Morgunblaðið - 22.06.1966, Síða 8

MORGUNBLAÐIÐ
Miðvíkudagur 22 júnx 1963
UM BÆKUR
Bugði Beygluson:
Skipin sigla. 171 bls.
Feliur að. 79 bls.
Helgafell 1966.
BUGÐI Beygluson? — Hvernig
stendur á, að rithöfundur, sem er
engan veginn óþekktur, tekur
sér þetta hjákátlega höfundar-
heiti? Hvað á það eiginlega að
fyrirstilla?
Ekki er hofundurinn að skýla
eigin sjálfi, því skrá yfir fyrri
bækur hans er að finna framan
við skáldsöguna, Skipin sigla, og
af henni er auðráðið, hver hann
er. Ekki getur heitinu verið ætl-
að að auglýsa kómískt innihald,
því efni bókanna er yfirleitt ekki
kómískt. Vera má, að höfundinn
langi að erta samborgarann með
dálítilli sérvizku. Það þætti mér
kannski trúlegast. Því Bugði
Beygluson er á margan hátt sér-
vitur höfundur.
Hann skrifar t. d. ans I stað
eins og. Veit ég ekki, hvort sá
framburður fyrirfinnst í mæltu
máli; hef aldrei heyrt hann, svo
ég muni.
En að slepptri sérvizku og and-
kannalegu höfundarnafni leynir
sér ekki, að Bugði Beygluson er
höfundur gæddur talsverðri kunn
áttu og hæfileikum. Hann er höf-
undur, sem hugsar. Og hann er
höfundur, sem vinnur.
Báðar þær bækur, sem hann
hefur nú sent frá sér og hér eru
gerðar að umræðuefni; skáld-
sagan Skipin sigla og ljóðabókin
Feilur að — báðar eru þær til-
raunir að efni og formi, einkum
þó skáldsagan, en hún er á allan
hátt sjálfstæðara verk, einkum
þó með hliðsjón af formi.
Skipin sigla er ekki skáldsaga
samin á breiðum grundvelli, eins
og það er kalla'ð. Hið eiginlega
sögusvið hennar er ekki skýrt af-
markað með hliðsjón af stað og
stund. Það hefur ekki skilgrein-
anlega miðju. Því síður er það
markað greinilegum útlínum.
Sagan er þess konar verk, sem
fyrir eina tíð hefði verið kallað
heimspekileg skáldsaga. Höfund-
urinn tekur sem yrkisefni nokkr-
ar sæmilega raunhæfar myndir
úr daglegu lífi og útfærir þær í
afstæðum hlutföllum eftir sínu
eigin höfði.
Fersónur sögunnar eru því
hvergi þrástældar eftir hvers-
dagsfólki. Sama máli gegnir um
atburðarásina. En svo laglega
tekst höfundi að ráða saman
þeim hlutum, sem hann notar í
verk sitt, og svo vel hefur hann
fcomið þeim fyrir eftir sínum ó-
hlutlægu miðum, að sagan verð-
ur í eðli sínu sönn. Höfundi tekst
að halda því jafnvægi og innra
samræmi, sem ávallt er nauð
synlegt til að skáldverk verði
skáldverk. Form hans er samfellt
og samkvæmt. Atburðarásin líð
ur hjá eins og raðkvæmar mynd-
ir, þar sem stígandinn felst ekki
í furðuvekjandi sviðsskiptum,
heldur í endurtekning sams
konar stefja í mismunandi blæ-
brigðum — upphafinni samstill-
ing.
Sagan ber með köflum keim af
órímuðu ljóði, og leyfi ég mér áð
halda því fram, að Bugði Beyglu-
son sé miklu meira ljóðskáld í
skáldsögu sinni heldur en í ljóða-
bókinni Fellur að.
Nú vilja sumir menn tala um
form og efni eins og tvær að-
greindar einingar. Hvað skal þá
segja um efni sögunnar án hlið-
sjónar af formi hennar?
Óhætt mun að segja, að hér er
ekki á ferðinni félagsleg skáld-
saga. Höfundur er hvorki ádeilu-
maður né umbótamaður á þjóð-
félagslega vísu. Hann lætur ein-
staklinginn koma fram sem ein-
stæðing, hvort sem hann er einn
eða í návist annarra. Og sá ein-
staklingur er ekki þegn í smá-
smugulegu þjóðfélagi, heldur
máður í víðáttu rúms og tíma.
„Mannsins barn: þú ert einn,
án vopna og vinalaus,“ segir á
einum stað. Ætli þau orð gætu
ekki staðið sem eins konar móttó
fyrir sögunni?
Af sjálfu leiðir, að höfundur
lýsir ekki upp skýrt og afmarkað
svið, þar eð sögusviðið er með
fremur ógreinilegum útlínum
eins og fyrr segir. Birtan fellur
á söguhetjurnar. En það er ekki
betrekktur rósaveggur í kring-
um þær til að innramma líf
þeirra, heldur myrkt tóm —
myrkur á tímans mikla úthafi:
„hvílíkir sjóir þetta líf, hvílíkt
rek.“
Á þessu hafi velkist einstakl-
ingurinn og skynjar fátt utan sitt
eigið líf. En hann veit einnig af
tortíming gleymdarinnar, sem er
öllum höfum meiri:
„Já, dauð eftir dag, grjóti eða
moldu gefin um alla eilífð,
gleymd, nema grjótið og moldin
kunni þá að minnast okkar!“
„Æijá, þetta fer svona: við
reskjumst, við steytum vorn legg
meðan við getum, þessi hraklega
peðasveit, og erum svo dauð og
gleymd um alla eilífð, nema
grjótið og moldin kunni að minn-
ast okkar?“
Þannig skynjar einstaklingur-
inn takmörk sín. Skynjun hans
nær skammt. Og þar sem hana
þrýtur, tekur við það altæka vit-
undarleysi, sem hvergi sér út yf-
ir. Á takmörkum vitundar og
vitundarleysis rofnar líf manns
úr tengslum við raunveruleikann
og verður abstrakt.
Hin persónulegu og almennu
— eða eigum við ef til heldur að
segja hin heimspekilegu viðhorf
— í skáldsögunni Skipin sigla
eru engan veginn af bjartsýnna
in oVo [^ISA^A
Starfsmann okkar
vantar gott herbergi með sér inngangi.
Upplýsingar í síma 20-600.
Atvinna — Iðnnám
Getum bætt við nema í bifvélavirkjun. —
Óskum eftir manni á smurstöð okkar.
Upplýsingar gefur Matthías Guðmundsson.
Egill Vilhjálmsson hf.
Laugavegi 118. — Sími 22240.
taginu. Það leggur af sögunni
gust og nepju.
Bugði Beygluson minnir að því
leytinu á Kristján Jónsson, að
hann hefnir sín á tilverunni með
því að lýsa henni, eins og hún
kemur honum dapurlegast fyrir
sjónir. En það er líka í samræmi
yið tíma Kristjáns Jónssonar
annars vegar og tíma Bugða
Beyglusonar hins vegar að böl-
sýni Kristjáns var heit og róman-
tísk, en bölsýni Bugða Beyglu-
sonar er köld og myrk. „Lífið
allt er blóðrás og logandi und,“
kvað Kristján. „En eftir eitt
mannlíf eða tvö koma hranaleg-
ir jöklar, og þeir munu skríða
með héli og þráa, velta fram,
myljandi öll hin dýrlegu verk
okkar, Venusa og Öðna,“ segir
Bugði Beygluson.
— ★ —
Ljóðabók Bugða Beyglusonar,
Fellur að, stendur áð mínum
dómi að baki skáldsögunni. Að
visu er þar margt, sem ekki mun
teljast illa til fundið. Skáldið
þenkir og ályktar. En verulegar
nýjungar er þar næsta fáar að
finna. Með hliðsjón af heildinni
er ytra form ljóðanna, sem hefði
þótt harla nítízkulegt fyrir nokkr
um árum, nú þegar útslitið og
útþvælt; margnotað í ýmsum
myndum af litlum skáldum,
sem ort hafa ljóð af engri fyrir-
höfn og engri kunnáttu og sent
frá sér í trausti þess, að almenn-
ingur og gagnrýnendur geti ekki
greint meiningarlausan orðasam-
setning frá djúpfundnum skáld-
skap.
Ljóðin í Fellur að skortir til-
þrif, einbeiting og samkvæmni.
Ef þau eiga að tákna eitthva'ð
dýpra, þá er táknmál sumra
þeirra að minnsta kosti allt of
langt sótt og allt of máttlaust.
Ljóð verður að vera samþjappað
og „sláandi", ef það á að hitta í
mark.
Hinu væri náttúrlega ósann-
gjarnt að halda fram, að kvæði
Bugða Beyglusonar standi að
baki helftinni af því, sem ort er
og út gefið nú á dögum. Svo er
ekki. Samanburður við mörg
önnur skáld yrði Bugða Beyglu-
syni ekki óhagstæður. En sam-
anburðurinn við hann sjálfan —
við það, sem hann gerir bezt á
öðrum vettvangi — verður hon-
um óhagstæður. Hann á að geta
betur og hlýtur að geta betur.
Eg tilfæri hér sem dæmi fá-
einar línur, þar sem mér þykir
skáldinu hafa tekizt hvorki bet-
ur né verr en annars staðar. Það
er upphaf kvæðisins Leit:
Þúng er sú hugsun
sem huga þinn nístir:
að hér sé þér ekkert ætlað,
svo að þú sendir huga þinn
í leit að lífí
niður í díkið
þar sem straumar gnaga.
Hér drynur í ófreskjum og þúngu
grjóti,
og þú fálmar í draugablindu.
Maður fær ekki ofbirtu í aug-
un af bjartsýninni í þessum lín-
um. Og lái mér hver, sem vill,
þó ég spyrji:
Getur ekki hugsazt, að Bugði
Beygluson haldi sig fulllangt frá
mannlegu samfélagi? Gæti skáld
fð ekki sótt sér aukinn kraft í
hringiðu hins almenna, hvers-
dagslega lífs, hversu smá og hé-
gómleg sem sú hringiða virðist
vera í samanburði við tímaút-
hafið mikla?
Því engum blöðum er um að
fletta, að Bugði Beygluson stend-
ur afsíðis. Samt er hann ekki
eins andkannalegur og nafn hans
gefur til kynna. Og honum er
alóþarft að slá um sig með sér-
vizku. Því hann býr — þegar öllu
er á botninn hvolft — yfir tals-
verðri almennri vizku.
Erlendur Jónsson.
l\n SINNI
£nglebert
£nglebert
Söluumboð:
HJÓLBARHAVIBGERÐ
VESTURBÆJAR
við Nesveg.
Sími 14160 — 14150.
Kvöldsími 40960.
3ja herb. mjög
góð kjallara'ibúð
í Hlíðunum. íbúðin er með
tvöföldu gleri, sérhita.
3ja herb. íbúð I Vesturborg-
innL Glæsilegur staður.
4ra herb. íbúð í 1. fl. ástandi
við Kaplaskjólsveg.
GÍSLI G ÍSLEIFSSON
hæstar éttarlögmað ur.
JÓN L. BJARNASON
fasteignaviðskipti
Hverfisgötu 18.
3ja herbergja
góð íbúð á 3. hæð í fjöl-
býlishúsi í VesturborginnL
Getur verið laus strax.
I smíðum
2ja herb. í'búðir við Hraunbæ,
undir tréverk.
2ja herb. íbúð við Kleppsveg,
iræstum fullgerð.
3ja herb. fbúð við H-raunbæ,
undir tréverk.
4— 5 herb. íbúðir við Hraunbæ
undir tréverk.
5 herb. íbúð í Vesturborginni,
undir tréverk.
5 herb. íbúð við Fellsmúla,
næstum fullgerð.
5 herb. íbúð á Seltjarnarnesi,
uudir tréverk. Allt sér.
5 herb. íbúð við Kleppsveg,
næstum fullgerð.
5— 6 herb. neðri hæð í tvfbýlis
húsi á góðum stað í Garða-
hreppi. Selst uppsteypt.
5—6 herb. neðri hæð í tvíbýlis
húsi á góðum stað í Kópa-
vogi. Selst uppsteypt.
6 herb. íbúð með stónim inn-
byggðum bílskúr við Kárs-
nesbraut. Fókheld.
Einbýiishús við Aratún. Fok-
helt.
Einbýlishús við Hlégerði. Fak
helt. Góð lán.
Raðhús við Hrauntungu, næst
um fullfrágengið og annað
fokhelt.
Raðhús í Vesturborginni. Fok
helt.
Raðhús á Seltjarnarnesi. Fok
held.
Einstaklingsíbúð í Vesturborg
inni, tilbúin undir tréverk.
Málflutnings og
fasfeignastofa
L Agnar Gústafsson, hrL j
Björn Pétursson
fasteignaviðskipti
Austurstræti 14.
Símar 22870 — 21750.]
lltan skrifsíofutíma:,
35455 — 33267.
Forráðamenn skóla
Nýtt á íslandi
Útvegum frá Noregi EMALUM skólatöflur
með alúmínramma og krítarhillu.
Standard hæð er 120 cm.
Lengd frá 100 cm til 650 cm.
Afgreitt í þeim stærðum sem óskað er, tilbúið til
uppsetningar í skólastofuna.
Fáanlegar með sléttum fleti, rúðustrikaðar og einnig
með strikaðar línur.
Sýnishorn fyrirliggjandi. — Leitið upplýsinga.
Einkaumboð á íslandi fyrir A/S TEKNOGLASS
MOSS, Noregi.
Bókabúð Æskunnar
Kirkjuhvoli, Reykjavík.
Símar 14235 og 17336.