugrein,
sem eitt sinn var talin jafn mikil-
væg og móðurmálskennslan, orð-
ið að víkja. Tveir tímar í viku
árið fyrir fermingu er það síð-
asta, sem nemendurnir hafa af
henni að segja. Fermingin er orð
in fullnaðarpróf þeirra í kristin-
dómi.
Það væri að sjálfsögðu ekkert
um þessa þróun að segja, ef
kristinfræðin væri aðeins eitt
„human“-fag á borð við sögu og
tungumál. Þá væri líklega mikil-
vægara, að börnin lærðu að tala
vel ensku og dönsku í stað þess
að eyða dýrmætum tíma í að
lesa um Pétur og Pál og samtíð
þeirra. Ennfremur væri ekkert
við þessa þróun að athuga, ef
aukin þekking á greinum raun-
vísindanna gæti komið í stað
siðfræði kristinnar trúar. Þá
mætti auka stærðfræðikennsluna
á kostnað kristinfræðinnar. En
myndj það verða til góðs?
Þessu verður bezt svarað með
því að benda á forsendur kristin-
fræðikennslunnar og tilgang
hennar.
Kristinfræðin skipar enn al-
gjöra sérstöðu meðal námsgrein-
anna, sem kenndar eru. Tel ég
vist, að flestir kennarar finni
það ósjálfrátt, enda þótt þeir
geri sér e. t. v. ekki grein fyrir
orsökinni. Fyrsta og veigamesta
forsenda kristinfræðikennslunn-
ar er sú, að þjóð vor vill enn
vera kristin þjóð, en til þess
þarf æskan hverju sinni að fræð-
ast um höfuðatriði kristindóms-
ins og mótast af boðskap hans.
Fái hún ekki tækifæri til þess
afkristnast hún með einni kyn-
slóð. Þess vegna byggist kristin-
fræðikennslan einnig á skýlausu
boði Drottins sjálfs. Engin önnur
námsgrein byggist á þánn hátt á
guðlegri skipun.
Hin forsendan er sú, að hér
er enn þjóðkirkja eða ríkiskirkja.
Meiln vér kjósum að halda því
skipulagi, verður hið opinbera að
ábyrgjast kristilegt uppeldi æsk-
unnar. í því kemur sérstaða krist
infræðiker, t lunnar aftur í ljós.
Ef breytt yrði um kirkjuskipu-
lag hér, svo að hér yrði fríkirkja
og ekki þjóðkirkja, hyrfi skylda
skólanna á þessu sviði. Þá yrði
kristinfræðikennsla í opinberum
skólum blátt áfram hlutleysis-
brot. Slíkt yrði aldrei heimfært
upp á söguna eða dönskuna.
Vér erum flest meðlimir þjóð-
kirkjunnar, Samkvæmt boði
Drottins látum vér skíra börn
vór. En hann bauð oss um leið
að kenna þeim að halda allt það,
sem hann hefur boðið. Kristin-
fræðikennslan er því augljós
skylda, bein afleiðing þess, að
vér látum enn skíra böm vör.
Sé hún vanrækt bregst hið opin-
bera bæði boði Drottins og sjryld-
unni, sem það hefur tekið á sig
gagnvart þegnum sínum. Þeir
eru þá einnig margir meðal þjóð-
ar vorrar, sem enn telja kristin-
fræðina með því mikilvægasta,
ef ekki það mikilvægasta, sem
börnum vorum er kennt. Þetta
fólk er sannfært um, að máttur
kristindómsins, til þess að móta
persónuleika mannsins sé enn
óbreyttur. Vandamál lífs og
dauða verða aldrei leyst með
stærðfræðilegum útreikningi. —
Ekki verða menn heldur betri við
það eitt að læra erlendar tungur.
Og þeir munu vissulega vera
margir foreldrarnir, sem nú eiga
börn í framhaldsskólum vorum,
sem myndu óska þess að skól-
arnir legðu ekki einhliða áherzlu
á að auka þekkingarforða nem-
endanna, heldur leituðust við
að móta þá og gera þá að sjálf-
stæðum og siðferðilega full-
þroska borgurum. í þeirra augum
er kristinfræðikennslan * ekki
aukanámsgrein. Hún er höfuð-
námsgreinin, hornsteinn kensl-
unnar.
Og þá er spurt: Hvernig má
aftur auka áhrif kristindómsins
í unglingaskólum vorum? Hvern-
ig er hægt að veita kristinfræð-
inni veglegri sess við núverandi
aðstæður?
Margt mætti nefna í því sam-
bandi. T. d. ætti að fjölga tímun-
um, sem þessari námsgrein eni
ætlaðiF. Það er sérstaklega
slæmt, að engin kristinfræði
skuli nú kennd víðast hvar eftir
fermingu. Þetta kann þó að reyn
ast erfitt mál viðureignar, og
ég tel þá að annað sé mikilvæg-
ara. Það þarf að vanda val
þeirra, sem kenna þessa mikil-
vægu námsgrein. Kristinfræði-
kennarar þurfa að hafa sérþekk-
ingu á sínu sviði eigi síður en
þeir, sem kenna tungumál, landa-
fræði eða sögu. Guðfræðimennt-
aður maður, sem velur áð
leggja fyrir sig kennslu í stað
þess að gerast prestur, vegna
þess að hann óskar að fá að
kenna kristinfræði, hlýtur að
eiga rétt á sömu viðurkenningu
fyrir það starf og aðrir sér-
menntaðir kennarar með háskóla
próf í sinni námsgrein. Annað er
lítiisvirðing, ekki á kennaranum,
heldur á námsgreininni. Með
þessu er þó engan veginn verið
að halda því fram, að guðfræð-
ingar einir séu færir um að
kenna kristinfræði í gagnfræða-
skólum vorum. Það væri jafn
rangt og að halda þvi fram, að
prestar einir ættu að prédika.
Svo er ekki í vorri lúthersku
kirkju.
Mikilvægara en sérmenntunin
er, að kennarinn hafi persónu-
legan áhuga á kennslugreininni.
Flestir góðir kennarar munu fær
ir um að kenna mannkynssögu,
landafræði og náttúrufræði, svo
dæmi séu nefnd. En þó mun það
ávallt vera töluvert atriði, að
þeir hafi áhuga á því, sem þeir
eiga að kenna. Aftur á móti geta
ekki allir kennt kristinfræði, þótt
þeir að öðru leyti teljist góðir
kennarar. Þar er það algjört skil
yrði, að kennarinn beri lotningu
fyrir kristindóminum, og sé sann
fæður um gildi hans. Börn og
unglingar eru næm á það, hvort
kennarinn trúi því, sem hann er
að fara með. Of oft hafa menn
verið látnir annast þessa kennslu,
sem engan persónulegan skilning
áttu á faginu. Slík kristinfræði-
kennsla hefur e. t.v. valdið meiri
skaða en vér gerum oss grein
fyrir flest. Sú kristinfræði-
kennsla sem ekki byggist á sann
færingarkrafti getur aldrei haft
mótandi áhrif. Kristinfræðikenn-
arinn er boðberi engu síður en
presturinn. Hann er hvorki fyrir
lesari né heyrari. Hlutverk hans
er ekki aðeins, að fara yfir
ákveðna bók á ákveðnum tíma.
Hann minnist orða postulans:
„Hvernig eiga þeir að ákalla
þann, sem þeir hafa ekki trúað
á? Og hvernig eiga þeir að trúa
á þann, sem þeir hafa ekki
heyrt um Og hvernig eiga þeir
að heyra án þess að einhver pré-
diki?“. Þar sér sannur kristin-
fræðikennari hlutverk sitt. Hann
er þjónn kristinnar kirkju á
sama hátt og presturinn. Kristin'-
fræðikennslan 'er tengiliðurinn,
sem enn hefur varðveitzt milli
skólana og kirkjunnar.
Nú á tímum er brýnt fyrir
kennurum að gera kennsluna líf-
ræna. Leitast er við að draga inn
í hana dæmi og verklegar æfing-
ar úr lífinu utan skólans. Þetta i
ekki síður við um kristinfræð-
ina, en hvernig má það verða?
Prestarnir eiga að hafa aðgang
að skólunum. Þeir ættu að eiga
þess kost að komast í samband.
við nemendur hverrar sóknar til
þess að nemendurnir kynnist
um leið sinni kirkju og því
starfi sem þar fer fram. Þetta
getur ein-nig skeð með þeim
hætti, að hver sókn bjóði ung-
mennum sóknarinnar, sem nám
stunda í framhaldsskólum, til
sérstakra samverustunda í kirkj-
unni, og að prestarnir þar kynni
starf kirkjunnar fyrir nemend-
unum. Einnig er mikilvægt að
Framh. á bls. 13
A skógi vaxinni hæð við Borg-
fjörden í Vestdal í Þrændalög-
um, standa nokkur býli á strjál-
ingi umvafin skógargróðrL Nú
væri ekkert merkilegt við það
að heimsækja þennan stað öðr-
um fremur. Hann ber ekkert
af, hvað náttúrufegurð snert-
ir, því hvar sem litið er er út-
sýnið hrífandi fagurt. En hann
ber hátt, vegna þeirra sem þar
búa. Það sem gerði ferð mína
þangað sérstaklega ógleyman-
lega, var öldungur einn, þekktur
um allan Noreg fyrir blaðaskrif
sín og fyrirlestra ferðir í þágu
bindindismála. Mér var tjáð að
fáir Norðmenn hefðu ritað meira
í blöð en hann, um menn og
málefni, og enn er hann sískrif-
andi, kominn hátt á níræðisaldur.
Það er heldur ekki ástæðan fyrir
hinni sígildu aðdáun minni þótt
hann setji og skrifi frá morgni
til kvölds, Nei það sem máli
skiftir er það, hvað hann veit
mikið um ísland fyrr og. nú og
hafa aldrei stigið þangað fæti
sinum. Nafn þessa manns er
Aage O. Verdal. Þegar ég nálgað-
ist hús hans, staldraði ég við um
stund og hugleiddi hvað mér
hefði verið sagt um hann. Ég
varð að verg við öllu búin. Ekki
mátti ég láta hann kveða mig
í kútinn. Það er leiðinlegur sann
leikur, að við vitum, sum af
okkur, minna en við gerum
okkur grein fyrir, um land okk
ar og þjóð. Það kemur skýrast
fram þegar við sækjum aðrar
þjóðir heim, og spurningum rign-
ir yfir okkur, ég segi okkur, en
ætti fyrst að líta í eigin barm.
Ég var sem sagt ekki laus við
v ax acui
kvíða þegar ég knúði dyra hjá |
Aage O. Verdal. Frúin kom fram,
gömul kona, með rúnaristur í
hverjum andlitsdrætti, fornfá-
lega klædd, með híru í augum
og hlýtt handtak. Aðspurð svar-
aði hún játandi að húsbóndinn
væri heirna; og velkomin vorum
við.
Hann sat og skrifaði, sneri
baki að dyrum. Leit upp, vatt
sér við á stólnum, snaraði sér á
fætur og héilsaði fyrirmanniega.
Lítill maður lotinn í herðum með
eldsnör augu og drifhvítt hár.
Hvað er að frétta frá íslandi?
spurði hann. „Það er ánægjulegt
að fá gest þaðan. Það skeður
ekki oft.“ Hún Ólafía Jóhanns-
dóttir átti um tíma heima hérna
í nágrenninu. Það var blessuð
kona hún Ólafía, og gerði mikið
gott af sér hér í Noregi, fórnaði
sér fyrir þá sem voru aumastir
allra. Eða bækurnar hennar. Þær
voru • perlur. Þá var það hann
séra Friðrik Friðriksson, fágæt-
ur maður. Þið hafið átÞ marga
duglega menn og konur. Allir þar
vita sjálfsagt um hann Valtý
Guðmundsson." „Svona hélt hann
áfram, ræddi um íslenzkt stjórn-
arfar fyrr og nú, og ýmsa merka
menn minntist hann á í sam-
bandi við það. Svo var það
bændaglíman, hún gaf krafta i
kögla. Svona hélt hann áfram.
Hann naut þess að tala um allt
sem íslnezkt er, sjálfstæði þess
og baráttu, framfarir, bókmennt-
ir. Hann hefði getað haldið á-
fram til kvölds, ef tíminn hefði
leyft það. „Fáðu þér blóm úr
garðinum mínum“, sagði hann
það er kveðja til fslands frá
norskum aðdáanda. Mundu svo
að signa yfir leiðið hennar Ólafíu
fyrir mig.
Þegar bifreiðin rann úr hlaði
stóð hann úti á stéttinni og hvít-
ur haddur bærðist fyrir septem-
berblænum.
Hugrún