Morgunblaðið - 14.03.1965, Blaðsíða 6

6
MORCUNBLAÐIÐ
Sunnudagur 14. marz 1965
íslenzkur iðnaður
NÚ undanfarið hefur verið tölu-
vert rætt og ritað um aðstö'ðu
íslenzks iðnaðar og er það ekki
vonum fyrr. íslenzkur iðnaður
er sú jurt í garði atvinnulífs okk-
ar sem minnst 'hefur verið hlúð
að, og lifa þó fleiri landsmenn
af ávöxtum hennar en öðrum.
Lengst framan af bjó i'ðnaður-
inn, sem reyndar og fleiri at-
vinnugeinar, við höft og annað
ófrelsi. Verndartollar voru að
vísu háir, en öll önnur skilyrði
skorti til að unnt væri fyrir iðn-
aðinn að þróast og öðlast þann
styrk sem óhjákvæmilegur er til
að hægt sé að tala um iðna'ð. Hús
næði fékkst ekki byggt, vélar
voru illfáanlegar, fjárfestingar-
lán fengust ekki, hráefni var
•kammtað og ströngustu verð-
lagsákvæði tröllriðu öllu. Nú á
síðustu 3—5 árum hafa skipast
veður í lofti. Verzlunin hefur
fengið flestum sínum skorðum
rutt úr vegi og vöruvali'ð gerir
almenningi kleift að velja og
hafna í ríkari mæli en nokkru
sinni fyrr, bæði hvað snertir
verð og gæði vörunnar. Só galli
er þó á gjöf Njarðar, að iðnaður-
inn hefur gleymst. Hann hefur
að vísu fengið aukið athafna-
frelsi, en um lefð voru verndar-
tollar stórlega lækkaðir og er-
lendur iðnvamingur flóði yfir
landið. Háþróuð erlend iðnfyrir
tæki sáu nú landsmönnum fyrir
miklu af þeim nauðsynjum sem
áður voru framleiddar af islenzk
um fyrirtækjum. Fáklæddur iðn
aðurinn stóð nú úti í stormi og
kulda samkeppninnar, vélvana
og fjárvana. Mörg iðnfyrirtæki
hafa lagst ni'ður og fleiri berjast
í bökkunum. Um örfá iðnfyrir-
tæki má ef til vill segja áð þau
hafi verið búinn að öðlast þann
styrk sem þurfti, en siíkt heyrir
þó til undantekninga.
Dagblaðið Tíminn birtir þ. 9.
marz síðastliðinn frétt um að
verið sé að flytja inn frá Pól-
landi vinnubuxur fyrir 2 milljón
ir á „dumping" ver’ði. Mun for-
maður Félags ísl. iðnrekenda
hafa staðfest að þetta væri ekki
einsdæmi, og eru það orð að
sönnu, því vitað er að frá jám-
tjaldslöndunum kemur ógrynni
af fatnáði, sem er langt undir
því verði, sem öflugustu iðnfyrir
tæki t.d. V.-Evrópu, geta boðið.
Eitthvað munu íslenzkir fata-
framleiðendur hafa keypt af hrá
efnum í A.-Evrópu, en þá bregð-
ur svo kynlega við að verðin eru
ekki í nokkru samræmi við full-
unna vöru frá sömu aðilum úr
nákvæmlega sömu efnum. Til
þess áð bæta gráu ofan á svart,
tojóða þeir þau kostakjör að ís-
lenzkir innflytjendur megi senda
sniðin út og fá fatnaðinn saum-
aðan eftir þeim. Sú staðreynd
sýnir ljóslega tvennt: Annars
vegar að varningur þeirra á ekki
að kallast „afgangar“ eða „út-
söluvarningur", eða slíkum nöfn-
um sem oft geta verið til skýr-
ingar á svo lágu verði. Hins vegar
sýnir þessi stáðreynd einnig að
þetta lága verð á fullunnum fatn
aði getur ekki verið vegna sér-
stakrar hagkvæmni í fjöldafram-
leiðslu, því það magn, sem þeir
senda hingað á þennan máta nálg
ast hvergi það að unnt sé að taia
um fjöldaframleiðslu á heims-
markaðsmælikvarða. En hver er
þá tilgangurinn me'ð þessum
skefjalausu undirboðum? Svari
þeir sem geta. í þessu sambandi
má kannski varpa fram þeirri
spurningu hvort það sé ekki ein-
mitt íslendingum fyrir beztu að
leyfa þeim að tapa á að selja
okkur. Okkar sé hagnaðurinn. Að
vissu marki er þetta rétt, en þó
engan veginn sannleikurinn all-
ur. Ber þar m,argt til. Mjög mik-
ill fjöldi landsmanna hefur at-
vinnu af að vinna við fatnaðar-
framleiðslu. Atvinnuöryggi
þessa fólks er skert. Töluverðir
fjármunir og vinna liggja í fata-
gei'ðarfyrirtækjum. Þeim verð-
mætum yrði kastað á glæ. Fjöldi
fólks getur ekki með góðu móti
unnið við nema léttan iðnað. ör-
yrkjar og eldra fólk ætti oft ekki
um aðra vinnu að velja. Og síð-
ast en ekki sízt er það þjóðinni
í heild skaði að leggja niður iðn-
aðargreinar vegna ósvífinni und-
irboða, sem svo aldrei er vitað
hvað lengi standa. Ætti þá ekki
sama að gilda um landfbúnað?
Það efast enginn um áð land-
búnaðarafurðir er hægt að fá
við lægra verði erlendis frá, en
það er ekki alltaf aðalatriðið. Þó
heyrist því fleygt að ekki megi
raska við þessum vi'ðskiptum,
því þessi lönd kaupi svo mikið
af fiski af okkur. En þess ber þó
vel að gæta að enga nauðsyn
ber til að minnka viðskiptin við
þessi A-Evrópulönd, heldur er
það skýlaus krafa iðnaðarins að
ekki sé þannig að honum rá'ð-
ist, en þeir selji okkur þá frekar
hráefni við lágu verði, eða full-
unna vöru við eðlegu verðL
Eins á fataframleiðsla okkar
mjög í vök að verjast vegna inn-
flutnings á ódýrum fatnaði frá
Hong Kong og öðrum Asíulönd-
um, sem hafa mjög ódýrt vinnu-
afl. T.d. hefur innflutningur frá
Hong Kong tugfaldast árlega frá
1961. Og þó er þarna um áð
ræða lönd sem ekkert kaupa
af okkar afurðum. Það er mats-
atri'ði hvernig og hvort hér eigi
að sporna við fótum og hníga
rök þar bæði með og móti, en
gagnlegt er þó að hafa þetta í
huga þegar metin er aðstaða ís-
lenzks fðnaðar í dag, og þá ekki
síst aðstaða fataiðnaðarins.
Enn má minnast á eitt atriði,
en það eru „innkaupaferðir“ fólks
til nálægra landa. Það er auð-
vitað tilgangslaust að fyrirmuna
fólki áð kaupa sér eitthvað af
fatnaði erlendir og hafa með sér
til lands, en innflutningur á
fatnaði fyrir fleiri þúsundir eða
tugþúsundir, ætti því aðeins að
vera heimill að viðkomandi
greiði af honum lögboðin aðflutn
inggjöld. Við krefjum toll af
verðlitlum vinagjöfum sem hing
áð eru sendar fyrir jól, en skipt-
um okkur ekki af innflutningi á
fatnaði í stórum stíl ef ferðalang
ar eiga hlut að máli. Ekki aðeins
missa íslenzk fatagerðarfyrir-
tæki stóran hluta af sínum allt-
of litla markaðL heldur tapar
ríkissjóður þarna tugum, ef ekki
hundruðum milljóna árlega í
tolltekjum. Það tekjutap hlýtur
að birtast í þyngri sköttum, sem
því nemur. Meira að segja Banda
ríkjamenn hafa nú sagt svona
innflutningi strfð á bendur, og
skyldi maður þó ætla að styrk-
ur þeirra vœri meiri en okkar.
Hvað snertir aðstöðu iðnaðar-
ins í heild, þá má vafalaust telja
að skortur á lánsfé til reksturs
og fjárfestingar hefti mjög al-
varlega möguleika hans til efl-
ingar. Alþingi samþykkti á sín-
u-m tíma heimild til Seðlabank-
ans til endurkaupa á afurðavíxl-
um iðnaðarins. En sú heimild
hefur aldrei verið notuð. Iðnlána
sjóður hefur heimild til að veita
iðnfyrirtœkjum lán, sem nemur
helmingi atf andviðri véilanna
uppsettra. En hann vantar bara
fé. Það er gott að hafa heimildir,
en einhlítt ekki.
íslenzk iðnfyrirtæki ver’ða að
greiða 35% aðflutningsgjöld af
vélum sínum. Kísilgúrverksmiðj-
an getur ekki greitt slík gjöld
af sínum vélum og tækjum, því
hún verður þá undir í samkeppn-
inni við erlend fyrirtæki. Þetta
viðurkenna allir, enda samþykkti
Alþingi að kísligúrverksmiðjan
fengi að sleppa við grei'ðslu að-
flutningsgjalda. En keppa ekki
önnur íslenzk fyrirtæki við þau
erlendu?
Þess ber þó að geta að Iðn-
lánasjóður hefur verið stór efld-
ur síðustu 3—5 árin, en þó ekki
nándar nærri nóg, því nú verða
íslenzk iðnfyrirtæki áð gera ann-
að tveggja: að hætta — eða
vélvæðast í stórauknum mæli
þannig að hann beri nafn
með réttu. Við erum jafnt og
þétt að færast inn. í samfélag
þjóðanna og verðum því áð
vænta meira samneytis við aðr-
ar þjóðir og því um leið harðari
samkeppni. Við höfum lagt í
miklar fjárfestingar í sjávarút-
vegi. Forsenda þeirrar fjárfest-
ingar hlýtur að vera að fiskur
sé í sjónum. Beynsla okkar og
annarra þjóða hefur sýnt áð von
um afla getur brugðist. Iðnaður-
inn byggir á öðrum grunni og
hlýtur að auka öryggi þjóðar-
innar í atvinnumálum, auk þess
sem hann skapar miklum fjölda
landsmanna atvinnu, fólki sem
oft fengi ekki starfssvið við sitt
hæfi í sj'ávarútvegi eða öðrum
atvinnugreinum. Einnig hefur
engin atvinnugrein eins góða
möguleika á að taka við aukinni
fólksfjölgun og einmitt iðnaður-
inn.
Þó aðstaða iðnaðarins sé eng-
an veginn góð eða viðunandi, þá
hefur íslenzkum i'ðnfyrirtækjum
samt tekist að bjóða góða vöru
við lágu verði, þannig að sívax-
andi fjöldi neytenda tekur ís-
lenzka framleiðslu fram yfir er-
lenda. Sú staðreynd ætti að sýna
ljóslega að íslenzkur iðnaður
hefur skilyrði til að þróast og
eflast, aðeins ef að honum er
búið á viðurkvæmilegan hátt.
Ragnar Tómasson.
— Grein Hákonar
Framh. af bls. 2.
framferði manna og skoða um-
gengnina. Þar voru samankomn-
ir um 3.000 manns þegar flest
var. Voru þetta einnkum ungling
ar á aldrinum 15—22 ára.
Innan skamms verður vænt-
anlega birt skýrsla um þetta, og
því ekki fjölyrt um þetta að
sinni. Geta skal þess samt, að
unglingarnir hegðuðu sér yfir-
leitt mjög vel, og sumir ferða-
hópanna, eins og Litli ferða-
klúbburinn, voru til fyrirmynd-
ar. —
En því skal heldur ekki leynt,
að fjöldi unglinga hafði vín um
hönd. Sumir gerðu það án þess
að til nokkurs vanza væri, en
æði margir fengu meira en þeir
höfðu gott af. En við hverju má
búast. Þessi grey eru að breyta
eftir orðum Páls postula, að
reyna að prófa alla hluti. Þá
eiga þau ekki annars kostar en
að hella í sig sterkum brenndum
drykkjum með 42—45% spiritus-
magnL sem þau kunna ekki með
að fara. Liggur það í augum
uppi, að eitthvað kunni að fara
aflaga, bæði inni í þeim og í
umhverfi þeirra. En þau, sem
vilja gæða sér á öðru, hafa ekk-
ert nema rándýra gosdrykki eða
vatn með ölbragði. Þá er og ís-
lenzka sælgætið líka alltof dýrt
og oft engin gæðavara.
Með öðrum orðum, þá er hóp-
ferðum unglinga í skóglendin
enn töluvert ábótavant. Þessu
mætti breyta með því að leggja
nokkrar kvaðir á þá, sem gang-
ast fyrir slíkum ferðum, svo og
með því að sjá fólki fyrir ódýr-
um og góðum hressingum, bæði
matar- og drykkjarkyns. En þvl
verða aðrir að ráða fram úr en
skógræktarmenn, sem hirða lönd
in, sem gist eru.
Löndum skógræktarinnar verð
ur ekki lokað fyrir hópferðum
nema að umgengni manna hraki
svo að ekki verði unnt að
hreinsa.
* LANDKYNNING —
FERÐMÁL
Á undanfömum árum hef-
ur mikið verið rætt um land-
kynningu og ferðamál. í eyrum
marga hefur þetta hljómað sem
innantómt hjal og það kemur
alltof oft í ljós, að ýmsir ráða-
menn hafa ekki meira en svo
trú á að landkynningar- og
ferðamálastarfsemi hafi ein-
hverja raunverulega þýðingu
fyrir landsmenn.
Ýmsir aðilar, sem hagsmuna
hafa að gæta í þessu sambandi,
hafa eytt miklu fé og haft mikið
fyrir því að brjóta niður múr-
ana hér innan lands — og má
með sanni segja, að eðlilegra
hefði verið, að þessir aðilar
hefðu getað varið fjármunum og
dýrmætum tíma í starfið á hin-
um raunverulega markaði —
þ.e.a.s. erlendis.
En svo er oft um brautryðj-
endastarfið, að stærstu draug-
arnir, sem kveða þarf niður,
eru einmitt draugarnir heima
fyrir
* ÓBEIN KYNNING
Nú hefur það áunnizt, að
skilningur á gagnsemi þessarar
starfsemi fyrir þjóðarheildina
fer vaxandi, enda er þjóðarbúið
þegar farið að hafa nokkrar
tekjur af ferðamálum. Samt
vantar mikið á að gagnsemi
hins óbeina áróðurs úti í frá
hafi almennt fengið viðurkenn-
ingu hér á landi — og á ég þar
við almenna kynningu á landi
og þjóð, kynningu, sem ekki
miðar beint að því að selja far-
miða til landsins, hótelherbergi
og ferðalög innan lands á
stundinni. Hin almenna kynn-
ing á landi og þjóð stuðlar hins
vegar að aukum viðskiptum við
landið og ferðalögum til lands-
ins, þegar fram í sækir. Það er
þess konar áróðurs- og kynn-
ingarstarfsemi, sem stórar þjóð-
ir og smáar leggja ofurkapp á
— nú á miðri tuttugustu öld.
★ NÓGU GOTT!“
Það er ótalmargt, sem taka
verður til greina, þegar rætt
er um leiðir til að greiða fyrir
ferðamálunum — og jafnvel
margir þeirra, sem starfa beint
eða óbeint á þessu sviði hér-
lendis, gera sér ekki fyllilega
grein fyrir því hve víðtækt
þetta svið er. Sá hugsaunarhátt-
ur, sem hér hefur þróazt vegna
of mikillar eftirspurnar á vör±
um og vinnuafli — sá hugsun-
arháttur, að þetta eða hitt sé
nógu gott fyrir viðskiptavininn
— getur aldrei skapað varanleg-
an grundvöl'l fyrir íslenzk
ferðamál. Og stöðugt hækkandi
verðlag veldur sífelldum erfið-
leikum á þessum vettvangi og
eyðileggur stundum á skömm-
um tíma mikið og langt upp-
byggingarstarf á tilteknum
mörkuðum erlendis.
it HVE LENGI ER HÆGT
AÐ HALDA ÁFRAM?
Þegar verðlagið ber á góma
kemur okkur ósjálfrátt í hug
innheimtuaðferð veitinga- og
gistihúsa.
Þar bætast hvorki meira né
minna en 25% (tuttugu og
fimm prósent) við reikninga —
— og sundurliðaðist þessi við-
bótargreiðsla þannitg: Þjónustu-
gjald, söluskattur, orlof, sjúkra-
sjóður (framreiðslumanna geri
ég ráð fyrir).
Hví er þessi aukagreiðsla ekki
aukin svolítið (ekki munar um
nokkur prósent í viðbót) og
bætt við vinnufata- og skósliti
þjónustufólks, pottaleppa- og
sleifagjaldi fyrir matsveina,
einu prósent í jólatréssjóð fram-
reiðslumanna — og hálfu pró-
senti í hvíldar- og hressingar-
'hælissjóð eiginkvenna fram-
reiðslumanna?
Spurninigin er sem sagt: Hve
lengi er hægt að halda áfram að
bæta við aukagjaldið? Á end-
anum verður e.t.v. hagkvæm-
ara að segja, að gjaldið fyrir
veitingarnar sjálfar sé auka-
gjaldi .— hitt sé það, sem máli
skiptir.
Enginn hefur á mótl því að
fólk fái sanngjörn laun fyrir
störf sín, siður en svo. Hitt er
öllu alvarlegra, þegar fyrir-
komulag innheimtunnar er með
þessum hætti. É|g held næstum
því að betra sé að hækka verð
á veitingum örlítið, því þegar
aukageiðslur eru orðnar þetta
háar fyrir þjónustu fer að koma
óorð á ferðamannaþjónustu
okkar. Hér þarf að taka í taum-
ana.
6 v
12 r
24 r
Bosch
bakljós, ökuljós, stefnuljós
og bremsuljós.
BRÆÐURNIR ORMSSON h.f.
Vesturgötu 3. — Sími 11467.