Morgunblaðið - 03.03.1964, Qupperneq 24

24
MORGUNBLAÐIÐ
Þriðjudagur 3. marz Í964
IVÉUZABETtf TeRHKHS:"/1
bara bragg til að losna við mig,
£vo að ég sagði ekki neitt þá.
Ruth hristi höfuðið, eins og í
vandræðum. — Ég skil bara ekki
hvað þú ert að fara. Það var
ekkert grunsamlegt við þessa
heimsókn. Marguerite var búin
að bjóða mér fyrir nokkrum dög
um, og svo hringdi hún til min
í morgun til að minna mig á það
og bað mig að koma snemma.
Þessvegna fór ég þangað beint úr
hádegisverðinum. Ég var alls
ekki að reyna að losna við þig.
Og hvað fær þig til að halda, að
ég hafi viljað losna við þig?
— Þú fórst nú samt aldrei
þangað heim, eða hvað?
— Víst fór ég. Og beið þar
í heilan klukkutíma þó hún
væri sjáif hvergi nærri.
— Geturðu sannað það . . það
er að segja, að þú hafir farið
þangað, eða þó ekki væri nema,
að hún hafi boðið þér?
— Kannski ekki, að ég hafi
farið þangað. Ég er ekki viss um
það, því að ég veit ekki, hvort
nokkur hefur séð mig. En þú
þarft ekki annað en spyrja
Marguerite sjálfa, hvort hún
hafi ekki búizt við mér eða ekki.
Hann sendi henni aftur þetta
óróandi augnatillit. — Þú skilur,
sagði hann, — að Marguerite
hringdi mig upp í morgun og
bað mig hitta sig hérna niðri við
klettana eftir hádegisverð. Og
hún hefur munað eftir því stefnu
móti, því að hún var þar fyrir
þegar ég kom.
Það var eins og kverkamar
á Ruth kipruðust saman. — Þá
verður það hún, sem þarf að
gera grein fyrir sér. En engu að
siður. . .
— Já, hvað?
-— Ef þú hafðir mælt þér mót
við Marguerite þarna, til hvers
varstu þá að biðja mig að koma
með þér til Ravento? Eða hef-
urðu kannski gleymt því?
— Nei, vitanlega man ég það.
— Hvers vegna?
— Vegna þess, að mér fannst
þú svo skrambi eitthvað dauf í
dálkinn, svo að mér datt í hug
að finna upp á einhverju til að
hressa þig við. En þú vildir ekki,
svo að ég sleppti því.
— En hvað þá um stefnumótið
við Marguerite.
— Ég hafði ekiki logið neinu.
Ruth heyrði sjálfa sig hlæja
vandræðalega. — Jæja, ég botna
nú ekki upp né niður í þessu
öllu saman, en við getum fengið
reiður á því með því að tala við
Marguerite. Hún gat ekki trúað
því, að Stephen hefði sett af sér
tækifærið til að hitta Margu-
erite fyrir það eitt að hugga
neinn annan, en hún vildi ekiki
fara frkar út x þá sálma, þgar
ekki þyrfti annað en spyrja
Marguerite til að upplýsa málið.
— Jæja, ég má ekki tefja hérna
lengur, Stephen. Ég sagði hjón-
unum, að ég ætlaði rétt að
skréppa út til að fá mér frískt
loft, og ég vil ekki, að þau farx
að undrast um mig. Segðu mér
því fljótt, hvað þú átt við með
því, að þú gætir ef til vill fundið
eitthvert vit í þessu.
— Ég held ekki að ég gæti
sagt þér það í stuttu máli, sagði
hann. — Ég þarf að hugsa mig
betur um fyrst. En eitt ætlaði ég
að segja þér. Þú -manst eftir
þessum fötum, sem Ballard var
í?
— Já.
— Ja, ég hef þau hjá mér. Ég
hef nú ekki haft tíma til að rann
saka þau nákvæmlega, til þess
að sjá, hvort hægt sé að verða
nokkurs vísari af þeim, en ég
hélt samt, að þau gætu orðið mik
ilvæg, svo að — þegar þú fórs_
með þessum lögreglumönnum, þá
afklæddi ég hann og tók svo
teppi úr skáp uppi og vafði utan
um hann. En ég ætla að rann-
saka alla vasa nákvæmlega í
kvöld og svo láta þig vita, hvað
ég finn.
— Ég skil. Hún stóð á fætur,
en gekk ekki strax burt. Hún
stóð þarna og starði út yfir vík-
ina, á Ijósin í Napólí, sem ljóm-
uðu eins og logagyllt band út í
sjónhringinn. — Mig langar til
að segja eitthvað, en ég veit ekkí
hvað það er. Hún þagnaði. —
Það er bara það, Stephen . . . að
við þekkjum víst ekki hvort ann
að nógu vel, eða hvað? Ég á við,
að við vitum sáralítið hvort um
annað, uppruna okkar eða ann
að slíkt. Og samt höfum við bund
izt saman út af þessu máli og þú
ert að reyna að hjálpa mér — og
ég er sannarlega þakklát, en ég
get bara ekki gert mér grein
fyrir þessu, sem hefur gerzt, og
— Það er allt í lagi, sagði
hann. — Segðu ekki meira. Ég
hitti þig einhverntíma á morgun
og þá skal ég segja þér, hvort
eitthvað er merkilegt við þessi
föt.
— Gott og vel. Góða nótt, Step-
hen.
Hún sneri heim á leið. En eftir
tvö skref stanzaði hún. — Hann
er í þessum auðu kofum, er það
ekki?
— Já.
Hún gekk upp eftir bratta stígn
um milli ólívuiundanna.
Jafnskjótt sem hún kom inn í
garðinn kom Madge Gariulo,
sem hlaut að hafa verið að hlusta
eftir fótataki hennar, á móti
henni. Ruth sá þegar, að Madge
hafði verið að gráta, því að
augnlok hennar voru rauð og
þrútin, en framkoma hennar var
jafn röskleg og venjulega.
— Það bólar ekkert á þessum
strák, honum Nicky, sagði hún,
— Við höfum því miður ekki fjögur herbergi hlið við hlið.
— en hr. Ramzi er kominn. Hann
er í setustofunni. Ég sagði hon-
um, að þú hefðir bara farið
snöggvast út og hann sagðist þá
ætla að bíða. Á ég að segja hon-
um, að þú viljir tala við hann?
Ef þú viit heldur, skal ég segja
honum, að þú sért þreytt og talir
ekki við neinn.
— Nei, það er réttara, að ég
tali við hann, sagði Ruth, enda
þótt sú tilhugsun að þurfa að
fara að tala meira, við fólk, væri
næstum óbærileg.
Amedeo Ranvi sat á röndótta
legubekknum undir glugganxxm.
Hann stóð upp, þegar hún kom
inn. Hann var maður hávaxinn,
en lotinn, svo að hann sýndist
lægri en hann var. Hann var um
fimmtugt, en ellin hafði samt
markað djúpar hrukkur í andlit
hans. Yfirleitt var hann þreytu
legur, og það var eins og hann
væri að reyna að spara sér alla
áreynslu. Svart hárið og yfir-
skeggið var orðið stálgrátt og
hörundið fölt. Framkoma hans
var alltaf frekar stirðleg. Hann
leit út eins og maður, sem hefur
aldrei verið verulega heilsugóð-
ur, er leggur áherzlu á virðu-
leik til að bæta upp skort á lífs
fjöri. Hann var í hvítum lérefts-
fötum, vandlega pressuðum.
Hann tók þéttingsfast í hönd-
ina á Ruth og sagði: — Ég veit
það allt. Þér þurfið ekki að tala
B Y L T I N G I N
RUSSLANDI 1917
ALAN MOOREHEAD
„Já, ég er einnig búin til verið byltingarbrennuvörgum að kenningu í sköpun, smátt og
glæpa“.
„Veiztu, að trú þín getur orðið
þér vonbrigði, að þú kannt að
finna, að þér hefur skjátlazt, að
þú hefur spillt þínu unga lífi, til
einskis?“
„Það veit ég einnig“.
„Gakktu inn!“.
Stúlkan steig yfir þröskuld-
inn og þungt tjald féll að baki
henni. „Heimskingi!“ sagði em-
hver og gnísti tönnum. „Dýrling
ur“, svaraði einhver annar.
Hér er þá ógnunin komin í
viðbót við hugsjónir trúboðans.
Enda lokin — eyðing einræðis-
stjórnarinnar — réttlætir hvað
sem er, að meðtöldum sprengj-
um, og sem meira er: það rétt-
lætir sjálft sig jafnvel þegar það
sannast að vera rangt. Sjálfs-
fórn fórnardýrsins er aðalatrið-
ið.
Turgenev vissi hvað hann var
að segja. Þegar á sjöunda áratug
aldarinnar geisaði eyðandi eldxir
um timburhúsahverfin í Petro-
grad, sem vel hefur getað
kenna. Sprengjan, sem varð
Alexander III að fjörtjóni, var
ekki nema ein af mörgum í heilu
flóði af sprengjutilræðum. Meira
að segja voru til heilir neðan-
jarðarskólar, þar sem vopn voru
smíðuð og byrjend-ur fengu
kennsiu í sprengjukasti. Hermd-
arverkamennirnir voru nú at-
vinnumenn, en ekki aðalsmenn
eða foringjar í lífverðinum;
þetta voru háskólastúdentar,
sem lifðu í heimi æsilegra hug-
sjóna og æsilegs haturs. Ofbeld-
isverk voru tekin að fæða af sér
önnur ofbeldisverk, svo að úr
varð endalaus glæpahringur, og
þetta var að spilla öllum .skyn-
samlegum umbótatilraunum.
Ungu mennirnir, upptendraðir
af sjálfsfórnarhugsjóninni, fyrir-
litu frjálslyndið: sósíalismi, end-
urskipting auðmagnsins og enda
lok keisarastjórnarinnar —
þetta var þeirra beina markmið,
og gerðist í huga þeirra heilagt
trúnaðarstarf. Og á níunda ára- j Karl Marx í London*— vottar
tugnum má sjá nýja byltingar- ' fyrir upphafinu að endinium á
smátt: trúna á „fólkið", sósíal-
isma, efnishyggju, vísindi, hug-
myndina um hinn samvizku-
lausa „nýja mann“, sem leggur
fortíðina í rúst og snýr við henni
bakL
En enn sem komið er, er þetta
ný trúarkenning, án regina,
helgiathafna og kirkju. Ekki
einu sinni trúarreglur hermar
hafa tekið á sig sköpulag, í raun
og veru. Hinir ýmsu samblásturs
hópar eru enn ekki orðnir að
stjómmálaflokkum, og hafa enga
heilaga yfirstjórn embættis-
manna, enga fasta fundarstaði
og enga formaða trú. Enn sem
komið er, talar enginn um sam-
einaðar framkvæmdir, hver mað
ur fyrir sig vinnur neðanjarðar,
ólöglega, og í staðinn fyrir gagn-
legar starfsreglur kemur þoku-
kennd trú á hugsjónalega ofbeld-
isstarfsemi, sjálfrar hennar
vegna.
Árið 1883 — en á því ári dó
KALLI KUREKI
->f- —>f ■
->f
Teiknari; FRED HARMAL*
)?EP, YOU WAS PRETTY
ROU&H OM HIM/ IF YOU'D
JUST PUTUP WITH HIM „
TILLHlSMOMEY'seOME.
HE’D COME T’HIS SENSES*
X'M SOEEY
MYTEMPEEÍ
&VESS IT'S
LATE MOW
— Komdu, Skrattakolla. Við er-
um ekki þaulsætin þar sem eng-
inn vill neitt með okkur hafa. —
Kannske við kaupum okkur bara bú-
garð sjálf!
— Vertu nú einu sinni þæg, gerðu
það fyrir mig.
— Hún ætti að sparka einu sinni í
höfuðið á honum. Kannske það gæti
komið fyrir hann vitinu.
— Þú varst nú nokkuð harður í
hom að taka, Kalli mirrn. Ef þú hefð-
ir bara látið þetta ganga sinn gang
þangað til hann yrði uppiskroppa
með peninga, myndi hann fljótt hafa
vitkast aftur.
— Mér þykir fyrir því, mér rann
svo í skap. En það er varla nokkuð
við því að gera úr þessu.
öllu þessu — fyrsti marxistinn,
sem nokkuð kveður að, kemur
fram á sjónarsviðið í Rússlandi.
Georgi Valentinovich Plekanov á
sér einkennilega niðurþaggað
hlutverk í sögu Rússlands. Þvi
var ekkert að undra þótt bolsje-
víkarnir undir stjórn Stalins af-
skræmdu og breiddu yfir mann-
orð hans — því að svo fóru þeir
með flesta — en jafnvel í bók-
um, rituðum meðan hann var
enn á lífi, heldur Plekhanov
áfram að vera einhver þoku-
kennd vofa. Það er einhver þoka
kring um hann; og það er sízt
nokkur fjarstæða að segja, að
staða hans sé svipuð og Beda
prests í enskum bókmenntum;
hann er viðurkenndur brautryðj-
andi og stofnandi, en með ein-
hverri kæruleysislegri virðingu.
Byltingarsagan flýtir sér að kom
ast að nafni Lenins, rétt eins og
enska bókmenntasagan setur
Beda í sltuggann af frægð
Chaucders.
Samt er þessi maður, sem fær
ekki nema nokkra þumlunga í
dálki í fræðibókum, ekki einasta
stofnandi marxistahreyfingarinn
ar í Rússlandi, heldur stjórnaði
henni í tuttugu ár. Mestallan
þann tíma hefði hvorki Lenin
Trotski né neinn annar látið sér
til hugar koma að vefengja and-
lega yfirburði hans. Þeir sátu
við fætur honum, ákafir að votta
honum lotningu sína og læra af
honum. Það voru hans hugmynd-
ir, sem þær nærðust á.
Plekhanov var sonur efnaðs
óðalsbónda í Tambov-héraðinu
(margir helztu byltingarmenn-
mennirnir voru ekki upprunnir
í borgum heldur úti á sléttunum
miklu), og ætlunin var, að hann
gerðist hermaður, en snerist að
stjórnmálum á námsárum sín-
um (og enn er sömu reglunni
fylgt). Þegar hann var innan við
tvítugt, tók hann þátt í kröfu-
göngum í Petrograd með Narod-
nikunum, en snerist fljótlega
gegn þexm, vegna hermdarverka
saðferða þeirra, og fluttist til
Sviss. Hópur félaga og fylgis-
manna fór með honum, og þau
/