Morgunblaðið - 17.02.1966, Síða 15

Fímmtudagur 17. febrúar 19S6
MORGU NBLAÐIÐ
15
Skúli Skúlason:
Noregsbréf
Einhugur unt eftiríuunuírumvurp — Kuldurnir
— Rifist um vegumúl og fleiru
7. febrúar.
TJNDANFARNAR vikur hefur
varla verið talað um annað en
kulda og snjó, þar sem tveir
eða fieiri Norðmenn hittast á
förnum vegi. En síðan á fimmtu
daginn var hefur þó annað mál,
sem lílca snertir alla, slæðst inn
í hinar umræðurnar.
Þann dag lagði ríkisstjórnin
nfl. fram frumvarp sitt um
„Þjóðartryggingu'* — þ. e. eftir
launakerfi, sem nái til allra
þegna þjóðfélagsins og tryggi
þeim áhyggjulausa elli — fjár-
hagslega. Aðrar áhyggjur er ekki
hægt að tryggja.
Á sínum tíma vakti samskon-
ar frumvarp í Svíþjóð svo
brennheitar umræður, að riðlun
varð í flokkum Ríkisþingsins og
við lá, að stjórnin steyptist af
stóli. Hér í Noregi varð fram-
vinda málsins önnur, því að
bæði stjórnarsamvinnuflokkarn-
ir fjórir og höfuð-stjórnarand-
stæðingarnir — verkamanna-
flokkurinn — standa svo að
segja einhuga að frumvarpinu.
Þetta kann að þykja ein-
kennilegt fyrirbæri í stjórn-
málum á Norðurlöndum (vegna
þess hve sjaldgæft það er) og
þessvegna er rétt að greina
ofurlítið frá aðdraganda máls-
ins. — Þegar John Lyng mynd-
aði „borgarastjórn" sína 1963 og
gerði grein fyrir stefnu hennar,
setti hann þar efst á skrá: al-
menn eftirlaun. Gerhardsen
svaraði samstundis, að einmitt
þetta saman mál væri í undir-
búningi af hálfu verkamanna-
stjórnarinnar, en að honum væri
ekki lokið. En honum hefur ver-
ið haldið áfram síðan, og svo
enn áfram af núverandi stjórn.
Má því segja, að frumvarpið
sé sameiginlegt afkvæmi fyrr-
verandi Gerhardsens-stjórnar
og borgaraflokkastjórnarinnar.
Aðalbreytingarnar frá áætlun
Gerhardsens varða kjör þeirra,
sem eru orðnir svo gamlir, að
þeir njóta ekki fullra bóta af
æfistaríi sínu.
FRAMTÍÐARKJÖR
GAMALMENNA
Samkv. frumvarpinu er sá
„gamalmenni", sem orðinn er 70
ára. Þeim eru ákveðin lág-
markseí'tirlaun, 5.400 n. Kr. á
ári, ef um einhleypa er að ræða,
en hjón fá aðeins 8.100 kr. —
Við þessa „grunnpension" bæt-
ist svo „Viðbótarpension“, en
hún skal reiknuð út eftir því
kaupi, sem viðkomandi hefur
unnið fyrir þau 20 ár æfinnar,
sem hann hefur haft hæst kaup.
Það yrði of flókið að gera grein
fyrir þeim reglum hér. En aðal-
inntak lagafrumvarpsins er það,
að þegar kerfið er komið til
fullra framkvæmda, skuli gam-
almennið fá ellilaun, sem nema
kringum % af því, sem það
hafði í tekjur að meðaltali síð-
ustu 40 árin áður en það varð
sjötugt. En um hina, sem eru
svo „lítið ungir“, að þeir kom-
ast ekki í „unglingaflokkinn“,
sem greiðir eftirlaunaiðgjald í
40 ár“ (eins og eitt blaðið hérna
orðaði það nýlega), gilda sér-
stakar bráðabirgðareglur, sem
eru svo margþættar, að ekki er
rúm til að rekja þær hér. En
aðalbreytingin frá frv. Ger-
hardsens til núverandi frum-
varps er sú, að þeir sem komnir
eru á „elliárin" eða eigi skammt
þangað, verða betur settir hvað
viðbótareftirlaunin snertir, en
ætlað var samkv. frumvarpi
fyrrir stjórnar.
FYRRI TRYGGINGAR
f dag eru eftirfarandi trygg-
ingar í gildi í Noregi: Sjúkra-
tryggingar: — Lækna- og tann-
læknakostnaður, ókeypis vist á
opinberum sjúkrahúsum, heilsu
hælum og fæðingarheimilum.
Ókeypis nauðsynleg lyf, etc. —
Atvinnuleysisstyrkur (8—19 n.
kr. á dag, eins og fyrir sjúkl-
inga). — Barnatryggingar (400
n. kr. fyrir 2. barn, 500 fyrir
3ja og 600 fyrir 4. o. s .frv.)
Öryrkjatrygging, Slysatrygging,
„Attföringshjelp“ (stoð til starfs
orkubóta), Framfærslutrygging
barna, Ekkju- og mæðratrygg-
ing — og Ellitrygging, sem nú
nemur 4200 n. kr. fyrir einstakl-
ing og 6300 fyrir hjón.
Allar þessar tryggingar falla
úr gildi um næsta ár, er þjóðar-
tryggingin gengur í gildi. Þó
verða ýms sérákvæði sett um
einstakar greinar trygginga,
enda hefur stjórnin boðað, að
fram verði lögð fleiri frumvörp
um tryggingamálin bráðlega.
En frumvarpið, sem þegar er
fram komið, er „þungamiðja
málsins".
HVER BORGAR?
Samkvæmt frv. er ætlast til
að einstaklingar þjóðarinnar
sjálfrar — þeir sem vinna og
þeir sem reka atvinnu — standi
undir „afli þeirra hluta, sem
gera skal“ — þ.e.a.s. borgi
kostnaðinn. Ríki og bæjar- eða
sveitafélög greiða aðeins 1.5%
af launaupphæð einstaklingsins
í eftirlaunasjóðinn, en einstakl-
ingurinn sjálfur 4%, og vinnu-
veitandi hans 7%. En þegar ein-
staklingurinn er sinn eigin
vinnuveitandi, svo sem bóndi
eða fiskimaður á sjálfs sín skipi
greiðir hann 6%. •— En sam-
kvæmt bráðabirgðaákvæðum í
frv. fer tillag atvinnurekenda
hækkandi upp í 8.8% til 1970
og sjálfstæðra atvinnurekenda
(bænda og fiskimanna upp í
7.8% næstu 3 árin. Þá verður
betur séð en nú, hvað há iðgjöld
þarf til að ná jafnvægi í sjóðn-
um! Það reiknast svo til, að árið
1970 verði „tekjustofn“ hans,
Einangrunarsinnar
á íslandi
NÚ hafa 600 ungmenni úr há-
skólanum skrifað undir áskorun
til Alþingis, þess efnis, að tak-
markað verði sjónvarpið frá
Keflavíkurflugvelli við herstöð-
ina eina.
Þessi krafa hinna ungu íslenzku
menningarvita, virðist í fljótu
foragði tiltölulega meinlaus, eink-
um með tilliti til þess, að þeir
gera þetta til verndar íslenzkrar
menningar, þjóðernis og metn-
aðar.
Vinur minn sagði eitt sinn
að „mikið mætti myrkrið vera,
ef ljósinu tækist ekki að lýsa í
gegn“ en einmitt þessi orð komu
mér í hug, er ég las um þessa
áskorun háskólanema. Það verð-
ur að ætla, að þeir sem undir
þessa áskorun skrifuðu, leggi
jþað ekki í vana sinn að horfa
á sjónvarpið frá Keflavík, ef
marka má þá hættu, er þeir
telja, að slíkt hafi í för með sér.
Að því er þá sjálfa varðar, geta
þeir útilokað hættuna með því
að láta vera að horfa. Þessvegna
er augljóst, að kröfunni er beint
gegn öðru fólki, sem hefur gam-
an af að horfa á sjónvarp og
kostar til þess talsverðu flé, þrátt
fyrir þá hættu, sem af slíkum
verknaði stafar.
Nú skyldi maður ætla, að þess-
ir útverðir íslenzkrar menningar,
sem ekki hafa enn látið freistast,
færu þess á leit við okkur hin,
sem fallið höfum, að við bætt-
um ráð okkar og létum vera að
opna þessi óheillatæki, a.m.k.
nema fyrir því skársta, sem
þarna væri að sjá og til öryggis
létu þeir okkur vita hverjir þætt
ir sjónvarpsins væru minnst skað
legir íslenzkri menningu og þjóð-
erni. Slíka áskorun myndu flest
okkar taka til gaumgæfilegrar
athugunar, einkum ef rök virtust
í málflutningi.
Þannig er þessari áskorun þó
ekki varið, því þess er krafizt
af íslenzkum yfirvöldum, að þau
beiti valdi við okkur hin, til
þess að við getum ekki notið
áfram þeirrar ánægju, er við
höfum af að horfa á sjónvarpið.
Við, sem leggjum andlega heilsu
okkar í þá hættu að horfa á sjón
varpið frá Keflavík, krefjumst
þess ekki, að þeir sem eltki vilja
horfa á þær sjónvarpssendingar,
séu til þess neyddir, enda myndi
slíkt brjóta í bága við réttlætis-
kennd okkar flestra. Það væri
um of í anda hinnar austrænu
ófrelsisstefnu, sem heltekið hef-
ur hugi margra, sem ekki við
hana búa.
Við hin gerum aftur á móti þá
kröfu að sjálfsákvörðunarréttur
okkar sé virfur það mikils, að
svo lengi sem við viljum horfa
á sjónvarpssendingar og við
takmörkum þá athöfn við heim-
ili okkar, án þess að troða því
inn á aðra, láti íslenzk yfirvöld
þá hluti afskiptalausa og reyni
ekki að hafa áhrif á, að slíkar
sendingar verði hindraðar á
nokkurn hátt. Þess háttar athafn
ir stjórnvalda hér myndu minna
óþægilaga á fjarskiptatruflanir
hinna austrænu kúgara, sem
stundað hafa þá iðju um árabil,
að hindra að menningarstraum-
ar bærust til landa sinna öðru-
vísi en í gegnum menningarsíu
valdhafanna og ævinlega gert
það í skjóli þess, að þeir væru
að vernda menningu og þjóðerni
fyrir skaðlegum áhrifum er-
lendra óheillaafla.
Við óskum ekki eftir því, að
umhverfis okkar litla og ein-
angraða þjóðfélag verði hlaðinn
múr þjóðernishroka og hleypi-
dóma, sem hindra myndi eðlileg
samskipti við aðrar þjóðir, því
er skapara okkar fyrir að þakka,
að nútíma tækni hefur að veru-
legu leyti upphafið fjarlægð og
fásinni, hafi hinar landfræðilega
einangruðu þjóðir vit og skiln-
ing á að færa sér tæknina í nyt.
Við skulum keppa að því, að
hingað nái menningarstraumar,
sem víðast að, án skilyrða og
skömmtunar stjórnvalda eða
„menningar“-hópa.
í þessu efni krefjumst við
frelsis til að velja og hafna.
Undir þá ósk geri ég ráð fyrir
að fleiri vilji skrifa.
Rvík, 10. febr. 1966
Árni Brynjólfsson.
eða „avgiftsgrunnlag" sem kall-
að er í frv. orðið um 27 milljard
n. kr. og að útgjöldin af trygg-
ingunni verði, árið 1967, milii
2.5 og 2.9 milljardar.
Smámsaman vex þessi þjóð-
tryggingarsjóður svo mjög, að
hann verður stórveldi í peninga-
málum þjóðarinnar. En hvernig
á þá að ávaxta hann? Þeirri
spurningu hefur ríkisstjórnin
ekki svarað, en vitað er, af því
sem áður hefur gerzt, að veru-
legur skoðanamunur er milli
núverandi stjórnar og hinnar
fyrri, um þetta atriði. Því verð-
ur foezt lýst með því, að minnast
á þær deilur, sem undanfarin
ár hafa verið milli síðasta og
núverandi stjórnarflokks um pen
ingamálin, yfirleitt. Fyrrver-
andi stjórn hefur markvisst
stefnt að því, að leggja pen-
ingaráð bankanna undir forsjá
ríkisins, bæði með stofnun
nýrra banka, sem ríkið á, og
með íyrirmælum, sem skertu
umráðarétt einkabankanna yfir
þeirra eigin fé. Þetta sætir mis-
jöfnum dómum. Það er einn lið
ur í þeirri miðskipun (Central-
isering), sem ráðandi hefur verið
hjá stjórnarvöldunum síðastlið-
in tuttugu ár, en gerzt óvinsælli
með hverju ári. Því að atthaga-
rækni og „héraðsmont" er engu
minna í Noregi en heima hjá
okkur, hvort héldur við erum
úr t. d. Rangárvalla- eða Þing-
eyjarsýslu. „Osló sýgur blóðið
úr allrl þjóðinni", var fyrirsögn
eins Þrándheimsblaðsins ný-
lega. fslenzkur Norð-Mýlingur
gæti með sama rétti talað um
Reykjavík sem „blóðsugu". Því
að segulmagn borgarinnar, sem
dregur að sér fólkið úr fámenn-
inu, er alveg sama kyns og það
sem við þekkjum heima. Sykur-
molinn freistar flugunnar.
JAFNVÆGI I BYGGÐUM
Jafnvægi í byggðum landsins
er eitt af stórvandamálunum,
sem Norðmenn eiga við að etja
þessi árin. Og tillögurnar um
úrlausn þessara mála eru mjög
margvíslegar. Sumir vilja t. d,
breyta strjálbýlli dalabyggð !
einskonar „sambýlisþorp, aðrir
segja að bændurnir eigi að
hætta að heyja fyrir kúm en
taka upp kornyrkju í staðinn.
Og svo framvegis. — En það
sem einna eftirtektarverðast er
í þessum bollaleggingum er, að
flestir telja það „ábatavænlegt'
að gera sér hagnað úr —
skemmtiferðafólki. í einni ná
grannasveit minni hérna í Hall-
ingdal hefur það -t. d. gerzt, að
nokkrir bændur hafa ráðist í að
byggja svokölluð „Motels"
smáhýsi með fjórum rúmstæð-
um. Þetta hefur gefizt svo vel,
að nú eru „motellin“ að verða
30 á þessum stað, og þar að
auki risin upp miðstöð, sem
selur allskonar mat og drykk.
Svona stofnanir kalla þeir „tur-
istsentraler" hér í Noregi, og
þær hafa reynzt vinsælar, því
að þær eru miklu ódýrari en
gistihús — jafnvel af lakasta
tagi.
Ég skýt þessu hér inn í vegna
þess að ég minntist á „flóttann
úr sveitunum“. Þeim vísu mönn
um, sem þinga um þetta vanda-
mál, kemur saman um, að
óbrigðulasta ráðið til þess að
stöðva flóttann, sé það, að „efla
túrismann“. Og umráðamenn
„Distriktenes Utbygningsfond“
hika ekki við. að segja forráða-
mönnum sveitafélaganna, að
„viðurgerningur við skemmti-
ferðafólk" sé atvinnugrein, sem
„geti aflað þeim þriðjungi bús-
teknanna, ef þeir fari rétt með“
— Dist. Utbygningsfond“ er
opinber stofnun, sem m. a. hefur
það hlutverk, að vinna að jafn
vægi milli kaupstaða og sveita,
Og hún veitir hagkvæm lán til
þess að reisa híbýli handa
ferðafólki úr kaupstöðunum —
bæði innlendum og erlendum,
— Og peningarnir sem gestirnir
borga, „skapa jafnvægi milli
kaupstaða og sveita — milli
borgara og bænda“ kalla þeir
það.
— Gerhardsensstjórnin setti
lög um það í fyrra, að leyft væri
að taka eignarnámi handa sveita
stjórnum eða jafnvel rílcinu,
landspildur í einstaklinga og
hreppsfélaga eigu. Þetta kom
óþægilega við marga bændur,
sem áttu beitarlönd margar
mílur upp í fjöll, og urðu stór-
deilur um þetta, sem ekki lýkur
í bráð. En tilgangur stjórnar-
innar — með þessum lögum —
var sá, að rýmka svæði landsins
handa þeim íbúum þjóðarinnar,
sem búa í smáíbúð í þéttbyggð-
um bæ. — Samskonar vandamál
koma varla fyrir heima á Is-
landi, því að við eigum svo
mikla öræfavíðáttu, að þar
kemst engin Evrópuþjóð í hálf-
kvisti við okkur. Og þesSvegna
ætti það að verða vandræða-
laust, að byggja upp falleg
turistsentral11 — í Laugum og
Kýlingum, Kerlingafjöllum og
Hveravöllum, Mývatnsöræfum
Herðubreiðarlindum, og víð-
ar. Yerði það gert komast marg-
ar byggðir um leið „inn á mynd-
ina“ og geta gert sér bæði gagn
og gaman af því.
VEGAMÁLA-RIFRILDIÐ
Vegamála-rifrildið er gömul
saga í Noregi, ekki síður en
heima. Og, eins og heima, má
skipta því í tvennt. Annarsveg-
ar umkvartanir bifreiðaeigenda
samtakanna út af óhóflegum
álögum á bíla-, benzín og
gúmmi, hinsvegar klögumál yfir
yfir vondum vegum, bæði af
hálfu fyrrnefndra og frá ein-
stökum byggðarlögum — álveg
eins og heima. Því að. líkt er
ástatt hér og þar, um hlutfallið
milli þess, sem vegabæturnar
kosta og hins sem notendur
veganna borga, fyrir að fá að
nota þá.
Norðmenn hafa mörg undan-
farin ár lagt kapp á að leggja
slitlag (asfalt eða „macAdam")
á fjölförnustu vegi frá höfuð-
borginni og ýmsum stærri bæj-
um í Noregi. En hinsvegar hefur
ekki verið lögð jafn mikil
áherzla á, að bæta eða leggja
vegi norður í Troms eða Finn-
mörku. Það hefur verið sv.o van-
rækt, að þegar fólk vill fara
sunnan úr Noregi og norður í
Finnmörk kýs það heldur að
bregða sér úr leiðinni norður,
austur yfir landamærin til Sví-
þjóðar til þess að komast
„skemmstu leið“ til Finnmerk-
ur. Þetta þykir mörgum eink-
um þeim sem eiga bíl sjálfir,
hjákátleg fjarstæða. Og nú er
deilt um það í Stórþinginu,
hvort ríkið eigi að kosta upp á
að framlengja „riksveien" norð-
ur á bóginn frá Troms norður
til Vardö. Sá vegur er að vísu
til áður, en er talinn jafn „óbíl-
fær“ og gamli Kambavegurinn
hann Eiríks í Grjóta þótti, undir
eins og nýi Kambavegurinn var
tekinn í notkun. — Nú krefjast
bílamennirnir þess „fullum
hálsi“, að stjórnin bæti vegina,
og þykjast geta heimtað það,
vegna þess að þeir borgi allan
kostnaðinn — og betur þó. Þetta
er alveg sama málið og heima,
en núverandi stjórn hefur ekki
svarað kröfunum ennþá. En vel
mætti trúa því, að hún svaraði
svona: „Það var búið að leggja
marga vegi hér, áður en bílar
og benzínskattur komu til sög-
unnar. Ef við athugum það, á
þjóðin meira inni hjá ykkur, en
þið hjá henni. Því að án veg-
anna, sem fyrir voru, gátuð þið
ekki byrjað,
FIMBULVETUR
Þeim sem héldu, að lát mundi
verða á kulda og snjó eftir sam-
felldar vetrarhörkur síðan um
miðjan nóvember, hefur ekki
orðið að trú sinni. Vikan sem
af er þessum mánuði hefur orðið
sú kaldasta á vetrinum og snjó
hefur kyngt niður. Og veður-
fræðingarnir spá framhaldi á
þessu allan febrúar. Fyrir
nokkrum dögum komst kuldinn
í Finnmörku niður í 50 stig, og
jafnvel í Tromsö ,þar sem Golf-
straumurinn skolar ströndina,
hefur kuldinn orðið meiri en í
tuttugu ár. Og snjórinn hefur
lokað mörgum samgönguleið-
um, auk fjallaveganna, og gefið
skólabörnum í sumum sveitum
óvænt vetrarfrí, því að skóla-
haldi hefur verið frestað vegna
Framhaíd á bls. 21.