Morgunblaðið - 07.10.1966, Blaðsíða 12

12
MORGUNBtAÐIÐ
Föstudugir. 7. október 1936
Á SÍÐUSTU árum hefur, a3 því
er virðist, aukizt mjög áhugi Is-
lendinga á safnritum og alrræði-
ritum ýmiss konar. Vaxandi
menntunar- og starfsmöguleikar
og jafnframt vaxandi fróðleiks-
fýsn ungra sem aldinna, eiga þar
í stóran þátt og er nú svo komið,
að flest heimili kappkosta að
hafa handbæra góða alfræðiorða-
bók, þar sem auðvelt er að finna
upplýsingar um eitt og annað,
sem í hugann kemur og kreíst
svars.
Enn er ekki fyrir hendi neitt
meiri háttar alfræðirit á ís-
lenzku. Úr því er nú verið að
bæta að nokkru leyti með útgáfu
orðabókar Menningarsjóðs, en
hún mun, að því er fram hefur
Einar Sveinsson, framkvæmd astjóri Handbóka hf. og John Ryan, forseti Richards Co.
Góð upplýsingarit auðvelda
mönnum að mynda sér skoðanir
— byggðar á þekkingu og skiiningi segir John
Ryan, forseti Richards Co.
sl. og hefur bókin verið seld
ásamt 10 binda tæknisafni, 10
binda bókmenntasafni og fleiri
bókum. Hefur salan gengið svo
vel, að því er Einar Sveinsson
framkvæmdastjóri útgáfufyiir-
tækisins Handbækur hf, sem um
boð hefur fyrir Richards Co.,
tjáði blaðinu, að senn hður að
lokum hennar. Verða þá kynnt-
ir nýir bókaflokkár og alfræði-
orðabókin seld sérstaklega. Til
þess að gefa vísbendingu um
áhuga íslendinga á þessu riti,
Hefur fyrirtækið þá venju að upplýsti Einar Sveinsson, að
afla sér markaðar í hverju landi salan hefði numið hundruðum
komið í bláðaskrifum, leggjalsegir Richards Co, sem annast
verulega áherzlu á islenzk mál-
efni og verða íslendingar því eft-
ir sem áður að leita fanga á er-
lend mið í þessum efnum. Enda
er útgáfa stórra og góðra al-
fræðirita svo kostnaðarsöm, að
vafasamt væri að ráðast í slíkt
fyrir svo nauman markað, sem
ísland eitt er.
í síðustu viku hitti blaðamað-
ur Mbl. að máli John Ryan, for-
seta bóksölufyrirtækisins Ric-
hards Company, sem stendur fyr-
ir kynningu og sölu á alfræði-
orðabókinni „American People‘s
Encyclopædia“. Er Richards Co.
eitt af fjórum fyrirtækjum, sem
sjá um sölu á bókum þeim, er
gefnar eru út hjá Grolier Inc-
orporation, sem að sögn Ry-
ans er stærsti útgefandi upp-
sláttarbóka og alfræðirita í
heimi. Grolier Incorporation er
75 ára og starfa þar nú um
7.500 manns. Árleg bókasala
nemur u.þ.b. 150 milljónum doll
ara.
Grolier, sem í viðskiptatíma-
ritinu ,Fortune“ er skráð 420.
stærsta fyrirtæki Bandaríkj-
anna, gefur út uppsláttarbækur
á þremur tungumálum, ensku
frönsku og spænsku. Stærsta og
veigamesta alfræðiorðabókin,
sem það gefur út, er „Encyclo-
pædia Americana", 30 binda
vandað og viðurkennt rit, sem
að sögn Ryans er víðast að
finna í stórum bókasöfnum. Þá
eru gefnar út alfræðiorðabæk-
urnar „Encyclopædia Internati-
onal“ og American People’s
Encyclopædia" báðar í 20 bind-
um og ætlaðar til heimilisnota.
Eru þær þannig úr garði gerð-
ar, að þær komi að notum bæði
fyrir fullorðna og unglinga, þær
eru lífléga skreyttar og með
góðum skýringarmyndum. Loks
er gefið út 20 binda alfræði-
rit fyrir börn. „The Book of
Knowledge“. Þar fyrir utan gef-
ur Grolier út alls konar safn-
rit bæði í sígildum heimsbók-
menntum, tæknigreinum og vís-
indum og hefur með höndum
dreifingu á „The Harward
Classics“, 51 binda safnriti af
klassiskum bókmenntum, sem
gefið er út á vegum Harward
háskóla.
Sölufyrirtæki Groliers eru
fjögur •*— og eitt þeirra, sem fyrr
kynningu og sölu á „American
með því að selja ákveðið magn
af alfræðiorðabókinni svokall-
aðri kynningarsölu, ásamt öðr-
People’s Encyclopædia“ og um bókaflokkum. Hér á Islandi
þúsunda á viku hverri.
Ryan, forseti Richards Co.
upplýsti, að kynning á þessum
ýmsum smærri bókaflokkum. i hófst kynningarsala þessi í apríl bókum í Evrópu hefði ekki haf-
izt fvrr en fyrir tveimur ár-
um, en hann væri mjög anægð-
ur með árangurinn. Stærstu við-
skiptalöndin í Evrópu til þessa
eru Þýzkaland, ítalía og Norð-
urlönd. — Aðspurður, hvort
hann ekki teldi, að íslenzkur
markaður fyrir slíkar bækur
mundi fljótt mettast, sagði Ry-
an: „Vissulega hlýtur hann að
þrengjast töluvert, þar sem ífcu-
ar landsins eru ekki nema ínn-
an við tvö hundruð þúsund. Hins
vegar reynum við með kynn-
ingarsölunni að sýna aðra ’it- .
gáfuflokka, til dæmis í tækni
og vísindum — og aðrir fylg.ia
í kjölfarið, áður en iangt nm
líður. Útgáfa okkar er afar fjoi-
breytt og hef ég þá trú, að hun
eigi erindi til íslendinga, se.n
að mínu áliti eru ótrúlega mikl
ir bókamenn og standa fraruar-
lega í bókagerð, bæði að Ijoi-
breytni og vandvirkni. Þess er
einnig að gæta varðandi alfræði
orðabokina, að ibúum lanusms
fjölgar og alltaf er verið að
stofna ný heirmii, svo að búast
má við, að markaðurinn veröi
aldrei alveg mettaöur, þótt við
vitum, að salan verði alarei eins
ör og fyrst í stað. Bækur, sem
þessar, eru að mínu áliti naud-
synlegar á hverju heimili — þær
, stuðla að því að vekja áhuga
ungmenna á ótal mörgu og aud-
veldar þeim e.t.v. að velja ser
lifsstarf, opnar augu þeirra fyr-
ir því, sem hægt er að gera.
, Jafnframt tel ég þær vinna gegn
þröngsýni og kreddum — við
vitum, að allt um kring er ver-
ið að boða okkur stefnur og
skoðanir — og ails konar samtök
reyna að hafa á okkur áhrif
með ýmsu móti. Ég tel tvímæla-
laust, að aðgangur að goðum
upplýsingaritum sé ómetanlegur
til þess, að menn geti gprt sér
grein fyrir þessu og myndað sér
skoðanir, sem byggðar eru á
þekkingu og skilningi en ekki
gleyptar hráar af vörum ann-
arra“.
Sigurður /V. Magnilssoii:
BÚKMENNTAKYNNING
OG DRAUGAGANGUR
MÉR var bent á þa'ð, eftir að ég
kom til landsins um síðustu
helgi, að Jón Björnsson rithöf-
undur hefði viku áður heiðrað
mig með langri ritsmíð í Morg-
unblaðinu, þar sem hann hefði
kynnt lesendum blaðsins skrif
mín um íslenzkar bókmenntir á
erlendum vettvangi. Ég varð mér
úti um greinina og las hana með
athygli og allmikilli furðu, því
hann hefur allt í einu tekið sér
fyrir hendur að vekja upp
drauga, sem ég hélt í einfeldni
minni að væru hættir að ríða hér
húsum.
Tilefni ritsmfðarinnar eru
tvær greinar um íslenzkar sam-
tímabókmenntir sem birtust í
tímaritum á Norðurlöndum með
alllöngu millibili. Önnur var
samin af Ólafi Jónssyni og birt-
ist í sænska tímaritinu „Ord &
Bild“ fyrr á þessu ári. Afgreiðir
Jón hana með fáum orðum og
finnur henni flest til foráttu, án
þess að færa nokkur rök að máli
sínu. Hin var eftir mig og birtist
upphaflega í „Nordisk Tidskrift“
á síðasta ári, en var endurprent-
uð í safnritinu „Ny litteratur i
Norden 1962—64“, sem út kom á
þessu ári. Eyðir Jón langmestu
af púðri sínu á síðarnefndu grein
ina, enda virðist hún mjög hafa
bögglazt. fyrir brjóstinu á hon-
um.
í inngangsorðum gerir Jón
einkar fróðlegan samanburð á
landkynningu (og á þar við land-
lýsingu) og bókmenntakynningu.
Telur hann að bókmenntakynn-
endur eigi að gæta sama hlut-
leysis og landafræ'ðingar eða
landkynnendur, þ.e. eigi ekki að
leggja mat á það sem þeir fjalla
um. Þessi frumlegi samanburður
er að því leyti óheppilegur, að
landafræði og bókmenntir lúta
alls óskyldum lögmálum. Landa-
fræði er hlutlæg fræðigrein og
heyrir undir raunvísindi, þar sem
aftur á móti bókmenntir eru hug-
læg iðja og flokkast að sjálfsögðu
undir hugvísindi. „Staðreyndir"
í bókmenntamati verða hvorki
sannaðar né afsannaðar, af því
þær eru strangt tekið ekki til.
Það er hverjum einstaklingi í
sjálfsvald sett hvað hann telur
bókpenntir og hvernig hann
metur þær bækur sem hann tel-
ur vera bókmenntir. Af þeim
sökum veður Jón Björnsson í
villu og svíma þegar hann telur
„þáð alveg víst að erlendir áhuga
menn á íslenzkum bókmenntum
kæra sig ekki um annað en stað-
reyndir, enda gróf móðgun að
velja og matreiða fyrir þá með
því að steinþegja um suma höf-
unda og geta annarra aðeins til
málamynda.“ Einu staðreyndirn-
ar sem telja má óyggjandi í%ís-
lenzkum bókmenntum lúta að
fjölda og stærð þeirra bóka sem
árlega eru gefnar út, verðlagi
þeirra, pappír og öðru þvíum-
líku. Mér var ekki falið að gera
skrá yfir íslenzka höfunda eða
þær bækur sem árlega koma á
markaðinn, enda annast Bók-
salafélag íslands slíka skýrslu-
gerð. Hins vegar var ég beðinn
áð fjalla um þau íslenzk skáld-
verk á árunum 1962—64, sem ég
teldi umtalsverð, og það gerði ég
eftir beztu samvizku, án þess að
gera mér neinar tyllivonir um að
aðrir lesendur yrðu mér sam-
dóma í öllum atriðum. Að skrifa
um bókmenntir án þess að leggja
á þær persónulegt mat er
ÍCleppsvinna sem ekki heyrir
undir bókmenntakynningu, enda
veit ég ekki til að sú iðja sé
stunduð í bókmenntatímaritum.
Meðal annars af þeim sökum
hefur aldrei flökrað að mér að
andmæla því sem um mína eigin
skáldskaparviðleitni hefur verið
skrifáð. Ég geng nefnilega út frá
því sem vísu, að þeir sem um
mín verk fjalla geri það eftir
beztu samvizku og byggi dóma
sína á persónulegu mati sem
hvorki ég né aðrir hafa heimild
til að vefengja, þó við kunnum
að líta öðruvísi á málin. Jóni
Björnssyni þykja það mikil firn
og kennir um „skapleysi“ mínu,
að ég skuli þola það athugasemda
laust að Þjóðviljinn geri lítið úr
skáldskap mínum, og er það að
vísu í samræmi við margt annað
í ritsmíð Jóns. Og svo kvartar
þessi sami maður undan því, a'ð
hérlendis sé „naumast unnt að
halda uppi skynsamlegum rök-
ræðum um bókmenntir og menn-
ingarmál, eins og tíðkast í öðr-
um löndum“!
Kjarninn í rílsmið Jóns Björns
sonar er sá gamli uppvakningur,
að ég (og raunar líka Ólafur
Jónsson) sé grimuklæddur post-
uli íslenzka kommúnistaflokks-
ins í menningarmálum, og á það
vísast að vera hans framlag til
„skynsamlegra rökræðna um
bókmenntir og menningarmál“.
Þessa frumlegu uppgötvun reyn-
ir hann af veikum burðum að
rökstyðja með enn frumlegri upp
ljóstrun, nefnilega að ég kunni
ekki að meta aðra höfunda en
„þá, sem aðhyllast entnváð, sem
hann (S.A.M.) nefnir ný form í
skáldskap, sem þegar var búið að
hefja til skýjanna af þeim bók-
menntapólitísku öflum, sem réðu
hér miklu um skeið“. Út af þessu
leggur Jón síðan í löngu máli, og
fæ ég ekki betur séð en
þungamiðja þeirrar útleggingar
sé sú, að ég fari mjög
villur vegar í bókmenntaskrif-
um mínum heima og erlendis
vegna þess að mér láðist að nefna
Jón Björnsson í yfirlitsgrein um
íslenzkar bókmenntir í Félags-
bréfum Almenna bókafélagsins
í fyrravetur ög gat 'hans aðeins
„stuttlega" í greininni í „Nordisk
Tidskrift“. Aftur á móti láist
Jóni Björnssyni að gera grein
fyrir því, hvers vegna „ný form“
séu endilega vísbending um
kommúnískar tilhneigingar, og
hann lætur algerlega undir höf-
uð leggjast að sýna fram á, að
þeir höfundar sem ég fjallaði um
í nefndri grein séu iðkendur
nýrra skáldskaparforma. Hann
fellur nefnilega í þann fúla pytt
að nafngreina ekki þá höfunda
sem ég tók til meðferðar og ger-
ir sig þar með beran að grófri
tilraun til rangtúlkunar á mál-
flutningi mínum. Af skáldsagna-
höfundum fjallaði ég um Guð-
mund Daníelsson, Stefán Jóns-
son, Indriða G. Þorsteinsson,
Steinar Sigurjónsson, Baldur
Óskarsson og Gísla J. Ástþórs-
son, en drap á Ragnheiði Jóns-
dóttur og Jón Björnsson. Af smá-
sagnahöfundum ræddi ég um
Halldór Laxness, Guðmund
Daníelsson, Halldór Stefánsson,
Jakobínu Sigurðardóttur, Jökul
Jakobsson og Guðberg Bergsson.
Nú er mér spum, hvort Jón
Björnsson treystir sér til að
Framhald á bls. 17.