Morgunblaðið - 07.11.1964, Blaðsíða 10

10
MORGUNBLAÐIÐ
I
Laugardagur 7. nóv. 1964
— frá Karli Strand
SENN eru dagar sumarsins tald-
ir og kominn vetur. Þó er enn
hlýtt í veðri þegar sólar nýtur,
jafnvel heitt um miðjan daginn,
en næturnar eru farnar að vera
svalar með votti af hráslaga und-
ir morguninn og þéttum döggv-
um á grasbölum Lundúnagarð-
anna. Fyrstu regnskúrir hausts-
ins hafa þegar fallið.
Sumarið, sem er að taka enda,
hefur verið með eindæmum gott.
Um sextán vikna tímabil eða svo
komu naumast tveir regndropar
samfleytt, langoft sólskin, dag
eftir dag, þó aldrei ofurhiti og
rakar hitamollur, sem stundum
verða óþægilegar í júlí og ágúst,
létu ekkert á sér bæra. í sveitum
landsins hafa akrar sprottið og
nýtzt með bezta móti og hjarðir
þrifizt vel. Og brezkir bændur,
sem annars eru fremur gjarnir
á að berja sér, hafa naumast
ýjað í þá átt að veðrið væri of
heitt eða kalt, of vott eða þurrt.
í Lundúnaborg hafa byggingar
verið með mesta móti, götum og
hverfum hefur verið sópað burt
og nýtt reist í staðinn. Einkum
gætir nýrra stórhýsa víðs vegar
um borgina, sem gnæfa upp úr
húsaröðum nítjándu aldarinnar,
sem sjaldan voru meira en sex
hæðir eða svo. Heildarsvipur
borgarinnar breytist þó furðu lít-
ið, garðar og breiðstræti, fljót og
brýr ásamt líttendanlegum
hverfaþyrpingum halda megin-
ásýnd hennar í sama horfi sem
nýrri viðbætur vinna lítinn bug
á, heldur samlagast hægt og hægt
þegar hrár nýbyggingargljáinn
tekur að mýkjast í mistruðu
Lundúnaloftinu.
En gamli og nýi tíminn tog-
ast víða á, sums staðar harkalega,
ekki aðeins í árekstrum milli nýs
og gamals byggingarstíls heldur
einnig í viðhorfum þeirra sem
hlut eiga að máli. London er
gömul borg og full af sögustöð-
um, gömlum húsum og götum
þar sem frægir og lítt frægir
hafa lifað og hrærzt og skilið eft-
ir minjar, stundum áþreifanleg-
ar, stundum huglægs eðlis ein-
göngu, kvæði, sögu, ljóð eða lag.
Aftur og aftur er deilt um hvað
varðveita beri og hverju eyða.
Milli verndunarfélaga og áhuga-
samra einstaklinga annars vegar
og þeirra sem skipuleggja og
byggja hins vegar, er stöðug tog-
streita og veitir ýmsum betur.
Oft ræður fjármagnið úrslitum,
einkum þar sem um er að ræða
gömul hús, sem standa á dýrum
lóðum, en gefa hins vegar lítinn
eða engan arð, í fjárhagslegum
skilningi. Þannig hafa t.d. nokk-
ur gömlu Lundúnaleikhúsin orð-
ið stál- og múrkóngum húsa-
brasksins að bráð, einkum í mið-
borginni, þar sem hver jarðar-
lófi er gulls ígildi, og á þessum
stöðum, þar sem Shakespeare og
Shaw voru áður konungar tungu-
taksins er nú rætt um Cotton
og Clore.
Nær vikulega eru alþjóðaþing
eða alþjóðaráðstefnur af ein-
hverju tagi á döfinni í Lundúna-
borg. Ekki ber það oft við að
nafn íslands sé nefnt í sambandi
við þessa atburði, en þó fer því
fjölgandi. Ein slík kynningarsýn-
ing — matvælasýning — var hald
in í Olympíusýningarhöllinni
tvær fyrstu vikurnar af septem-
ber. Þar voru sýnd íslenzk mat-
væri fyrir tilstilli nokkurra ís-
lenzkra verzlunarfyrirtækja og
ríkisstjórnarinnar, en aðalum-
sjónarmaður sýningardeildarinn-
ar var Þorvaldur Guðmundsson,
forstjóri. Deild fslands var ekki
stór samanborið við sýningar
sumra annarra þjóða, en hún var
frábærilega vel úr garði gerð,
smekklega sett upp og kynning
vel af hendi leyst. Tvær ungar
og alúðlegar stúlkur á íslenzkum
búningum gengu um beina og
vöktu verðskuldaða athygli og
allt starfsfólk deildarinnar leysti
starf sitt mjög vel af hendi. Bæði
blöð og útvarp minntust sérstak-
lega á íslenzku deildina og töldu
hana í allra fremstu röð, frétta-
maður útvarpsins lét þess sér-
staklega getið að vert væri að
heimsækja sýninguna til þess
eins að bragða íslenzkt lamba-
kjöt. Ef til vill er fáum það jafn
ljóst og þeim er erlendis býr
hversu fáeinir einstaklingar geta
valdið mikilli land- og þjóbar-
kynningu — bæði til hins betra
og verra. — Hann nýtur verka
þeirra eða líður fyrir þá, beint
eða óbeint. Þegar vel er gert
eins og í þetta skipti er ástæða
til að minnast þess og þakka
það.
Og nú hafa enn orðið ábúenda-
skipti í númer 10 Downing-
street. Fyrir fjörutíu árum tók
faðir mynd af syni sínum ung-
um utan við dyrnar á forsætis-
ráðherrabústaðnum, en hvort pilt
inum hefur þá hvarflað í hug sá
möguleiki að hann ætti eftir að
ráða þar húsum veit enginn.
Margt bendir þó til að Harold
Wilson hafi mjög snemma á æfi
sett sér það mark að ná fótfestu
í sóti stokkna sögustaðnum við
St. Jamesgarðinn. Og nú hefur
hann flutt inn um aðaldyr, með-
an Sir Alex Douglas-Home flutti
út um bakdyrnar.
Kosningar í Bretlandi eru
skemmtilegur atburður fyrir
hlutlausan áhorfanda, að svo
miklu leyti, sem hægt er að tala
um skemmtun í sambandi við
stjórnmálalega atburði. Það er
ekki ósvipað og að horfa á vel
leikið skáktafl, þar sem leikur-
inn er að vísu ákveðnum regl-
um bundinn en gefur taflmönn-
unum eigi að síður nægilegt tæki
færi til þess að sýna persónu-
leika sinn, gáfur, kunnáttu og
kannski ekki sízt mannþekk-
ingu. Þau brögð, sem beita má
verða öll að lúta settum reglum.
Og vei þeim, sem tapar stjórn á
tungu sinni eða geysist fram af
offorsi. Honum er leikurinn tap-
aður. Athyglisvert er hversu al-
menningur tekur áróðri flokk-
anna með mikilli ró, og þótt mað-
ur hitti mann meðan á kosninga-
hríðinni stendur, er það undir
hælinn lagt hvort stjórnmál ber
á góma, önnur umræðuefni koma
venjulega fyr til greina. Ein-
stakra þingmannaefna gætir
furðanlega lítið í kosningabar-
áttunni þegar frá eru dregnir
foringjar flokkanna og allra nær-
stæðustu brautargenglar þeirra.
Svo virðist, sem athyglin beinist
æ meira á síðustu árum að flokks
foringjunum, og þá vitanlega
einkum að foringjum stærri
flokkanna tveggja, sem til greina
koma sem forsætisráðherraefni.
E.t.v. kann þetta að nokkru að
eiga rætur sínar að rekja til þess
að starf forsætisráðherrans fer æ
vaxandi og áhrif hans verða æ
meiri að sama skapi. Bilið milli
flokkanna, íhaldsflokksins og
Verkalýðsflokksins hefir mjókk-
að með breyttum þjóðfélags-
ástæðum og æ meira veltur á
stefnu og persónu forsætisráð-
herrans sjálfs. Vera má að ein-
stakir stjórnmálamenn eigi nokk
urn þátt í því að barátta kosn-
; inganna hefir færzt í þetta horf,
t.d. hefur Harold Wilson verið
borið það á brýn, að hann hag-
aði kosningabaráttu sinni í lík-
ingu við forselakosningabaráttu
Bandaríkjanna, þótt eigi verði
hér dæmt um hvort það er rétt.
Hitt er víst, að í þessum nýaf-
stöðnu kosningum beindist at-
hygli og áhugi almennings mun
meira að forsætisráðherraefnun-
um en nokkru sinni fyrr hefir
verið í þeim kosningum, sem sá
er þetta ritar hefir séð í Bret-
landi, eða á síðastliðnum tveim-
ur áratugum.
Með komu Harold Wilson til
Downingsstreet hafa á vissan
hátt orðið kapítulaskipti í brezkri
stjórnmálasögu, sem eru í því
fólgin að fræðilega þjálfaður
stjórnmálamaður hefur tekið við
af leikmanni. Alex Douglas-Home
mátti skoðast sem dæmigerður
brezkur stjórnmálamaður, af
eldra taginu, sem komizt hefir
til valda vegna gáfna, dugnaðar
og persónuleika en án sérþekk-
ingar eða sérhæfðar menntunar
til starfsins. Wilson á hinn bóg-
inn er háskólamenntaður og fyrr-
verandi háskólakennari í Ox-
ford, gegndi hagfræðilegum for-
stjórastörfum í orkumálaráðu-
neytinu á stríðsárunum, síðar
undirráðherra í mannvirkjaráðu-
neytinu og loks verzlunarmála-
ráðherra er hann.var 31 árs gam-
all. Auk þess starfaði hann með
Beveridge lávarði að hinni al-
þekktu áætlun sem ber nafn lá-
varðarins. Vafasamt er að nokk-
ur jafningi Wilsons að menntun
og þjálfun hafi setið í forsætis-
ráðherrastól Bretlands síðan
Asquith. Eigi að síður er hann
yngsti forsætisráðherra Breta
síðan Rosebery lávarður 1894—
’95. Ekki er fjarri að ætla, að
tap Douglas-Home stjórnarinnar
hafi að verulegu leyti átt rætur
sínar að rekja til þess, að sívax-
andi hópur þaulmenntaðra
manna í aðal-atvinnugreinum
þjóðarinnar, vísindum, iðnaði og
verzlun, voru óónægðir með
skilning og skilningsmöguleika
stjórnarinnar á fræðilegum
vandamálum sínum og úrlausn-
um þeirra.
Á þeim tæpum tveimur vikum,
sem liðnar eru síðan stjórnar-
skipti urðu hefir vitanlega ekk-
ert tækifæri gefizt til þess að
dæma um hversu nýja forsætis-
ráðherranum muni takast að
sigla skipi sínu, en ljóst er að sú
sigling verður óhjákvæmilega
knöpp a.m.k. fyrst í stað. Hann
hefur aðeins fjögurra þing-
manna hreinan meirihluta, sem
er fjórum þingmönnum færra en
Atlee-stjórnin hafði 1950, og
sem á þeim dögum leiddi til
stjórnarskipta á næsta ári. Eigi
að síður hefur Wilson gefið í
skyn að hann muni stjórna
ótrauður og telji sér það vel fært
með þessum meirihluta. Þess er
vert að geta til samanburðar, að
Atlee-stjórnin hafði þegar verið
við völd í 5 ár 1950 og var að
vissu leyti á undanhaldi en f-
haldsflokkurinn í sókn. Atlee
missti tvo áhrifamestu ráðherra
sína, Cripps og Bevin, sem dóu,
og tveir sögðu af sér vegna ó-
samkomulags, Bevan og Wilson
og sjálfur var hann heilsulítill.
Eiins og stendur hefur íhalds-
flokkurinn enga löngun til að
leggja til kosninga á ný, þar eru
enn ýmsar sakir óuppgerðar eftir
ósigurinn og ný skipulagning og
mannfórnir óhjákvæmilegar. —
Þótt Alex Douglas-Home hafi í
bráð tekið að sér forystu stjórn-
arandstöðunnar er ekki þar með
sagt að hann verði sá sem leiðir
flokkinn til kosninga næst. íhalds
flokkurinn hefur ætíð verið
strangur við flokksforingja sína
sem tapa kosningum og ekki er
fjarri að ætla að tvær grímur
kunni að renna á ýmsa flokks-
menn ef setja skal Douglas-Home
á oddinn næst Og fyrir hann
sjálfan væri það mikið áfall ef
hann tapaði öðrum kosningum,
og vafamál hvort hann kærir
sig persónulega um að eiga slíkt
á hættu.
Fyrsta mannfórnin í flokknum
er brottvik R. A. Butlers, en hann
var formaður rannsóknarráðs
flokksins og hefur gegnt því
starfi um mörg ár. Sem rann-
sóknarráðsformaður átti hann
manna mest þátt í því að endur-
skipuleggja flokkinn og færa
hann yfir í nútímaform eftir
kosningaósigurinn 1945. Ýmsir
yngri og leiðandi menn flokks-
ins nú eru lærisveinar hans og
fyrrverandi skjólstæðingar, svo
sem Reginald Maudling, Enoch
Powell og Ian Macleod. Butler
lét sér nokkur ógætnisorð um
munn fara um kosningahorfur
flokksins stuttu fyrir kosningarn-
ar, við blaðamann frá Daily
Express. Eftir er að sjá hvort
þetta verður endirinn á pólitísk-
um ferli hans. Um Butler hefir
verið sagt að hann sé bezti for-
sætisráðherra flokksins — sem
aldrei náði því embætti.
Þegar þetta er ritað hefir Har-
old Wilson þegar sett eitt met,
sem fólgið er í skipuðum ráð-
herrafjölda. Þeir eru nú orðnir
102, ef allar smærri stöður eru
meðtaldar, og þykir mörgum tal-
an ærið há. Nokkur ný ráðuneyti
hafa verið stofnuð, þar á meðal
Hagfræðiráðuneyti — Ministry of
Economical Affairs — með Ge-
orge Brown, sem einnig er vara-
forsætisráðherra, sem ráðherra.
Með stofnun þessa ráðuneytis er
í fyrsta sinn um langan aldur
gerð tilraun til þess að skerða
hið mikla vald, sem Ríkissjóðs-
ráðuneytið — The Treasury —
hefir í fjármálum þjóðarinnar,
og verður þess beðið með eftir-
IMóg vinna
5000 tunnur af
AKRANESI, 4. nóv. — 19.457
tunnur af síld fengu sildarbát-
arnir hér samtals meðan prent-
araverkfallið stóð yfir.
í dag bárust hingað tæpar
5000 tunnur af síldarmiðunum
vestur í Kolluál. Aflalhæstur var
Höfrungiur með 1500 tunnur, þá
Sólfari 1100, Haraldur 1100,
Anna 700 og Höfrungur II 500.
Síldin er góð, hvort sem er til
söltunar eða hraðfrystingor. Ms.
Lagarfoss kom í morgun með
10 þús. tómar timnur til sölt-
unarstöðvanna hér á staðnum.
Kappnóg hefur verið að
vinna hér næstljðnar vikur og
unnið hefur verið báðar síðustu
helgar. Á laugardaginn fengu
þrjár þilfarstrillur 6 tonn af ýsu
og þorski. Andri var aflahæstur
með 3,3 tonn, Frosti 1,5 tonn g
Vonin 1,2 tonn.
Drangajökull kom í gær og
landaði 600 tonnum af frosnum
fiski. Og s.l. mánudagsmorgun
lestaði Ms. Goðafoss 240 tonn af
hvalkjöti.
væntingu hverjar breytingar
slíkt hefur í för með sér.
Stjórnarmyndun Wilsons hefir
ekki verið vandalaust starf.
Hann hefur margs þurft að
gæta til þess að halda öllum
deildum flokksins sæmilega
ánægðum og fá þó æskilegt starfa
lið. Ýmsir hafa þjónað flokknum
dyggilega í 13 ára stjórnarand-
stöðu og eiga heimtingu á starfi
eða sérstöku tilliti. Bæði hægri
og vinstri armur flokksins varð
að fá fulltrúa í stjórninni í sæmi-
lega réttum hlutföllum. Verk-
lýðsfélögin varð að taka með í
reikninginn. Allt þetta varð að
samrýmast kröfu Wilsons sjálfa
um að fá menntaða og sérþjálfaða
menn til samstarfs á þeirri fræði
legu línu, sem hann hyggst fylgja
í stjórn sinni. Að verulegu leyti
virðist þetta hafa tekizt. Hægri
armurinn fær ráðherraembætti
fyrir George Brown, Denis Heal-
ey, Patrick Gordon Walker o.fl.,
vinstri armurinn kemur að
mönnum eins og Anthony Green-
wood, Richard Crossmann og
Barböru Castle. Frank Cousin —
sem þó situr ekki á þingi — kem-
ur inn fyrir verklýðsfélögin. Eft-
irtektarvert er hversu' Wilson
hefur víða valið saman aðalráð-
herra og undirráðherra, sinn úr
hvorri starfsgrein, og þó einkum
sérfróða menn sem undirráð-
herra, þar sem aðalráðherrana
skorti sérmenntun.
Öll málamiðlun kostar nokkrar
fórnir. Lítill vafi er á því að
Wilson, sem sjálfur varð ráð-
herra 29 ára gamall, hefði kosið
yngra ráðuneyti en raun hefur
orðið á, ef hann hefði algerlega
haft frjálsar hendur. Meðalald-
ur 22 aðalráðherranna er 56 ár.
London, 25. október 1964
á Akranesi
góðri síld I gær
Messaguttinn féll af brúar-
vængnum
Ms. Langjökull, skipstjórl
Bogi Ólafsson, kom s.l. fimmtu-
dag og lestaði 5000 kassa af
frosnum fiski, svo og humar á
Ameríkumarkað. Það óhapp
vildi til spölkorn fyrir utan hafn
argarðinn, áður en Langjökull
lagði að, að annar messaguttinn,
Ólafur Guðmundsson, datt út af
brúarvængnum, er hann var að
draga fána að hún. Missti hann
snöggvast meðvitund við að
detta á þilfarið, og hafði smá-
vegis verk í höfði og rófubeini.
—. Oddur
Schannongs minnisvarðar
Biðjið um ókeypis veroskrá
Kþbenhavn 0.
0. Farimagsgade 42
EGILL SIGURGEIRSSON
Hæstaréttarlögmaður
Málflutningsskrifstofa
Ingólfsstræti 10 - Sími 15958