Morgunblaðið - 22.01.1964, Blaðsíða 13

Miðvikudagur 22. jan. 1964
MORGU N BLAÐIÐ
13
Hver skipuleggur fækkun
eftir Gunnar Bjarnason,
NÆSTA grein mín um nýjungar
og vanrædd viðhorf í landbúnaði
okkar heitir „Kornrómantík og
fóðurfræði“, en vegna skrifa
Pálma Einarssonar og Stefáns
Aðalsteinssonar verð ég að skjóta
þessari fram fyrir, ekki sízt af
þeim sökum að Morgunblaðið
gerir málflutning þeirra og sjón-
armið að stefnu síiyú, að minnsta
kosti' í 2 daga. Sem betur fer var
ekki dvalið lengi í þeirri para-
dís, því að 8. jan. tekur blaðið
aftur upp stefnu framfaramanna
og birtir leiðarann „Hagnýtum
þekkinguha“, sem var mjög tíma
bær herhvöt til þjóðarinar um
að taka trúanlega þekkingu hag-
fræðinga og færa sér í nyt árang-
urinn af rannsóknum þeirra og
vísindastörfum.
Menningarþjóðir verja æ meiri
hluta af tekjum atvinnuvega
sinna til vísindalegra rannsókna,
og helzta viðfangsefnið á síðustu
5—10 árum hefur verið -skynvæð-
ing (rationalisering). Maður opn-
ar ekki svo fræðirit um atvinnu-
mál, að þessi mál séu ekki þar
efst á dagskrá. Ég veit ekki af
hvaða sökum hér á landi hpfur
verið óhugnánleg þögn um þessi
mál að því er landbúnað snertir.
Það er hafður í frammi nokkur
slagorðavaðall Um vélvæðingu,
vinnuhagræðingu, rafvæðingu
o. fl., en hvert um sig af þessu
eru aðeins þættir úr skynvæð-
ingunni. Ég hef lesið eina skil-
merkilega grein um áhrif skyn-
væðingar á landbúnað hér. Hún
var rituð af hagfræðingi, mig
minnir það væri Jónas Haralz.
Ég hef vel orðið þess var sl.
viku, að ekki ásaka allir (bænd-
ur og aðrir) mig fyrir „ábyrgð-
arlaus skrif“ um landbúnaðar-
mál, heldur eru ýmsir aðrir ásak-
aðir fyrir ábyrgðarlausa og víta-
verða þögn eða vanþekkingu á
þessum mikilvægu framfaramál-
um.
Vísindalegar rannsóknir knýja
fram breytingar og byltingar,
enda gerðar í þeim tilgángi. Fyrst
eftir að nýjungar hafa komið
fram þarf að ræða þær gaum-
gæfilega frá öllum hliðum, áhrif
þeirra á hagþróun, þjóðfélags-
hætti, og menningarlíf. Andlegt
ástand íslendinga, bæði bænda og
annara, þarfnast engra þjóðfé-
lagslegri feimnismála. Það er oft-
ast lokastig rökþrota hjá mál-
efnalegum nátttröllum, sem dag-
að hafa uppi, að hrópa að gagn-
rýnendum hins úrelta ásakanir
um „ábyrgðarleysi" eða að „er-
lend fræði hæfi ekki íslenzkum
aðstæðum" og að síðustu ,„þið
eruð kolvitlausir“!!
Skynvæðing eða
i,Vr, úr kú“
í umræðum búfræðinga um
þróun landbúnaðarins á þessum
brennheitu tímum, hefur alls
ekki komið nógu skýrt í ljós,
hvert er eðli hinna tveggja meg-
instefna, sem nú er um að ræða.
Annars vegar er það hin nýja
stefna, skynvæðing (rationalis-
ering) landbúnaðarins, sem nú
fer hraðar um lönd en frelsið
eftir frönsku byltingu. Ég hef
slcýrt hana lítillega í tveimur
greinum í Mbl. Á því sviði er
margt að ske í mörgum löndum.
Hin stefnan er hægfara gráðu-
þróun. Þetta er hin gamla stefna,
sem þegar er búin að gegna hlut-
verki sínu. Hún gerði mikið gagn
á sínum tíma, og Pálmi Einars-
son hefur verið merkur fulltrúi
og starfsmaður hennar sl. 4 ára-
tugi. Þessa stetfnu má skýra með
mörgum dæmum, en ég finn
strax eitt dæmi á bls. 396 í Frey
í frásögn um aðalfund í Stéttar-
sambandi bænda á sl. hausti. Þar
6egir: „f tillögum framleiðenda
var lagt til að auka mjólkur-
magnið um 540 1. og stækka kúa-
búið um J4 úr kú“!! íslenzka
meðalbúið hefur 7,5 kýr, en skyn-
væddur og vélvæddur nútíma-
búrekstur gerir manninum kleift
áð annast um 75 mjólkandi kýr.
Samkvæmt hugsjón gömlu 17.
greinar jarðræktarlaga skal
stækka öll bú og allar jarðir
landsins nokkurn veginn jafnt.
Fyrst kom túnþýfisútrýmingar-
stefnan byggð á mjög sérhæfðu
styrkjakerfi, svo 10-hektara stefn
an með öðru styrkjakerfi, og ég
held við séum nú farnir að sigla
í námunda við 15 hektara stefn-
una. Það mun taka Pálma og
andiega niðja hans 337 og hálft
ár að ná marki skynvædds bú-
skapar í dag með gráðustærðinni
„Vs úr kú“ á ári. Pálma vaxa
tímalengdirnar ekki í augum, svo
að þetta kann að vera í lagi frá
sjónarmiði hans. Hann sækir rök
sín gegn stórbúskap og skynvæð-
ingu í þokukennda fortíð, 300 ár
aftur fyrir burð Krists. Ég býst
við, að yngri sveitamönnum þyki
þetta heldur gamaldags sjónar-
mið.
Tölur tveggja Framsóknar-
manna
Tíminn flytur fróðlega grein eft
ir' Gísla Guðmundssón, alþingis-
mann, daginn eftir að Pálmi
skrifar grein sína í Mbl. Nú vil
ég láta tölur frá Gísla fræða
Pálma um, hvernig honum og
stefnu hans hefur tekizt að hamla
gegn fólksfækkun í sveitum á
síðustu tveimur áratugum. Á
tímabilinu 1940—1962 hefur fólki
fjölgað í landinu um rúmlega
51%. Gísli álítur, að sama fjölg-
un hefði átt að vera í sveita-
héruðum landsins, ef allt hefði
verið með felldu. Hann telur það
eðlilega tölu fólks í héruðunum
að bæta 51% við tölu þess árið
1940. Þessa tölu ber hann sam-
an við „raunverulegan" fólks-
fjölda. Ég tek hér nokkur dæmi
úr þessum samanburði:
Dalasýsla (ættarbyggð Pálma)
ætti að hafa 2128 íbúa — hefur
1164.
ísafjarðarsýslur ættu að hafa
7612 íbúa — hafa 3778.
Norður-Múlasýsla (ættarbyggð
Stefáns Aðalsteinssonar) ætti að
hafa 4032 íbúa — hefur 2457.
Rangárvahasýsla ætti að’hafa
4971 íbúa — hefur 2886.
Búnaðarfélagið lét nýlega gera
athugun á meðalaldri bænda og
birtir Guðmundur Jósafatsson
grein um það í Frey í september.
Sá merkilegi fróðleikur hefur
vakið minna umtal en vert er, og
þessar hógværu tölur segja um-
fangsmikla mannlífssögu án fjálg
leiks og án blekkingar.
Samkvæmt þegsu er meðalald-
ur bænda 49,5 ár, meðalaldur
húsmæðra í sveitum 46,3 ár,
ókvæntir eru um það bil 1250
bændur (21%), aleinir á jörð eru
um það bil 185 bændur (3,1%).
Aðeins eru til í landinu 540
bændur (9%) þrítugir og yngri.
Hvað ætlar Pálmi og stefnu-
bræður hans að hafa marga
bændur í sveitum landsins, þeg-
ar þessir 540 bændur eru orðnir
fimmtugir?
Sjá menn nú, hvað það er
„ábyrgðarlai}st“ og út í bláinn að
saka okkur yngri menn um að
ætla „að framkvæma skipulags-
bundna fækkun bænda á Is-
landi“.
Pálmi og samherjar hans ræða
og rita iðulega um grózkuna í
sveitum og búskap og eru alltaf
að skipuleggja fjölgun bænda
með samansöfnuðu sparifé fá-
tækra manna og stórum opinber-
um framlögum.
Mér er vel kunnugt um, að
bændur eru í stórum hópum farn
ir að sjá í gegnum ábyrgðarleys-
ið og blekkingarnar í öllum þess-
um málum. Þeir krefjast raun-
hæfni, sannleika og fræði-
mennsku.
Hvanneyri
var á að losa um
vinnuafl?“
Stefán Aðalsteinsson spyr mig
þessarar spurningar í grein sinni
8. jan. Fjármagn og vinna eru
uppistöður allrar framleiðslu.
Það er hægt að ná sama marki
í framleiðslu að tvennum leið-
um: a) með miklu fjármaghi og
lítilli vinnu, b) með mikilli vinnu
og litlu fjármagni. Það er óþarfi
fyrir Stefán að knýja mig til að
gefa honum þetta einfalda og
margþekkta hagfræðilega svar.
%
Gunnar Bjarnason.
Gamla búskaparlagið notar
mikla vinnu og lítið fjármagn.
Skynvæddur atvinnurekstur not-
ar mikið fjármagn en litla
vinnu. Ádeilutónn Stefáns í
grein hans og hiti en óþarfur. Ég
hef trú á rannsóknarstörfum
hans, eins og hann veit. Bændur
vita, að það var fyrsta verk mitt
eftir að ég var skipaður skóla-
stjóri á Hólum veturinn 1961, að
gera fjárbúið" þar að sérstöku
feldfjárræktarbúi og tilraunabúi
í hans höndum, svo að góð mennt
un hans á þessu sviði kæmi að
betri notum. Það þýðir hins vegar
ekki að segja þjóðinni, að hún
muni geta haldið við lífskjörum
sínum og bætt þau árlega með
því að stöðva þróun sjávarút-
vegs, hætta iðnvæðingu og leggja
aðaláherzlu á sauðfjárrækt, jafn
vel þótt Stefán kunni einhvern
tíma að geta fundið upp vél, sem
aðskilur tog og þel!!
Áður en þjóðin gefur Stefáni
Aðalsteinssyni frjálsar hendur
með að leysa vandamál utanrík-
isviðskipta og gjaldeyrisöflun
með framleiðslu og sölu sauðfjár-
afurða, þá Æu hér smáar 114,2
milljónir króna, sem hann þyrfti
að gera skil áður. Þetta eru með-
gjafir ríkissjóðs með útfluttum
búsafurðum á árunum 1960—’62.
Ríkissjóður greiddi með:
a. Útfluttu kindakjöti 87,5
milljónir kr.
b. Útfluttu kýrkjöti 1,0 millj.
króna.
c. Útfl. ostaefni 10,7 millj.
d. Útfl. undanrennudufti 14,5
millj. kr.
é. Útfl. kartöflum 487 þús. kr.
Um þessi mál öll er meiri þörf
á umræðum en þögn — meiri
þörf á hagfræði en fjálgleika úr
ræðustíl ungmennafélagstíma-
bilsins.
----0-----
Stefán Aðalsteinsson segir m.a.:
„Það er ekki ástæða til að taka
fyrir nema fáeinar fræðilegar
skekkjur í grein Gunnars,“ etc.
Ég leita vandvirknislega að leið-
réttingum á þessum „skekkjum",
en þar er ég algerlega í geitar-
húsi að leita ullar. Ég tek hér
tvö dæmi um þessar leiðrétting-
ar, það fyrstá, sem ég rekst á:
1. Gunnari „sést yfir mögu-
leikann á því að afla ísl. dilka-
kjötinu markaða erlendis og
selja það á verði, sem er gæðun-
um samboðið". Þetta hefur hvergi
komið fram í skrifum mínum
fyrr né síðar. Þetta má takast að
bænda?
einhverju leyti, en kjötið verður
aldrei sett í búðarhillur með
„ostrum“ eða kavíar. Ég brosti
af hrifningu Stefáns yfir því, að
Bandaríkjaforsetinn hefði hælt
dilkakjötinu. Diplomatar hæla
alltaf einhverju hjá hverri þjóð,
og þar sem hann er bóndi en ekki
útgerðarmaður, lá beinást við að
hrósa kjötinu. Ég man það kom
einu sinni í fréttum, að Hákon
Noregskonungur hefði borðað
selskjöt í einhverri byggð og
hrósað því, en ég hef ekki haft
fregnir af innrás þess á heims-
markaðinn síðan. Svona er ekki
frambærileg rök.
2. Hann (þ.e. Gunnar) hlýtur
að hafa fylgzt með því, að ný-
verið voru Búnaðardeild veittar
500,000 krónur tiil rannsókna á
því, hvernig auka mætti verð-
mæti ullarinnar til iðnaðar." Svo
ræðir Stefán um að útlit sé fyrir
að unnt muni reynast að finna
upp vélar til fullkomnari vinn-
slu á ísl. ull, og bætir svo við:
„Mér hefði fundizt réttara af
Gunnari að sjá til, hvernig geng-
ur með þær tilraunir, áður en
hann „losaf um vinnuaflið" í
sveitunum.“ Svona eru framtíð-
arhorfurnar og rökin, allt í ó-
ljósri þoku vona og óskhyggju,
en varla örlar fyrir raunhæfni,
eins og t.d. eftirfarandi klausa
sýnir: „Ef vel tekst til með ullar-
Og gæruiðnað í framtíðinni, þá
verður möguleiki á að stórfjölga
sauðfé í landinu. Þá getur svo
farið, að þó að 6000 bændur í
landinu ættu 1000 ær hver,
hrykkju afurðir af þeim ekki til,
svo að bændum yrði að fjölga
verulega til að fuillnægja eftir-
spurn iðnaðarins eftir hráefnum
og eftirspurn útlendinga eftir
dilkaikjöti." (Leturbr. gerðar af
G.B.).
Um þessi dæmalausu búvísindi
get ég ekki sagt annað en þetta.
Á meðan Ingi Þorsteinsson jarð-
vegsfræðingur er að rannsaka,
hvernig landið Okikar lítur út eft
ir að 6 milljónir áa með lömtoum
(ca. 14 millj hausarý hafa bitið
landið í áratug, og Stefán er að
finna upp vélar og skapa heims-
markað, þá geri bændur það að
bjargræði sínu og búsílagi að
syngja stöðugt í kór: „SÓL.
STATTU KYRR ! !!“
I lok greinar sinnar segir Ste-
fán: „Svín og hænsni breyta inn
fluttu korni í fremur verðlá.gar
vörur.“ Þetta er rétt, ef rekstur-
inn er skynvæddur. Það er athyg
unarmál fyrir ráðamenn þjóðar-
innar, sem sífellt glíma við dýr-
tíðarvandamálin. Ef hægt væri
að lækka til muna verð á eggj-
um og kjöti með vitrænum stór
rekstri, þá væri það þjóðfélags-
umbót. Hitt get ég frætt menn
um, að það er unnt að nota
miklu meira af innlendum fóður
vörum handa þessum alidýrum
en menn hafa hingað til álitið,
bæði fiskimjöl, grasamjöl, undan
rennuduft og ostaefni, sem nú er
skynsemdarlaust selt úr landi,
og dýrafeiti, sem er víst verð-
laus hér. Ég rnun skrifa sérstaka
grein bráðlega um nýjar rann-
sóknir á notkun grasmjöls, fiski
mjöls og ^dýrafeiti (tólg og fl.)
til fóðurs.
Að síðustu þetta: Ég hef áðuf
verið víttur fyrir „ábyrgðar-
laus“ skrif, t.d. um „Áburðar-
framleiðslu og jarðvegsástand"
og mótmælti ég þá framleiðslu
Kjarna-áburðar fyrir íslenzikan
jarðveg. Ástæðan var einfaldlega
sú, að ég var ekkj búinn að
gleyma áburðar-efnafræðinni,
sem ég lærði á Landbúnaðarhá-
skólanum. Nú, þegar skaðræðis
verkanir þessa áburðar eru farn
ar að koma skýrt í ljós, minna
bændur mig á hina víttu grein
mína. Áburðarkalkverksmiðjan
var á sínum tíma sönnun á rétt-
mætj mótmæla minna, en hún
er nú eins konar lífvana táikn-
mynd eða minnisvarði um
gleymd fræði og þá „ábyrgðartil-
finningu,“ sem þjóðfélagið virð-
ist meta og hampa. Einnig má
minna á vítt skrif mín um fjáir-
skipti á Vesturlandi á sínum
tírna. Ég fylgdist vel með þeirri
framkvæmd, skrifaði harða
gagnrýni og fullyrti, að fjárpest
ir myndu aftur koma á þessu
fjárskiptasvæjSi. Hver er raunin?
Sem betur fer hef ég ennþá
minni, penna og aðgang að góðu
blaði, — já, sem betur fer fyrir
málefnaþróun landbúnaðarins.
Það kemur meira. Með þökk fyr
ir birtinguna.
Afnám verðskrárlaga
f EFRI deild var á dagskrá
í gær stjórnarfrumvarp um af-
nám verðskrárlaga frá 1957.
Mælti fjármálaráðherra, Gunn-
ar Thoroddsen, fyrir málinu.
Segir svo í athugasemdum við
lagafrumvarpið, að með lögum
nr. 70/1962 um tekjuskatt og
eignarskatt hafi yfirskattanefnd
ir verið lagðar niður, en skv.
Égreikna, 2. liefti
komið út
ÉG reikna, 2. hefti, er komið út
á vegum Ríkisútgáfu námsbóka,
og hafa þeir Jónas B. Jónsson og
Kristján Sigtryggsson gert heft-
ið.
Gerð bókarinnar er svipuð og
1. heftis. Hún hefst á upprifjun
þess, sem áður var lært i sam-
lagningu og frádrætti, og síðan
er haldið áfram, aðeins byrjað
á margföldun og deilingu og
kennt að geyma í samlagningu
Það er ætlazt til þess, að börn-
in reikni í bókina nema þar, sem
annað er tekið fram, og margar
mýndanna má lita. Þótt bókin sé
fyrst og fremst kennslubók til
notkunar í skólum fyrir átta ára
börn, er hún einnig hentug til
notkunar í heimahúsum. Börnin
geta fikrað sig áfram af sjálfs-
dáðun, því glöggar leiðbeiningar
eru með hverri nýrri aðferð, en
auk þess gefur bókin margar
bendingar um leiki, æfingar og
spil, sem alls staðar er hægt að
nota.
lögum um verðlagsskrár skyldn
þær setja verðlag á búpening
þann og innlenda vöru, sem
venja hefur verið að taka á verð
lagsskrá. Skv. lögum nr. 70/1962
eiga skattstjórar að leysa þau
störf af hendi,-sem yfirskaíta-
nefndum var á*r falið, en þar
sem talið er, að ákvæði laga um
verðlagsskrár hafi ekki lengur
hagnýtt gildi, er ástæðulaust tal
ið að halda þeim útreikningi
áfram. Því er lagt til í frumvarp
inu, að þessum útreikningi verði
hætt og lögin afnumin. Umsögn
Búnaðarfélags íslands er svo-
hljóðandi: „Stjórn Búnaðarfé-
lags íslands sér ekki eins. og nú
er komið, að það hafi neina
praktíska þýðingu að halda í lög
þessi“.
Frumvarp þetta var afgreitt
samhljóða til 2. umræðu og fjár-
hagsnefndar.
Annað mál á dagskrá Ed. var
frumvarp til laga um heimild
fyrir ríkisstjórriina til að selja
eyðijörðina Litlagerði í Grýtu-
bakkahreppi. Var frumvarp
þetta til annarrar Umræðu nú,
en flutningsmenn þess eru Karí
Kristjánsson og Bjartmar Guð-
mundsson. Segir svo í frv.: „Rík-
isstjórnfhni er heimilt að selja
Jóhanni Skaptasyni, bæjarfógeta
á Húsavík, sýslumanni Þingeyj-
arsýslu, eyðijörðina Litlagerði 1
Grýtubakkahreppi í S-Þing.
fyrir það verð, er um semst eða
verður ákveðið skv. mati dóm-
kvaddra manna“. — Samþykkt
var samhljóða að vísa frumvarp
inu til 3ju umræðu.