Morgunblaðið - 22.06.1966, Qupperneq 19

MJfJvWrtnfagwr Sfc. Jftnf Í999
MORGU NBLAÐIÐ
19
— Hjá Novi Mir
Framhald af bls. 10
um þó Sinyavsky sem var
þeirra kunnari sem bók-
menntafræðingur. Zax sagði,
að má'l þeirra væri fyrst og
fremst siðfræðilegs eðlis.
Sinyavsky hefði skrifað grein
ar undir eigin nafni í NOVI
MIR samtímis því að hann
skrifaði greinar undir dul-
nefni til birtingar á Vestur-
löndum — greinar, þar sem
fram hefðu komið gersam-
lega gagnstæðar skoðanir
þeim, er hann hólt fram
heima. Ekki væri eðlilegt, að
Rússar gætu liðið slíkt hiátta-
lag. Gagnrýni þá, sem fram
hefði komið erlendis á dóm-
ana yfir rithöfundunum, kvað
Zax NOVI MIR láta sig engu
skipta — tímaritið svaraði
aðeins gagnrýni, er væri beint
til þess sjálfs í lesendabréf-
um. Hvort ekki einhverjir
lesendur blaðsins hefðu gagn-
rýnt dómana? -— Nei, enginn
sagði Zax.
Eftir fróðlegar röikræður
bókmenntafræðinganna um
helztu rússnesfca rithöfunda,
og skáld, yngri sem eldri
bjuggumst við til brottferð-
ar. En sem við gengum út
af skrifstofunni kom fram á
ganginn margiumræddur Al-
exander Tvardovsky. Hann
heilsaði okkur alúðlega,
kvaðst nýkominn utan úr
sveit..“ ég vildi efcki ónáða
ykkur, en ef þið viljið líta
inn ti'l mín andartak, þá ger-
ið svo vel“.
Tvardovsky er sérkennileg-
ur maður að mörgu leyti,
meðalmaður á vöxt, ljós á
brún og brá og nánast grá-
hærður. Vingjarnleiki og
hlýja fannst mér einkenna
framkomu hans og í augun-
um, undarlega ljósbláum,
skiptist á tregablær og kímni.
Sökum óbrigðulax riddara-
mennsku félaga minna (konur
fyrst o.s.frv.) neyddist ég til
að hefja viðræðurnar við
Tvardovsky. Þegar ég kvaðst
verða að viðurkenna að ég
þekkti ekkert til hans nema
af fréttunum af nýafstöðnu
flokksþingi, þar sem hann
hefði orðið fyrir gagnrýni
hló Tvardovsky glettnislega
og sagði „já þér eruð ekki
ein um það . . það eru örlög
mín að vera kunnari af af-
stöðu minni í stjórnmálum og
þeirra til mín, en af skáld-
skap mínum. En svona fer
stundum fyrir skáldum!
Tvardovsky sagði, að nokkur
ljóð hans hefðu verið þýdd
á ensku. . . . „en mörg skáld
verða að bíða lengi eftir að
fá ljóð sín þýdd . . . hvernig
var ekki um Robert Burns?“
Síðan fór Tvardovsky
nokkrum orðum um uppruna
sinn og æskuslóðir. Hann er
Ukrainumaður, fæddur í
litlu þorpi nærri Smolensk
fyrir háifum sjötta áratug —
og alinn upp í hjarta rúss-
neskrar andspyrnuihreyfingar,
á þeim slóðum, er herir Napó
leons og Hitlers fóru um í
árásarferðum sínum til Rúss-
lands. Því sagði Tvardovsky,
væri sér hiugleikinn hugsum
arháttur og lífskjör hinná
úkrainsku bænda og móðir
náttúra ætti í sér miki’l ítök.
Þegar við kvöddum þenn-
an hlýlega ritstjóra, var óg
ögn bjartsýnni en áður á
framtíð andlegs lífs í Sovét-
ríkjunum. Því hvað sem segja
má um Tvardovsky sem
skáld, virðist mér full ástæða
ti'l að meta að verðleikum
viðleitni hans ti'l að víkka
hinn andlega ramrna þjóðfél-
ags síns.
Næsta dag heimsóttum við
LITERATURNAYA GAZ-
ETA, sem ekki er tímarit,
heldur 4 síðna blað um bók-
menntir og stjórnmál, gefið
út þrisivar í viku í 500.000
eintökum. Hefur blað þetta
fengið orð fyrir að halda fast
við flokkslínuna hverju sinni.
Þegar leiðsögumenn okkar
kynntu okkur fyrir ritstjór-
unum Beötu Betskayu, Nikita
Rasgovorov og Oleg Brudkov,
sögðust þeir hafa talið rétt^.
að við heyrðum einnig sjón-
armið úr þeirra herbúðum úr
því að við hefðum heimsótt
NOVI MIR. Lá beint við að
hefja umræðumar með sam-
anburði á þessum tveimur rit
um. Mismunur blaðanna felst
fyrst og fremst í þremur at-
riðum, var okkur sagt:
1.) Annað er dagblað hitt
tímarit, 2.) tímaritið fjallar
nær eingöngu um bókmennt-
ir og efni þar að lútandi, en
blaðið fjallar einnig um stjórn
mál og tekur þar ákveðna
afstöðu, — og 3.) mismiun-
andi mat er lagt á bókmennt-
ir.
„Við höfum hér tvö
tímarit NOVI MIR og OKT-
OBERSKAYA, sem að okkar
áliti eru afskaplega öfgafeng
in í afstöðu sinni til bók-
mennta, hvort á sinn hátt og
bæði voru gagnrýnd á flokks
þinginu“, sögðu ritstjórarnir
— „við erum hvorugu þess-
ara rita sammála og teljum
okkur að sjálfsögðu fylgja
hinni einu réttu afstöðu og
sönnu stefnu“. Þeir sögðu, að
NOVI MIR fylgdi ákveðinn
hópur rithöfunda, er væru
sammála Tvardovsky, rit-
stjóra, — og annar hópur rit-
höfunda fylgdi OKTOBER-
SKAYA, en langflestir rithöf
undar Sovétríkjanna stæðu
að baki LITERATURNAYA
GAZETA, enda væri blaðið
málgagn stjórnar sovézka rit
höfundasambandsins.
Við áttum þarna skemmti-
lega stund og fróðlega, þar
sem bókmenntasérfræðing-
arnir rökræddu ýmis atriði.
Einkum fannst mér skemmti
legt að ræða við Betskayu
aðlaðandi konu á miðj um
aldri, sem hafði mest vald á
enskri tungu, var vel að sér
um vestrænar bókmenntir
jafnt sem rússneskar, kvaðst
elska ljóð Pasternaks, hafði
verið í Bretlandi og kunni
vel að meta London — og var
yfirleitt frjálslyndust i um-
ræðunum. Sem vænta má,
þar sem tvær konur kcma
saman, var ekki aðeins tal-
að um bækur og blöð —
heldur líka um börn. Hún
kvaðst eiga tvö uppkomin
börn, sem bæði væru í vís-
induim, dóttirin að læra eðlis-
eða efnafræði. „Ég skil ekki
þetta unga fólk, sagði hún,
— að nenna að standa öllum
stundum inni í rannsóknar-^
stofu og rýna í smásjá í síað
þess að lesa leikrit eða ljóð“.
Mbj.
Frá Reiðskólanum
á Bala í Garðahverfi
1. Námskeið fyrir byrjendur eru að hefjast.
Halldór Gunnarsson kennir. 10 tímar fyrir 1000 kr.
Trygging og keyrsla innifalin. Uppl. í síma 51639.
2. Orðsending til eldri nemenda reiðskólans:
Á hverjum miðvikudegi í sumar verður farið í
langa útreiðatúra um nágrennið undir leiðsögn
reiðkennarans. Lagt verður af stað kl. 20.00.
Þátttaka tilkynnist 1 síma 51639.
3. Hestaleiga.
Hægt er að fá hesta leigða fyrir 100 kr. á klst.
Farið er í hóp með fylgdarmanni.

S15P
GD Œ3 ŒD ŒD ŒD
BLAUPUNKT í bilinn
Öll þjónusta
og viðgerðir
hjá okkur.
I
Jf
Skipholti 1 — Rvík — Sími 23220.
— Skólaslit
Framíhald af bls. 5
hafa meiri ánægju af köfuninni
með því móti, og er auk þess
meira öryggi í því, ef hættu ber
að höndum. Þeir geta látið pen-
inga renna í sameiginlega sjóð,
komið sér upp klúbbhúsi, fuil-
komnum tækjum, og keypf eða
smíðað sér í sameiningu hrað-
báta o.fl. Þetta gæti með öðrum
orðum orðið ákaflega þroskandi
og skemmtileg tómstundaiðja.
— Já, ég hef hugsað mér að
halda áfram með þessi námskeið
eða að setja á stofn skóla fyrxr
áhugamenn um froskköfun, en
ennþá er óráðið hvenær næsta
námskeið verður. En undirbún-
ingur við það er þegar hafinn,
og hef ég t.d. kvikmynd um
froskköfun frá Bandaríkjunum,
sem ég hyggst sýna á þessum
námskeiðum. Já, það er alveg
rétt ég var fyrstur manna hér
á landi til þess að læra frosk-
k'öfun. Það var úti í Danmörku
árið 1953, o_g hef fengist við
þetta síðan. Ég gerðist aðstoðar-
kennari á kafaraskóla úti í Dan-
mörku strax að námi loknu,
kenndi einnig um hríð í Svíþjóð,
en hérna heima hef ég kennt
köfun hjá Landhelgisgæzlunni
og hjá Vita -og hafnarmálaskrif-
stofunni. f sam'bandi við nám-
skeiðin, þá má geta þess að þau
hafa aðeins verið kvöldnám-
skeið, en margir hafa leitað til
mín og beðið um dagnámskeið.
Hef ég verið að athuga þann
möguleika, en ekki ákveðið
hvað úr því verður.
— Albee og Miller
Framh. af bls. 15
Jegt að sækja áhrif til Evrópu
sem ætti sér langa leikritahefð.
En svo væru aðrir sem vildu
halda því fram að verk hans og
sumra annarra bandarískra
leikritahöfunda væru of amer-
ísk. Þessi skoðun væri ekki á
rökum reist, því Evrópubúar
til dæmis kynnu vel að meta
þau. Hér væri ekki um neitt
sér-amerískt fyrirbrigði að
ræða, heldur fjölluðu þessi
amerísku leikrit yfirleitt um
algild mannleg vandamál. Al-
bee sagði að leikritun og leik-
list stæðu með miklum blóma
í Bandaríkjunum um þessar
mundir — og hefðu raunar
aldrei sta'ðið með meiri blóma
— og benti á að lonesco væri
þriðji mest leikni leikritahöf-
undurinn í Bandaríkjunum.
Það þótti honum jákvæð og
æskileg þróun.
Þá sagði Albee okkur lítil-
lega frá því, hvernig hann ynni.
Hann leitaði aldrei að hug-
myndum, þær kæmu sjálfkrafa.
„Ég veit ekki fyrr til en ég er
byrjaður að skrifa", sagði hann.
„Sem sagt: Ég uppgötva allt í
einu, að ég luma á hugmynd.
Ég veit að mestu hvernig verk-
ið á að enda, þegar ég byrja,
én vandinn er að komast nokk-
urn veginn klakklaust að síð-
asta punkti“. Hann sagði, að sér
gengi illa áð skrifa í New York,
en bezt þætti sér að vinna við
nið af hafi. Þess vegna vildi
hann helzt skrifa um borð í
skipi. Og hann skrifaði á ritvél,
þá heyrði hann hrynjandina í
samtölum fólksins í leikritinu,
eins og hann komst að orði.
Eins og ég gat um áðan eyddi
Albee, að gefnu tilefni, alllöng-
um tíma í að ræða starf gagn-
rýnandans. Hann kvaðst ekki
hafa mikil not af að lesa gagn-
rýni vegna þess, hve gagnrýn-
endur hefðu yfirleitt lítinn á-
huga á að fræða lesendur sína.
Þeir legðu sig aftur á móti alla
fram um að koma sínum per-
Sónulegu skoðunum á fram-
færi, eins og það væri einhver
allsherjarsáluhjálp. „ Gagnrýn-
endur segja okkur í mesta lagi
hve lengi leikrit muni ganga“,
sagði hann með háðsglotti. „Það
er alltaf verið að tönnlast á á-
byrgð höfunda", bætti hann
við, „en aldrei minnzt á ábyrgð
þeirra sem hafa tekið að sér
að móta afstöðu almennings“.
Hann sagðist alls ekki vera bit-
ur út í gagnrýnendur, því hann
hefði fengið sinn skerf af góð-
um dómum, ekki síður en vond-
um. En hann vissi ekki til að til
væru nema í hæsta lagi tveir
góðir gagnrýnendur í New
York, annar skrifaði um tónlist
og gerði það af viti „enda er
hann sjálfur tónskáld. Það ger-
ir gæfumuninn", sagði Albee.
Hann var að lokum spurður,
hvort hann hefði sjálfur nokk-
urn tíma skrifað leikgagnrýni
og hann svaraði: „Aðeins í ein-
rúmi — fyrir sjálfan mig“.
„Það eina, sem við verðum
visari af gagnrýni, er: Við fá-
um að kynnast gáfnafari gagn-
rýnandans og smekk — ef hann
hefur þá nokkurn", sagði Albee
og bætti við: „En hver hefur
áhuga á því?“
Albee vinnur nú að óperu,
sem á að heita: „Ice age“ eða
„ísöld“. Hún fjalJar eins og önn
ur verk hans um innra stríð
mannfólksins og hvernig það er
sett í nútímaþjóðfélagi. En
hann sagði okkur að í þessu
nýja verki, sem hann hefði
lengi langað til að skrifa, væri
höfuðtemað: skilgreining á and-
legri heilbrigði.
Það er ekki lítið sem þessi
ungi höfundur færist í fang.
En hann hefur ekki kallað allt
ömmu sína hingað til.
Sýknaö af bótakröfu
vegna vinnuslyss
FYRIR NOKKRU var kveðinn
upp í Hæstarétti dómur í máli,
sem Elías Guðmundsson, Akra-
nesi, höfðaði gegn íslenzkum að
alverktökum s.f., en í máli
þessu krafðist Elías þess, að ísl.
Aðalverktakar yrðu dæmdir til
að greiða honum skaðabætur að
upphæð kr. 185.011,00 ásamt vöxt
um og málskostnaði. Bóta þess-
ara krafðist Elías vegna slyss,
er hann varð fvrir, þegar hann
var að störfum í þágu ísl. aðal-
verktaka.
Málavextir eru sem hér grein
ir:
Á tímabilinu 11. maí til 27.
júixí 1959 haíði stefndi á leigu
skipið Ferjuna II, eign Akranes
kaupstaðar. Skip þetta er stál
skip og er eiginlega flatbotnaður
prammi, nánast ein opin lest fyr
ir framan yfirbyggingu og þilj-
ur engar, nema mjóir gangvegir
til beggja hliða við lestina. Fram
an til í skipinu eru þiljur þessar
nokkru hærri og skilur þar lág
brún á milli þeirra og lestarinn-
ar. Eru þiljurnar mjóstar fremst
við stefni skipsins. Framhhð
.Ferjunnar II er útbúin sem
hleri og leikur neðri brún henn-
ar á hjörum. Er því unnt að
opna inn í lest skipsins með
því að slaka framhliðinni niður
og út. Er sá útbúnaður þannig,
að bakborðs- og stjórnborðsmeg
in eru festir vírar efst á fram-
hJiðina og liggja þeir síðan i
gegnum hjól á stefni skipsins og
itiður í spil undir þiljum. Spil
þetta og vírarnir eru notaðir til
að slaka niður framhliðinni og
hífa hana upp.
Stefnandi, Elías Guðmundsson,
var skipstjóri í þessu skipi. Var
skipið notað á áðurgreindu tíma
bili til flutnings frá Aðalvík og
Snæfellsnesi suður til Njarðvík-
og voru einkum fluttar ýms-
ar þungavinnuvélar.
Hinn 16. maí 1959 var Ferjan
II stödd á Aðalvík og tók þar
farm. Notaður var krani við út-
skipunina og var honum komið
fyrir framarlega í lest skipsins.
Verið var að skipa út stórri járn
plötu og rakst járnplatan í vír
þann bakborðsmegin, sem notað
ur er til að slaka niður fram-
hlið skipsins. Kom hreyfing á
vírinn, en við það steyptist Elías
sem staddur Var fremst á þilj-
unum við stefni skipsins, niður
í lestina. Kom Elías standandi
niður, en hlaut þau meiðsl á
hægra fæti, að hælbeinið brotn-
aði og liðbönd slitnuðu við ökl-
ann. Hlaut hann af þessu nokkra
örorku.
Elías byggði skaðabótakröfu
sína á því, að hættulegri að-
ferð hefði verið beitt við út-
skipunina. Taldi hann, að bæði
verkstjóri ísl. aðalverktaka og
sá, er hafði stjórn kranans með
höndum, ættu sok á slysinu. Þá
taldi hann, að útskipunin hlyti
að falla undir hættulegan at-
vinnurekstur og bæri stefndi því
skaðabótaábyrgð vegna slyssins
eftir reglum þeim, er giltu um
ábyrgð atvinnurekenda á hættu-
legum atvinnurekstri.
ísl. aðalverktakar kröfðust
sýknu af kröfum stefnanda.
Taldi fyrirtækið, að í fyrsta lagi
yrði slysið hvorki rakið til mis-
taka starfsmanna þess né ófor-
svaranlegs frágangs á vinnustað.
Yrði að telja slysið óhappatil-
viljun, sem það bæri ekki ábyrgð
á. Þá væri ekki unnt að flokka
vinnu þá, sem hér um ræðir
undir hættulegan atvinnurekst-
ur. Þá töldu fsl. aðalverktakar,
að ef slysið teldist ekki óhappa-
tilviljun, þá hlyti sök eða meg-
inhluti sakar að vera hjá stefn-
anda sjálfum, þar sem hann
hefði að ófyrirsynju staðsett sig
á mjög varhugaverðan stað og
þar sem honum sem skipstjóra
hefði átt að vera manna ljósast,
að umræddur vír gæti hreyfst,
þegar verið væri að vinna með
stór stykki fast við og allt í
kringum vírinn.
Héraðsdómur féllst ekki á þá
skoðun stefnanda, að útskipun
almennt eða útskipun við þær
aðstæður, sem hér um ræðir,
yrði talinn hættulegur atvinnu-
rekstur. Yrði fébótaábyrgð
vegna umrædds slyss því ekki
lögð á ísl. aðalverktaka vegna
slíkrar áhættu. Þá var dómur-
inn þeirrar skoðunar, að eigi
hefði verið óvarlegt að koma
krananum fyrir inni í lest skips-
ins og ferma það með þeim
hætti sem gert var. Þá taldi
dómurinn heldur ekki, að van-
Framhald á bls. 21