Morgunblaðið - 21.10.1964, Blaðsíða 2

2
MORGUNBLABIB
Miðviku'dagur 21. okt. 1964
☆
EINS og kunnugt er, hafa
skipstjórar rússnesku skip-
anna, sem tekin voru í land
helgi út af Austurlandi
fyrir skömmu, neitað að J*' *
koma fyrir sakadóm á J
Seyðisfirði. Hafa þeir, í
samráði við sendiráð Sovét
ríkjanna á íslandi, vefengt
lögsögu dómsins í þessu
máli og annarra íslenzkra
dómstóla, en hún er óve-
fengjanleg skv. íslenzkum
lögum og viðurkenndum
þjóðréttarreglum. — Hafa
talsmenn rússnesku skip-
stjóranna haldið því fram,
að þar eð skipin séu eign Ægir, rússneska viðgerðarskipið Rambines og fiskibátur nr. SRX 4490 á Seyðisfirði.
f Seyðisfjarðarmálum Rússa takast á
gjörólík sjónarmið
— réttarfar Islendinga og kenningar
kommúnismans
ríkisstjórnar, þá njóti þau
úrlendisréttar á sama hátt
qg sendiráð erlendra ríkja.
Því sé ekki hægt að stefna
málinu fyrir íslenzkan dóm
stól og verði að semja um
það milli ríkisstjórna
þeirra tveggja ríkja, sem
um ræðir, þ.e. íslands og
Sovétríkjanna. Talsmenn
rússnesku skipstjóranna
viðurkenna hinsvegar brot
in, að skipin hafi farið með
ólögmætum hætti um ís-
lenzka landhelgi, og hafa
þeir boðizt til þess að
greiða fé fyrir, en það
verði að vera í formi hafn-
argjalds eða legugjalds, en
ekki greiðsla ákveðin af
dómstóli í formi sáttar,
sektar o. s. frv., því að ís-
lenzkur dómstóll hafi ekki
slíka lögsögu um skip, sem
séu í eigu fullvalda ríkis-
stjórnar Sovétríkjanna.
Afstöðu sína styðja Rúss-
arnir einkum með tvennum
haetti. f fyrsta lagi bera þeir
fyrir sig sovézk lög, sem ein-
kennast af kommúnískum sjón
armiðum gagnvart eignarrétti
og lögfylgjum hans, þar á
meðal á skipum. Vegna eignar
réttar ríkisins á flestum „eign
um“, utan „eigna" til náinna
persónulegra þarfa, þá gerir
kommúnískur réttur ekki mik
inn greinarmun á einkamála-
rétti og opinberum rétti, eins
og gert hefur verið frá fornu
fari í ríkjum, sem ekki búa
við kommúnískt stjórnarfyrir-
komulag.
Hér á fslandi gilda t.d. sér-
reglur opinbers réttar um
ýmsar stofnanir ríkisvaldsins,
sem eru rökrétt afleiðing af
því hlutverki ríkisins að
stjórna. Hinsvegar gilda ekki
sérreglur um atvinnufyrir-
tæki, sem eru í eigu opin-
berra aðila og gildir hið sama
um þau og ábyrgð þeirra og
um fyrirtæki annarra aðila.
Þessi tvískipting er talin
mjög þýðingarmikil til trygg-
ingar því, að menn nái rétti
sínum gagnvart ríkisvaldinu,
en hún er ekki fyrir hendi í
kommúniskum rétti. Um
þetta atriði má taka dæmi.
Einhverjum aðila þykir fyrir-
tæki í rikiseign ganga á rétt
sinn og getur hann þá sótt
málið á hendur ríkisfyrirtæk-
inu á sama hátt og það væri 1
eigu einstaklinga. í kommún-
ískum rétti þykir ekki nauð-
synlegt að hafa slíka reglu,
því að þar er því haldið fram,
að ríkið gangi ekki á hlut
manna og reglan því óþörf
með öllu. Þar sé ríkisstjórn
„fólksins“, gagnstætt öðrum
stjórnarformum þar sem al-
þýða manna geti þurft að
halda rétti sínum gagnvart
ríkisvaldi „auðvaldsins“.
Með þessum dæmum hefur
verið leitazt við að draga
fram grundvallarsjónarmið-
in að baki koromúnískum
rétti og lögum og skýra
þau nokkuð afstöðu Rússa í
landhelgismálinu nú fyrir
austan. Okkur kann að koma
þessi vörn þeirra undarlega
fyrir sjónir, að rússnesk skip
njóti úrlendisréttar. Þessi
kenning þeirra er í samræmi
við aðrar kenningar kommún-
ísks réttarfars, en á þeim er
slíkur grundvallarmunur og
okkar lögum og rétti, að tals-
menn kommúnísksra ríkis-
stjórna geta sagzt vera að
tala um sama hlut og Vestur-
landamenn, og notað sömu
hugtök og orð, en þó átt við
gagnólíka hluti.
Annað atriði, sem talsmenn
rússnesku skipstjóranna bera
fyrir sig, eru tvær greinar
sáttmála um réttarreglur á
hafinu og nefnist á ensku:
Convention on the territorial
sea and the contiguous zone.
Samningur þessi var einn
samninga Genfarráðstefnunn-
ar árið 1958 og var hann und-
irritaðúr af þátttökuþjóðum í
Genf 29. apríl 1958, af sumum
með ýmsum fyrirvörum. fs-
land var eins og kunnugt er
þátttakandi í þessari ráð-
stefnu og undirritaði samning-
inn, einnig Sovétríkin. Samn-
ingurinn skyldi ganga í gildi,
þegar 22 aðildarríki hefðu
fullgilt samninginn og er
hann því þegar genginn í
gildi. Sovétríkin hafa fullgilt
samning þennan, en ísland
ekki og er hann því ekki
skuldbindandi fyrir fsland.
Nú hefur það komið í ljós i
röksemdarfærshjm hins rúss-
neska ræðismanns austur á
Seyðisfirði, að Rússar virðast
leggja allt annan skilning í
þessi tvö ákvæði umrædds
Genfarsáttmála, en aðrar ríkis
stjórnir, sem ekki búa við
kommúnísk lög, gera, og sem
fslendingar gera nú og
mundu gera, ef sáttmálinn
yrði staðfestur. Hér er því á
nokkurn hátt komið fram
helzta vandamál í samskipt-
um við kommúnistariki á al-
þjóðavettvangi, að hinn
kommúníski skilningur er á
annan veg, en skilningur sá,
sem aðrar þjóðir telja liggja i
augum uppi. Sömu orð og
hugtök hafa aðra merkingu í
augum kommúniskra tals-
manna í ljósi kommúnískra
laga. Þeirra hugmyndir um
réttarríki, lýðræði, fullveldi
og frið eru aðrar en okkar.
Rússneska sendiráðið á fs-
landi hefur neitað því, að is-
lenzk lög gildi á islenzku
landsvæði, en þeir hafa viður-
kennt, að skipin hafi farið ó-
löglega um íslenzka land-
helgi, sem óumdeilanlega er
hluti af íslenzku landsvæði.
þeir hafa vefengt lögsögu ís-
lenzkra dómstóla yfir broti á
íslenzkum lögum á íslenzku
landsvæði. Þessi framkoma
þeirra er því hin mesta óvirð-
ing við fullveldi íslands.
Hvort það sé af ásettu ráði
skal þó ósagt látið, enda gæti
hér komið til gjörólíkt mat á
lögum og rétti. Framhald
málsins mun skera úr því.
Liklegt er, að hér sé um mik-
ið „princip“-atriði að tefla í
augum Rússa. Svipuð mál
munu hafa komið fyrir í Nor-
egi og munu Norðmenn ekki
hafa fallizt á röksemdafærsl-
ur né skilning Rússa. Um úr-
slit þess máls liggja þó ekki
fyrir nema óstaðfestar heim-
ildir. Það gteti þó verið vís-
bendingj að rússnesk skip
munu tvisvar hafa verið tekin
í landhelgi hér við land á síð-
ari árum eða 1949 og síðan
1951. Mál þau voru afgreidd
með venjulegum hætti að ís-
lenzkum lögum og var undir-
réttardómum í þeim málum
ekiki áfrýjað, hvorki af ákæru
valdinu, né hinni fullvalda
ríkisstjórn Sovétríkjanna.
Nú er biðskák í Seyðisfjarð
armálum. Sendiráð Sovétríkj-
anna mun vera að bíða fyrir-
mæla frá ríkisstjórn sinni.
Rússarnir hafa boðizt til þess
að greiða leigu, en neitað að
koma fyrir rétt. Hugsanleg af-
greiðsla málsins, án dóms, er
réttarsætt, en til þess að svo
megi verða, verða Rússarn-
ir að koma fyrir dóm og
þannig viðurkenna lögsögu
hans. Eina lausn þessa máls,
að landslögum, án viðurkenn-
ingar Rússa á lögsögu íslenzks
dómstóls, er niðurfelling sak-
sóknar af hálfu ákæruvalds-
ins. Það er þó mjög óliklegt,
að sú leið verði talin fær full-
valda ríki, sem standa vill
vörð um það fullveldi, og ve-
fengt hefur verið af erlendu
stórveldi.
Ef Rússar viðurkenna ekki
íslenzk lög í íslenzkri land-
helgi, en vilja eiga sjálfdæmi
um landhelgisbrot í samning-
um ríkisstjórnanna, þá er mál
þetta komið á mjög alvarlegt
stig. Fyrir utan það, að hér er
um fullveldisbrot að ræða, þá
má benda á hinar stórauknu
fiskveiðar og siglingar hér við
land og með hliðsjón af úr-
slitum landhelgismála Rússa
hér á landi árið 1949 og 1951,
þá virðast Sovétríkin ekki að-
eins vera að seilast lengra í
íslenzka fiskistofna, heldur
einnig inn í íslenzka laga-
safnið. Þeir virðast haida því
fram, að allir eigi að vera
jafnir fyrir lögunum, en sum-
ir eigi að vera jafnari en aðrir.
J. E. R.
—• Hoover
Framhald af bls. 1
Kína. 1947 setti hann á stofn
sjálfstætt námufyrirtæki, með
samböndum víða um heim.
Eftir að Þjóðverjar höfðu her-
numið Belgiu 1914 var hann
sendur til London æm sér-
stakur sendimaður Bandaríkj-
anna til þess að sitja ráðstefnu
um aðstoð við Belgiu. Hann
varð formaður nafndar, sem
skyldi aðstoða Belgíu, og vann
mikið og gott starf i þeim efn-
um. Er Bandarikin drógust
inn í styrjöldina varð hann
meðlimur Öryggismálaráðs
Bandaríkjanna, og síðar for-
maður ráðs þess, sem fjallaði
um matvælasendingar. Að
styrjöld lokinni, 1919 varð
hann forstöðumaður banda-
rísku hjálparstofnunarinnar
e« sú stofnun sendi 19 miHj,
tornia af matvælum ttl hinnar
tirjáðu Evrópu. Talið er að á
árunum 1914—1923 hafi Hoov-
er stjórnað úthlutun á mat-
vælum fyrir um fimm billjón-
ir dollara til ýmissa staða í
heiminum,
1923 varð Hoover verzlunar-
málaráðherra í stjórnartíð
Hardings forseta, og 1928 var
hann kjörinn forseti með 24,5
milljónum atkvæða. Mótfram-
bjóðandi hans, demókratinn
A1 Smith hlaut 15 milljónir
atkvæða. 10 mánuðum eftir að
Hoover tók við embætti varð
hrunið mikla í Wall Street.
Þar sem stjórn Hoovers hafði
að slagorði orðin .Velferð um
alla eilífð", eru það ekki und-
ur þótt milljónir atvinnu-
leysingja litu hann heldur
ðhýru auga í forsetastóli. En
enda þótt hann hafi verið ó-
vinsæll áður fyrr, hafði hann
unniö sér mikið og gott álit
á stðari árum jem djúpvituc
og greindur stjórnmálamaður
eldri skólanttro.
Hoover vann ailt U4 ævi-
loka. Hann sagði oft að vinn-
an væri bezta ráðið til þess
að losna við veikindi og pill-
ur. Á síðari árum þurfti hann
þó oft að berjast við alvarleg
veikindi, en komst jafnan á
fætur aftur og þótti það undr-
um sæta. Hann lifði að ná svo
háum aldri, að aðeins einn
fyrrum Bandaríkjaforseti hef-
ur lifað lengur. John Adams
lifði í 90 ár og 8 mánuði, Hoov
er í 90 ár og tvo mánuði.
Konu sína missti Herbert
Hoover 1944. Þau hjón eign-
uðust tvo syni, Herbert yngri
og Allan H. Hoover.
Lík Hoovers mun liggja á
viðhafnarbörum í St. Bartol-
ómeusarkirkjunni í New York
næstu tvo daga. Síðan mun
kista hans verða flutt með
járnbrautarlest til Washing-
ton. Þar mun kista hans hvíla
á viðhafnarbörum í hvelfingu
þinghússins, þar sem kista
Joihn F. Kennedy stöð fyrtr
tæpu ári. Að athöfnimti lok-
inni 1 Washington verður
kista Hoovers flutt til West
Branch, Iowa. Þar verður
Herbert Hoover grafinn í þjrið
garði, skammt frá kofa þeim,
sem hann fæddist í 1874.
í GÆR á hádegi var hæg-
viðri á landi hér. Þokusúld
austanlands, en annars víðast
þurrt veður. Lægðin við Suð-
ur-Clrænland var þessleig, að
hér yrði rigning í dag og
stinningskaldi af suðri.