Morgunblaðið - 22.11.1966, Blaðsíða 17

Þriðjuðagur 22. nou. lð€6
MORCUNBLADIÐ
17
Steingrímnr Steinþórsson fyrrum
forsætisráðherrn — Minning
í DAG verður Steingrímur Stein
þórsson fyrrv. búnaðarmálastjóri
og forsætisráðherra til moldar
borinn. Hann lézt 14. þ.m. eftir
að hafa átt um nokkurt skeið
við allmikla vanheilsu að stríða.
' Mig langar til að minnast með
nokkrum orðum þessa ágæta
rnanns, sem ég var svo lánsam-
ur að kynnast og verður mér
ávallt ógleymanlegur.
Steingrímur Steinþórsson
fæddist 12. febrúar 1893 að
Álftagerði í Mývatnssveit. Hann
var kominn af sterkum, dug-
miklum bændastofni og voru
foreldrar hans Steinþór Björns-
son, Björnssonar bónda á Skál
og Sigrún Jónsdóttir, alþingis-
manns, Sigurðssonar á Gautlönd
um.
Steingrímur ólst upp hjá for-
eldrum sínum í glöðum bræðra-
hóp á Litlu-Srönd í Mývatns-
sveit, en þangað fluttust for-
elarar hans 1895.
Steinþór Björnsson nam á
unga aldri steinhöggvaraiðn í
Danmörku og stundaði allmikið
smíðar utan heimilisins á bú-
skaparárunum. Húsmóðirin varð
því langdvölum að sjá um
heimilið og uppeldi sonanna,
sem hún gerði með mikilli
ástúð og umhyggjusemi. Stein-
grímur unni móður sinni mjög
og mat mikils þann gilda þátt
sem hún átti í góðu uppeldi
þeirra bræðranna.
Steingrímur stundaði nám
við bændaskólann á Hvanneyri
veturna 1914 og 1915. Eftir
tveggja ára dvöl í foreldrahús-
um, fór hann aftur að Hvann-
eyri og gerðist fjármaður hjá
Halldóri _ Vilhjálmssyni, skóla-
stjóra. Árið 1920 fór hann til
Danmerkur til framhaldsnáms í
búfræði og lauk burtfararprófi
frá Landbúnaðarháskólanum í
Kaupmannahöfn 1924. Eftir það
gerðist hann kennari við bænda-
skólann á Hvanneyri til ársins
1928, er hann var skipaður skóla
stjóri við bændaskólann á Hól-
um í Hjaltadal. Árið 1935 varð
hann búnaðarmálastjóri og
gegndi því starfi til ársloka
1962, að undanskyldum þeim
sex árum, sem hann átti sæti
í ríkisstjórn. Hann var forsætis-
ráðherra frá 1950 — 1953 og
síðan landbúnaðarráðherra frá
1953 til 1956. Auk þeirra aðal-
starfa, sem hér hafa verið talin
voru Steingrími falin fjölmörg
opinber trúnaðarstörf, einkum á
sviði landbúnaðarins. Hann var
nýbýlastjóri á árunum 1936—
1947 og 1 nýbýlastjórn frá 1947
til æviloka. Var settur forstjóri
Landbúnaðardeildar Atvinnu-
tíeildar Háskólans frá 1937—
1941 og var formaður milliþinga
íiefndar árin 1938 — 1939. Hann
átti sæti í Tilraunaráði landbún-
aðarins og var formaður þess
um skeið. Hann starfaði í fjöl-
mörgum öðrum nefndum og ráð-
um og þótti sæti hans ávallt
vel setið. Steingrímur varð
þingmaður fyrir Skagafjörð árið
1931 og átti lengst af sæti á
Alþingi til ársins 1959. Hann
átti miklu fylgi að fagna og naut
traustrar vináttu Skagfirðinga
alla tíð.
• Fyrstu kynni okkar Stein-
gríms hófust haustið 1929, er ég
byrjaði nám við bændaskólann
á Hólum. Ég man gjörla daginn
þegar Hólaskóli var settur þetta
haust. Faðir minn flutti mig
heim að Hólum um morguninn,
og þegar við stigum af hestbaki
á Hólahlaðinu kom skólastjórinn
út og bauð okkur velkomna.
Handtak hans var þétt, hlýtt og
vingjarnlegt, og ég fékk strax
traust á þessum gjörvilega og
svipmikla manni, traust sem æ
Bíðar fór vaxandi. Svo hófst
námið og aukin kynni af skóla-
stjóranum. Við nemendurnir
fundum strax, að hann var af-
burða snjall og skemmtilegur
kennari. Ég hefi ekki sterkt
minni, en þó man ég glöggt enn
þann dag í dag margar kennslu-
stundir hans frá byrjun til
enda. Skólastjórinn skapaði nem
endunum fjörugt og skemmti-
legt skólalíf, brýndi fyrir þeim
reglusemi og hvatti þá til mann-
dóms og dáða.
Hann þreyttist aldrei á að efla
trú þeirra á íslenzkan landbún-
að og framfaramál hans og bjó
óþroskaða og ómótaða unglinga
sem bezt undir framtíðina.
Á sveitaskóla eins og Hólum
þurftu nemendur þá, meðal
annars vegna lélegri samgangna,
í ríkari mæli en nú að leita til
skólastjórans með margskonar
vandamál, fyrirgreiðslur og ráð-
leggingar. Hann leysti ávallt úr
þessum vandamálum eftir getu
og með góðhug og hreinum vel-
vilja. í heild fórst honum skóla-
stjórastarfið prýðisvel úr hendi.
Á 75 ára afmæli Hólaskóla
1957 færðu nemendur úr skóla-
stjórnartíð Steingríms skólanum
að gjöf málverk af skólastjóra-
hjónunum. Með því vildu nem-
endurnir votta þeim hjónum
virðingu og þakklæti fyrir störf
þeirra í þágu skólans.
Steingrímur hafði sterka trú
á landbúnaði og helgaði honum
starfskrafta sína nær óskerta.
Hann vann af einlægum áhuga
og kostgæfni að velferðar- og
framfaramálum hans og mark-
aði þar víða djúp spor. Hann
var einlægur samvinnumaður
og beitti sér fyrir mörgum fé-
lagsstofnunum til eflingar land-
búnaðinum.
Steingrímur Steinþórsson var
gæfumaður. í vöggugjöf hlaut
hann góðar gáfur og ólst upp
hjá ágætum foreldrum við arin-
eld íslenzkra sveitamenningar.
Hann var víðlesinn, margfróður
og sóttist nám veL
Steingrímur var skýr í hugs-
un, rökfastur og harður mála-
fylgjumaður á málþingum sem
annars staðar. Hann var vinsæll
og mikilsvirtur af öllum, er
hann þekktu og náðu vinsældir
hans langt út fyrir raðir sam-
herja hans. Hann óx með verk-
um sínum og því meira sem
þau voru stærri og vandasamari.
Eitt sinn heyrði ég þjóðkunn-
an stjórnmálamann, sem var
andstæðingur Steingríms í stjórn
málum, halda því fram, að hann
hefði tæplega þekkt dæmi þess
að nokkur hefði vaxið eins í
starfi og Steingrímur Steinþórs-
son, er hann var forsætisráð-
herra.
í eðli sínu var Steingrímur
hógvær og frekar hlédrægur, en
í kunningjahópi var hann léttur
í máli, skemmtilegur og góður
félagi. Hann var skapmikill, en
þá sjaldan hann brá skapi, var
hressilegur andblær x kringum
hann.
Ennþá er ótalin mesta gæfa
Steingríms, sem honum hlotn-
aðist er hann kvæntist hinni
stórmerku og glæsilegu konu
Theodóru Sigurðardóttur, sem
nú lifir mann sinn. Hún stóð
sem klettur við hlið Steingríms
í blíðu og stríðu. Bjó honum
gott og glæsilegt heimili og tók
með rausn á móti öllum þeim
íjölmörgu gestum, er þangað
komu og nutu hlýju og gest-
risni húsbændanna.
Þau hjónin eignuðust fjögur
börn, eina dóttur og þrjá syni
sem nú eru uppkomin og mesta
myndarfólk.
Við fráfall þessa stórmerka
manns sendi ég konu hans og
börnum hugheilar samúðar-
kveðjur og óska þeim alls vel
farnaðar.
Pétur Gunnarsson.
t
F. 12. febr. 1893. D. 14. nóv. 1966.
í BYRUN september 1920 hóf
ungur íslendingur nám við land-
búnaðarháskólann í Kaupmanna-
höfn. I stórum hópi ungra
manna frá fleiri þjóðlöndum bar
hann með sér svipmót síns heima
lands og ættbyggðar, djarfur og
sviphreinn með fastmótaða skhp-
gerð. Þetta var Steingrímur
Steinþórsson, síðar búnaðar-
málastjóri og forsætisráðherra.
Mér er koma hans til skólans
sérstaklega minnistæð af þeim
ástæðum, að ég hafði þá dvalið
yfir 2 ár í Danmörku og eitt ár
á landbúnaðarháskólanum án
þess að hafa samskipti við landa
mína, sem þá voru í Höfn, og
því fagnaði ég komu hans í skól-
ann. Frá þeim degi hafa kynni
mín af Steingrími um 46 ára
skeið staðfest, hve miklum
mannkostum hann var gæddur
og hve vinfastur drengskapar-
maður hann var þeim, er hon-
um kynntust og hann vann með.
Innan skólans lágu leiðir okkar
ekki saman, en utan skólans, í
frjálsum stundum, er við höfð-
um frá náminu, naut ég sam-
vista hans meira en annarra og
fann jafnan styrk við það að
blanda geði við hann, skiptast
á skoðunum við hann og þá
einnig um málefni, er við höfð-
um í grundvallaratriðum mis-
munandi skoðanir á.
Hann hafði þá þegar fastmót-
aðar skoðanir í félagsmálum og
þjóðmálum og fór ekki dult með,
hverjar þær voru. Hann ræddi
slík mál af áhuga og mikilli
þekkingu og færði jafnan sterk
rök fyrir málflutningi sínum.
Leiðir okkar skildu um eins
árs bil frá vori 1923 til haustsins
1924, en þá urðum við í hálft
ár samkennarar við bændaskól-
ann á Hvanneyri. Hann hafði
verið nemandi þess skóla á ár-
unum 1913—1915 og starfsmaður
skólabúsins um þriggja ára
skeið nokkru síðar eða frá 1917
—1920. Hann þekkti því vel
kennsluform skólans og starfs-
hætti hins mikilhæfa skólastjóra
Halldórs Vilhjálmssonar, og
veittist því létt að fella kennslu
sína í þá farvegi, sem áður
höfðu verið notaðir á þessum
stað. Hann annaðist skólastjórn
hluta vetrarins í fjarveru skóla-
stjóra.
Það mun einróma álit allra
nemenda hans frá þeim tíma og
síðar, að hann hafi verið mikil-
hæfur og traustur kennari og
jafnframt farsæll leiðbeinandi
fyrir hina ungu menn, er nutu
kennslu hans og samvista. Hann
var kennari á Hvanneyri fram
til vors 1928. Á því ári tók hann
við skólastjórn á Hólum í
Hjaltadal og búsforráðum skól-
ans. Þeim störfum gegndi hann
til ársins 1935, er hann tók við
störfum hjá Búnaðarfélagi ís-
lands sem búnaðarmálastjóri.
Hann tók virkan þátt á þess-
um árum í stjórnmálum otg varð
þingmaður Skagfirðinga 1931 og
sat á 26 þingum sem þingmaður
fyrir héraðið, dáður af samherj-
um sínum og virtur af þeim,
sem stjórnmálalega voru í and-
stöðu við hann.
Þegar Steingrímur tók við for-
ustu og stjórn hjá Búnaðarfélagi
íslands, hafði undanfarin ár árað
illa um þróun landbúnaðarmála.
Þá voru krepputímar í öllu at-
vinnulífi þjóðarinnar, og fór
landbúnaðurinn ekki varhluta
af þeim fjárhagsvandamálum,
sem skoðanir voru mjög skiptar
um, hvernig bæri að leysa.
Margt _ hafði verið gert allt frá
fyrri stríðslokum til umbóta í
landbúnaðarmálum, þótt þær
aðgerðir hefðu ekki getað fyrir-
byggt hin lamandi áhrif, sem
þetta ástand hafði haft á at-
vinnumál þjóðarinnar í heild og
á framþróun landbúnaðarins sér
staklega.
Mín persónulega skoðun var
þá og er enn, að það hafi verið
íslenzkum landbúnaði til mikilla
heilla, að Steingrímur valdist þá
til forustu fyrir búnaðarsamtök
landsins og Búnaðarfélag ís-
lands sérstaklega.
t
ÉG er einn úr hópi nemenda
Steingríms Stein(þórssonar frá
skólastjórnatíð hans á Hólum í
Hjaltadal. Ég kom þar í sfcólann
hausitið 1930, dálítið einlþykkt
öraafabarn, en ákveðinn að auka
þe-kkingu mína í búfræðinni.
Steingrímur tók á móti okkur,
ákveðinn og virðulegur, mifciM
persónuleiki, sem mér er minnis-
stæður.
Hann hafði fengið í vöggugjöf
þá hugsjón að byggja landbún-
aðinum framtíð með eflingu fé-
lagshyggju fólksins. í heima-
sveit sinni hafði hann frá barn-
æsku kynnzt því, hver máttur
felst í samvinnu og félagslegu
samstarfi. Hann taldi sjálfur, að
náið samstarf heimilanna á
Litluströnd í Mývatnssveit, þar
sem hann ólst upp til 22 ára
aldurs hefði mótað þetta lífs-
viðhorf sitt í æsku. Önnur og
víðtækari félagsmálaþróun í
heimahéraði Steingríms mun og
mjög hafa mótað viðhorf hans
gagnvart þýðingu og mætti fé-
lagssamtaka á breiðum grunni
til framgangs velferðarmálum
almennt.
Höfuðkennsi ugrein Steingríms
í skólanum var jarðræktarfræð-
in. Man ég alia tlíð hina ágætu
kennslu hans í þeirri grein. Það
var svo afskaplega auðrvelt að
læra hjá Steingrími. Stjórn hans
í kennslustundum og á skólan-
um yfir höfúð var hófsöm en
ákveðin. Glæsileiki skóilasitjóra-
hijónanna á Hólum var rómaður.
Ég minnist verunnar þar með
þakklæti og virðingu. Skólastjór-
inn skipaði þar sæti sitt með
prýði.
Síðar hlóðust á hann margvís-
leg embætti og trúnaðarstörf.
Gáfur, atorka og mikill persónu-
'leiki gerðu það að verkum að
hann fyllti ávallt vel sitt rúm.
Það er gott að minnast slíkra
manna.
Þessum kveðjuorðum mínum
er ekki ætlað það hlutverk að
rekja starfssögu Steingríms sem
forustumanns landbúnaðarmála
eða sem stjórnmálamanns. Á
báðum þessum sviðum fékk
hann aðstöðu til mikilla athafna
og reyndist á hvoru tveggja
þessara sviða hugsjónum sínum
trúr og þjóðinni farsæll forustu-
maður.
Við hijónin sendum frú Theó-
dóru og börnum þeirra innilegar
samúðarkve'ðjur.
Jónas Pétursson.
Sameiginlegt
fundarkvöld
Mér er í dag ríkari í hug minn
ingin um manninn, hans sér-
stæðu og svipmiklu persónuein-
kenni. Á þessari stund ber þó
hæst í hug mér þakklætistilfinn-
ing fyrir að hafa notið sam-
fylgdar við hann og samvinnu
í 46 ár. Hann var góður hús-
bóndi og traustur vinur. Hann
var raunsær á málefni og ör-
uggur í athöfnum til úrlausna
erfiðra viðfangsefna. Hann var
drengskaparmaður sem stjórn-
andi, samstarfsmaður og félagi.
Nú að leiðarlokum er margs
að minnast og mikið að þakka
á kveðjustund. Nánum skyld-
mennum Steingríms, fjölskyldu
hans allri, sérstaklega konu hans
og börnum, eiga þessi fáu orð
mín að flytja innilegar samúð-
arkveðjur.
Pálmi Einarsson.
I.O.G.T.
Góðtemplarar í Reykjavík
munu í vetur efna til eins sam-
eiginlegs fundarkvölds á mánuði
en til þessara kvölda er boðið
félögum IOGT og gestum þeirra.
Annað kvöldið af þess tæi verð
ur í kvöld, þriðj udagskvöld, í
Góðtemplarahúsinu. Þá mun Þór
Guðjónsson, veiðimálastjóri,
flytja erindi um veiði í ám og
vötnum og fiskirækt og sýna
litskuggamyndir, Guðrún Á. Sím
onar, syngur einsöng með undir-
leik Guðrúnar Kristisdóttur og
Viggó Sparr sýnir töfrabrögð.
Að lokum verður kaffidrykkja.
Það eru stúkurnar Einingin,
Frón og Verðandi, sem sjá um
kvöldið, en Steinar Guðmunds-
son, æðstitemplar Verðandi, flyt-
ur ávarp í fundarbyrjun. Sam-
koman hefst klukkan 20:30.