Morgunblaðið - 20.09.1966, Blaðsíða 12

12
MORCUNBLAÐIÐ
Þriðjudagur 20 sept. 1966
— Skólinn
Framhald af bls. 17
un skólakerfisins Svía næstum
aldarfjórðung.
Hvers vegna höfum við ekki
efni á að fórna svo löngum
tíma? Þeirri spurningu skulum
við lítillega velta fyrir okkur.
í fyrsta lagi er rétt að nefna
það, sem e.t.v. er alvarlegast og
verður afdrifaríkast, þegar til
lengdar lætur, að íslenzkum
skólum mun stöðugt veitast örð-
ugra að valda því uppeldishlut-
verki, sem breyttar þjóðfélagsað
■“ stæður leggja þeim á herðar, en
láta í þess stað við það sitja að
einbeita sér að fræðslustarfi oft
á þröngu sviði.
í öðru lagi fullnægja skólarnir
ekki lengur menntaþörfum at-
vinnuveganna. Almenna mennt,-
un skortir þá breidd og fjöl-
breytni, sem er iðnaðarþjóð-
félagi nauðsynleg. Sérfræðingar
eru alls ekki fáanlegir á mörg-
um sviðum. Að þessu óbreyttu
mun sú lífskjaraskerðing, sem fs
lendingar verða án efa að taka
á sig ijú þegar af þessum sök-
um, fara stórum vaxandi.
í þriðja lagi: íslenzkir nem-
endur, sem taka upp nám við
erlenda skóla, eru í sumum
greinum (t.d. stærðfræði, eðlis-
og efnafræði) orðnir einu til
-i tveimur árum á eftir jafnöldr-
um sínum. Bakar það þeim stór-
felld óþægindi og getur jafnvel
útilokað þá frá framhaldsnámi.
í fjórða lagi geta kennarar ekki
lengur sætt sig við þá starfserf-
iðleika og álag, sem úrelt skóla-
kerfi leggur þeim á herðar.
í fimmta lagi á skólunum ekki
lengur að haldast uppi sá ómann
úðlegi háttur að setja suma nem
endur sína til náms, sem í þeirra
augum er óraunhæft og tilgangs
laust og þeir hafa enda enga
hæfileika til að valda.
í sjötta lagi þarf skólinn að
leggja áherzlu á að vera mennta
og uppeldisstofnun í víðtækari
skilningi en hann gerir nú og
endurskoða fræðsluhugmyndir
sínar og prófkerfi.
Þannig mætti sjálfsagt lengi
halda áfram, en ég ætla, að af
þessari upptalningu verði þó
ljóst, að íslendingum muni veit-
ast örðugt að bíða í tvo áratugi
eða meir eftir umbótum í sín-
- um skólamálum.
Tilraunastarf í skólum i anda
þeirra breytinga, sem að verður
stefnt við setningu nýrra
fræðslulaga þarf að hefjast nú
þegar.
í samráði við fræðslumála-
stjórn og þá, sem að skólarann-
sóknum vinna, þurfa þau
fræðsluhéruð, sem til þess hafa
vilja og getu að fá leyfi til að
hefja tilraunir með ýmsar breyt
ingar til umbóta á skólastarfi.
Má í því sambandi minna á
nokkur atriði, sem aðkallandi
er að taka til athugunar, eins
og t.d. þessi:
Endurskoðun íslenzkukennsl-
unnar.
Nýjar aðferðir við kennslu
erlendra tungumála.
_ Tilraunir með nýjungar í
stærðfræðikennslu.
Kennsla erl. mála og eðlis- og
efnafræði í barnaskólum.
Aukin fjölbreytni í gagnfræða
námi, meira verklegt nám og
nokkurt valfrelsi.
Aukin tengsl milli menntunar
og atvinnulífs, tillit tekið lil
menntaþarfa innan einstakra at-
vinnugreina.
Endurskoðun á prófkerfi skól-
anna og vali þeirra á nemendum
til æðri menntunar.
Tilraunir með samfelldan
framhaldsskóla, eða samfelldan
þarna- og framhaldsskóla (com-
prehensive school).
Brýn nauðsyn er á að gera
í skólunum tilraunir, sem að
þessu og mörgu fleira lúta, til-
raunir, sem sumar hverjar þurfa
að ná yfir mörg ár, áður en af
þeim verða dregnar ályktanir.
Tíminn er því sannarlega dýr-
mætur og ástæða til að leggja
áherzlu á, að ekki verði nú enn-
þá látið dragast ár eftir ár að
hefjast handa a.m.k. á einhverju
sviði.
Engum dettur í hug að farið
yrði af stað með allt þetta i ein-
um eða fáum skólum. Þvert á
móti ætti að dreifa tilraunun-
um eftir því, hver aðstaða og
starfskraftar eru fyrir hendi i
sambandi við hvert einstakt
verkefni.
Víðtækara starfssvið kennarans
Þær breytingar í skólamálum,
sem hér hefir verið rætt um, eru
vissulega mikilvægar fyrir allar
stéttir og þjóðina í heild. Samt
varða þær enga stétt jafn miklu
og kennarastéttina. Annars veg-
ar munu þær auðvelda kennur-
um framkvæmd starfs síns, gera
— og þess skulum við ekki dylj-
ast, — munu þær gera stór-
kennsluna skemmtilegri, skóla-
starfið lífrænna. En hins vegar,
auknar kröfur til kennarans um
vinnuframlag og menntun og
endurmenntun í starfi. Þær
munu leggja honum á herðar
meiri ábyrgð gagnvart nemend-
um sínum og gera nauðsynlega
stórum aukna handleiðslu af
hans hálfu, bæði uppeldislega og
starfslega.
Umbætur í skólamálum eru
óhugsandi og óframkvæmanleg-
ar, nema skólinn verði starfsvett
vangur, þar sem kennarinn skili
öllu sínu dagsverki. Sá óskemmti
legi feluleikur, sem haldið er
uppi í sambandi við svonefnda
heimavinnu kennara og það við-
horf að litið sé á hvert viðvik
kennarans í skólanum utan
beinna kennslustunda sem auka-
vinnu, starfi hans óviðkomandi,
— allt verður þetta að hverfa. í
kennslustarfinu er margháttuð
aðstoð og ummönnun kennarans
fyrir nemendum sínum utan
einginlegra kennslustunda al-
algjörlega óhjákvæmileg, eigi
skólinn að ná markmiðum sín-
um, ekki sízt þeim uppeldislegu.
Við skóla verður þess vegna að
vera fast starfslið, ekki tíma-
mundið tímavinnufólk.
Með lengri daglegri vinnu-
skyldu kennarans innan skólans
er ekki sagt, að lengja eigi beina
kennsluskyldu hans, nema síður
sé. Ekki er ósennilegt, að nýir
kennsluhættir gætu leitt til hins
gagnstæða, þar sem þeir munu
krefjast meiri tíma til undirbún-
ings kennslunnar og til aðstoðar
við nemendur. Þá munu kenn-
arar þurfa að fórna stórum
meiri tíma en þeir nú almennt
gera til að halda við menntun
sinni og auka við hana.
í nútímaskóla eru tímar „heyr
arans“, — arfleifðarinnar frá
latínuskólanum, — að mestu
liðnir. Kennarinn verður að
vera leiðbeinandi nemanda síns,
skipuleggjandi hans í þekking-
arleitinni og innán vissra marka
uppalandi hans. Allt verður
þetta að skoðast sem eðlilegur
og sjálfsagður þáttur í kennara-
starfinu, þótt margt af því verði
að vinnast utan eiginlegra
kennslustunda. Daglegur starfs-
tími kennarans í skólanum á að
vera hinn sami og gerist um
aðra opinbera starfsmenn og
laun hans að miðast með sóma-
samlegum hætti við þann vinnu-
tíma og þær auknu kröfur, sem
til hans eru gerðar. Fari kennsla
í skóla hins vegar fram á eftir-
vinnutíma, á hún að greiðast í
samræmi við almennar reglur
um slíka vinnu.
Kennaramenntun
Hér hefur ekki verið minnst
á einn af þeim meginþáttum,
sem breytingar skólastarfsins
eru háðar, en það er kennara-
menntunin. Nauðsynlegt mun
reynast, að starfandi kennarar
sæki námskeið til að endurnýja
menntun sína og auka við hana
á ýmsum sviðum. Kennara-
menntunina sjálfa þarf vafa-
laust einnig að einhverju leyti
að endurnýja til hæfis við hinar
breyttu aðstæður í skólunum.
Nokkur meginatriði.
Þetta erindi er orðið lengra,
en ég hafði upphaflega ætlað,
og er þó fæstum þeirra atriða,
sem drepið hefir verið á, gerð
nokkur veruleg skil.
Ætlun mín var fyrst og fremst
sú, að vekja athygli á hinum
ýmsu þáttum skólamálanna og
drepa á eftirfarandi meginatriði,
sem mér virðist að skipti mestu
máli:
Markmið og aðferðir skólaná
eins og þau birtast í framkvæmd
inni við núverandi aðstæður eru
óviðunandi starfsgrundvöllur
jafnt fyrir kennara og stófan
hluta nemenda.
Endurskipuleggja þarf nám á
öllum skólastigum með tilliti til
aukinnar fjölbreytni og rýmra
vals, einkum þó á gagnfræða-
stigi.
Taka þarf upp betri skipulagn-
ingu á yfirstjórn fræðslumálanna
og hafa þá sérstaklega í huga að
haldið sé stöðugt uppi tilrauna-
og rannsóknastarfi í skólunum
og á tengslum þeirra við atvinnu
og þjóðlíf. Með því sé tryggt, að
skólinn gegni hlutverki sínu í
þjóðfélaginu og að starf hans
ÁSGEIR Long, kvikmyndatöku-
maður, het'ir í sumar ferðast um
Austurland og sýnt nýjar kvik-
myndir, ásamt fyrstú myndinni
sem hann gerði fyrir 15 árum.
Sýningin hetst á kvikmyndinni
Sjómannalif sem er 15 mínútna
mynd, tekin um borð í togaran-
um Júlí frá Hafnarfirði, en á
honum var Ásgeir vélstjóri í tvö
ár og hafði því sérlega gott tæki
færi til þess að fylgjast vel
með öllum vinnubröðum um
borð og festa þau á filmu. Er
mikill fróðteikur um togaralífið
í þessari stuttu mynd, en Ásgeir
skýrir hana sjálfur, og nýstár-
legt fyrir þá sem aldrei hafa á
sjó komið að fyigjast með og
sjá hvernig togveiðar fara fram.
Næsta mynd er „Discover Ice-
land“, en hana gerðu þeir í
félagi W. A. Keith og Ásgeir
fyrir Loftleiðir og er hún sýnd
víða um heirn í þeim tilgangi að
kynna land og þjóð. Þykir mynd
þessi sérlega vel gerð og dregur
fram það fegursta sem landið
hefir upp á að bjóða, án þess að
vera öfgaíull. jafnframt því
sem fléttað er inn í hana lýs-
ingu á þjóðinni að fornu og nýju.
staðni ekki í úreltu formi og að-
ferðum.
Hefja þarf svo fljótt sem við
verður komið tilraunir í skólun-
um til undirbúnings og setningu
nýrra fræðslulaga. Fræðsluhér-
uð og aðrir aðiljar, sem til þess
hafa vilja og getu að láta fram-
kvæma tilraunir í skólum sín-
um, fái stuðning fræðslumála-
stjórnar og forstöðumanna
skólarannsókna til að skipu-
leggja slíkar rannsóknir og
fylgjast með framkvæmd þeirra
og niðurstöðum.
Endurskoða þarf starfsgrund-
völl kennarans innan skólans og
breyta í því sambandi ýmsum
gildandi ákvæðum um vinnu-
tíma, laun og aukagreiðslur.
Kennurum verði séð fyrir
endurmenntun, sem nýungar í
skólastarfi gera nauðsynlega og
Myndin er í enskri útgáfu þar
sem hún er ekki til í íslenzkri.
Sýningartími er 36 mín.
Þriðja myndin er tekin á
Reykjalundi og fjallar um fram
leiðslu plast-vatnsröra. Róbert
Arnfinnsson flytur skýringar-
texta með þessari mynd en sýn-
ingartími er 15 mín.
Fjórða myndin er um ferð á
Esju á jeppum en 12 manns úr
Mosfelissveitinni fóru þessa ferð
á þrem jeppum í hitteðfyrra.
Mynd þessi er örstutt eða 3%
mítúta en sýnir þó nóg af hrika-
legri jeppakeyrslu. Eru það
undur að sjá hve mikið er hægt
að brölta á jeppunum, en þeir
komust að lokum allir á toppinn
á Esju. Teiknaðir fortextar eru
gerðir af Ragnari Lár og vekja
mikla kátíuu hjá áhorfendum.
Síðasta mvndin heitir Labbað
á Lónsöræfi og er ferðasaga 12
ungmenna, en Ásgeir fékk þetta
fólk með sér í þessa hrikalegu
ferð í fyrrasumar, Flest af fólk-
inu var þaulæft fjallafólk og
kemur vel fram í myndinni hve
nauðsynlegt er að hafa allan út-
búnað í lagi. Við sjáum fólk.og
farangur ferjað yfir Jökulsá í
kennaramenntunin aðhæfð nýj-
um aðstæðum eftir því sem þurfa
þykir.
Skóli mun ávallt verða erfið-
ur vinnustaður, þar sem allir,
jafnt nemendur sem kennarar
verða mikið á sig að leggja, ef
góður árangur á að nást. Erfiðið
getur orðið lítt bærilegt, ef
vinnustaðurinn er leiðinlegur og
ömurleiki námsleiða og starfs-
þreytu svífur þar yfir vötnum.
En skóli getur líka verið slíkur
vinnustaður, að allt erfiði gleym
ist, þegar unnið er að áhuga-
vekjfindi og skemmtilegu við-
fangsefni.
Skólinn á, ef allt er með
felldu, að vera nemendum og
kennurum skemmtilegur vinnu-
staður. Takist honum það ekki,
mun leiðin einnig reynast tor-
sótt að flestum þeim markmið-
um, öðrum, sem keppt er að.
Lóni á 100 ára gömlum kláf,
þrædd einstigi j snarbröttum
skriðum, kiifrað í skriðjökli og
síðast en ekki sízt, eina stúlk-
una berjast fyrir lifi sínu í jök-
ulsánni, eftir að hafa misst tak
á líflínunni. Ekk' spillir frásögn
Róberts Arnfinnssonar þessari
mynd né heldur tónlistin, sér-
staklega sarnin af Ragnari Páli
Einarssyni gítarleikara og leikur
hann sjálfur inn á myndina. Lag
myndarinnar er dægurlag sem
Ólafur Ragnarsson hefir samið
texta við og mun lag og texti
væntanlegt á plötu innan
skamms. Ólafur, sem þekktur er
fyrir textann Á sjó, hefir skírt
þennan „Á sumn“ og fjallar
hann auðvitað um ferðalög.
Ásgeir ei nú að leggja land
undir fót að nýju og mun sýna
á Snæfellsnesi núna um og eftir
helgina en fara síðan norður og
byrja að líkmdum á Vopnafirði
og halda vestur um. Síðan er í
ráði að ferðast um Suðurlaiid og
síðan Vestfirði en enda við Faxa-
flóann í vetur.
Fegursti
gurðurinn í
Hufnorfirði
EINS og undanfarin 15 ár
gekkst Fegrunarfélagið fyrir
skoðun trjáá og blómagarða í
bænum.
Dómnefndin hefur orðið sam-
mála um að velja að þessu sinni
garðinn að Merkurgötu 7, sem
fegursta garð bæjarins, en hann
er eign hjónanna Rebekku Ingv
arsdóttur og Jóns Andréssonar.
Viðurkenningu dómnefndar
hlutu garðarnir:
Fyrir vesturbæ: Skerseyrar-
vegur 7, eig. Jenný Sigmunds-
dóttir og Guðmann Högnason.
Fyrir miðbæ: Erluhraun 10, eig.
Auður Eiríksdóttir og Andrés
Gunnararsson. Fyrir suðurbæ,
Hringbraut 57, eig. Ægir Bessa-
son og Guðný Albertsdóttir og
fleiri. Fyrir Kinnahverfi, Fagra
kinn 12, eig. Þórdís Kristins-
dóttir og Benedikt Sveinsson.
Fyrir Hvaleyrarholt, Bæjar-
hvammur 2, eig. Sigurlaug Arn-
órsdóttir og Axel Kristjánsson.
(Frá Fegrunarfélagi
Hafnarfjarðar).
New York, 14. sept. — AP.
♦ E R1 C H Mende, leiðtogi
frjálsra demókrata og varakanzi-
ari V-Þýzkalands, verður fuii-
trúi stjórnar sinnar við opnun
hinnar nýju Metropolitan-óperu
í Lincoln Center í New York.
Úr myndinni „Labbað um öræfi.“ Hér sjást Tróllakrókar og
Öxarfellsjökuli er efst á myndinni.
Ásgeir Long sýnir 5 kvik-
myndir sínar víða um land