Morgunblaðið - 17.03.1966, Blaðsíða 12

12
MORGUNBLAÐIÐ
Fimmtudagur 17. marz 1966
Ludvig G. Braathen,
skipaeigandi 75 ára
LUDVIG G. BRAATHEN
ElNlí af fremstu athafnamönn-
um Noregs, Ludvig G. Braathen,
er 75 ára í dag. Vinir hans átta
sig varla á þessu, því að hann er
enn svo ungur í anda og röskur
til gangs að undrun sætir.
L. G. Braathen er fæddur í
Drammen hinn 17. marz 1891.
Ættmenn hans voru duglegt og
athafnasamt fólk, sumt af því
komið af hinni merku Kongs-
haug-ætt. Að lokinni skólagöngu
hóf Braathen starf sitt hjá þekkt-
um skipaeiganda í Drammen 1?
ára að aldri. Þaðan fór hann 4
árum'síðar til Cardiff í Englandi
til að afla sér frekari fræðslu
í skiparekstri, en Cardiff var þá
mesti siglingabær og útgerðar-
bær heims. Á heimsstyrjaldarár-
unum fyrri hvarf hann aftur til
Noregs og gekk í þjónustu út-
gerðarfélags í Ósló. Varð hann
meðstjórnandi þessa félags eftir
skamman tíma sakir dugnaðar
síns. Á þessum árum valt á ýmsu
fyrir norskum útgerðarmönnum.
Sumir urðu stórríkir á skömm-
um tíma og töpuðu svo aleig-
unni á enn skemmri tíma. Hin-
um, er sáu fótum sínum forráð
og treystu ekki á lukkuna, vegn-
aði vel.
Braathen og skipin
Árið 1926 stofnaði Braathen
eigið skipafélag. Þó smátt væri
byrjað óx félagið jafnt og þétt
fyrir útsjónarsemi eigandans.
Skip hans sigldu einkum á
Kyrrahafinu og voru ráðin til
flutninga um nokkur ár í senn.
Eitt skip var leigt íslendingum
um nokkurt skeið, en það strand-
aði suður af Borgarnesi einhvern
tíma um eða eftir 1930, og ligg-
ur flakið af því þar enn. Það var
skip, sem malaði gull, sagði
Braathen við mig þegar við
sigldum fram hjá Miðfjarðar-
skeri fyrir mörgum árum.
Árið 1929 var fyrsta olíuflutn-
ingaskipið smíðað fyrir Braat-
hen, og var það 12000 tonn að
stærð. Skömmu síðar kom það
næsta nokkru stærra, og síðan
hefur verið haldið áfram við
skipasmíðar með jöfnu millibili
nema á stríðsárunum. Braathen
hefur verið mjög útsjónarsamur
með að taka upp þær nýjungar
í skipasmíðum, sem að haldi
máttu koma. Hann var einn
hinna fyrstu, sem lét rafsjóða
skipin saman í stað þess að
hnoða þau saman með nöglum.
Margar aðrar nýjungar hefur
hann verið fyrstur manna til að
nota, og honum tókst að auka
flota sinn með hagnaði á kreppu-
árunum eftir 1930, sem reyndust
mörgum útgerðarmönnum þung
í skauti.
Á stríðsárunum stýrði Braat-
hen flota sínum frá Svíþjóð.
Galt floti hans mikil afhroð á
þeim árum. Missti hann hélming
skipastólsins, en hafist var handa
um skipabyggingar strax og
kostur var. Samanlagt eru skipin
nú 250000 tonn að burðarmagni,
en tvö þau stærstu eru yfir
50000 tonn hvort um sig. Skipin
eru flest í olíuflutningum á
Kyrrahafi, og leigð til margra
ára í senn. Með þeim hætti er
leigan lægri en ella, en rekstur
skipanna er tryggður.
Braathen og flugið
Fyrir styrjöldina var Braathen
farinn að hugsa um flugvélar
sem flutningatæki framtíðarinn-
ar. Hafði hann hinn fræga landa
sinn Bernt Balchen í ráðum með
sér, en ýmissa atvika vegna kom
hann ekki hugmynd sinni í fram
kvæmd fyrir stríðið. Árið 1946
stofnaði hann sitt eigið flugfé-
lag, Braathens S. A. F. E. (sem
er skammstöfun fyrir South
American Far East) og 1947 hóf
hann svo rekstur lengstu flug-
leiðar í heimi, allar götur frá
Suður-Ameriku til Hong Kong.
Þessa flugleið rak hann í 8 ár
samfleytt með ágætum árangri
og sívaxandi umferð. Því hefði
mátt ætla, að þetta ætti mikla
framtíð fyrir sér.
Sú varð samt ekki raunin á.
Þegar SAS var stofnað hefst ijót-
ur kafli í sögu loftferða á Norð-
urlöndum. Ríkisstjórnir Svíþjóð-
ar, Danmerkur og Noregs tóku
þá höndum saman um að veita
því félagi einkaleyfi á flestum
hugsanlegum leiðum bæði innan-
lands og utan. Stórþing Noregs
samþykkti þá að taka flugleyfið
til Hong Kong af Braathen og af-
henda það SAS. Með þessu virt-
ist sem fótunum væri kippt und-
an flugfélagi Braathens, og sann-
arlega var útlitið ekki gott. Áður
en lengra er haldið má skjóta því
inn, að Bretar neituðu að af-
henda SAS leyfið til að fljúga til
Hong Kong, en afhentu það
brezku félagi, svo að allir sátu
eftir með sárt ennið.
Braathen varð nú að fækka
flugvélum sínum um tíma, en
tekur hinsvegar upp samvinnu
við Loftleiðir, sem reyndist báð-
um aðilum hið mesta happ. Sak-
ir þessa gat Braathen hafið leigu-
flug frá Noregi til hinna fjar-
lægari Austurlanda, og hefur það
vaxið á þann veg að flugfélag
hans sinnir nú meiru leiguflugi
en nokkru sinni fyrr til margra
staða.
Jafnframt utanlandsfluginu
hóf Braathen innanlandsflug í
Noregi, en þar rak hann sig á
hið sama. SAS þóttist rétt borið
til alls flugs innan lands sem ut-
an, og reyndi SAS æ ofan í æ að
■hefta framgang Bratthens S. A.
F. E. En með framsýni sinni gat
Braathen haldið velli á mörgum
flugleiðum og jafnvel aukið við
þær með því að hjálpa til við
byggingu flugvalla á nokkrum
stöðum. Hefur hann nú leyfi á 7
innanlandsleiðum í Noregi. Til
þessa notar hann 8 Fokker Friend
ship-vélar. Að auki á hann 6 DC-
6B og eina DC-6C auk einnar
DC-4. Nýlega hefur Braathen
fest kaup á tveim þotum.
Miðstöð flugsins í Noregi er á
Sola-flugvellinum, og þar hefur
Braathen byggt eitt stærsta við-
gerðarverkstæði á Norðurlönd-
um, þar sem nærri 500 manns
hafa stöðuga atvinnu. En alls
eru um 900 manns, sem vinna
við flugfélagið Braathens S. A.
F. E. Af því má ráða, að hér er
ekki um neitt smáfyrirtæki að
ræða. Og bæta má við, að þetta
félag hefur skilað góðum arði
flest árin, en hið sama hefur
ekki verið hægt að segja um
SAS, þrátt fyrir öll einkaleyfin.
Braathen og skógurinn
Ætla mætti að menn, sem hafa
komið jafn miklu í verk og Lud-
vig G. Braathen, hefðu lítt tíma
til að sinna öðrum málum. En
skógurinn hefur ávallt staðið
nærri hjarta hans, og þegar hann
átti þess kost keypti hann mikil
skóglendi í Austurdal í Noregi,
þar sem hann dvelur þegar tími
hans leyfir. Þegar Braathen tók
við þessum skógum voru þeir
viða illa farnir, og óhemju mikl-
ar mýrar- lágu á milli skóganna,
sem voru engum til nytja. Braat-
hen hefur varið öllum tekjum
sínum af skógunum til þess að
rækta upp nýjan skóg, leggja
vegi um löndin og ræsa fram
mýrarnar. Þess má geta, að tekj-
urnar af skógunum hafa oft ver-
ið miklar, og því. hefur landið
batnað til stórra muna.
Fyrir allmörgum árum var ég
með norska skógstjóranum Lang-
sæter og Braathen á göngu um
þessa skóga í heilan dag. Minn-
ist ég þess, hve Langsæter varð
hrifinn af framtaki Braathens er
við gengum hvern kílómeterinn
á fætur öðrum um ungskóga þá,
sem Braathen hafði ýmist látið
sá til eða planta.
Ég minnist lika annars atviks
frá þessari ferð. Þegar við kom-
um niður úr skógarhlíðunum og
settumst við árbakka til að mat-
ast innti ég Braathen eftir því,
hve mörg og stór skip hann ætti.
Sagði hann þá, að hann gæti ekki
talist í hópi stórútgerðarmann-
anna norsku, því að hann legði
ekki kapp á að auka flotann um-
fram það, sem hann þyrfti til að
koma fluginu áleiðis. Eins og þú
veizt, sagði hann, þá hafa Norð-
menn siglt um veraldarhöfin um
hundruð ára og verið meðal
þeirra fremstu. Nú stefnir allt að
því, að umferðin færist æ meir
upp í loftið, ekki aðeins til mann
flutninga heldur og til margs-
konar vöruflutninga. Eins og nú
horfir virðist svo sem flestir aðr-
ir fari fram úr okkur Norðmönn-
um á þessu sviði. Hlutur okkar í
SAS er svo lítill, að við berum
skarðan hlut frá borði miðað við
Svía og Dani. Þess vegna vil ég
nota alla mína krafta og allt
mitt fé til þess, að við Norðmenn
getum náð svipaðri stöðu í loft-
inu og við höfum haft á sjónum.
Þetta svar lýsir góðum syni þjóð-
ar sinnar.
Braathen og ísland
Ég átti því láni að fagna fyrir
röskum 10 árum að kynnast
manninum Ludvig G. Braathen.
Hann hafði þá fyrir nokkru haf-
ið samvinnu við Loftleiðir, sem
áður er getið. Ég held mér sé ó-
hætt að fullyrða, að Loftleiðir
væru ekki það stórveldi í dag,
sem raun ber vitni um, ef Braat-
hen hefði ekki drengilega stutt
við bakið á þeim á erfiðustu ár-
unum.
Þessi samvinna varð til þess,
að Braathen kom hingað til lands
og hraus honum þá auðvitað hug
ur við þeim ægilega berangri,
sem blasir við sjónum sérhvers
vegfaranda. Sigurður Magnús-
son, fulltrúi Loftleiða, kynnti
okkur einn kaldan dag á útmán-
uðum niðri í Hljómskálagarði.
Spurði þá Braathenrmig strax að
því, hvort ekki væri til neinn
staður ekki langt frá bænum, þar
sem reyna mætti að koma upp
skógi. Sagðist hann mundu vilja
láta nokkuð fé af hendi rakna til
að gera þetta. Svo vildi til, að
Stálpastaðir í Skorradal voru þá
nærtækasta landið, og sendi
hann mér stuttu síðar 20 þúsund
krónur norskar til þess að hefja
þar plöntun. Síðan hefur hann
sent okkur árlega drjúgar
gjafir til framhaldandi starfs,
og er nú upprisinn á Stálpastöð-
um álitlegur skógur á 30 hektara
landi. Þegar ekki var meira land
til á Stálpastöðum til að planta
í fyrir gjafir Braathens, var haf-
izt handa um gróðursetningu á
sérstöku svæði í Haukadal, og
eru þar nú þegar margir hekt-
arar, sem plantað hefur verið í
á sama hátt og á Stálpastöðum.
Frá því að fundum okkar Lud-
vigs G. Braathens bar fyrst sam-
an hófum við hitzt einu sinni á
ári og stundum tvisvar. Hef ég
notið gestrisni hans í ríkum mæli
bæði á hinu fallega heimili hans
í Ósló og á ýmsum öðrum stöð-
um þar í landi. Hann hefur og
oft ferðast með mér hér um skóg-
arreitina sína í Skorradal og
Haukadal. Á þessum ferðum hef
ég kynnzt manninum Ludvig
Braathen, traustum ,öruggum og
vinföstum. Hann er sannkallað
mikilmenni.
Er ég nú sendi honum og hinni
ágætu konu hans, frú Marju,
hinar innilegustu hamingjuóskir
í tilefni afmælisins, á ég enga
ósk betri honum til handa en að
honum megi enn auðnast heilsa
og fjör um mörg ár til að lyfta
því Grettistaki á stall, sem hugur
hans hefur staðið til: En það er
að Noregur megi ná þeim hlut á
sviði loftferða er standi í sam-
ræmi við þann, sem þeir nú hafa
á höfum heimsins.
Hákon Bjarnason.
NORÐMENN hafa um langan
aldur átt því láni að fagna að
hafa á að skipa athafnamönnum,
sem skarað hafa fram úr á heims
mælikvarða. Slíkir menn hafa
byggt upp siglingaflota Noregs,
iðnað og verzlun og blómlegt at-
vinnulíf í landinu.
Framarlega í þeim hópi er
Ludvig G. Braathen, skipaeig-
andi. Hann fæddist í Drammen
17. marz, 1891. Er hann af norsk-
um bændum kominn, en getur
rakið ætt sína til stórhöfðingja í
Kungshaugætt, sem komin er af
Ynglingum og fylkiskonungum
norskum. Hann ólst upp við
venjulegan kost norskra bænda
og stundaði lafidbúnaðarstörf
framan af og enn kann hann að
beita plóg og berfi vilji hann það
við hafa.
Sveitin var of þröng fyrir
Braathen og réðist hann því 18
ára að aldri til E/B. Aaby, skips-
eiganda í Drammen, og telur sig
hafa mest af honum lært, sem að
haldi hefur komið á lífsleiðinni.
Til Cardiff fór hann síðar, en þar
var miðstöð siglinga og vann
hann þar um skeið hjá skipafé-
lagi. Um þetta leyti hugðist
Braathen leita gæfunnar í Suð-
ur-Ameríku, en fyrri heims-
styrjöldin leiddi til þess, að hann
hvarf heim til Noregs, gegndi
þar herskyldu en hófst svo handa
um framkvæmdir og settist þá að
í Ósló.
Braathen byrjaði smátt og af
litlnm efnum, enda studdist hann
við lánsfé framan af. Fljótlega
tókst honum að greiða skuldir
sínar og efla sjálfstæðan rekstur
sinn, en engir skyldu ætla að það
hafi verið átakalaust. Minnist ég
þess að um skeið átti baráttu-
maðurinn Braathen við mikla
erfiðleika að stríða vegna óbil-
girni lánastofnana. Lét hann þá
þau orð falla að margur ungur
maðurinn myndi hafa „bylt sér
andvaka það árið, en ég svaf“,
sagði Braathen og hló við.
Braathen á nú skipaflota, sem
mun nema um 300 þúsund tonn-
um og eykur hann stöðugt við
það magn með nýbyggingum.
Hann er aðaleigandi flugfélags-
ins Braathen’s S.A.F.E., sem mun
vera stærsta flugfélag í einka-
eign innan Evrópu og á nú um 20
flugvélar af ýmsum gerðum, en
hefur nýlega samið um kaup á
þotum. Vegna flugrekstrarins
hefur Braathen byggt mikla og
fullkomna viðhaldsstöð í Sola
við Stavanger og annast þar m.a.
viðhald DC-6B flugvéla Loftleiða
hf. Búgarð á Braathen og skóg-
lendi mikið, en sjálfur býr hann
í Ósló í höll sinni og stjórnar enn
starfseminni allri. Hestamaður
er Braathen og elur veðhlaupa-
hesta með góðum árangri. Lista-
safn á Braathen mikið og gott,
en sjálfur er hann listhneigður
og listfróður, enda skáldmæltur
vel, ef hann vill það við hafa og
söngmaður góður.
Við fyrstu kynni okkar Braat-
hens lét hann þau orð falla, að
samvinna ætti því aðeins rétt á
sér að báðir aðilar högnuðust á
henni. Vona ég að sú hafi orðið
raunin og eigi enn eftir að verða.
Samvinna getur“leitt til velfarn-
aðar eða ófarnaðar, eftir því
hvernig á er haldið og skoðana-
munar getur ávallt gætt. Hafi sú
orðið raunin á hefur Braathen
ávallt tekið af skarið og gert það
á þá lund að allir hafa mátt vel
við una, enda hefur hann aldrei
skotið sér undan skyldunum.
Talað orð hans er jafngott og
skriflegur samningur.
Braathen er vinur íslands og
hefur sýnt það á marga lund.
Hefur enginn erlendur maður
styrkt skógrækt hérlendis höfð-
inglegar en hann.
Kvæntur er Braathen sænskri
konu, Marju — sem var óðals-
eigandi á Skáni. Er hún fögur
kona, listelsk og margfróð, ekki
sízt í sagnfræði. Mætti nefna að
hún átti vopnasafn mikið á óðali
sínu, sem hún sá um sjálf. Vissi
hún þar deili á hverjum hlut og
þekkti alla sögu í því sambandi.
Hefur hún sízt latt mann sinn til
stórræðanna.
Ludvig G. Braathen er maður
höfðinglegur í framgöngu og ber
árin furðulega vel, enda karl-
menni að burðum og vel íþrótt-
um búinn. Stundar hann ennþá
veiðar og gengur þá daginn allan
á við unga menn um skóglendi
sitt. Vel kann að vera að þeir,
sem lítt eru kunnugir Braathen
kunni ekki að meta hann svo sem
skyldi við fyrstu sýn. Hinir, sem
þekkja hann, virða hann og meta
sem höfuðkempu, fullhuga og
baráttumann, sem sér verkefni
blasa við, hvert sem er litið og
ræðst ótrauður gegn hverjum
vanda, sem hann telur að leysa
beri.
Með virðingu og þakklæti ósk-
um við vinir hans að hann megi
lengi lifa.
Kristján Guðlaugsson.