Morgunblaðið - 09.03.1967, Page 10

10
MOBGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 9. MARZ 1967.
Undirbúningur hægri umferöar hafinn
Skíptist í þrjá aðalflokka: Breytingar á ökutækj-
um, breytingar á vega- og merkjakerfi og ráð-
stafanir til þess að draga úr slysahættu
Eftir Valgarð Briem, forstjóra
GREIN sú, sem hér fer i eft-
lr, er erindi, sem Valgarð
Briem, forstjóri, formaður
nefndar þeirrar, sem undirbýr
framkvæmd laga um hægri
umferð á íslandi vorið 1968,
flutti nýlega á fundi í Rotary-
klúbb Reykjavíkur:
ÉG vil hefja mál mitt á þvi að
þakka fyrir það tækifæri, sem
■aér hefur verið veitt til þess að
rœða við ykkur málefni, sem
mér er ofarlega i huga og ég
tel að muni snerta okkur alla
meira eða minna, áður en langt
um líður, en það er fyrirhuguð
breyting á umfreðarreglum, sem
ákveðið er að komi til fram-
kvæmda vorið 1968 með því að
þá verði tekin upp hægri um-
ferð hér á landi.
>að heyrist stundum kvartað
undan því, að varla sé hægt að
hreyfa sig í þjóðfélaginu fyrir
lögum og reglum. Alltaf sé verið
að banna meir og meir eða fyrir
skipa eitt og annað og víst er
það svo, að ýmsum þykir nóg
um allar þessar reglur, sem borg
urunum er ætlað að fylgja. Sum-
ar þessara reglna eru um ákveð-
ið, takmarkað svið þjóðlífsins
— snerta fámennan, takmarkað-
an 'hóp þegnanna, eða ákveðið
tilvik, sem gerist sjaldan á
mannsævinni. Aðrar reglur
snerta nær alla borgarana, nær
hvern dag frá vöggu til grafar
og takmarkast ekki einu sinni
við íslenzka ríkisborgara, held-
ur nú til allra þeirra, sem ‘hér
stíga fæti á land.
Meðal þessara víðtæku reglna
eru þær, sem fjalla um umferð
á einn eða annan hátt. Eftir gdld
andi umferðarreglum haga flest-
ir borgararnir séi all-flesta daga
ársins og jafnvel flestir oft á
dag, og ýmsir ná því að brjóta
þessar reglur á einhvern hátt
daglega.
UmferðarregluT eru margvís-
legar, en lúta flestar að því að
skapa öryggi í umferðinni og
draga úr hættu á því, að slys
hijótist af ferðum manna. >að
er því mjög nauðsynlegt, að
menn kunni umferðarreglurnar
og fylgi þeim og þær eru með
því fyrsta, sem börnum er
kennt á heimilum og í skólum.
Meðal grundvallaratriða umferð
arreglna hér á landi hefur um
iangt árabil verið að umferð eigi
að víkja til vinstri fyrir þeirri,
•em á móti kemur og á kross-
götum hafi umferð frá vinstri
forgangsrétt að öðru óbreyttu.
Þessar reglur veiða með aldrin-
nm svo meitlaðar í 'huga manna,
að fullorðið fólk fylgir þeim
sjálfkrafa án minnstu umhugsun
ar. >að er því ærið alvöruefni
öllum borgurum landsins, sem
komnir eru til vits og ára, að Al-
þingi hefur sainþykkt lög, sem
mæla svo fyrir, að vorið 1968
skuli breytt til og í stað vinstri
umferðar tekin upp hægri uro-
ferð með öllu því, sem þeirri
breytingu fylgir, og það er
margt
Til þess að annast framkvæmd
ir og undirbúmng að þessari
breytingu hefur dómsmálaráð-
herra skipað 3ja manna nefnd og
hefur hún nú nýlega hafið störf
sín. í megindráttum virðist vera
hægt að skipta verkefnunum,
sem framundan eru í 3 aðal-
flokka.
í 1. flokki eru þær breytingar,
sem nauðsynlegt er að gera á
ökutækjum,
í 2. flokki eru breytingar, sem
nauðsynlegar eru á vegakerfi og
merkjakerfi í umferðinni og i
þriðja lagi eru þær ráðstafanir,
sem nauðsynlegt er að gera til
þess að draga úr slysahættu.
Mig langar nú til þess að víkja
að einstökum hópum þessara
verkefna og byrja á þeim hópn-
um, sem ég nefndi fyrst um
breytingu á ökutækjum. Ekki er
fyrirhugað að neinu verulegu
þurfi að breyta í einkabílum eða
minnd bílum en 16 farþega, þó að
slíkt kunni að verða nauðsynlegt
í einstökum tilvikum. >eir bdlar,
sem helzt koma þess vegna til
greina við breytingu, eru hóp-
ferða- og áætlunarbílar, fyrst og
fremst strætisvagnar hér í
Reykjavík og aðrir strætisvagn-
ar, sem fara um þéttbýl svæði.
Nú geri ég ekki ráð fyrir að
þið, sem hér eruð samankomnir,
noti svo mikið strætisvagna, að
þið teljið breytingu á þeim
skipta ykkur svo miklu máli, en
sú breyting kann að skipta okk-
ur nokkuð að öðru leyti, nefni-
lega því, að fjármagnið til þess
að standa undir kostnaði við alla
framkvæmd breytingarinnar í
hægri umferð, verður að veru-
legu leyti innheimt frá eigend-
um fólksbifreiða, sem ekki taka
nema 1—8 farþega. Fjrrir hverja
slíka bifreið verður að greiða
á þessu ári kr. 240.00 á næstu
tveimur árum þar á eftir kr.
360.00 hvort ár, og 1967 kr.
180.00. Gjald af stærri bifreiðum
er nokkuð haerra, en vegna
fjölda smábílanna hefur Efna-
hagsstofnunin reiknað út, að af
þeim kr. 52 millj., sem þann-
ig muni inn'heimtast af bifreiða-
eigendum þessi 4 ár, muni kr. 39
millj. koma frá venjulegum
fólksbifreiðum, en einungis kr.
12.580.000,— frá stærri bifreið-
um. Heildarkostnaður við breyt
inguna yfir í hægri handar akst
ur hefur verið áætlaður nálægt
kr. 50 millj., en af þeirri fjárhæð
er talið að breytingar á almenn
ingsbifreiðum muni kosta kr. 36
millj.
Og nú kunnið þið að spyrja,
hvaða nauðsyn sé til að skau-
leggja ykkur og aðra einkabif-
reiðaeigendur um nær kr. 40
millj. til þess að verja því í
kostnað við að breyta strætis-
vögnum og öðrum almennings-
bifreiðum.
f*að kemur auðvitað strax i
ljós við fyrstu athugun, að ógern
ingur er að aka strætisvögnum
hér í Reykjavík í 'hægri umferð
án þess að framkvæma á þeim
verulegar breytingar. Við getum
tæplega hugsað okkur að stræt-
isvagnarnir aki hægra megin á
götunni, nemi staðar við hægri
vegarbrún, en skili farþegunum
út á miðja götuna eða farþeg-
arnir þurfi ýmist að standa á
miðri götunni eða fara út á miðja
götuna til þess að komast upp í
strætisvagnana á viðkömustöð-
um.
Þetta atriði eitt út af fyrir sig
veldur því, að flytja verður allar
hurðir yfir um og mun það
kosta a.m.k. kr. 200.000,00 fyrir
hvern strætisvagn. En þvi til
viðbótar eru all-miklar líkur til,
að nauðsynlegt sé að flytja stýri
og stjómtæki vagnanna yfir í
vinstri hlið í stað þess að hafa
þau í hægri hlið bifreiðarinnar
eins og nú er. Af tæknilegum
ástæðum getur þetta orðið nauð
synlegt, hins vegar síður nauð
synlegt á bifreiðum, sem aka
lengri vegalengdii í dreifbýli.
Kostnaður við að breyta hverj
um strætisvagni til fullnustu er
því hvorki meira né minna en
kr. 600—700 þús. kr. að áliti
þeirra, sem um það mál hafa
fjallað. Hins vegar er rétt að
taka fram, að hvorki hefur ver
ið leitað tilboða í slíkt verk,
né það reiknað út nákvæmlega,
svo þessi tala kynni að vera eitt-
hvað lægri eða jafnvel eitthvað
hærri.
Valgarð Briem
Nú sjá allir, að strætisvagn,
sem er kominn mjög til ára
sinna og e.t.v. ekki að verðmæti
nema 3. eða 4. partur af því, sem
hann var í upphafi og myndi
ekki fást fyrir í sölu nema 200—
300 þús. kr., að lítið vit virðist
vera í því að breyta 'honum fyr-
ir kr. 6—700 þús., því þrátt fyrir
þá breytingu væri hann ekki
nema kr. 2—300 þús. virði eftir
breytinguna. í>að er þvi Ijóst,
að ekki verður öllum strætis-
vögnum breytt og nýjustu athug
anir virðast benda til, að hér í
Reykjavík, þar sem eru 52 stræt-
isvagnar í notkur. á 33 leiðum,
muni sennilega ekki fleiri en 19
verða breytt, en hinir orðnir svo
gamlir, að kostnaðurinn við
breytingu nemi meiru en raun-
verulegu verðmæti þeirra þann
dag, sem hægri umferð fær gild'.
Nú væri að sjálfsögðu engin
sanngirni í því að meina eigend-
um þessara bíla að reka þá
áfram og bæta þeim ekki það
tjón, sem af því leiddi, og eru
í undirbúningi ákveðnar reglur
að sænskri fyrirmynd, sem mæla
fyrir um það, hvað miklar bæt-
ur skuli koma til eigenda þess-
ara vagna, miðað við aldur
vagna og endurkaupsverð, og
þegar slíkar bætur eru lagðar
saman og við það bætt breyting-
arskostnaði þeirra bifreiða, sem
breyta þarf, ýmist að fullu, eða
að nokkru, þá er talið að sá
heildarkostnaður nemi, eins og
ég sagði áðan, rúmlega kl. 36
millj.
Mönnum kann að finnast þetta
nokkuð mikill kostnaður, en í
því sambandi er kannski ekki úr
vegi að minna á, að í Svíþjóð,
þar sem hægri umferð hefst 3.
sept í haust, ér talið að breyting
á almenningsvögnum verði lang
samlega stærsti hluti kostnaðar-
ins við upptöku hægri umferðar
en talið er, að breytingin yfir í
hægri umferð þar í landi, muni
(kosta a.m.k. 600 millj. sænskra
króna, eða nálægt 5 milljörðum
íslenzkra.
Ekki er ráðgert að greiða
kostnað, sem bifreiðaeigendui
verða fyrir við að breyta öku-
ljósum bifreiða sinna. Ljóst er,
að þegar farið verður að aka
hægra xnegin á veginum, þá er
gjörsamlega óhafandi í umferð
ljós, sem eru búin þeim eigm-
leikum, að þau kasta geislanum
yfir til vinstri, því að þá er stór
hætta á, að þau valdi blindu
þeim, sem í móti koma. Að vísu
eru nú í notkun hér og verða í
auknum mæli fram til breyting-
arinnar, ökuljós, sem gerð eru
fyrir hægri handar umferð og
kasta geislanum fram eftir mið-
línu vegarins, en fallizt hefur
verið á vissar aðgerðir með
„tape“ eða límdum miðum á
Ijósglerin, sem gerir það að verk
um að þessi geisli, sem leitar
fram hægra megin er blindaður
og Ijósin kasta þá jafnlangt fram
á veginn. Með því að taka í
burtu þennan álímda miða,
verða ljósin síðan rétt fyrir
hægri umferð, þegar þar að kem
ut. Öðrum ljóskerum þ.e.a.s.
þeim, sem eru sérstaklega gerð
fyrir vinstri umferð verður að
breyta fyrir skoðun sumarið
1968.
í öðru lagi eru breytingar á
gatnakerfinu og umferðarverkj-
um. Umferðarljós er ekki svo
mikið um, að kostnaður af breyt
ingu þeirra verði stórkostlegur.
Hins vegar er mjög mikill fjöldi
umferðarmerkja, bæði hér í
Reykjavík og eins út um land, og
þeim verður í flestum tilfellum
að breyta. Það er gert ráð fyrir,
að umferðarmerki séu yfirleitt
vinstra megin við veg, eða þeim
megin, sem umferðin er á vegin-
um, en þessu yrði að sjálfsögðu
í flestum tilfellum að breyta og
flytja umferðarmerkin vfir,
þannig að þau fylgi umferðinni
yfir á rétta vegarbrún. I>að er
allmikill vandi á 'höndum í sam-
bandi við flutning þessara
merkja vegna þess, að breyting-
in er fyrirhuguð á vormánuð-
um 1968 eða á tímabilinu apríl-
júní, og þá er hætt við að ekki
verði nægilega snemma frost úr
jörðu, að hægt verði að fram-
kvæma merkjaflutninginn allan
1968 og verður því þegar á kom
andi sumri að gera ráðstafanir
til þess að flytja umferðarmerk-
in. Það er verkefni, sem vega-
málastjóri og hans menn munu
hafa mestan vanda af utan
Reykjavíkur, en borgarverkfræð
ingur hér í höfuðborginni.
Ef áætlað að breytingar á
gatnakerfinu og umferðarmerki-
um muni kosta nálægt 5,6 millj.
kr.
Eldri Reykvíkingar muna vel
þá tíð, þegar þeii gátu ekið um
Reykjavik þvera og endilanga að
heita mátti hverja götu, án þess
að lita á eitt einasta umferðar-
merki, því að göturnar voru ekki
fleiri en það, að menn vissu ná-
kvæmlega hvernig mátti aka
hverja götu fyrir sig. Með auk-
inni umferð, bæði utan af lands-
byggðinni og eins útlendinga,
sem hingað koma, er ekki á
þetta minni vegfarenda að
treysta og því mikið undir bví
komið, að gatnamerkingin sé
glögg og leiði til réttrar niður-
stöðu.
Maður, sem kemur í fyrsta
skipti akandi til Reykjavíkur,
eftir Suðurlandsbrautinni, ekur
niður Laugaveginn, en ekki
Hverfisgötuna vegna þess, að við
Hverfisgötuna er merki, sem gef
ut til kynna, að þar megi ekkx
aka niður.
Á sama hátt mundi ókunnug-
ur við brottför úr bænum geta
látið sér detta í hug að aka irá
Lækjartorgi upp Bankastræíi,
Laugaveg, ef þar væru ekki
merki, sem lýstu slíkt óleyfilegt.
Þeir, sem annast flutning á
merkjum og fjalla um umíerðar
reglur í borginm, hafa marg' að
hugsa fram að breytingunni, því
að sú staðreynd að aka h.Tgra
megin á götunni í staðinn fyrir
vinstra megin, gerir óhjákvæmi
legar breytingar á ýmsum um-
ferðarreglum, t.d. þeim, sem
fjalla um einstefnuakstur. Það
er t.d. Ijóst, að maðurinn sem
kemur úr dreifbýlinu eftir Suð-
urlandsbrautinni og nálgast
gatnamót Hverfisgötu og Lauga-
vegs, mun að öllum líkindum
halda sínuro hægri kanti og aka
niður Hverfisgötuna. Hversu
langt er nú ekki vitað — ekki
ólíklegt að hann verði látinn aka
hana alla leið niður í miðbæ og á
sama hátt er ekki óhugsandi að
sá, sem ætlar frá Lækjartorgi
verði fyrst um sinn, þangað til
skipulag Miðbæjarins er ákveðið
og kemur til framkvæmda látinn
aka upp Bankastræti og inn
Laugaveg. Á saina hátt eru fyr-
irsjáanlegar breytingar á öðrum
götum, sem menn um langan ald
ur hafa haft einstefnuakstur á
og það er mikið rannsóknarefni
að finna út, 'hvernig þessum ein-
stefnuakstursgötum verði bezt
við komið og hverjum þeirra
þurfi að breyta í samlbandi við
hægri umferðina. En eitt er víst,
að ökumenn í Reykjavík geta
ekki eftir breytinguna treyst á
minni sitt um það, hvernig eigi
að aka eftir götum Reykjavíkur.
Þriðja aðalatriðið af viðfangs-
efnum framkvæmdanefndarinn-
ar er að undirbúa og fram-
kvæma í samráði við yfirvöld og
stofnanir þá fræðslu og upplýs-
ingastarfsemi, sem telja má nauð
synlega, svo og stuðla að því, að
ráðstafanir verði gerðar til þess
að koroa í veg fyrir umferðar-
slys í sambandi við breytingu
umferðarreglnanna.
Eitt af því fyrsta, sem mönn-
um kemur í hug þegar rætt er
um breytingu í hægri umferð, er
sú hætta, sem menn telja sumir
hverjir mikla á þvi, að í kjölfar
breytingarinnar verði hér um-
ferðarslys í stærn stíl en nokkru
sinni fyrr. Það er þvi þýðingar-
mikið að reyna að gera sér grein
fyrir þvi í hverju þessi slysa-
hættu-aukning sé fólkin, hvað
það sé, sem helzt muni valda
slysum og hvaða ráð séu tiltæk
til þess, að fyrirbyggja að til
þeirra komi.
Um allar framkvæmdir og
undirbúning í þvi sambandi verð
ur 'haft samráð við þau félög,
sem vinna að slysavörnum á
einn eða annan hátt. Við þvi er
að búast, að þá megin reglu, að
menn eigi að víkja til vinstri
og gefa rétt fyrir ökutæki, sem
kemur frá vinstri hlið, sem orðin
er svo sterk í mönnum eftir
margra ára notkun, verði erfitt
að uppræta.
í Svíþjóð þar sem að sama
atriði er að sjálfsögðu uppi á
teningnum, hefur komið til
greina, að Svíar tfari yfir til
Noregs eða Danmerkur til þess
að æfa sig í hægri akstri
Hægri nefndin þar, hefur að
ráðleggingu þeirra sem bezt eru.
taldir vita í þeim efnum, eindreg
ið lagt gegn slíkum æfingum,
þar sem það muni einungis valda
ruglingi og menn muni að slík-
um æfingum undangengnum
fara að bregða við ósjálfrátt að
einihverju leyti til hægri, enda
þótt vinstri umferð sé ennþá ríkj
andi. Til þess að fyrirbyggja tví
skinnung í þessum efnum ráð-
leggja Sviar ákveðið, að öku-
menn haldi sig að vinstri akstrl
og fari ekki að æfa hægri akst-
ur, fyrr en rétt fyrir breyting-
una.
Hér á landi hefur verið á það
bent, að vegna strjálbýlisins og
langs vegakerfis, verði mikil
hætta á því, að þeir sem aka hér
frá höfuðborginni og hafi bifreið
Framhald á bls. 16.