Morgunblaðið - 31.01.1964, Blaðsíða 13

Föstudagur 31. jan. 1964
MORGUN BLAÐI&
13
Hver á að
brunatjón?
— ef viðkomandi hvorki geta
né vilja sækja skaðabætur í
eigin vasa
GóJShjartaðir grannar?
Líknarstofnanir?
Tryggingafélög?
[ÞÓTT SUMT bendi til annars, er
víst engin ástæða til þess að ef-
ast um almennt svar við slíkum
spurningum. Ætli nbkkur teldi
eðra aðila réttkjörnari til þess-
arar pliktar en tryggingafélög-
in? En, hvers vegna þá að spyrja?
Jú, einfaldlega vegna þess, að
tryggingafélögunum er óhugnan
lega oft sleppt við að inna þessa
6jálfsögðu kvöð af höndum; hlut
verk, sem þau hafa þó Valið sér
ejálf og eru stofnuð og starfrækt
til að rækja. Hvens vegna? Áð-
eins af þeirri einföldu ástæðu,
að tryggingafélögín eru ekki
beðin að gera svo vel- Þar ligg-
ur hundurinn grafinn! Og samt
er „bara að h'ringja, svo kemur
það“. Svo einfalt er málið!
1 „Já, en eru ekki þessar bölv-
aðar tryggingar, sem þeir eru
alltaf að troða upp á mann, svo
dýrar, að það sé frágangssök? “
spyr e. t. v. einhver. Nei, það er
öðru nær! Þær eru svo órýrar,
að það er með ólíkindum. Þess
vegna ekki að furða, þótt lands-
kunnur maður, sem fór að
nokkru að gamni sínu í trygg-
ingasöfnun eftir að hann var
annars búinn að kasta af- sér
reiðingi lífsstarfsins fyrir aldurs
sakir, segði: „Tryggingafélags-
ins vegna hefi ég ekki brjóst í
xnér til að safna þessum áhætt-
um á það fyrir þetta skíterí!“ En,
hvað um þdð: í fyrsta flokks
steinhúsi — en það eru flest ný-
ieg og nýbyggð hús — kostar
eitt hundrað þúsund króna
venjuleg innbústrygging' kr.
100 — 120 segi og skrifa: eitt
hundrað til eitt hundrað og tutt-
ugu krónur yfir árið! Að vísu
eru þetta ódýrustu tryggingam
ar — nægilegar samt til að mæta
þeirri hættunni, sem algengust
er: eldsvoðanum '— en jafnvel
þær kosnaðarsömustu, þar sem
áhættan er mest, er árlegur
tryggingarkostnaður af nefndri
tryggingarupphæð ekki meiri en
sem svarar hóflegri heimamál-
tíð meðal fjölskyldu, eða ódýr-
ustu dansleiksferð bindindis-
hjóna, eða einni- góðvínsflösku
þorstláts mánns! Svo hrikalegt
fjárhagsævintýri er þetta. Ekki
eð furða, þótt svo mörgum nú-
tíma íslendingum hrjósi hugur
við í djúpri samúð margra, að
því er virðist! Og þó má enn
ínilda þetta: Sum tryggingafé-
lögin gefa afslátt — oft 10% —
frá nefndu hungurlúsargjaldi.
Finnst mönnum nú rík ástæða
til þess að misnota sér góðvilja
og hlýtt hjartalag samborgara
sinna vegna þes hróplega og al-
gjörlega óþarfa sjálfskaparvítis
að koma ekki viðkomandi tjóna
ábyrgð yfir á bök þeirra, sem
eru boðnir og búnir að taka hana
á sig: Tryggingafélaganna? Til
hverrar viðurkenningar finnst
því fólki, sem ekki tryggir inn-
bú sín það hafa unnið? Er fyrir
hyggja þess og framkoma slík,
að við því sé sjálfsagt að búast af
öðrum — þar í meðal óviðkom-
andi fólki — að það leggi sig í
líma fyrir það öðrum mönnum
fremur? Ég spyr í einlægni og
hreinskilni.
En þó að umrædd trygginga-
taka sé svo einföld og ódýr sem
hér hefur verið upplýst, láta al-
veg ótrúlega margir undir höfuð
leggjast að tryggja. Maður skyldi
þó ætla, að allir ábyrgir og hugs
andi heimilisfeður a. m. k. gerðu
þetta lítilræði alveg ótilkvaddir.
En það er svo langt frá því að
svo sé, að þrátt fyrir alltíða og
Baldvin Þ. Kristjánsson
nána eftirgangsmuni umboðs- og
sendimanna tryggingafélaganna,
fyrirspurnir þeirra, áminningar
og hvatningu, auk fjölda upp-
lýsingapésa, sem dreift hefir ver
ið margsinnis ókeypis um allt
land — já, þrátt fyrir allt þetta
og margt fleira, skeður það enn
í dag, að eldsvoði grandar að
meira eða minna leyti eigum
fólks nær og fjær, án þess að
það hafi tryggt sér skaðabætur.
Meira að segja er það Svo, að í
sjálfum bæ allra tryggingafé-
laganna kviknar þráfaldlega í
með þessum ömurlegu afleiðing-
um. Og skemmst er„ að minnast
slíks fyrirbæris undir bæjar-
veggnum — á Seltjarnarnesi —
nú fyrir ekki mörgum dögum.
Þessi átakanlega íkoma er næst
um daglegt brauð. Og margir
virðast horfa upp á þetta sem
sjálfsagt og óviðráðanlegt nátt-
úrufyrirbæri: skaðann og sköiim
ina!
Hvað skal gera? Margir hafa
tilhneigingu til að liggja trygg-
ingafélögunum sjálfum á hálsi
fyrir aðgerðarleysi í trygginga-
töku á sama tíma og aðrir
kveinka sér undan frekju þeirra
og tilætlunarsemi. Þau eru tor-
tryggð vegna eiginhagsmunaaf-
stöðu. En, hvað sem þessu líður,
er það staðreynd, að betur má,
ef duga skal! Það veitir áreið-
anlega ekki af að heita á fleiri
til fulltingis í þessum efnum.
Hverja helzt? Auðvitað þá, sem
fylgjast bezt með í þessum sök-
um og holskeflur harmkvælanna
virðast kella miskunnarlausast
á; að frátöldum sjálfum fórn-
ardýrunum: Dagblöð og presta!
Dagblöðin og óbætt brunatjón
Með tilliti til þess, hversu oft
og harkalega dagblöðunum gefst
tilefni til birtingar frásagna af
óbættum brunatjónum, getur
mann furðað á því, hve ástríðu-
laust — ef svo mætti að orði
komast — þau jafnan skýra frá
þessu. Það er rétt eins og um frá
sögn af hlöðuballi eða jafnvel
aflafrétt sé að ræða, sem ekk
ert er við að athuga né við að
bæta. Þau ótíðindi, að fjölsklda
hafi misst þakið ofan af höfðinu
og flestar eða allar eigur sínar
undir því ótryggðar, virðast
varla koma blöðunum til að
depla auga til viðvörunar eða á-
minningar. Og stundum getur
manni hálffundist eins og milli
línanna liggi kaldrifjað afskipta-
og áhugaleysi fyrir örlögum hms
ógæfusama fólks, sé beinlínis
ekki um manntjón að ræða. En
slík ályktun er náttúrlega ails
ekki rétt; bæði er hjartað sjálf-
sagt á réttum stað, og eins bregzt
það aldrei, að blöðin í elskusemi
sinni séu ávalt reiðubúin til
eins: að taka á móti ölmuSu til
tjónbóta — oftast fyrir tilmæli
eða áeggjan sóknarprestsins.
Samt mun mega fullyrða, að
upp úr efnahagslegu áfalli sé
margur maðurinn miklu verr
settur heldur en þótt hann standi
um stund úti skjálfandi á nær-
buxum, hvað marga hrærir þó
til meðaumkutnar.
Þetta sljóa afskiptaleysi blað
anna er því furðulegra, sem bet-
ur er vitað um vilja þeirra og
viðleitni oft og tíðum til já-
kvæðra afskipta; meira að segja
einróma og samfelldra, hvar sem
menn eru í sveit settir og hvaða
lit sem þeir bera yzt og innst.
Nægir í þessu sambandi að minna
á umferðarslysamálin og samstöð
una um sjóslysavarnir. En víðar
er þörf varnaðarorða, og frekar
hvað snertir orsök en afleiöingu
Virðist samt, að mairgir geri sér
það oft ekki ljóst.
Eitt af því, sem getur ruglað
nokkuð dómgreind í þessum mál-
um — janfvel sumra blaða
manna — er sú staðreynd, að þeg
ar húseign og innbú brennur, er
um tvennt gjöróiíkt að ræða með
tilliti til tjónabóta. Annars veg-
ar — varðandi sjálfa húseignina
— kemur skyldutrygging til
greina í hverju tilfelli, og þar
með tildæmdar tjónabætur sam-
kvæmt henni. Hins vegar varð-
andi innbúið — ræður frjáls
trygging í hverju tilfelli, og það
er hér, sem á ýmsu veltur um
það, hvort yfirleitt eða, að hve
miklu leyti getur verið um tjóna
bætur að 'ræða í tryggingalegu
tilliti. Reginmunurinn á þessu
tvennu kemur þráfaldlega ekki
nógu skýrt fram og veldur þvl
auðveldlega þeim mikla mis-
skilningi, að hér sé um eitt og
sama tóbakið að ræða. Það eru
sem sagt allt önnur bótalögmál
sem gilda gagnvart sjálfri hús-
eigninni en því, sem í henni er.
En þau lögmál geta verið hin
sömu og jafnvel betri varðandi
innbúin, því frjálsar tryggingar
er jafnan hægt að sníða meira
við hæfi og óskir hvers ein-
staklings heldur en skyldutrygg
ingarnar, sem fara eftir beinni
aðalbraut bókstafsins gegn um
þykkt og þunnt. En hvað þarf
til? Aðeins að biðja um innbús-
trygginguna: panta eignavernd-
ina, hver ‘fyrir sig, og inna af
höndum þá óverulegu greiðslu,
sem þetta hefir för með sér.
Ég vík aftur að því, að þrátt
fyrir þann skort á hvatningu
blaðanna til almennings um nauð
syn tryggingatöku fyrir innbús
eignir, sem maður saknar svo
mjög — eru þau jafnan með
ljúfu geði reiðu-búin eins til í nán
um skyldleika við þessi mál: að
taka á móti samskotum, stundum
að eigin frumkvæði, en oftast
samkvæmt tilmælum. Þessi
hvumleiða og óalandi brunabóta-
aðferð, þó í góðum huga og til-
gangi sé gerð, hefir til skamms
tíma hlotið furbanlega respekt
sem sá „bjórsins kaldi sjór“, sem
ætlað er að bæta fólki bölið,
„þegar allt er komið í hundana“.
En augu fólks eru smám saman
að ljúkast upp fyrir þeim sann-
leika, að þetta á ekki að vera;
hvorki með tilliti til veitenda né
Framh- á bls. 23.
Frú Oswald í sjónvarpinu.
Frú Oswald í sjónvarpsviðtali:
Sannfærð um að
Lee skaut Kennedy
MARINA Oswald eigin-
kona Lees Harveys Os-
walds, sagði í sjónvarps-
viðtali fyrir stuttu, að hún
væri sannfærð um að
maður hennar hefði orðið
forsetanum að bana.
„Ég vil ekki trúa því . ..
en ég þekki of margar
staðreyndir, staðreyndir
sem sannfæra mig um að
Lee hafi skotið Kennedy“,
sagði þessi unga rússneska
kona í viðtalinu. Sem
kunnugt er var Oswald
handtekinn sakaður um
morðið á ■ Kennedy sama
dag og það var framið, en
tveimur dögum síðar
skaut Jaek Ruby hann til
bana.
Meðan verið var að sjón-
varpa viðtalinu við Marinu
Oswald í Dallas, bárust þær
fregnir frá ^ashington, að
Warrennefndin, sem rannsak
ar morð Kennedys, mum
kalla hana til yfirheyrzlu inn
an hálfsmánaðar. Verður hún
fyrsta vitnið, sem nefndin yf
irheyrir.
f viðtalinu sagði frú Os-
wald, að framferði manns
henhar hefði komið henni illi
lega á óvart. Hún hefði elskað
Oswald og væri mjög döpur
vegna þess að hann skyldi
deyja svo ungur. „Eg fer til
gráfar hans í hverri viku. já
■ stundum tvisvar í viku“,
sagði hún.
Marina Oswald er 22 ára lít
il og ljóshærð. Eftir að maður
hennar var myrtur, var frá
því skýrt í fréttum, að hún
talaði litla sem enga ensku, en
í sjónvarpsviðtalinu gat hún
svarað öllum spurningum sem
fyrir hana voru lagðar án að
stoðar túlks. Þegar lögreglan
í Dallas handtók Oswald,
fékk kona hans lögregluvernd
og síðan hafa menn ú.r leyni
þjónustu Bandaríkjanna vak
að yfir hverju fótmáli henn-
ar og barna hennar. En frú Os
wald lagði áherzlu á, að hún
væri ekki í varðhaldi og hefði
frelsi til þess að gera hvað
sem hún vildi. „Eg má fara í
búðir hvenær sem ég vil og á
hvaða stað sem mig langar
til“. Dvalarstað frú Oswald
er haldið leyndum en hann
er einhversstaðar í Forth
til“. Dvalarstað frú Oswald
segist vilja búa áfram í Tex
as ásamt dætrum sínum tveim
ur Junie 2 ára og Rachel
þriggja mánaða, en alls ekki
fara aftur til Sovétríkjanna.
„Rachel er fædd hér“, sagði
frú Oswald, „og maðurinn
minn er jarðaður í Texas. Eg
vil vera hér áfram, búa hér
. . . mig langar til þess að
verða bandarískur ríkisborg-
ari, þegar ég hef lært nægi
lega mikið í ensku“.
Frú Oswald og dætrum
hennar hafa borizt peninga-
gjafir víðsvegar að úr Banda
ríkjunum og nema þær nú
samtals um 1,5 milljónum ísl.
kr. f viðtalinu þakkaði Mar
ina Bandaríkjamönnum fyrir
vinsemd í sinn garð og sagði:
„Mig langar til að þakka ykk
ur fyrir mína hönd og barna
minna . . . Bandaríkjamenn
eru mjög góðir og örlátir“.
Það birti yfir frú Oswald,
þegar hún fór að tala um börn
sín, en hún var mjög alvarleg
þegar rætt var um sannanim
ar gegn manni hennar.
„Eg hef nóg að gera við að
gæta barna minna og hugsa
um heimilið. Eg tek til, þvæ
og elda dálítið og svo leik ég
við börnin í garðinum“.
Þetta er fyrsta viðtalið, sem
haft hefur verið við Marinu
Oswald frá því að maður henn
ar var jarðaður. Hún var að
lokum spurð hvort hún væri
hrædd, og hún svaraði: „Nei,
ég er ekki hrædd, allir hjálpa
Mft