Morgunblaðið - 09.11.1966, Blaðsíða 10

10
MORGUNBLAÐIÐ
Miðvikudagur 9. nóv. 1966
Stefán Aðalsteinsson skrifar:
Skotlandsbréf
HARÐUR vetur — mikill
fóðurkostnaður — fáheyrður
lambadauði — mjög lágt verð
á lömbum — lánamöguleikar
litlir.
Sauðfjárbændur í Vestur-
Hálöndum Skotlands sjá ekk-
ert framundan annað en gjald
þrot, margir hverjir. Formað-
ur búnaðarsamtaka á þessu
svæði sagði í viðtali nýlega:
„Ef eitt jafn erfitt ár enn
bætist ofan á erfiðleikana und
anfarið, gerir það út af við
flesta þeirra".
Búnaðarsamtökin eru að
láta fara fram könnun á hög-
um bænda á þessum svæðum.
Tekin eru dæmi af búum, sem
gefa góða mynd af ástand-
inu, eins og það er víða, og
skulu nokkur þeirra tilfærð.
Einn bóndi, sem hefur
fjallajörð á leigu,.átti 450 ær
veturinn 1964—65 og fékk
eftir þær 332 lömb. Nú fær
hann 279 lömb eftir 495 ær.
Sumar ærnar hjá þessum
bónda létu eða báru dauðum
lömbum, en mikið af lömbum
fórst skömmu eftir burð. Of-
an á þetta bætist, að fóður-
kostnaðurinn hjá þessum
bónda var 50% hærri í vetur
en í meðalári.
Á öðru búi, þar sem voru
1144 ær veturinn 1964—65,
komu 736 lömb til nytja eftir
þær það ár, en veturinn
1965—66 voru ærnar 1143 og
lömbin aðeins 478.
Á þriðja búinu skiluðu 572
ær 329 lömbum árið 1964—65,
en nú í ár fengust ekki nema
242 lömb eftir 533 ær.
Á mörgum búum er ástand-
ið enn verra en þetta, og víða
fást ekki nema um 20 lömb
eftir hverjar 100 vetrarfóðr-
aðar ær.
Ástandið er enn alvarlegra
fyrir það, hve bændur fá lágt
verð fyrir lömbin, en þeir
selja þau á fæti til fitunar á
láglendi.
Undanfarið hefur verðið á
haustlömbum úr fjallahéruð-
unum verið um 90 shillingar
(um 540 kr.), en nú er það
komið niður í 60 shillinga
(um 360 krónur). Úrgangsær,
sem seldar eru til bænda á
láglendinu hafa líka fallið í
verði. Þær hafa selzt á um
330 krónur undanfarin ár, en
seljast nú ekki á nema um
180 krónur.
Áætlað er, að bændur, sem
hafa haft um 180.000 kr.
brúttótekjur undanfarin ár,
nái nú ekki nema helmings
nettótekjum á við það sem
verið hefur. Þetta ástand er
„Það er því mikils virði
fyrir alla aðila, að þetta land
sé nýtt sem bezt, enda þótt
fátt fólk búi á því“, segir í
leiðara í „The Scotsman" um
þessi mál, og síðan segir
áfram í leiðaranum:
„Fólkið á þessu svæði er
flest bændafólk, og hlutskipti
þess er ófagurt. Nú er ástand-

Áð á efsta tindi.
talið svo alvarlegt víða, að ef
veturinn í vetur verður erfið-
ur, blasir gjaldþrot og upp-
gjöf við mörgum þessara
bænda.
Gagnrýni hefur komið fram
á nefnd þá, sem hefur um-
sjón með þróuninni í Hálönd-
unum og eyjunum kringum
Bretland (The Highlands and
Islands Development Board).
Nefndin þykir hafa sýnt lít-
inn áhuga á þessum vandræð-
um, sem dunið hafa yfir sauð-
fjárræktina í Hálöndunum.
Bóndi á þessu svæði komst
svo að orði:
„Þegar þess er gætt, hve
miklu fjármagni við eyðum
í að kaupa matvæli frá út-
löndum, og þegar haft er í
huga hve matvælaskorturinn
í heiminum er mikill og fólks-
fjölgunin ör, er það fjarri öllu
lagi að láta svo mikilvægan
þátt í atvinnulífinu og mat-
vælaframleiðslunni s t e f n a
svona í ógöngur".
Um tveir þriðju hlutar af
öllu landi í Skotlandi telst
óræktað beitiland, en samtals
nemur þetta land að flatar-
máli um
metrum.
50 þúsund ferkíló- ið orðið þannig, að segja má,
að bóndinn í Hálöndunum
sitji á býli sínu annaðhvort
af því að hann getur ekki
hugsað sér að breyta til eða
þá af því, að hann er þræl-
bundinn við jörðina vegna
skulda og getur ekki úr þeim
losnað.
Þessa ábendingu má lesa
úr skýrslum yfir ástandið í
miklum hluta Hálandanna, og
það segir sína sögu um á-
standið, að bændur á jörðum,
sem liggja lægra og eiga vól
á fjölbreyttari framleiðslu,
finna tilfinnanlega fyrir erfið-
leikunum.
Höfum við efni á að láta
þetta land fara undir skóg
eða til annarra hluta, sem
ekki koma landbúnaði við?
Það er ekki hægt að neita
því, að gildi skógræktar er
mikið í landi, sem flytur inn
eins mikið af timbri og timb-
urvörum og Bretland, en fólk
þarf líka að borða.
Fyrrum voru fjalllendi þessi
forðabúr, þar sem framleidd-
ir voru nautgripir og sauðfé,
sem seld voru niður á lág-
lendið og fituð þar til slátr-
unar á frjósamara landi.
Á mörgum svæðum er þess-
ari veigamiklu framleiðslu
haldið áfram, en á stórum
svæðum í fjallahéruðunum og
á eyjunum eru nú að koma
fram áhrifin af sífelldum
hækkunum á kostnaði undan-
farin ár, sem ekki hefur fylgt
tekjuhækkun.
Ef ekkert verður gert, er
framundan snögg uppgjöf
hundraða bænda.
Ríkisstjórnin ætti að líta á
matvælaástandið í heiminum
og gera sér grein fyrir því,
hve mikið þarf til að halda
við þessari mikilvægu mat-
vælaframleiðslu. En ákvörð-
un um þessi mál þarf að taka
fljótt ‘.

Stefán Aðalsteinsson.
Sauðfjallaland í Skotlandi.
Ásmundur Brekkan, læknir:
Um læknamálið
Reykjavíkurbréf Morgunblaðs
ins á sunnudögum, eru almennt
talin túlka hugleiðingar forsæt-
isráðherra, Dr. Bjarna Bene-
diktssonar, á dægurmálum, og
munu, eðlilega og að verðleik-
um, víð- og þaullesnasti greina-
flokkur er birtist í íslenzku mál-
gagni.
Yður mun því ekki þykja neitt
óeðlilegt, þótt ég biðji yður fyr-
ir stutta hugleiðingu af tilefni
Reykjavíkurbréfs.
í Reykjavikurbréfinu í dag, 6.
nóvember, gerir bréfritari að
umtalsefni fullyrðingu úr grein
eftir Frosta Sigurjónsson lækni,
er birtist í Mbl. 2. nóv. síðast-
liðinn. — Einn þýðingarmesti
þáttur lýðræðis og prentfrelsis
er sá, að hverjum þegni heimil-
ast að hafa sína skoðun á málum,
og kveða svo að orði í rituðu
máli, er hann telur réttast, og
skal hér ekki fjölyrt um grein
Frosta. Bréfritari varpar hinsveg
ar fram þeirri spurningu, hvort
ekki muni ódýrara, þegar á allt
er litið, að leigja lækna erlend-
is frá til starfa hér fyrir það
verð, sem „alþjóðamarkaður"
segtir til um.
í næstu andrá telur þó bréf-
ritari þessa hugsun sína fjar-
stæðu eina, en mig langar til
þess a'ð staldra aðeins við og
hugleiða, hvort í henni felist ekki
talsvart raunhæf uppistaða, og
þá á hvern hátt megi hagnýta
hugmyndina:
Hér er mikill skortur lækna
og annars sérlærðs hjúkrunar-
fólks; mest hefur opinberlega
verið rætt um læknaskort dreif-
býlisins, sem vissulega er mjög
alvarlegur, og nú er unnið að
af öllum aðiljum að finna fram-
búðarlausn á. Minna hefur ver-
ið rætt um það, að við sjúkra-
hús okkar er nú þegar mikill
iskortur séi-fræðinga í ýmsum
greinum; skortur, sem á eftir að
verða enn meiri, og mun skap-
ast hreint neyðarástand í ýms-
um sérgreinum, ef leitazt skal
við áð halda uppi viðunandi
gæðum sjúkrahúsanna og þeirr-
ar þjónustu, sem þar á að veita.
Nægir hér að telja upp, að mik-
il vöntun er á svæfingarlækn-
um, röntgenlæknum, meinefna-
fræðingum, algjör skortur á lyf-
læknum með sérmenntun í líf-
eðlisfræði (klinisk fisiologi),
neyðarástand í sýkla- og ónæm-
isfræði, vandræðaástand í geð-
lækningum, orkulækningum,
taugalækningum, og þannig
mætti áfram telja.
Við læknadeildir háskóla ná-
grannalanda okkar (Norður-
landanna) eru kennarastöður
jafnan auglýstar í fagtímaritum
og „lögbirtingum" hinna ná-
grannaríkjanna. Mér er ekki
kunnugt um að þetta hafi verið
gert hérlendis e'ða héðan, en það
gæti e.t.v. stafað af því, að ís-
land hefir ekki gerzt aðili að
Norðurlandasamþykkt um vinnu
markað lækna. Æskilegt væri þó
þetta, og má jafnvel kveða svo
að orði, að framtíð íslenzkra
læknavísinda sé lífsnauðsyn að
komast í slíka samkeppnisað-
stöðu.
Á sama hátt tel ég, að ís-
lenzku læknastarfi og þar með
heilbrigðismálum þjó'ðarinnar í
heild yrði ómetanlegur akkur
að því, að ráðnir yrðu hingað til
starfa, jafnvel þótt til skamms
tíma væri, vel hæfir sérfræð-
ingar í þeim greinum, sem okkur
skortir enn mannafla í, svo og
til stuðnings í ýmsum öðrum
greinum.
Ég tel því, að svara beri fyrr-
greindri spurningu bréfritara á
þann hátt, að hér hafi verið
vakið máls á mjög aðkallandi
nauðsynjamáli, og að raunhæf
athugun þess og undirbúningur
þoli litla bið.
Reykjavík, 6. nóvember 1966
Ásmundur Brekkan
læknir
Ath. A'ð gefnu tilefni skal tek-
ið fram, að Reykjavíkurbréf
Mbl. er ritstjórnargrein og sem
slík birt í ábyrgð ritstjórnar
blaðsins.
Sydney, Ástralíu 5. nóv. AP.
• Bandaríski kafbáturinn TirtU,
sem strandaði á fimmtudag á
svokölluðu Frederick-rifi, utn
530 km. frá Mackay, hefur ekki
enn náðst á flot.
Bátur þessi er 1526 lestir, með
áttatíu manna áhöfn. Hann er
sagður lítt skemmdur og skip-
verjar í engri hættu. Þrjú skip
eru á leið til aðstoðar.