Morgunblaðið - 03.03.1967, Blaðsíða 21

JMURUUNBJbAOXÐ, FÖSTUDAGUR 3. MARZ 1967.
21
Síðastliðinn laugardag var vígt í Keflavíkurkirkju nýtt pípu-
orgel frá Walcker-verksmiðjunum i Diisseldorf í ÞýzkalandL
Páil Kr. Pálsson, organleikari, vígði orgelið, og bæði hann og
Róbert A. Ottósson, söngmálastjóri þjóðkirkjunnar, luku
mikiu iofsorði á tóngæði þess og styrk. Fjölmargir einstakl-
ingar ©g félög í Keflavík hafa lag fram fé til orgelkaupanna,
en mesta fjárhæðin barst frá systrafélagi safnaðarins. Mynd-
in er tekin í Keflavíkurkirkju eftir vígslu orgelsins. Á henni
eru, talið frá vinstri: Hermann Eiríksson, sr. Björn Jónsson,
Kaltenhauer, sem setti orgelið upp. Geir Þórðarson, organ-
leikari, Páll Kr. Pálsson og Róbert A. Ottósson.
Nýtt tölublað
Suðurlands
Mbl. hefur borizt nýútkomið
tölublað Suðurlands, sem gefið
er út á Selfossi. Er það 3. tbl.
' 15. árgangs.
Á forsíðunni er viðtal rit-
stjórans, Guðmundar Daníels-
sonar, við Pétur Guðmundsson,
Kjarri, Ölfusi, áður bónda á
Þórustöðum.
Meðal annars efnis má nefna
ræðu landbúnaðarráðherra, Ing-
ólfs Jónssonar, er hann hélt við
setningu Búnaðarþings, fréttir
frá Héraðssambandinu Skarp-
héðni og ennfremur fréttir með
myndum af afchöfn I Þorláks-
höfn, er höfnin þar var afhent
ríkissjóði sem landshöfn.
Útbreiðslusvæði blaðsins er
Suðurlandskjördæmi auk þess
sem blaðinu er dreift víðar um
landið, í Reykjavík er blaðið
selt á eftirtöldum stöðum: Bóka-
verzlun Sigfúsar Eymundsson,
Verzl. Þresti, Hverfisgötu 117 og
Verzl. Kjalfell, Gnoðarvogi 78.
PÁSKAFERDIR
1967
16 DAGAR . 19. MARZ
NOREGUR
9 DAGAR . 21. MARZ
I DAGAR . 25. MARZ
F£ RDAS KRI FSTOFAN LÓND & LEIDIR H F.
ADAtSTK/lTI 8 fitTKIAVIK SlMAfi 243 1 3 20800
Ferðaritvélar
Vandaðar, sterkbyggðar og
léttar Olympia ferðaritvélar,
ómissandi förunautur. —
Olympia til heimilis og skóla-
notkunar.
Útsölustaðir:
ÓLAFUR GÍSLASON & co hf
Ingólfsstræti 1 A. Sími 18370.
ADDO VERKSTÆÐID
Hafnarstr. 5, Rvík. Sími 13730.
— 7 þingmenn
Framhald af bls. 32.
ráð sem skal í samvinnu við alla
þá, sem hér eiga hlut að máli,
móta heildarstefnu í uppbygg-
ingu sjávarútvegsins og í mark-
aðsmálum. Lagt er til að í þessu
ráði eigi sæti fulltrúar útgerðar,
helzfcu greina fiskiðnaðar, sjó-
manna, verkamanna, lánastofn-
ana sjávarútvegsins. helztu stofn
ana sem fjalla um efnahagsmál
og sérmál útvegsins.
Sjávarútvegurinn er lang-
stærsti atvinnuvegur okkar ís-
lendinga sem framleiðir yfir
90% af heildarútflutningsverð-
mæti þjóðarinnar. Eins og að lík-
um lætur þarf mikið fjármagn
til þess að viðhalda þessum at-
vinnuvegi, tryggja eðlilega þró-
un og tækninýjungar í smíði og
gerð fiskiskipa jafnhliða upp-
byggingu ifskiðnaðarins, vinna
skipulega að markaðsrannsókn-
um, öflun nýrra markaða fyrir.
sjávarafurðir og framleiðslu
nýrra vörutegunda.
Það er því brýn nauðsyn að
gæta þess að fjármagnið, sem til
þessara hluta er varið, komi að
sem beztum notum og að eðli-
legt jafnvægi sé á milli hinna
mismunandi greina í útgerð og
vinnslu úr sjávarafla bg mark-
visst stefnt að því, að sem mest
fjölbieytni verði í vinnslu sjáv-
arafla.
Það er skoðun flutningsmanna
þessa frumvarps, að eðlilegt sé
að fara inn á þá braut, að sam-
tök þeirra sem vinna að fisk-
veiðum og fiskiðnaði og þeir
sem framleiðslutækin eiga marki
heildarstefnuna í ‘ uppbyggingu
sjávarútvegsins og markaðsmál-
um í samvinnu við fulltrúa lána-
stofnana sjávarútvegsins og
þeirra aðalstofnana, sem með
efnahagsmálin fara og hafi um
það samvinnu við ríkisstjórnina.
Með því að hafa þennan hátt á,
er tryggt að allir aðilar, sem
þessi mál varða mest, skýri sín
sérsjónarmið og taki sameigin-
lega ákvörðun um hvað réttast
og eðlilegast sé að gert verði
á hverjum tíma í þessum mál-
um. Fram til þessa hefur eng-
in slík stofnun verið til, enda
hefur oft á liðnum árum og ára-
tugum ekki verið gætt sem
að meira eða minna leyti.
fiskiðnaðarins á þann veg, að
ein eða fleiri greinar hafa á á-
kveðnu árabili vaxið mjög hratt
en samdráttar hefur gætt í öðr-
um, og á__ þann hátt hefur þessi
mikilvirki atvinnuvegur okkar
orðið of einhæfur.
Til þess að koma í veg fyrir
að sjávarútvegurinn verði of
einhæfur verður að leitast við
eftir föngum að styðja eðlilega
starfrækslu í sem flestum grein-
um fiskveiðanna og auka hag-
nýtingu þess .afla, sem á land
kemur, með það fyrir augum að
vinna úr honum á þann hátt að
útflutningsverðmæti verði sem
allra mest. Jafnhliða þarf að
gera allt til þess að auka fjöl-
bretyni fiskveiðanna og fara inn
á fleiri greinar fiskiðnaðar. Með
þvi er dregið úr þeirri 'miklu
áhættu sem nú er þegar einhver
ákveðin grein bregst. Þá er ekki
síður mikilvægt að auka mark-
aðsrannsóknir fyrir Islenzkar
fiskafurðir, leita nýrra markaða
og fjölga viðskiptaþjóðum.
Hér á eftir mun verða leitazt
við að skýra í stórum drtátum
hvernig þessum málum er nú
háttað.
Fiskiskipastóllinn.
Það er rétt að gera sér grein
fyrir hvaða breytingum fiski-
skipastóllinn hefur tekið á
rúmlega tveimur áratugum:
Árið Tala skipa Samt. Tala skipa Samt. Tala botn- Samt.
undir 100 rúml. br. yfir 100 br. rúml. vörpuskipa br.
m/þilfari rúml. dúml. rúml.
1944 560 11725 32 5562 29 9652
1954 523 16732 54 8269 51 31621
1958 614 21213 49 7561 44 29024
1964 648 21670 159 26967 39 27395
1967 577 19014 184 35559 32 22876
skyldi að skapa eðlilegt jafnvægi
á milli greina fiskveiðanna og
Eins og sjá má af framan-
greindu yfirliti hefur orðið
mjög mikil fjölgun á skipum
yfir 100. rúml. og hefur þeim á
23 árum fjölgað um 152 og rúm-
lestatala þeirra aukist um 30 þús.
rúml. og eru nú í byggingu 34
skip og er meðalstærð þeirra
um 318 rúml. Öll stærri skipin,
sem byggð hafa verið, eru fyrst
og fremst ætluð til síldveiða en
á tímabilinu febrúar til apríl eru
þau flest við bolfiskveiðar og
loðnuveiðar. Botnvörpuskipaflot
inn var .endurnýjaður skömmu
eftir lok síðustu heimsstyrjaldar
og á árunum 1951 til 1952 bætt-
ust við þann flota 10 skip en
síðar haaf aðeins bætzt við 5
skip. Nú eru skráð 32 botnvörpu
skip en aðeins rúml. 20 þeirra
eru gerð út. Botnvörpuskipaút-
gerðin hefur stórkostlega dregist
saman og horfir óvænlega fyrir
þeirri útgerð, en hún var um
langt árabil. ein sterkasta stoð ís
lenzkrar útgerðar.
Bátum undir 100 rúml. hefur
fækkað verulega síðustu árin.
Það má segja að bolfisköflunin
byggist að verulegu leyti á hin-
um minni skipum, eða á skipum
Síldar- og loðnumjöl
Síldarlýsi
Saltsíld
Fiskimjöl
Hraðfrystur fiskur
Skreið
Saltfiskur
Rækja og humar 109,9 •—
Niðursuðuvörur 20,0 ■—
mestan hluta ársins og eru horn-
steinar fiskiðnaðarins að frá-
töldum síldariðnaðinum.
Á árunum 1963 til 1966 hafa
87 bátar samtals 4713 rúmlestir
af stærðinni 20 — 120 rúml. verið
strikaðir út af skipaskrá. Á sama
árabili hafa verið skráð 37 ný
fiskiskip undir 120 rúml. sam-
tals 1635 rúml. Þar af voru á
s.l. ári aðeins 2 skip samt. 109
rúml. Þessi þróun í fiskiskipa-
byggingum er orðin mikið
áhyggjuefni, og verður að breyt
ast hið bráðasta ef ekki á að
fara illa fyrir bolfiskiðnaðinum,
sem stendur og fellur með því,
að fá hráefni sem jafnast árið
um kring og er um leið aðal-
atvinnuvegur fjölmargra byggð-
arlaga sem njóta ekki síldariðn-
aðarins nema þá að mjög tak-
mörkuðu leyti.
Fiskiðnaðurinn.
Heildarútflutningur sjávaraf-
urða á síðustu þremur árum
hefur verið sem hér segir:
Árið 1964 4.384 millj. kr.
Árið 1965 5.256 millj. kr.
Árið 1966 5.595 millj. kr.
Aðalvörutegun4irnar á þess-
um sama tima og útflutnings-
verðmæti þeirra hafa verið sem
hér segir:
1966
1117,6 m. kr.
882,1 ------
581.8 ------
146,0------
1207,5 -----
309.9 — —
546,8 -----
179,6------
32,6 — — 45,1 ------
1964
594,8 m. kr.
417.6 — —
501.4 — —
179.6 — —
1149,3-------
337.4 —
436,0 ------
1965
943.3 m. kr.
677.6 ------
488.3 — —
157.6 ------
1244,7 ------
375,9 ------
545,1 ------
129,8-------
sem eru undir 120 rúml. Þessi
skip stunda bolfiskaveðiarnar
Á landinu eru 46 síldarveric-
smiðjur og er afkastageta þeirra
183Ö0 tonn á sólabhring. f þess-
ari tölu eru allar verksmið’ ;r
sem hatfa möguleika til að vitma
feitan fisk, þó að raunar sumar
þeirra séu að mestu starfræktar
sem venjulegar fiskimjólsverk-
smiðjur.
Síldarverksmiðjurnar skiptast
þannig eftir landshlutum-
Suður- og Vesturland 17 af-
kastageta 5995 tonn/sólarhr.
Norðurland að Langanesi 15
afkastageta 6725 tonn/sólahr.
Austurland 14, afkastageta
5630 tonn/sólarhr.
Fiskimjölsverksmiðjur eru 16
auk þeirra sem taldar eru með
síldarverksmiðjum.
Síldarsöltunarstöðvar eru 103
á landinu. sem starfræktar eru
Hraðfrystihús i fiskiðnaðl eru
93 og er frystiafkastageta þeirra
um 1600 tonn á 10 klst. og hafa
þau geymslurými fyrir um
73000 tonn.
Nýting á afkastagetu hrað-
frystiihúsanna var á árinu 1960
ca. 17%, 1964 ca. 17,3% og 1965
ca. 19%.
Svo að segja öll hraðfrysti-
hús vinna saltfisk og skreið. Af
þeim eru 21 hús, sem eru sér-
staklega búin vélum til vinnslu
á saltfiski. Auk hraðfrystihús-
anna eru um 40 aðrar söltunar-
stöðvar og eru 18 þeirra búnar
vélum til vinnslunnar.
Niðursuðu- og niðurlagninga-
vefksmiðjur eru 16 á landinu.
Markaðsrannsóknir
Með markaðskönnun er átt
við það. að rannsaka hver mark
aður geti verið fyrir ákveðnar
vörutegundir á hverjuim staS,
svo og það, í hvaða mynd þær
þurfi að vera, hvað vinnslu og
umbúðir snertir, til að hægt sé
að ná árangrL
Slík könnun er nauðsynleg for
senda áður en hafin er markað*
uppbygging.
Með markaðsuppbyggingu er
átt við það, að vörurnar, unnar
á þann hátt, sem markaðsrann-
sóknin gaf til kynna, séu boðn-
ar til sölu og kynntar, og séu
alltaf til á markaðnum,
Sem dæmi um þetta, má nefna
að Fiskknálanefnd vann á sínum
tíma skipulega að markaðsupp-
byggingu fyrir frystan fisk, og
ennþá betna dæmi er uppbygg-
ing markaðs fyrir frystar íslenzk
ar sjávarafurðir í U.S.A. Senni-
lega er það ekki öllum kunnugt,
að um margra ára bil, var vit-
andi vits gefið með afurðum
þeim, sem sendar voru á þennan
markað, miðað við sölur á öðr-
um mörkuðum. Þessu var samt
haldið áfram með þrautseigju,
og um árabil hefur þetta verið
bezti markaðurinn fyrir frystar
íslenzkar sjávarafurðir.
Ennfremur voru byggðar upp
í U.S.A. verksmiðjur til frekari
vinnslu úr frystum fiski, sem á
síðustu árum hafa komið að
mjög miklu liði.
Á fyrstu árunum eftir heims-
styrjöldina var einnig unnið
nokkuð að markaðsöflun í ýms-
um löndum, svo sem Frakklandi,
Austurriki o.fl., en markaðir
þessir virðast að mestu hafa
glatazt aftur.
Á undanförnum árum hefir
sala sjávarafurða yfirleitt virzt
ganga greiðlega, þangað til á sL
ári, að mikið verðfall varð á
ýmsum helztu afurðum okkar.
Ástæðan til þessa var einkurn sú,
að ýmsar aðrar þjóðir tóku upp
alveg nýja veiði- og vinnslu-
tækni, sem hafa valdið stór-
auknu framboði á fiskafurðum.
Viíðari og fjölbreyttari mark-
aðir eru bezta tryggingin gegn
slíku verðhruni, en við fslending
ar höfum nokkrum sinnum feng
ið alvarleg áföll, vegna þess að
markaðir okkar og framleiðsla
er of einhæf.
Það er því augljós nauðsyn,
að ötullega og skipulega verður
að vinna að markaðsöfluninni
og fjölbreytni í framleiðslu.
Vafalaust mætti vinna mark-
aði fyrir ýmsar nýjar vöruteg-
undir, svo sem niðursoðin þorsk
hrogn, kaviarlíki o.fl., svo og
fyrir meira unnar vörur, svo
sem tilreiddar máltíðir. Að vísu
veidur sú staðreynd, að við
sfcöndum fyrir utan markaðs-
bandalögin, miklum erfiðleikum,
á meðan ekki er bót á ráðin,
en það er annað vandamál.
Sem dæmi um það, til hvers
sé að vinna, má benda á að 1963
var neyzla á niðursoðnum sjáv-
arafurðum í Vestur-Evrópu og
U.S.A. 955.300 tonn. Hlutur okk
ar í þessu var ekki nema nokkur
hundruð tonn. Engar núverandi
stofnanir eða samtök hafa mögu
leika á að hafa forgöngu um mái
þessi í heild, svo við álítum full
komlega timabært að koma á
fót stofnun, sem gæti beitt sér
fyrir verkefnum þessum.
Þess ber þó að geta, að Fiski-
málasjóður hefur styrkt veru-
lega markaðskönnun og auglýs-
ingakostnað fyrir íslenzkar sjáv-
arafurðir erlendis.
Ein aðferð sem aðrar þjóðir
nota mikið, er að vinna að mark
aðsrannsóknum fyrir milligöngu
sendiráða sinna, m.a. með skip-
un verzluarfulltrúa við þau.
Þessi aðferð væri m.a. vel at-
hugandi fyrir okkur, en síðan
þyrfti að vera fyrir hendi hér
heima stofnun, er skipulegði
þessa viðleitni og ynni úr upp-
lýsingum þeim, er aflað væri.
Ein grundvallarforsenda fyrir
það hhúverk sitt, að gera til-
lögur um og stuðla að skynsam-
ug sAipulagðri drekfingti
fjármagnsins í íslenzkum sjávar-
útvegi, er nákvæm þekking á
mörkuðum þeirra, og hverra
breytinga þar megi vænta, en oft
hefur á skort, að íslenzkum sjáv
arútvegi hafi gefist nægilegur
tími iil aðlögunar við breyttar
aðstæður.