Morgunblaðið - 14.02.1964, Blaðsíða 20

20
MORCUNBLAÐIÐ
Fostudagur 14. febr. 1964
l'JnizABeni TeQRAfió: 1 5 | ~
\\ H U m} % Æ* R/
ÆLUM
En hvað sem því annars leið,
þá þurfti Rúth hvort sem var að
fara til San Antioco um daginn,
svo að það var engin aukafyrir-
höfn að borða þar líka hádegis-
verð, ef það var það, sem Step-
hen var að sækjast eftir. í>egar
hann kom syndandi til hennar
aftur og enn með þennan
áhyggjusvip, sem hún hafði þótzt
taka eftir, og endurtók boðið,
tók hún því, en benti honum að-
eins á, að hún yrði að skreppa
heim fyrst og klæða sig. Step-
hen kinkaði kolli og synti út
aftur.
Innan stundar klifruðu þau
saman upp gangstíginn. Meðan
Ruth fór inn að hafa fataskipti,
beið Stephen úti í garðinum, og
þegar hún kom aftur, sat hann
í skugganum undir veggnum. Enn
einu sinni tók hún fyrst af öllu
eftir því, að hann þurfti að láta
klippa sig. Hún hugsaði til þess
með gremju, að það væri engin
ástæða fyrir hann að líta svona
draslaralega út. Jafnvel þó hann
væri rithöfundur, eða hvað hann
nú var, hefði hann getað látið
hreinsa flúnelsfötin sín oftar og
hann hefði ekki þurft að vera
svona marga daga í sömu skyrt-
unni.
Hann leit á hana, er hún nálg-
aðist hann, og sagði: — Hvað
lengi segiztu vera búin að vera'
hérna?
— Fjögur ár.
— Og hvað gerirðu raunveru-
lega.
— Ekki nærri nóg, nú orðið.
— Og líkar þér það ekki
spurði hann og var sýnilega
hissa.
— Nei, ekki vel, sagði hún.
— Hversvegna ertu þá kyrr?
— Af því að ég er í gildru.
— Gildru? Hann brosti skríti-
lega. Erum við það ekki öll?
En ég mundi nú ekkert hafá á
móti gildrunni þinni. Fjögur ár
á þessum stað! . . . . En sjálfur
verð ég að fara heim, undir eins
og ég er búinn með aurana.
— Gætirðu ekki fengið ein-
hverja viðbót, ef þú segðist
þurfa að vera áfram, til þess að
klára bókina?
— Bókina? Já . . . . bókina.
— Gengur þér kannski ekki
vel með hana?
Hann hló og stóð upp. — Þetta
er dálítil vandaspurning. Það
getur gengið vel með bók, þegar
manni finnst það ekkert ganga
. . . . og öfugt!
Á þessari stundu datt Ruth
það fyrst í hug, að þessi bók
hefði aldrei verið til, nema í orði
kveðnu.
En hún hafði áhyggjur af öðra
og það stóð í engu sambandi við
Stephen. Henni fannst eins og
hún hefði þurft að muna eitt-
hvað, en gat ekki komið því fyrir
sig. Það var ekki fyrr en þau
voru komin af stað, að hún
mundi það. Það var maðurinn í
köflóttu skyrtunni, með blóm-
skúfinn í hnappagatinu, sem
hafði setið þarna um morgun-
inn og verið að glápa á húsið.
Nú var hann horfinn.
En einmitt þessvegna hefði
hún getað verið áhyggjulaus. En
það var hún bara ekki og þegar
þau Stephen komu að beygjunni
á veginum, milli hliðsins og bil-
skúrsins, leit hún beinlínis um
öxl til þess að sjá, hvort enginn
væri á veginum.
Hún hrökk við. Þarna var ekki
mannlaust. Maðurinn var kom-
inn aftur, og sat á veggnum og
reykti vindling. Stephen tók
ekki eftir, að henni varð hverft
við, og hún nefndi það heldur
ekki á nafn.
Þau fengu sér hressingu í veit-
ingahúsi við torgið, rétt hjá
kirkjunni. Það var mannþröng á
torginu, eins og reyndar alltaf,
að henni fannst. Þau sátu við
borð undir röndóttu sóltjaldi og
drukku vermút með ís. Ef Step-
hen hefur langað til að tala um
Marguerite, fór hann að minnsta
kosti að því eftir krókaleiðum.
— Þú varst að tala um gildru,
sagði hann.
— Var ég það?
— Er það fjármálaleg gildra?
sagði hann. — Venjulega er hægt
að sleppa út úr þeim, ef maður
hugsar sig vandlega um.
— Nei, gildran er ekki af því
tagi, sagði hún, h'eldur hitt, að
ég hef látið fá mig til að taka
á mig ábyrgð, og enda þótt ég
gæti iátið hana lönd og leið og
sloppið burt á morgun, þá hefði
ég samvizku af því.
Hún leit á hann, eins og í vafa.
— Æ, ég veit það ekki svo gjörla.
— Það er ekki nema skynsam
legt að gera öðru hverju eitt-
hvað, sem maður hefur sam-
vizku af, sagði hann. — Það get-
ur sparað manni mikil vandræði
síðar meir. En maður má bara
ekki fá of mikla samvizku af
því; þá situr allt fast hjá manni.
Hún hugsaði sig ofurlítið um:
— Það gerir það einmitt hjá mér.
— Er það eitthvað viðkom-
andi Ballard-fjölslcyldunni?
— Já. Hún óskaði, að hún
hefði ekki sagt neitt til að vekja
forvitni hans, en nú var orðið
erfitt að draga sig í hlé. — Þetta
bréf, sem þú sást, að ég var
byrjuð á í morgun — það var
til .vinstúlku minnar heima og
ég var að biðja hana að útvega
mér atvinnu. En þá fór ég að
hugsa um, hvað það gæti raun-
verulega þýtt, ef ég færi héðan.
Hún hafði hleypt brúnum og var
alvarleg á svip, er hún horfði
út í umferðina á torginu.
— Ertu þá ástfangin af Ball-
ard? spurði Stephen.
Hún leit snöggt á hann. —
Nei, guð minn góður!
— Afsakið, en getið þér sagt mér hvar búningsklefamir eru?
— Marguerite segir, að þú
sért ’það.
— Mér finnst nú lítil ástæða
til að halda það, ef litið er á
hitt, að þessi vinna mín, sem þú
heldur að sé engin — er aðallega
í því fólgin að vega móti áhrif-
unum, sem þessi andstyggilega
framkoma hans hefur á Nicky,
sem er í rauninni bezti drengur
og greindur í þokkabót, en hefur
átt svo erfitt, að fólk heldur, að
hann sé hálfviti. Finnst þér það
trúlegt, að því öllu athuguðu?
— Nei, ekki nema þá þetta sé
eitt þeirra tilvika, þar sem senni
leika-lögmálið gildir ekki. En
þessi drengur, Nicky. . . .
— Ja, hvað um það?
— Fyrirgefðu, að ég var að
gefa í skyn, að hann sé vitgrann-
ur.
— O, það er ekki meira en
flestir aðrir segja. Og Lester
sjálfur breiðir það út, ef því að
hann heldur, að það réttlæti af-
skiptaleysið sitt af drengnum.
— Svo að gildran er þá Nicky
og það, hvað hann er þér háður?
— J a. .
— Og hvernig hefur hann átt
erfitt í uppvextinum?
— O, þetta venjulega. Mamma
hans dó, þegar hann var eitt-
hvað fimm árg. Þau átti heima
í Englandi. Svo kom stríðið og
Lester fór í herinn og kom
drengnum fyrir í einhverjum
BYLTINCIN I RUSSLANDI 1917
ALAN MOOREHEAD
í Dú.munni höfðu nokkrir hinna inni Tsarskoe Selo, fimmtán míl-
virðulegustu þingmanna nýlega
haldið ræður, sem höfðu nálgazt
meir landráð en nokkuð, sem
þar hafði áður heyrzt. Og samt
vissu allir að Dúman átti sér
énga möguleika til neinna áhrifa.
Hún hafði ekkert löggjafarvald,
sem neitt kvæði að; hún var ekk
ert annað en hávaðasamt skraf
um einföldustu hluti, og keis-
arinn gat rekið hana heim, hve-
nær sem honum byði við að
horfa Til var einskonar ríkis-
stjórn, sem hét að stjórna rík-
inp meðan keisarinn var á víg-
stöðvunum hjá hernum, en raun
verulega hafði hún engin völd
eða ábyrgð. Eitthvað um tuttugu
ráðherrar höfðu komið og farið
síðan styrjöldin hófst, og enginn
þeirra hafði verið neitt annað en
leppur.
Nýskeð hafði A. F. nokkur
Trepov, ósköp alvanaiegur íhalds
maður, verið settur í embætti
forsætisráðherra, en enginn —
og heldur ekki hann sjálfur —
hafði neina trú á því, að hann
yrði langlífur í því embætti. Hið
raunveruiega vald var ekki
nema á einum stað sem sé í höll-
um fyrir utan Petrograd, þar
sem keisarafrúin hafðist við, en
að baki henni, með fullkomnum
yfirráðum yfir henni — og þar
með keisaranum— var miðalda-
persónan Rasputin.
Hatrið, sem stóð á þessum
tveim —• hinni guðhræddu, þýzk
fæddu drottningu og hinum rosa
lega munki — var næstum orðið
að hreinu æði í Petrograd, og
það sauð í aðlinum, engu síður
en í öðrum. Meðal fína fólksins
í Petrograd var drottningin
aldrei kölluð annað en „Þýzkar-
inn“, og að minnsta kosti eitt
samsæri var í undirbúningi um
að koma henni fyrir kattarnef.
Hvað Rasputin snerti, þá skorti
jafnvel mælskustu stjórnmála-
menn og aðalsmenn öll orð til að
láta í ijós viðbjóð sinn og fyrir-
litningu. En sú fyrirlitning var
illilega ótta blandin. í skjóli
keisarahallarinnar hélt hann ró-
legur sínu striki, setti af ráð-
herra, sem féllu honum ekki í
geð, lét orð falla við keisarann
um rekstur styrjaldarinnar, og
notaði dáleiðsluhæfileika sína til
að hræra upp í ringluðum og hjá Rússlandi.
trúarfullum huga k__ rrafrúar-
innar, þanngað til hún vissi helzt
alls ekki sitt rjúkandi ráð.
Styrjöldin hafði reynt mjög á
keisarastjórnina og Nikulás II
var enginn Pétur mikli, sem gæti
kippt öllu í lag aftur. Nú stóð
raunverulega yfir kapphlaup um
það, hvort yrði á undan: ófriðar-
lokin eða byltingin. Sá mögu-
leiki var vitanlega alltaf til, að
hægt yrði að hamla móti bylt-
ing í lengstu lög — þó því að-
eins styrjöldinni yrði fljótt lok-
ið og með sigri — en í desejpber
1916 voru engar horfur á því.
Fransk-brezka tilraunin til að
brjótast gegn um Dardanella-
sund og koma til liðs við banda-
mennina, Rússa, hafði farið út
um þúfur; Bandaríkin voru enn
ekki komin til sögunnar sem
ófriðaraðili. Frakkland streittist
við að verjast, í leðjunni við
Verdun, og á sjónum voru Þjóð-
verjar um það bil að hefja kaf-
bátahernað sinn, en honum var
ætlað að svelta Breta til upp-
gjafar. Etthvað um 160 herdeild-
ir, austurrískar og þýzkar, voru
nú í skotgröfum á víglínunni að
KALLI KUREKI
~>f~ ~>f-
Teiknari; FRED HARMAN
Þegar tarfurinn sér eitthvað, sem
hann skilur ekki, þarf hann endilega
að kanna það nánar.... jafnvel þó
að það drepi hann!
— Jæja, Skrattakolla, nú er okkur
vehborgið. Ég þurka kjötið svo það
geymist. og bý til vatnsbelg úr skinn-
mu
Hvað Rússland snerti var styrj
öldin orðin að vonlausri sjálf-
heldu. Og samt var það svo, að
þrátt fyrir allt þetta var vandséð
hvaðan byltingin ætti að koma.
Hallarbylting, þ. e. uppreist
aðalsins til þess að velta keisar-
anum, var ekki ólíkleg, en enginn
einn maður, hvorki í Petrograd
né meðal hershöfðingjanna, var
liklegur til að geta orðið foringi
slíkrar hreyfingar. En auk þess
ríkti meðal bæði frjálslyndra og
aðalsins ósjálfráður ótti um,
hvað orðið gæti, ef þeir veltu
keisaranum, ef ómenntaði múg-
urinn — „Svarta Fólkið“, kæmi
á eftir og stofnað til byltingar á
strætum úti. Ef skríllinn yrði
stjórnlaus, gat hvað sem væri
skeð — þá mundi þeim öllum
verða sópað burt — allt frá aðala
mönnum niður í smákaupmenn.
Hvað vinstri-byltingarflokk
ana snerti — þá sem vildu fá
byltingu, hvað sem tautaði — þá
hafði styrjöldin veikt þá og reki-
ið þá undir yfirborð jarðar. Flest
ir foringjarnir voru í útlegð ein-
hversstaðar erlendis, eða þá í Sí
beríu: Lenin var í Sviss, Trotsky
á leið til New York, Plekhanov,
Axelrod, Martov, Dan og margir
aðrr voru dreifðir um Evrópu,
og flestir áttu í innbyrðis deilum.
Enginn þeirra hafði í hyggju aS
snúa aftur til Rússlands, engina
hafði hugmynd um, að bylting-
in væri í nánd. Meira að segja
Lenin lét þess getið, um þessar
mundir, að hann héldi sig ekki
mundu lifa það að sjá hana.
Þannig sveif einhver einkennl
leg deyfð yfir vötnunum, og það
má undur heita, að rússneska
byltingin, miklvægasti stjórn-
málaviðburður nútímans, atburð
ur, sem hefur átt meiri þátt í að
setja svip á líf okkar en nokkur
annar, skyldi geta ruðzt inn í ver
aldarsöguna svona óvænt og
stjórnlaust. Hún virðist hafa
komið, ef svo mætti segja, inn
um bakdyrnar, og enda þótt hún
væri allmikið umötluð fyrirfram,
virðist hún hafa komið sjálfum
aðal-forustumönnum sínum á
óvart.