Morgunblaðið - 18.12.1966, Side 17

Sunnudagur M. áat. 1966
MORGUNBLAÐfÐ
17
Halldór á Háteigi
látinn
• HaBdór Kr. Þorsteinaaon á H)á-
teigi var maður íáskiptinn og
yfirlætislaus. En fáir samtima-
menn hans voru búnir meiri
hæfileikum, voru vilj aeterkari
eða einbeittarL Viðfangisefni
Hallclórs á langri ævi voru fyrst
sjómennska, fiskveiðar og skip-
•tjórn og síðar aðild að marg-
háttuðuim atvinufyrirtækjum. —
Hverju því starfi, sem Halldór
tók að sér, sinnti hann af kosfc-
gæfnL Hann (kunni og að setja
Bjálfuim sér takmönk. Ef hann
Var beðinn um að gera eitthvað,
lem hann taidd sig ekki hafa
hæfileika eða þeikkingu til, sagði
hann afdréttariaiust neL Svo var
t.d. þegar hann var beðinn um
að vera í heiðunssæti á frain-
boðslista í Reykjavík. Hann var
reiðubúinn til að veita fiokknum
eindreginn stuðning, en vildi alls
•kki gefa í skyn, að hann væri
táanlegur til forystu í þeirn efn-
tnm, er hann taldi öðrum betur
henta. Flestur atvinnurekstur, er
Halldór átti aðild að, tókst því
betur sem ráðum hans var frem-
or fylgt. Bezt þekkti hann til
togaraútgerðar og löngum beind-
íst tal hans helzt að sjómennsku,
•n hugur hans var engan veginn
við þetta bundinn. Fyrir þremur
árum sagði hann að aflokinni
helgiáthöfn í fjölskylduhópL þá
gjálfur á 87. éiri:
„Eg kann alla sáhnana í sálma-

■■ ■■■
REYKJAVÍKURBRÉF
Xaugardagur 17. des. ^
bókinni**. „Hvað kanntu utanað
«Ila sáknana?" var spurt. „Nei,
•n ég kann öU. iögin“, sagði Hail-
cfcór.
„Ósigldur44
Elzti bróðir Halldórs Kr. Þor-
yteinssonar var séra Bjarni Þor-
•teinsson, hinn ágæti þjóðlaga-
•afnari og tónlistarmaðiur. Því
tor etíki fjarri, að með Halldóri
hafi búið nokkuð af hinum sömu
haefileiilsum og gerðu séra Bjarna
frægan, En sevibraut Halldórs
varð önnur og þjóðinni efcki síð-
Ur heUlavænleg. Halldór tók
■kipstjórnarpróf hér í Reykjavik
•inungis 18 ára gamalL Sdðan var
hann um skeið á þilskipum hér
við land og héit því næst 1 sigl-
Ingar, Þá fór hann víða um
heimáhöfin, ekki sízt Kyrrahafið.
Heim bom hann aftur upp úr
•ldamótum og gerðist skútuskip-
VtjórL Hann sá brátt að sú veiði-
•ðferð var úreit, og kom sér á
brezkan togara í því skyni að
fcera stjórn slíks veiðiskips. Síð-
•n varð hann skipstjóri á fyrsta
áogaranum, sem íslendingar létu
•jálfir smíða Þetta var enfiðara
verk, menn nú átta sig á, þvi
•ð aðstttða í landi var lítil: opin
höfn 1 Beykj avik, ekki hægt að
leggja skipi að bryggju, engin
vatnsveita, engin vélaiverkstæði
•g allt eftir þvL Skipstjóri varð
•ð kunna ráð við öllu, ekki ein-
ungis á sjó heldur og varðandi
(yrirgreiðslu í landL Nú orðið
viðurkenna flestir, að togaraút-
gerðin hafi átt ríkan þátt í að
leggja fjárhagsgrundvöli að full-
veldi þjóðarinnar. Öruggt er, að
Halldórf hefur aldrei til hugar
komið, að hann væri nein sjálf-
•tæðishetja, en áhrif verka hans
•ögðu til sín. Hugarfarið leyndi
•ér heldur ekkL Á btómaskeiði
Halldórsi höfðu fáir íslendingar
víðar farið en hann. Hann sagði
þá stundum að garnni sínu, að
hann væri „ósigldur“. Það var
vegna þess, að hanri hafði aldrei
lcomið til Danmerkur. Þá þótti
■á einn „sigldur", sem verið
hafði i kóngsins Kaupmanna-
höfn. Þangað fór hann ekki, jafn-
vel þegar hann á efri árum heim-
■ótti kunningja sína suður á
Skáni. Aldrei heyrðist hann hall-
mæla Dönum, en á unga aldri
hefur hann gert sér þess grein,
að Xslendingar þyrftu á meira
víðsýni að halda en Kaupmanna-
hafnarveran veitti þá hinum
verðandi embættismönnum.
Getum við verið án
togveiða?
Halldór Kr. Þorsteinsson beitti
sér fyrir togveiðum frá íslandi,
eftir að hann hafði rækilega
kynnt sér, að það væri sú veiði-
aðferð, sem íslendingum hentaði
þá bezt. Hann lét hvorki hleypi-
dóma né tilfinningar, heldur vit
og þekkingu ráða gerðum sínum.
Nú, um það bil, sem hann fellur
frá, er enn »m það rætt, bvort
íslendingar eiigi að beita þessari
veiðiaðferð eða ekki. Af eðli-
legum ótta við ágengni erlendra
togara ríkir almenn andúð gegn
togveiðum innan landhelgi. En
fiskveiðitafcmörkin eru nú allt
önnur en áður voru. Bkfci er
lengur um það að ræða, að út-
Xendingar fái að veiða innan
þeirra, heldur einungis hvaða
veiðarfæri séu okfcur sjálfium
notadrýgst Eiginlegir botnvörp-
ungar eru nú efcki eftir nema
20—80 í eigu Islendinga. Veiðar
þeirra eru því gersamlega ósam-
bærilegar við ágengni mörg
hundruð erlendra skipa. Auk
botnvörpunganna gömlu eru svo
togveiðar sfcundaðar af bátum,
sem við núverandi aðstæður er
ella erfifct að nýta. Álhöld eru um,
hvort togfiskur eða línufiskur er
betri tfl frystingar. Ef togfisfcur-
inn fellur alveg úr sögunni, verð-
ur þröngt í búi hjá mörgum
hraðfrystihúsum. Erfitt verður
að verðbæta svo annan fisk, að
í einn stað komi. Enda verða
bæturnar ekki greiddar nema al-
menningur borgi þær úr sínum
vasa. Stöðvun hraðfrystihúsanna
mundi hins vegar bitna á miklu
fleirum en menn gera sér í
fljótu bragði grein fyrir. Gegn
því vandamáli, sem nú blasir við,
tjáir ekki fjas um, að allur vandi
staíi af verðbólgu. Lítt stoðar sú
þröngsýni, sem eingöngu aðhyll-
ist þau veiðarfæri, sem á eigin
báit eða í eigin byggðarlagi eru
notuð í dag. Ágizkanir og brjóst-
vit endast skamm't. Menn verða
að þora að gera sér grein fyrir
eðli vandamálsins ,hverfa frá
úreltum kreddum og láta þefck-
ingu og vísindi ráða.
Allt er í heimínum
hverfult
Allt er breytingum undirorpið.
Meginviðfangsefnin eru að víeu
löngum hin sörrui og vissum
grundvallarreglum er hollast að
fylgja. Eln breyttar aðstæður
krefjast ætíð breyttra úrræða.
Arfchur Sohlesinger jr. nafnfræg-
ur sagnfræðingur í Bandaríkjun-
um var einn af nánustu sam-
verkamönnum Kennedys heit-
ins forseta. Hann hefux skrifað
um Kennedy langa, að vísu ekki
viðfeldna bófc, þótt bæði hafi
'hún hlotið hrós og verðlaun vest-
an hafs, enda frýr enginn höf.
vits. Þessi maður hefur nýlega
skrifað grein í brezka tímaritið
Encounter um það hiversu erfitt
sé að sjá söguna fyrir, On t'he
Inscrutability of History. Þar
segir hann meðal annars í laus-
legri þýðingu:
„Maður les öðru hvoru í blöð-
um Bandaríkjanna að aðaístjórn-
málaforingjar í Washington miði
nú athafnir sínar við það hver
útnefndur muni verða sem full-
trúi Demókrataflokksins í for-
setakosningunum 1972. Ég er
viss um, að þeir menn, sem talað
er um í þessum blaðafregnum,
gera sér fulla grein fyrir hversu
slíkar ráðagerðir eru vonlausar.
1972 er í dag eins fjarri otokur
og 1960. Enginn, sem hugleiðir
hversu margt óvænt hefur skeð
á síðustu sex árum í Bandaríkj-
unum, getur með nökkurri skyn-
semd látið sér til hugar koma,
að auðveldara verði að sjá fyrir
hvað verða muni á næstu 6 ár-
um. Ég hefi oft hugsað um það,
að maður, sem hefði reynt á fyrri
helming áratugsins milli 1940 til
50 að gera sér grein fyrir næstu
þrem Bandaríkjaforsetum, mundi
trauðlega hafa getið upp á, að
fyrsti forsetinn eftir Franklin D.
Roosevelt yrði óþekiktur áihxifa-
lítill senator frá Misouri-----;
sá næsti yrði óþekktur herforingi
sem þá hafði ekki náð hershöfð-
ingjatign í Bandaríkjaher; sá
þriðji yrði unglingur, sean þá var
í háskóla".
Framsóknarflokk-
urinn fimmtugur
í þessum orðum Sohlesingers
fellst svo sem engin ný spefci, en
af samtíma dæmum er stundum
auðveldara að gera sér grein
annarsvegar fyrir fánýti getgáta
fraan í tímann og hinsvegar því
hversu fráleifct er, að allt muni
standa óumbreytt. Fáir ætfcu að
skilja þetta betur en Framsókn-
armenn sem sl. fösfcudag héldu
upp á fimmtítu ára afmæli
flofcks síns. óumdeilt er, að
Framsóknarfloikikurinn h e f u r
haft mikil áhrif í íslenzkum
stjórnmáiuim. Þar hafa margir
mi'kilhæfir menn starfað, menn,
sem vafalaust hafa viljað láta
gott af sér leiða. Flofckur þeirra
á einnig þáfct í þeirri gerbreyt-
ingu til góðs, sem orðið hefur á
högum íslendinga á þessari hálfu
öld. í lýðfrjálsu landi er það, ef
svo má segja, samleikur flokk-
anna, sem á drjúgan þátt í fram-
vindunni. Bnginn er alfullkom-
inn og engum er alls varnað. Fá-
k leggja sig srvo fram sem sfcyldL
nema þeir hafí aðhald og sæti
gagnrýni. Þess vegna gera einnig
sitt gagn þeir, sem sjálfir eiga
lítið erindi tU. valda.
Næg tækifæri eru til þess að
bekkjast við Framsóknarftókk-
inn og gera upp við hann sakir,
þótt það sé tótið vera af tilefni
fimmtugsafmælis hans. Hónum
skulu færðar þær heillaóskir að
hann megi verða landi og lýð til
vaxandi blessunar. Slíkt ætti
ekki að vera vonlaust úr því að
allt er breytingum undirorpið.
Aðalstofnandirin
enn á lífi
Framsóknarfloklkurinn hefur
og ekki síður en önnur mannleg
fyrirbæri tekið breytingum á
sinu hiálfrar aldar skeiði. Eitt
er þó óbreytt enn. Jónas Jónsson
er bráðlifandi, þrátt fyrir fimm-
tíu ára samskipti við Framsó'kn-
arrnenn. Á fimmtiu ára afmæli
Alþýðusambands íslands var það
hreinskilnislega viðurfcennt, að
Jónas Jónsson hefði verið einn
af stofnendum Alþýðusambands-
ins og þar með Alþýðuflokfcsins,
m.a.s. samið lögin, er tryggja
áttu ráð Alþýðuflokksins yfir
verikalýðshreyfingunni. A8 því
búnu hvarf Jónas saima árið að
annarri ftokkssfcofnun, þar sem
hann ætlaði sjálfum sér vett-
vang. Hann gerðist aðálstofnandi
Framsóknarflokfcsins. Með þessu
tvennu mótaði Jónas valdafcerfL
sem ráðið hefur meira um fram-
vindu stjórnmálabaráttunnar á
þessum 50 árum heldur en flest
annað. Jónas var lengi grunaður
um að hafa staðið á bak við
stofnun Alþýðuflokks og Alþýðu-
sambands. Nú er það hreinlega
viðurkennt. Segja má, að hann
hafi í fyrsfcu farið svipuðu fram
í Framsóknarfl„ þ. e. fremur
kosið að standa bak við og ýta
öðrum á undan sér í fremstu röð.
Með eðlilegum hœtti gat þetta
akki haldizt til lengdar. Einnig
þeir, sem andstæðir voru Jónasi
innan ftókksins, og það var aetíð
drjúgur hópur, vildu knýja hann
sjálfan til ábyrgðar. Þess vegna
var það ekki einungis valdafíkn
Jónasar, sem knúði hann til að
taka opinberlega æðstu ráð i
þeim ftokkL sem hann stofnaði
til að neyta sinna miklu krafta,
heldur hlaut svo að verða. En
hvernig sem á því stóð, má segja,
að völd Jónasar hafi orðið þekn
mun minni sem upphefð hans
varð meirL Núverandi valda-
menn í flokknum ruddu honum.
á brott, fyret með haegð og
hyggindum, síðan með beinu
valdi. Af mörgu furðulegu, sem
í FramsóknarfL hefur skeð, eru
samskipti flokksins og Jón-
asar Jónssonar sennilega furðu-
legust. Enn hafa menn ektki yfir-
sýn eða hlutleysi tU að skrifa þá
sögu rétt. En aldrei verður það
af Jónasi Jónssyni skafið, að 1
mörgu hef-ur hann séð lengra og
réttar en aðrir. Birikum um að-
ferðir til að ná áhrifum og völd-
um, en einnig um sum þýðingar-
mikil málefni. Hinsvegar mis-
tókst honum mjög meðferð ým-
issa daglegra úrlauisnarefna, og
að lofcum er lausn þeirra,
sem sagir til um, hvernig tákist
að ná inn í fyrirheitna landið.
Býr sig til brott-
farar
Þó að áhriif Jónasar Jónssonar
hafi verið mikiL þá er sennilegt,
að dómur sögunnar verði sá, að
hans mifclu hæfileifcar hafi
hvergi nýtat til hlýtar. Allir
saaneinast nú umn að ósfca honum
langra og hei'llaríkra lífdaga,
en því verður trauðla breytt, að
stjórnmálasaga hans verður ætíð
‘Wmdeild og samskiptin við Fram-
sókn taíin soxgarsaga. Á sjálfan
afmælisdagi.nji var raunar svo
að sjá sem sögulokin yrðu svip-
uð og í reyfurum &r tótL a&lt
mundi enda í sátt og samlyndL
En þó var raunar svo létt yfir
ftokks'brodd unu m, að jafnvel
Eysteinn Jónsson hélt í útvarp-
inu háiffcÍTna háð-þátt um flokk
skm.
Jónas Jónsson og Einar Ol-
geinsson eru ól’íkir um
margt, en það á ekfcí síður
við um Einar en Jónas,
að minna hefur orðið úr honum
en efni stóðu tiL I si. viku hefur
verið ærnum störfum að gegna
á Alþingi. E.t.v. þess vegna hefur
ekki öllu, sem þar hefur verið
sagt þessa dagana, verið veitt sú
athygli sem skyldi. Einn daginn
talaði Einar Olgeirsson um frum-
varp, sem hann sagðist nú flytja
1 þriðja eða fjórða sikipti og
kvaðst ekki mundi flytja oftar.
Hann sagði þetta af þvílíkri al-
vöru og með þeim áherzluhreim,
að engum, sem heyrði duldist, að
þarna var Einar að segja fyrir
brotthvarf sitt úr þingsölunum.
Hann meinti hvorki, að hann
mundi gefast upp við að flytja
tillögur sínar né að hann byggist
við, að þær yrðu samþykktar
fremur nú en áður, heldur, að
hann mundi ekki oftar eiga þess
kiost að koma þeim þarna á fram-
færi.
Harmsaga Einars
Eftir þessa yfirlýsirvgu Einars
Olgeirssonar er naumast um það
að villast, að hann ætlar sér ekki
í framboð oftar. Með því er
raunar ekki saigt, að hann standi
Framhald á bls. 2d