Morgunblaðið - 31.03.1966, Side 12

12
MORCU NBLADIÐ
Fimmtudagur 31. marz 1966
Búrfellsvirkjun og
virkjun Dettifoss
Ræða Magnúsar Jónssonar,
fjármálaráðherra
í útvarpsumræðunum
álbræösla syöra flýtir fyrir
ÞAÐ er auðskilið mál, að
stjórnarandstöðuflokkar vilji
koma ríkisstjórn frá völdum,
en til þess þarf meira en ósk-
í hyggju. Núverandi stjórnarsam
starf hefir staðið óslitið lengur
en áður hefir þekkzt um sam-
vinnu flokka hér á landi. Or-
sökn er sú, að saman hafa far-
ið full heilindi í samstarfi og
fastmótuð stjórnarstefna, sem
hlotið hefir staðfestingu þjóð-
arinnar í almennum kosningum.
Ekkert gefur stjórnarandstöð-
| unni ástæðu til að halda, að sú
! samstaða hafi bilað og verður
því vantrauststillaga þessi
naumast skilin á annan veg, en
stjórnarandstöðuflokkanir séu
að kanna eigið lið, og fá það
staðfest, sem er ríkisstj. sízt
til óþæginda, að allir þing-
menn stjórnarandstöðunnar séu
andvígir efna'hagsmálastefnu
ríkisstj. og sér í lagi því stór-
átaki, sem nú er verið að gera
tíl að stuðla að atvinnuöryggi
hinnar uppvaxandi kynslóðar í
landinu. Núverandi stjórnarand
stöðuflokkar vita gerla, hvernig
fer, þegar flokkar efna til
stjómarsamstarfs á þeim einum
grundvelli að vera í stjórn. All-
ur valdaferill vinstri stjórnar-
innar mótaðist af sundurlyndi
og þar af leiðandi fálmkennd-
um aðgerðum. Öll stjórnarand-
staða Framsóknar og Aiþýðu-
bandalags undanfarin sex ár
hefir markazt af ótrúlegu-
stefnuleyti og á/byrgðar-
lausum málflutningi innan
þings og utan, og hafa Fram-
sóknarmenn þar oft verið sýnu
verri.
í byrjun var því haldið fram
að stjórnin stefndi markvisst að
atvinnuleysi og lengi opnuðu
foringjar Framsóknar ekki svo
sinn munn, að þeir ekki for-
dæmdu „samdráttarstefnu" rík-
isstjórnarinnar. Nú hins vegar
er það talin ein veigamesta
röksemdin fyrir því, að ríkis-
stjórnin eigi að,fara frá, að hún
hafi misst alla stjóm á fram-
kvæmdum og fjárfestingu í
landinu, og nú sé Framsóknar-
mönnum og Alþýðubandalags-
mönnum einum treystandi til
þess að taka upp nógu kröftuga
samdráttarstefnu. Aðeins að
einu leyti hafa stjórnarandstæð
ingar fylgt ákveðinni línu, sem
þeir aldrei hafa farið út af, og
! það er að taka í hverju máli þá
afstöðu, er þeir töldu vinsæl-
asta hjá þeim, er hlut áttu að
máli. Það má því á vissan hátt
segja, að þeir hafi verið reglu-
samir í óreg'lunni. Það hefir
jafnvel gengið svo langt, að
Framsóknarmenn hafa í kjara-
deilum vissra hálaunastétta for
dæmt harðlega gerðardóms-
lausn, þótt þeir hafi staðið að
flestum gerðardómsákvörðun-
um síðustu áratugina, og um lág
launafólk hafi verið að ræða.
Bíkisstjórnin hefir óspart verið
fordæmt fyrir vaxandi dýrtíð,
en aldrei hafa launþegar borið
fram svo háar kaupkröfur, að
andstöðuflokkarnir hafi ekki
sameinazt um að telja þær sjálf
sagðar, og að dómi Fragnsóknar
manna hefir hlutur bænda yfir-
leitt verið fyrir borð borinn við
ákvörðun búvöruverðs.
Varðandi fjármálastefnuna
hafa raekilega verið kistulagðar
allar fyrri kenningar formanns
Framsóknarflokksins, og eng-
inn gengið vasklegar fram í að
moka yfir þær en hann sjálfur.
Vissuilega hafa fjárlög hækkað
mikið ár frá ári af ýmsum á-
stæðum, sem ekki er tími til
að ræða nú. Þetta hafa stjórnar
andstæðingar fordæmt en sam-
hliða ásökunum um ihækkandi
ríkisútgjöld hafa þeir árlega
borið fram tillögur um stórkost
leg ný útgjöld, sem stundum
hafa naumið hundruðum millj
óna, en svo greitt atkvæði sem
einn maður gegn allri tekju-
öflun. Lengi vel var rökstuðn-
ingur fyrir þessari afstöðu sá,
að ríkissjóður hefði svo
miklar umframtekjur, að út
úr flæddi. Þegar svo hallarekst
ur verður hjá ríkissjóði á árinu
1964, er í bili blaðinu snúið við,
Framsóknarflokkurinn flytur
aðeins eina hækkunartillögu
við fjárlagafrumvarpið fyrir ár
ið 1966, en raunar mjög myndar
lega, greiðir þó jafnframt at-
kvæðl og andstöðufilokkarnir
báðir gegn öllum ráðstöfunum
ríkisstjórnarinnar til að jafna
hallann á ríkisbúskapnum. Þeg
ar spurt er, hvað viljið þið þá
gera góðu herrar, þá er svar-
að: Það er ekki okkar skylda
að benda á það, okkar réttur er
sá að berjast fyrir meira fé til
góðra mála og gegn allri skatta
áþján.
Eyðsla og bruffl stjórnarand-
stöffunnar.
Og nú hafa Framsóknar-
menn aftur náð sér á strik eftir
hjásetuna við fjárlögin, því að
fyrir fáum dögum lögðu þeir
fram frumvarp um að taka af
ríkissjóði 120 millj. kr. tekjur og
leggja til vegasjóðs, af því að
þar er um gott og vinsælt mál
að ræða, og í sama dúr leggja
Framsóknarmenn í N.d. ti-1 að
samþykkt verði frumvarp um
hægri akstur, en felild niður á-
kvæði frumvarpsins um sér-
staka fjáröflun til að standa
straum af þeim mikla kostnaði,
er nema mun um 50 millj. kr.
Hér eru aðeins nefnd tvö nýj-
ustu dæmin um fra-mfarabar-
áttu Framsóknarflokksins, því
að mörg önnur mál eiga þeir
fyrir þessu þingi, er valda
myndu ríkissjóði stórfelldum
nýjum útgjöldum, án nokkurs
tekjuauka. Og tiil þess að láta
ekki alveg sitt eftir liggja
í ábyrgri f jármálastjórn,
þá sagði formaður Alþýðu-
bandalagsins á þingi fyrir
fáum kvöjdum, að auðvitað
væri sjálfsagt að veita út-
gerðinni 80 millj. kr. ríkisað-
stoð, en ástæðulaust væri að
af-la fjár í því skyni, heldur
ætti bara einfaidlega að ákveða
að ríkissjóður skyldi greiða
þetta án neinna nýrra tekna.
Stjórnarandstæðingar átelja
ríkisstjórnina mjög fyrir það,
hversu marga sérskatta hún
hafi á lagt síðustu árin, en þeim
láist að Skýra frá því, að þeir
hafa verið fylgjandi öllum
þeim ráðstöfunum, sem skatt-
ar þessir áttu að standa straum
af. Stofnlánadeild landbún-
aðarins varð að efla en það
mátti ekki leggja á bú-
vörugjail-d. Iðnlánasjóð varð
að auka stórlega, en það mátti
ekki leggja á iðnlánasjóðsgjald,
jafnvægissjóð á að mynda með
því einíalda ráði að taka til
hans 2% ríkistekna, þótt þar
sé enginn afgangur. Þannig
mætti telja lengi kvölds dæmi
um fjármálastefnu hinnar á-
byrgu stjórnarandstöðu. Um
flest umbótamál ríkisstjórnar-
innar hefir verið sagt, að þau
gengju og skammt. Það er
dæmalaust einfalt að vera
stórtækur í umbótamálum í
stjórnarandstöðu, og svona
málflutningur getur' máski
gengju of skammt. Það er
því að að fá aldrei stjórnar-
forustu. En þeir, sem taka
hinn margbreytilega áróður
stjórnarandstæðinga alvarlega
mega sannarlega ætla að ekki
verði amalegt að lifa í landinu
ef þessir tveir flokkar fá völd-
in: Stóraukin útgjöld til alls
konar merkilegra umbótamála,
minni skattar, hærri laun lægri
vextir, nóg lánsfé, meiri bygg-
ingar, minni þensla, minni verð
bólga. Allt þetta og raunar enn
glæsilegri tilvera bíður þjóðar
innar og lunfram alilt æskunn-
ar, segir aðalhugsjónasmiður
Tímans, ef þjóðin vill bara'
gjöra svo vel og feta í fótspor
formanns Framsóknarflokksins
og ritara einu leiðina — hina
leiðina. Eina skýringin sem
fengizt hefir á þeirri dular-
fullu leið, er sú, að hún
merki röðun framkvæmda,
Magnús Jónsson
þó án fjárfestingareftirlits.
Þá er vissulega ekki um
neitt óþekkt ráð að ræða,
því að framkvæm-da og fjár-
mögnunaráætilanir ríkisstjórn-
arinnar síðustu fjögur árin
hafa einmitt miðað að því að
beina fram-kvæmdafé lands-
manna að mikilvægustu verk-
efnunum.
Hentistefna og hráskinnaleikur.
Mig hefir oft furðað á bví,
að jafn gáfaður maður og for-
maður FrámsóknarflOkksins
skuli hafa haft forustu u-m jafn
einstæða hentistefnu og hrá-
skinnaleik og flokkur hans hef-
ir leikið síðustu árin. Hann sýn
ist vera kominn á þá si ðun,
að sjónhverfingar og töfra-
brögð sé lykillinn að valda-
stólnum, enda verður naumast
önnur skýring fundin á fjár-
málastefnu hans, en að hann
sé farinn að stunda hina görolu
gullgerðarkúnst að treysta á að
finna töfrakassa, sé í hann
látið. En hætt er við að, þar
verði sá mæti maður fyrir
vonibrigðum og áran^ur af
brögðum síðustu ára er varla
sem aldrei tæmist, þótt ekkert
uppörvandi. Fyrst hræðslu-
bandalagshugmyndin, þá kenn
ingarnar um landauðn og jafn-
vel glötun íslenzks þjóðernis, ef
kjördæmin yrðu stækkuð, í síð-
ustu kosningu-m þriðja leiðin,
sem aldrei fókkst skilgreind og
hinn dæmalausi áróður um það
að framlengja ætti veiðiheimild
Breta innan landhelgi og ofur-
selja íslandinga í Efnahags-
bandalagi Evrópu, ef stjórnar-
flokkarnir fengju meiri hluta.
Þótt nokkuð áynnist sums
staðar í bili var meiri hluti
kjósenda í öMum þessum til-
fellum það glöggsky-ggn að sjá
gegnum blekkingavefinn.
En það virðist ihér sem oftar,
að menn læri lítið af reynsl-
unni. Og nú gerist það sorg-
lega, að margir úr forustuliði
Framsóknar tala sannanilega
gegn betri vitund. Það á að
reyna að gera álmálið að þjóð-
ernismáli og ala á eðlis-
bundnum ótta við erlend
áhrif við tilkomu einnar verk-
smiðju í erlendri eigu. Nú á
öll landsbyggðin aftur að
verða í voða, af því að rís við
Hafnarfjörð iðjuver, er veit-
ir 4-500 manns atvinnu. Nú
hamast margir góðir og gegnir
Framsóknarmenn við að grafa
sem lengst í djúp gleymskunn-
ar ræður og greinar um blessun
stóriðju og erlends fjármagns.
Margendurteknar yfirlýsingar
um Dettisfossvirkjun og stór-
iðju í því sambandi henta nú
ekki í áróðrinum, en þeim
mönnum, sem af einlægni vildu
vinna að því máli og halda því
fram, að álbræðsluna eigi að
reisa við Eyjafjörð, vil ég segja
það, að eindreginn vilji stjórnar
valda var fyrir að beita s-ér fyr-
ir þeirri lausn málsins, ef fært
þætti kostnaðar vegna, og gerð-
ar hafa verið fullkomlega hlut-
lausar áætlanir og samanburð-
ur á kostnaði við staðsetningu
nyrðra eða syðra. Kostnaðar-
aukinn við staðsetningu nyrðra
hvort hel-dur með virkjun Detti
foss eða við Búrfeil-1 var alltof
mi'kil-1 til að sú leið væri fær,
ekki vegna Svisslendinganna,
heldur okkar sjálfra. Það er svo
vert að 'hafa í huga, að þótt
Búrfell sé virkjað fyrst og ál-
bræðsla reist við Hafnarfjörð,
þá mun það án efa flýta virkj-
un Dettifoss og leggja grund-
völl að stóriðju nyrðra, ef
menn óska.
Framkvæmdir út um land.
Ríkisstjórnin hefir fullan
Skilning á nauðsyn þess að
koma í veg fyrir óeðlilega rösk-
un byggðarinnar, en sannleik-
urinn er sá, að tilflutningur
fólks úr strjálbýli til þéttbýlis
stafar ekki eingöngu og jafnvel
ek-ki fyrst og fremst af atvinnu
legum, heldur félagslegum og
menningarlegum ástæðum.
Aldei áður hefir jafnmiklu fé
verið varið til framkvæmda
víðsvegar úti um land en nú
síðustu árin og fyrst nú hafa
kerfisbundin átök verið gerð á
því sviði. Rikisstjórnin mun
næstu daga leggja fyrir Alþin-gi
frumvarp u-m myndun sjóðs,
sem á næstum árum getur haft
til ráðstöfunar hundrqð mil-lj.
króna sérstaklega til þess að
stuðla að jafnvægi í byggð
landsins. Þegar þess er gætt, að
á næsta áratug má ætla, að
vinnfæru fólki fjölgi um 16-17
þús. manns, sjá menn í senn,
hversu fjarstæðar eru kenning-
arnar um að bygging og starf-
ræksla álbræðslu umturni þjóð
félaginu og hversu ábyrgðar-
laust það er gagnvart hinni upp
vaxandi kynslóð að gera ekki
ný átök til eflingar atvinnuilífi
þjóðarinnar til að tryggja af-
komuöryggi hinna mörgu nýju
vinnufæru borgara. Vissulega
dettur engum í hug að efla ekki
með öllum skynsamlegum hætt:
núverandi atvinnuvegi, en mið-
að við reynslu og horfur væri
fullkomið ábyrgðarleysi af
stjórnvöldum að treysta því
að núverandi atvinnugreinar,
sem einmitt þarf að tæknivæða
enn meir, geti tekið við allri
fjölgun vinnandi fóilks. Það er
dálítið kaldhæðnislegt, að
stjórn landssamtaka verkalýðs-
ins skuli mótmæla tilkomu
nýs stóriðjuvers, þá var þó
skiljanlegri á sínum tíma and-
staðan gegn kola'krananum,
þótt ós-kynsamleg væri. A
sama hátt mega afskipti Bún-
aðarþings teljast furðuleg þeg-
ar þess er gætt, að sízt eru
horfur á því, að landbúnaður-
inn geti á næstu árum veitt
fleira fólki atvinnu.
Þótt ful-1 atvinna sé í land-
inu, lífskjör allmennins hafi
aldrei verð betri, framleiðslu-
aukning meiri en í flestum öðr-
um löndum og hlutur ríkissjóðs
í þjóðartekjum minni en víðast
annars staðar, þá er engum ljós
ara en ríkisstjórninni sjálfri, að
við ýmsar hættur er að fást í
efnahagsmálum. Þótt tekizt
hafi að ihalda áfram að bæta að
stöðuna út á við, hefir verð-
bólga aukizt hættulega mikið.
Verðbólga er nú mjög vax-
andi vandamál í flestum ná-
lægum löndum og mun það
tíðindum sæta, að á sl. ári
urðu verðlagshækkanir meiri í
Dan-mörku en hér. Þótt
hækkandi verðlag í viðskipta-
löndum okkar geri að vissu
leyti viðskiptaaðstöðu ökkar
betri, dregur það ekki úr nauð
syn þess að snorna gegn verð-
bólgunni. Dýrtíðin er mein-
semd, sem allir í orði virðast
einhuga um að þurfi að stöðva,
en því miður verður minna oft
úr andstöðunni þegar á 'hólm-
inn er komið. Stjórnarandstæð-
ingar halda því óspart á lofti,
að verðbólgan sé ríkisstjórninni
að kenna. Þetta er vitanlega
fullkomin fjarstæða. Verðbólg-
an hefir verið eitt erfiðasta
vandamál ríkisstjórna allra
flokka í meira en tvo áratugi.
Orsakir hennar eru ýmsar en
meginþættirnir eru kaup-
gjaildið og búvöruverðið. f
þessari baráttu hafa ýmis ráð
verið reynd, bæði frjálst sam-
komulag og lögþvinganir í
ýmsum myndu-m. Það er skoð-
un ríkisstjórnarinn-ar, að eina
farsæla leiðin út úr þessum
vanda sé samkomulag við á-
hrifaríkustu aðilana um raun-
hæfar og sanngjarnar aðgerðir
í launa- og verðlagsmálum,
grundvallaðar á viðurkenningu
staðreynda og fullum heilind-
um. Þróun kjarasa-mninga síð-
ustu tveggja ára gefur vissar
vonir um að sá skilningur sé að
auka-st og með auknum rann-
sóknum á eðli efnahagsþróunar
innar, sem mjög hefir þokað í
jákvæða átt síðustu árin á að
vera auðið fyrir alla þá, sem
í alvöru vilj a aporna gegn verð-
bólgunni, að finna lausn vand-
ans með alþjóðarhagsmuni fy-r-
ir augum.
Menn verða að venja sig af
að skoða verðlags- og kaup-
gjaldsmál gegnum pólitísk gler
augu, heldur frá raunhæfu
hagsmunasjónarmiði þjóðfélags
stéttanna og þjóðarheildarinn-
ar. Að vísu rekum við'okkur
þar á þann mikla vanda að
finna skiptigrundvöll þjóðar-
teknanna, en allra aðila vegna
verður að finna hann.
Leiff farsældar.
Alger uppgjöf fyrir efnahags-
vandamálunum hrakti núver-
andi stjórnarandstöðuflokka úr
stjórnarsessi haustið 1958. Síð-
an hefir öll orka þeirra beinzt
að því að finna einhver úrræði
til að koma ríkisstjórninni, sem
tók við þrotabúi þeirra, frá
völdum. Hins vegar hefir þeim
á sex ára hvíldartíma gersam-
lega láðst sú sjálfsagða skylda
stjórnarandstöðu að marka á-
kveðna stefnu, svo að þjóðin
vissi hvað við tæki, ef þeim
væri fengin forustan. Það eru
auðvitað aMtaf til ævintýra-
menn, sem vilja kanna ókunna
stigu, en meginhluti fólks vill
vita, 'hvert það leggur leið sína,
þegar afkoma þess og framtíð
er í húfi. Þess er því naumast
að vænta, að almennt sé fólk
fúist til að fylgja leiðsögumanni
sem síðast skildi við það á
barmi hengiflugs, þótt leiðsögu
maðurinn síðar reyni að lokka
það inn á þriðju leiðina eða
hina leiðina meðan honum vefst
jafn gersamlega tunga um tönn,
að gera grein fyrir hvert leiðin
liggur. Ætli fóilk kjósi þá ekki
fremur að sinni að fyilgja þeim.
sem forðaði því frá hengiflug-
inu og hafa síðan leitt það um
vegu, sem enn sem komið er
að minnsta kosti hafa legið til
aukinnar farsældar og frjáls-
ræðis, jafnvel þótt mönnum
kynni að þykja sú leið ekki ætíð
nægilega auðfarin.