Morgunblaðið - 05.06.1965, Side 17

Laugardagur 5. júnf 1989
MORGU N BLAÐIÐ
17
Guðmundur G. Hagalln:
íslenzkt sjónvarp
1.
ÉG er einn af þeim sextíu, sem
leyfðu sér að láta í ljós vanþókn-
un sína á þéirri stjórnárráðstöf-
un, sem jafngild hefur rey«nzt
einkaleyfisveitingu til handa
varnarliðinu á Keflavíkurflug-
velli til reksturs sjónvarps handa
Reykvíkingum og Suðurnesja-
mönnum, og lét ég rækilega getið
skoðunar minnar á því máli í
dagblaðinu Vísi löngu áður en
hin margumtalaða áskorun sex-
tíumenninganna var undirrituð
og birt, enda þurfti ég ekki að
bera mig saman við neinn eða
verða neinum samferða til þess
að mynda mér skoðun á þessu
tiltæki, — og ekki hefur reynslan
haft á mig áhrif til skoðana-
skipta.
í fyrsta lagi leit ég á það sem
þjóðarhneisu að veita erlendu
ríki slíkt leyfi — og sem fráleitt
andvaraleysi að gefa erlendu
stórveldi, sem hefur haft hér her
í tvo áratugi, færi á að beita hér
tæki, sem mundi reynast öðrum
fremur áhrifaríkt — enda sam-
fara myndunum á sjónvarpstjald-
inu látið glymja í eyrum áhorf-
enda og hlustenda tal á þeirrí
tUngu, sem svo hefur reynzt á-
geng í veröldinni, að nú hafa
hana að móðurmáli nokkur
hundruð milljónir manna í að
minnsta fjórum heimsálfum! í
öðru lagi taldi ég okkur íslend-
ingum síður en svo bera nein
skylda til að firra Bandaríkin
þeim kostnaði að ganga þannig
frá 'sjónvarpsstöð sinni, að hún
næði ekki út fyrir völlinn, en
kæmi þeim samt að fullum not-
um. f þriðja lagi virtist mér
bandariskt hermannasjónvarp
ekki líklegt til að verða börnum
og unglingum neinn vitazgjafi
hollra uppeldisáhrifa — hvað
sem liði íslenzkri tungu. „Gerir
ekkert“, segja vinir hins amer-
íska sjónvarps, „þetta er þó allt-
af skárra en amerískar kvikmynd
ir!“ Ójá, lengi má bæta á gamla
Skjóna! Víst er mikið af kvik-
myndunum, sem hér er sýnt, af
því tæi, að stöku sinnum mun
mynd og mynd sýnd í framtíðinni
til þess að gefa mönnum hug-
mynd um af hve villimannlegu
samvizkuleysi forfeðurnir á 20.
öldinni hafi notað ýmsar dásemd-
ir tæknilegrar snilli. En 6—10
ára börn eru þó ekki á hverju
kvöldi á spena hjá gróðahýenum
kvikmyndaiðnaðarins, en hins
vegar liggja þau nú þúsundum
saman við móðurbrjóst her-
mannasjónvarpsins dag eftir dag,
þar sem seiður amerískrar tungu
smýgur hægt og hægt, smátt og
smátt, inn í sál þeirra í stað
hreimtöfra móðurmálsins.
2.
Um allt þetta munum við sex-
tíumenningarnir geta verið sam-
máia, en um stofnun og starf-
rækslu íslenzks sjónvarps munu
skoðanirnar talsvert skiptar. Ég
að minnsta kosti tel nauðsynlegt
og síður en svo ókleift að vinda
bráðan bug að því að koma upp
íslenzkri sjónvarpsstöð, og þeir
aðilar, sem hafa undirbúið tækni-
lega og fjárhagslega framkvæmd
þess máls, eiga skilið þakkir, en
ekki skæting, köpuryrði og úrtöl-
ur. Eftir því sem ég yfirvega oft-
ar þessa framkvæmd, verður mér
Ijósara, hve mikilvæg hún er —
og ekki aðeins sakir þess, að ég
vil að þjóðin losni við hið amer-
íska hérmannasjónvarp, heldur
og af þeim sökum, að ég tel
brýna nauðsyn; að við höfum
öðlazt veigamikla tæknilega, fjár
hagslega og menningarlega
reynslu á rekstri íslenzks sjón-
varps og gildi þess til fræðslu og
skemmtunar, þegar sá tími kem-
ur, að héðan verður náð mynd-
um og tali frá sjónvarpsstöðvúm
fiervihnatta erlendra þjóða, sem
nota þær meðal annars sem ærið
virkt og áhrifamikið áróðurstæki.
Röksérridirnar gegn stofnun og
rekstri íslenzks sjónvarps eru
þessar:
Kostnaðurinn við rekstur sjón-
varps, sem geti orðið veigamikið
fræðslu- og menningartæki, mun
reynast svo gífurlegur, sam-
kvæmt fenginni reynslu ná-
grannaþjóða okkar, að hann verð
ur slíkri kotþjóð sem íslenzku
þjóðinni ofvaxinn, og þess vegna
væri því fé, sem eytt verður í
stofnun og síðan rekstur íslenzkr
ar sjónvarpsstöðvar, betur varið
til ýmissa menningarstofnana,
sem fyrir eru og nú eiga við að
búa svo tilfinnanlegan fjárskort,
að líkja megi við sult.
Menntamálaráðherra hefur gert
mjög skýra grein fyrir því, að á-
ætlunin um byggingu íslenzkra
sjónvarpsstöðva, sem nái til allr-
ar þjóðarinnar, séu reistar á
tryggum fjárhagslegum grund-
velli — og ennfremur sýnt fram
á, að það fé, sem rennur til þess-
ara framkvæmda og til reksturs
íslenzks sjónvarps, mundi ekki
fáanlegt til annarra nota, þar eð
þetta fé er og verður fengið með
álögum á innflutt sjónvarpstæki
eða sem afnotagjöld slíkra tækja.
En svo er þá sú röksemd, að þær
upphæðir, sem ætlaðar eru til
reksturs stöðvarinnar, séu af svo
skornum skammti, að sjónvarpið
geti ekki rækt veigamikið hlut-
verk með þjóðinni — og að okk-
ur sé ofvaxið að bæta þar við,
svo að nokkru nemi.
Ojá, skyldi maður kannast við
svona röksemdir, þótt ekki væri
nema frá síðustu sex tugum ára
— og þá súru og seyrnu vanmátt
arkennd, sem styður sig við er-
lenda vitnisburði, þessa sífellt
tiltæku grýlu í höndum allra and
stæðinga veigamikilla, en fjár-
frekra íslenzkra fyrirætlana!
Voru það ekki þungvægustu
rök Dana gegn sjálfstæðiskröfum
íslendinga, að þeir yrðu að vera
okkur forsjón, — óvitunum, vesal
ingunum — og gein ekki fjöldi
íslendinga við þessari flugu. Það
var ekki dónalegt að geta vitnað
til Georgs Brandesar, sem var tal
inn málsvari kúgaðra þjóða vtðs
vegar um Evrópu. Sannarlega
var auðsætt, hve sjálfstæðiskröf-
ur okkar voru fráleitar, þegar
slíkur maður fylltist út af þeim
heilagri vandlætingu og hellti
yfir okkur, fordild okkar og fá-
vitaskap, úr skálum réttlátrar
reiði sinnar, — hugsa sér, að blá-
snauð kotþjóð, sem ekki var eins
fjölmenn og íbúar eyjarinnar
Amager og auk þess átti allt ó-1
gert, sem aðrar þjóðir höfðu kom
ið í framkvæmd á hinu mikla
framfaraskeiði 19. aldarinnar,
skyldi láta sér detta þá fásinnu í
hug að gerast sjálfstæð og óháð
Dönum! Víst dugðu Dönum þessi
rök, heima fyrir og að nokkru
hér á landi, unz komið hafði í
ljós á árum heimsstyrjaldarinnar
fyrri, að ef við hefðum ekki sjálf
ir séð okkur fyrir skipaflota og
samið við erlendar þjóðir um iífs
björg, hefði hungurvofan enn
einu sinni höggvið skarð í þunn-
skipaðar raðir okkar — já, meira
að segja varð sú reyndin um úr-
ræða- og getuleysi danskra stjórn
arvalda, að við — kotungarnir —
urðum að flytja Færeyingum mat
föng vestan um haf til þess að
firra þá sulti og seyru! Hvað
sögðu og hverju spáðu sumir
menn og vitnuðu til erlendrar
reynslu, þegar íslendingar gerð-
ust svo fordildarsamir að stofna
hér háskóla? Hvað sögðu bölmóð-
ir menn vanmáttarkenndarinnar,
þegar hér var ráðizt í að koma
upp útvarpi? Sýndarmennska,
kák! Og hver hafa svo verið
einna áhrifamest rök hinna mikil
hæfu, stórlátu og hálærðu dönsku
prófessora gegn afhendingu hand
ritanna íslenzku? Þau, að við
höfum hvorki manndóm né fjár-
hagsgetu til að búa svo að þeim,
að öruggt sé, ekki heldur til að
veita hér erlendum vísindamönn-
um aðstöðu til að vinna úr þeim
— og loks skorti okkur bæði
fræðimenn og fé til að annast
sómasamlega útgáfustarfsemi Og
svo að vikið sé að ýmsu, sem er
hagræns eðlis. Taldi ekki mikill
hluti þjóðarinnar, að lagning og
verið spáð, þegar Loftleiðir hófu
landi væri fjárhagsgetu þjóðar-
innar gersamlega ofvaxin? Vor-
um við ekki fræddir á því af er-
lendum mönnum, sem hér höfðu
haft með höndum siglingar til
vöru- og farþegaflutninga, að
rekstur Eimskipafélags íslands
mundi fara í handaskolum — og
svo hefðum við þá fyrirgert náð-
arsamlegri þjónustu þeirra er-
lendu skipafélaga, sem hér hefðu
langa og erfiða reynslu? Og hver
mundi hafa trúað, þó að því hefði
verið spáð, þegar Loftleiðir
hófu starfsemi sína með einni
þriggja farþega flugvél, að
það félag yrði ekki fullum tveim-
ur áratugum síðar hættulegur og
hataður keppinautur flugfélags,
sem væri ríkisstyrkt sameign
Dana, Norðmanna og Svia? Var
ekki ’Reykjavík lengi vel talið
ofvaxið að virkja Elliðaárnar, —
og þótti ekki ærið mörgum það
fjárhagslega glæfralegt að höfuð-
borgin réðist í virkjun Sogsins og
fengi til þess ríkisábýrgð? Og nú
hefur verið unnið að því af mik-
illi atorku að koma upp við Búr-
fell sem allra herfilegastri
hræðu, sem í er lagt margs konar
efní, svo sem landsfjórðungaríg-
ur, íshætta, vanmetakennd og síð
ast en ekki.sízt hin sívirka hvöt
til atkvæðaveiða. Og loks: Finnst
ekki erlendum mönnum, þessum
sítiltæku vitnum dragbítanna á
skútu hvers konar mikilvægra
framfara og framkvæmda hér á
íslandi, flestum eða öllum lítt eða
ekki skíljanlegt, að þessi kotþjóð
skuli halda hér uppi sjálfstæðu
þjóðfélagi og ríki — og lyginni
líkast, að hér hafi vart verið til
fyrir sextíu árum nokkur mann-
sæmandi húsakynni, engir vegir,
sárafáar brýr, engar hafnir, sem
væru mannaverk, engin milli-
landaskip, engin vélknúin fiski-
skip, engin verksmiðja, engin vél
tækni hjá bændum, sárafáar og
fátæklegar menntastofnanir og
að heita mátti ekkert fé til fram-
kvæmda? Og svo skyldu þessir
erlendu herrar vera öðrum frem-
ur dómbærir á, hvað við getum
og ekki getum!
Ef okkur tekst ekki að starf-
rækja hér sjónvarp, sem gegni
veiga’miklu hlutverki á vettvangi
fræðslu, aukins víðsýnis og
bættra menningarhátta, þá verð-
ur það af þeim sökum, að þjóð-
inni hafi yfirleitt hrakað að
manndómi, dugna,ði og vilja til
verklegrar og menningarlegrar
sjálfsbjargar.
3.
Ég hef þegar bent á þá stað-
reynd, að það fé, sem varið verð
ur til að koma hér upp og starf-
rækja sjónvarp, verður ekki feng
ið til annars. Og þannig er það
oftast, þegar menn vakna allt í
einu við þann vonda draum, að
einhverjir hafa fundið ráð og
lagt orku sína og vilja í að kom*
áleiðis fjárfrekum áhugamálum.
Og svo hrópa þeir, sem vakna:
Ekki.þetta, heldur annað þarfara!
Háskólabókasafn og Lands-
bókasafn skortir ótvírætt fé til
bókakaupa. En um þennan skort
hefur fram að þessu verið furðan
lega hljótt. Máski umræðurnar
um sjónvarpsmálin geri nú meðal
annars það gagn, að þeir, sem
ber skylda til að gera stjórnar-
völdunum eftirminnilega ljósa
þessa vöntun, fylki liði og linni
ekki sókninni fyrr en sigur er
fenginn? Fram að þessu hafa
þrír fyrrverandi prófessorar átt
sæti í núverandi ríkisstjórn —
einn verið forsætisráðherra, ann-
ar menntamálaráðherra og sá
þriðji fjármálaráðherra. Þessi
skipan virðist ekki Háskóla Is-
lands sérstaklega óhagstæð. Og
enn eru sömu menn í sætum for-
sætis- og menntamálaráðherra.
Mér veitist mjög örðugt að trúa
því, að hinni glæsilegu, mikils-
virtu og nú allfjölmennu fylkingu
háskólaprófessora megi ekki tak-
ast að rétta hlut Háskólabóka-
sáfsins, ef hún einbeitir sér með
hin óræku gögn í höndum og
studd meðal annars að minnsta
kosti sumum málgögnum ríkis-
stjórnarinnar. Og svo vona ég þá
fastlega, að um leið verði bættur
hlutur Landsbókasafnsins. Góðu
heilli mun þetta snúast á hinn
betri veg — samtímis þ.ví, sem
komið verður upp íslenzku sjón-
varpi.
Seinna fá svo menn færi á að
nota sem rök gegn neikvæðum
áróðri, sem beint verður að
þarfri framkvæmd: Hvað var
ekki sagt, þegar til stóð að stofna
og starfrækja íslenzkt sjónvarp,
sem enginn vill nú án vera? Og
kannski leiðir af umræðunum, að
bent verði með jákvæðum ár-
angri á brýna þörf aukinna fjár-
framlaga til einhverrar þjóðþrifa
stofnurtar, sem sett hefur verið
hjá — ekki af illvilja eða skiln-
ingsleysi, heldur sakir þess, hve
þarfir þeirrar þjóðar eru margar
og miklar, sem um aldir lá í ösku
stónni — og hve hátt er haft og
freklega um ruðzt, þar sem hluta
skiptin fara fram.
Guðmundur Gíslason Hagalín.
Fermingar
Fermingarbörn fermd í Sauðár-
krókskirkju, hvítasunnudag 6.
júní n.k. kl. 10.30 f.h. og kl. 1.30
c.h. Prestur: sr. Þórir Stephensen.
PILTAR:
Gunar Þór Sveinsson, Kaupvangs-
torgi 1.
Halldór Ingiberg Arnarson, Öldu-
stíg 2.
Jóhann Guðni Friðriksson,
Skagfirðingabraut 7.
Jón Guðmundsson, Skagfirðinga-
braut 35.
Jón Anton Alexandersson, Smára-
grund 6.
Rnútur Aadnegard, Skógargötu 1.
Sigmundur Haukur Jakobsson,
Öldustíg 17.
Sigurður Jónsson, Hólavegi 10.
Stefán Þorkell Evertsson, Báru-
stig 10.
Sveinn Nikódemus Gíslason, Báru-
stíg 4.
Torfi Ólafsson, Skarði Skárðs-
hreppi.
Valgeir Steinn Kárason, Hóla-
vegi 23.
STÚLKUR:
Anna Birna Ólafsdóttir, Kirkju-
torgi 5.
Anna Katrín Hj altadóttir, Öldu-
stíg 3.
Ásta Margrét Agnarsdóttir, Heiði,
Skarðshreppi.
Fdda Marianne Bang, Aðalgötu 19.
Elísabet Skarphéðinsdóttir, Gili,
Skarðshreppi.
Fjóla Svanfríður Jónsdóttir,
Skógargötu 16.
Guðný Dóra Rögnvaldsdóttir,
Skagfirðingabraut 25.
Halla Sigríður Rögnvaldsdóttir,
Skagfirðingabraut 11.
Hallfríður Sigríður Jónsdóttir,
Skógargötu 24.
Helga Jóhanna Haraldsdóttir,
Sjávarborg, Skarðshreppi.
Herdís Stefánsdóttir, Hólavegi 2.
Hulda Björg Ásgrímsdóttir, Aðal-
götu 3.
Ingibjöi-g Hólmfríður Harðardóttir,
Hólmagrund 9.
Jóhanna María Sigurjónsdóttir,
Skagfirðingabraut 37.
Kristín Sigurlaug Guðbrandsdóttir,
Ránarstíg 6.
Marta Valgerður Svavarsdóttir,
Hólavegi 15.
Sigrún Brynja Ingimundardóttir,
Ketu, Rípurhreppi.
Sigþrúður Margrét Ármannsdóttir,
Ránarstíg 2.
Unnur Guðný Björnsdóttir, Aðal-
götu 13.
Þórunn Erla Sighvats,
Aðalgötu 11.
Ferming í Víkurprestakalli á
hvítasunnudag. Prestur: Séra Páll
Pálsson.
Víkurkirkja kl. 10.30 árdegis.
PILTAR:
Kári Pétur Sveinsson, Kvisthaga 11,
Reykjavík.
Þorsteinn Árnason, Vlk.
STÚLKUR:
Guðný Jónasdóttir, Vik.
Unnur Magnúsdóttir, Vík.
Skeiðflatarkirkja kl. 2 e.h.
PILTAR:
Höskuldur Sæmundsson, Hryggj-
um.
Óiafur Gunnarsson, Vatnsskarðs-
hólum.
Sigurður Kristjánsson,
Norður-Hvoli.
Sveinn Sigursveinsson,
Norður-Fossi.
STÚLKUR:
Hulda Daníelsdóttir, Norður-Gai'ði.
Nanna Þorláksdóttir, Eyjarhólum.
Fermingarbörn í Stykkishólmi á
hvítasunnudag.
Þórður Haraldsson.
Jón Benediktsson.
Sigurður Kristinsson.
Níels Jónsson.
Sigríður Jónsdóttir.
Birna Sigurðardóttir.
Sara Svanlaugsdóttir.
Kristinn B. Guðmundsson.
Þórður Viðar Njálsson.
Hafdís Gísladóttir.
Gúðrún Ásta Magnúsdóttir.
Maria Sigríður Bjarnadóttir.
Anna Droplaug Erlingsdóttir.
Ágúst Jónsson.
Ágúst Georgsson.
Helga Sigurjónsdóttir.
Gautur Hansen.
Aðalheiður Steinunn Eiríksdóttir.
Gústav Ingvarsson.
Helgi Kristjánsson.
Birna Elísabet Sveinsdóttir.
Fermingarbörn í Kálfatjarnar-
kirkju á hvítasunnudag kl. 2.
Sr. Garðar Þorsteinsson.
PILTAR:
Andrés Ágúst Þorkell Guðmunds-
son, Hlíðarenda.
Firíkur Kristján Þorbjörnsson,
Hátúni.
Gunnlaugur Kristján Gunnlaugs-
son, Melási 12, Garðahreppi.
Hjalti Kristinsson, Skipholti.
Jónas Þorkell Jónsson, Hlíð.
STÚLKUR:
Gróa Kristbjörg Aðalsteinsdóttir,
Suðurkoti.
Ingigerður Jónsdóttir, Höfða.
Margrét Guðrún Brynjólfsdóttir,
Hellum.
Þorbjörg Stefanía Þorvarðardóttir,
Hábæ.
Þórun Halldórsdóttir, Ásgarði.
Ferming í Kirkjuvogskirkjn i
Ilöfnum, á hvítasunnudag 6. júni,
kl. 2 c.h.
STÚLKUR:
Magnea Þorbjörg Friðriksdóttir,
Kirkjubóli.
Þórunn Sveinsdóttir, Skipalóni.
PILTAR:
Gerald Davis Newman, Bræðra-
borg.
Páll Sólberg Eggertsson, Vestur-
húsum.
Sveinn Rúnar Valgeirsson, Sól-
vangi.
Þorsteinn Bergmann Sigurðsson,
Staðarhóli.
Fermingarbörn i Hrunakirkju á
Hvitasunnudag kl. 2. Séra Svein-
ojörn Sveinbjörnsson.
Gyða Kristófersdóttir, Grafar-
bakka.
María Andrésdóttir, Miðfelli.
Einar Jónsson, Reykjabakka.
Pálmar Þorgeirsson, Hrafnkells-
stöðum.
Framhald á bls. 18.