Morgunblaðið - 31.10.1965, Side 17

1 Sunnudagur 1M. október 1965
MORCU N BLAÐIÐ
17
F jölsótt málverka
sýning Kjarvals
Milli 20 og 30 þúsund manns
sáu málverkasýningu þá á verk-
um Jóhannesar Kjarvals, sem
haldin var honum til heiðurs á
áttræðisafmæli hans fyrir
skömmu. Hvorki fyrr né síðar
hefur málverkasýning hér á
landi verið jafn fjölsótt og þessi,
og sýnir það glöggt þann sess,
sem Jóhannes Kjarval hefur
skapað sér í vitund þjóðar sinn-
ar, og þann vinarhug og þá ástúð
sem hún ber í brjósti til hans.
íslendingar hafa jafnan kunn-
að bezt að meta þá listamenn,
sem hafa skapað í verkum sín-
um sterkust tengsl við mikil ör-
lög og rismikla sögu þjóðarinn-
ar. Það hefur Jóhannes Kjarval
gert í málverkum sínum betur
en nokkur annar, og vegna þess
hefur þjóðin tekið meira ást-
fóstri við þennan sérkennilega
listamann en nokkurn annan
núlifandi myndlistarmann, vegna
þess hefur hann skapað sér ó-
dauðlegt nafn í sögu íslenzkrar
þjóðar.
Hin mikla aðsókn að málverka-
sýningu Kjarvals ber ekki vott
um lítinn áhuga þjóðarinnar á
Reykjavík á haustdegL
REYKJAVÍKURBRÉF
^ Laugard, 30. okt —-
menningarmálum eins og stund-
um er haldið fram. Þvert á móti
er hún skýrt dæmi þess, að þjóð-
in er virkur þátttakandi í því
grózkumikla listalífi, sem nú
ríkir í landinu, og þó sérstak-
lega í höfuðborginni. Enda er það
svo, að áhugi og þátttaka fólks-
ins í landinu er nauðsynleg, ef
hér á að þróast blómlegt menn-
ingarlíf. Það er listamönnum
okkar og menningarfrömuðum
hvatning til nýrra átaka.
Á hljóðbergi
Ánægjuleg er sú nýbreyttni,
sem ríkisútvarpið hefur tekið
upp að flytja hlustendum það
bezta, sem þekkist í Ijóðum,
Ijóðalestri og leikritum í hinum
engilsaxneska heimi.
Ljóðalestur hefur náð mikilli
fullkomnun meðal Engilsaxa, og
Ijóðalestur ýmissa frægustu leik-
ara þeirra er slíkur, að unun er
á að hlusta.
í hinum engilsaxneska heimi
eru margir leikarar, sem hafa
náð fullkomnun og mikilli tækni
í list sinni. íslendingar þekkja
þessa menn ekki nema af af-
spurn, eða hafa e.t.v. séð þá á
leiksviði erlendis á ferðum sín-
um. Með hinum nýja þætti rík-
isútvarpsins gefst öllum almenn
ingi kostur á að heyra marga
frægustu leikara og upplesara
Breta flytja ljóð og klassísk
leikrit á enskri tungu. Þeir fá
einnig tækifæri til þess að heyra
hinar ýmsu mállýzkur enskrar
tungu eins og á þriðjudaginn,
þegar Stanley Holloway flutti
Canterbury Tales.
Allt stefnir þetta í rétta átt, og
gerir okkur kleift að komast í
nánari tengsl við erlenda menn-
ingarstrauma. Framtak ríkisút-
varpsins í þessum efnum er lofs-
vert og vafalaust mun þessi dag-
•krárliður verða vinsælli en for-
ráðamenn útvarpsins hafa gert
ráð fyrir.
Furðulegt sinnu-
leysi
Furðulegt er, að Alþingi skuli
ekki halda saman og geyma ein-
hver af þeim segulböndum, sem
umræður í þinginu eru teknar
upp á. Allar umræður á Alþingi
eru teknar upp á segulbönd, og
•íðan vélritaðar upp eftir þeim
böndum. Af þessu er auðvitað
vinnuhagræði við útgáfu Alþing-
istíðinda, en ekki má gleyma
því, að þessi segulbönd eru sögu-
leg heimild ,sem full ástæða er
til að varðveita, en sá háttur
mun hafður á, að nota flest þessi
bönd upp aftur. Einstaka ræður
eru geymdar, en það mun vera
af handahófi, sem slíkar ræður
eru teknar frá, en ekki unnið að
því skipulagsbundið.
Það er út af fyrir sig gagnlegt
að eiga umræður á Alþingi í
Alþingistíðindum, en jafn nauð-
synlegt er og nauðsynlegra;
vegna síðari tíma að geyma seg-
ulbönd með umræðum um meiri-
háttar mál. Slík bönd eru ólíkt
skemmtilegri heimild fyrir síðari
tíma menn um það, sem gerðist
á okkar tímum heldur en Al-
þingistíðindin sjálf. Það er gagn-
legt og ánægjulegt að eiga á seg-
ulböndum ræður helztu forustu-
manna þjóðarinnar um þai^mál,
sem þjóðina varða mestu á hverj-
um tíma, og af þeim sökum
verður þetta sinnuleysi Alþing-
is að teljast furðulegt.
Það er lofsverð sparnaðarvið-
leitni að nota þessi bönd upp
aftur og aftur, en engin hæfa
er, að það sem geymt er skuli
aðeins valið af handahófi, og er
full ástæða til, að starfsmenn
Alþingis og forráðamenn vindi
bráðan bug að því að skipulags-
bundnara val fari fram á því,
sem geymt er af segulbandsupp-
tökum en nú er.
Ríkisútvarpið geymir á bönd-
um ræður forustumanna þjóðar-
innar á ýmsum hátíðisdögum,
svo sem áramótaræður og 17. júní
ræður, og á það vafalaust eftir
að koma að gagni og verða mönn
um til ánægju og fróðleiks síðar
meir.
Skrásetja þarf
sanna stjórnmála-
sögu Islands
Víða erlendis tíðkazt það mjög,
að stjórnmálamenn, sem seztir
eru í helgan stein, skrifi ævisögu
sína og skýri þá frá viðburðum
og aðdraganda örlagaríkra á-
kvarðana frá öðrum sjónarhóli
en þeim, sem fram kemur í dag-
blöðum og útvarpi, þegar at-
burðirnir eru að gerast.
Auðvitað hlýtur öllum að vera
ljóst, að sönn og rétt stjórnmála-
saga 20. aldarinnar verður ekki
skrifuð skv. þeim upplýsingum
og fréttum, sem fram koma í dag
blöðunum, þegar atburðirnir eru
að gerast. Það vita allir, að ým-
islegt geríst á bak við tjöldin
áður en mikilvægar ákvarðanir
eru teknar, og mörg sjónarmið
uppi. Eftirkomendur okkar geta
alls ekki fengið rétta mynd af
stjórnmálaþróun landsins á þess-
um árum nema þeir, sem í hinni
daglegu stjórnmálabaráttu
standa, skrásetji það, sem gerist
að tjaldabaki, og afhendi til ráð-
stöfunar sagnfræðingum síðari
tíma.
Það væri t.d. fróðlegt að vita
frá þeim mönnum, sem þar áttu
hlut að máli hvaða áhrif það
hafði á starf Sjálfstæðisflokks-
ins og skipun í trúnaðarstöður
flokksins á fyrstu árum hans, að
hann varð til við samruna
tveggja flokka, íhaldsflokksins
og frjálslynda flokksins. Auðvit-
að hlýtur þetta að hafa haft veru
leg áhrif innan flokksins fyrstu
árin. Taka hefur þurft til-
lit til manna úr báðum þeim
flokkum, sem að stofnun -Sjálf-
stæðisflokksins stóðu. Um þetta
vitum við ekki, nema þeir menn
sem þekkfu þessa atburði innan
frá gæti þess, að sú saga gleym-
ist ekki með öllu.
Ekki væri síður fróðlegt fyrir
síðari tíma menn að vita ná-
kvæmlega hvað gerðist þegar
Alþýðuflokkurinn klofnaði og
Sósíalistaflokkurinn var stofnað-
ur. Hvað vakti raunverulega fyr-
ir Héðni Valdimarssyni á þeim
tíma, hverjir léku stærstu hlut-
verkin í þeim samningum, sem
fram fóru áður en til klofnings
Alþýðuflokksins kom og hvaða
afleiðingar og áhrif hafði það
á starfsemi Alþýðuflokksins síð-
ar.
Hin raunverulega saga þessara
atburða er enn geymd með mörg
um þeirra manna, sem nú standa
framarlega í íslenzkum stjórn-
málum og verði þeir ekki til þess
að skrá hina réttu atburðarás,
er ákaflega hæpið, að hún muni
varðveitast þegar þeirra nýtur
ekki lengur við.
Hér er návígi svo mikið í
stjórnmálabaráttunni, að erfitt
er um vik að skrifa nokkuð um
þessi mál nú, en nauðsynlegt er,
að íslenzkir sagnfræðingar síðari
tíma hafi aðgang að réttum heim
ildum, til þess að stjórnmálasaga
íslands á 20. öldinni verði rétti-
lega og sannlega skráð, en ekki
ófullkomin saga, sem bygg-
ist einungis á skrifum blaða frá
þessum tíma.
Miklar umræður
um landbúnaðar-
mál
Mikið hefur verið rætt um
landbúnaðarmál á undanförnum
vikum. Þau mál eru mjög til um
ræðu á hverju hausti eftir að
verðlagning landbúnaðarvara
hefur farið fram og verðið þá
gjarnan hækkað frá síðasta ári.
Þessar umræður hafa fyrst og
fremst mótast af hálfgerðu orða-
skaki um smávægilegri þætti
þessara mála en minna hefur
verið fjallað um hin raunveru-
legu vandamál íslenzks landbún-
aðar.
Eðlilegt væri, að tal manna
um landbúnaðarmálin beindist
fyrst og fremst að þeim atriðum,
og er ekki ólíklegt, að hin smærri
atriði, sem mest eru rædd mundu
þá leysast af sjálfu sér, ef skyn-
samleg niðurstaða fengist í frjáls
um umræðum um hin raunveru-
legu vandamál, sem bændur í
landinu eiga við að etja.
Getum lært af
Dönum
Auðvitað hafa miklar fram-
farir orðið í landbúnaði á und-
anförnum áratugum. Um það er
ekki deilt. Vélbúnaður hefur ver
ið geysimikill og ræktun farið
vaxandi. Allt hefur þetta leitt til
þess, að bændur hafa framleitt
meira magn landbúnaðarafurða
með minni kostnaði og minna
vinnuafli en áður. Samt sem áð-
ur er vafalaust ákaflega mikið
sem við getum lært af öðrum
þjóðum og þá er ekki sízt ástæða
til að kynna sér rekstur landbún-
aðarins hjá nágrannaþjóð okkar
Dönum.
Sá, sem þetta skrifar hefur
starfað bæði á íslenzkum búum
og dönskum og veit, að enh skort
ir nokkuð á, að vinnubrögð við
landbúnaðinn hér á landi séu
svo fullkomin, sem ástæða væri
til, og í þeim efnum getum við
vafalaust lært mikið af dönsk-
um bændum.
Að vísu hefur súgþurrkun og
hinn mikli vélakostur auðveldað
bændum mjög heyöflun á sumr-
in, en staðreynd er það, að
danskir bændur, og raunar bænd
ur á öðrum Norðurlöndum, hafa
lengi viðhaft einfaldari aðferðir
við heyþurrkun en tíðkazt hefur
hér á landi. Vera má, að þær
aðferðir væru ekki nothæfar hér
sökum veðurlags, en sjálfsagt
væri fyrir íslenzka bændur að
kynna sér hætti frændþjó'ðanna í
þessum efnum.
Þá má ekki gleyma því, að
miklu máli skiptir, að bústofn-
inn sjálfur gefi mesta arð, sem
unnt er. f Danmörku eru t.d.
aðallega tveir kúastofnar, rauða
danska kýrin og jersey-kýrin.
Hin fyrrnefnda mjólkar til muna
meira árlega en kýr hér á landi.
Hin síðarnefnda gefur miklu
feitari mjólk en isienzka kýrin."
Á undanförnum árum hefur
nokkuð verið um bændafarir til
annarra landa, sérstaklega Skot-
lands, og er slikt vissulega góðra
gjalda vert. Ástæða væri þó til
að gera íslenzkum bændum
kleift að kynnast meir og betur
en nú búskaparháttum í öðrum
löndum, og er enginn vafi á því,
að þeir mundu margt geta af
því lært, sem stuðlað gæti að
árangursríkari og einfaldari bú-
skaparháttum hér á landi.
Sums staðar er
ekki hægt að búa
Menn verða einnig að gera sér
ljóst, að enn er búið á íslandi,
þar sem raunverulega er ekki
hægt að búa. í sumum hlutum
landsins er enn haldið við býl-
um, þar sem lítil tækifæri eru
til stækkunar. Afleiðingin verð-
ur gjarnan sú, að bændur á þess-
um býlum lifa varla mannsæm-
andi lífi, og hafa litla sem enga
möguleika á að bæta þar um.
T.d. er það svo í Skötufirði við
ísafjarðardjúp, að þar eru átta
bæir, sem búið er á, en einung-
is tveir þessara bæja hafa ein-
hverja möguleika á verulegri
ræktun. Hinir hanga utan í stórT
grýttum fjallshlíðum. Á þessum
stað eru aðstæður einnig þannig,
að allir flutningar til og frá fara
fram á sjó, sem skapa margvís-
leg vandamál að vetri til.
Margir bændur, sem búa á
þessum stað og ýmsum öðrum
stöðum víðsvegar um landið,
þar sem varla er orðið búandi
miðað við þær kröfur sem menn
gera nú á tímum til búskapar,
halda fast við sína gömlu heima-
byggð af tryggð og tilfinninga-
semi, en margir vildu líka gjarna
losna, ef þeir hefðu til þess fjár-
ráð að setjast niður við búskap
annars staðar á landinu. f þeim
tilvikum er sjálfsagt, að opinber-
ir aðilar greiði fyrir því, að þeir
bændur, §em vilja flytjast af jörð
um, sem litlir möguleikar eru á
til aukinnar ræktunar, geti tekið
sig upp og flutt til annarra staða
þar sem þeirra bíður betra líf.
Hér er sjálfsagt ekki úm stór-
an hóp bænda að ræða, en hann
er fyrir hendi, og þá er ekki
óeðlilegt, ef þeir hafa áhuga á
því að flytjast til búsældarlegri
héraða, að þeim sé gert það
kleift, svo þeir séu ekki bundn-
ir með skuldabagga við býli, sem
lítil tækifæri gefa í framtíðinni.
Ræða þarf landbúnaðarmálin
frá rótum. Hér hefur verið bent
á nokkur atriði, sem vissulega
skipta miklu máli, en lítið eru
rædd, þegar um landbúnaðarmál
er fjallað. Það er hins vegar
með landbúnaðarmálin, eins og
svo margt annað í okkar landi,
að þau þarf að ræða og af
fullkominni hreinskilni, og
leitast við að finna einhverja þá
..lausn, sem allir geta sætt sig við
og miðar að því að framleiðslu-
aðferðir landbúnaðarins geti
skilað ódýrari framleiðsluvöru
en nú er. í þessum efnum mega
menn ekki láta gamla fordóma
spilla fyrir. ekki heldur pólitíska
hentistefnu. Allir þeir, sem land-
búnaði unna og vilja honum vel,
þurfa að taka höndum saman um
að finna viðunandi lausn á ýms-
um þeim vandamálum sem is-
lenzkur landbúnaður á við að
etja.