Morgunblaðið - 22.06.1967, Qupperneq 15

MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 32. JtJOT 1997,
ERLENT YFIRLIT
Dvínandi áhrif
Sam. þjóöanna
VHÐRÆÐUR sovézíka íorsætis-
■táðherrans, Alexed Kosygins, við
JWhn,SiOrv íforsata og aðra banda-
tíslka Jieiðtoga um ástand ið 1
Aueturliöndujn nœr geta reynzt
gagnlegar, en horfurnar á því að
Sameiniuðu þjóðirnar gieti situðl-
aS að lausn deilunnar hafa versn
«6 við það, að Rússar hafa lagt
mlálið fyriir Allsiherjarþingið og
þannig tekið það úr höndum
Oryggisráðsinis, Rússar hatfa ber-
sýnilega gefið upp aila von um
að íá ráðið til að fordaema ísrael
tem árásarað iia og fyrirskiipa
brotbfLutning hensveita ísraels-
manna aftur fynir vopnahléslín-
ttna. í sitaðinn hafa þeir tekið
þarnn kos,tinn að gera heiftarleg-
«ir árásir á ísraelsmenn og Vesit-
turveMin í þeim itilgangi að
bjarga áhrifuim sdn.um í Araba-
beiminuim.
Áður en Rússar tóku uipp
þessa siteifnu halfði Öryiglgisrtáðið
gegnt mikiivægu hkxtvenki í
deilunum í Aulsturlöndum nœr
oig samþylkikt einróma nokkrar
vopn ahlésáskoranir, sean voru
virtar að Iiofeuira. Einmig sam-
þykkti róðið einróma éiykitunar-
tffliiögu um hieimisendingu arab-
fslkra borgara frá sivæðum, sem
fenaelsmenn höttðu hertekið, en
þar var einnig skiorað á stríðs-
ftðila að fylgja alþjóðareglum
um mieðflerð striðs'fanga. Þessar
élyiktunahtillögur sýndu, að rláð-
ið veitti þá ftxryistu tfyrir hiönd
SÞ, sem ætlazt er til að ráðið
veiti, og meirihikiiti fulll'trúa í riáð
inu var ánægður með þessa þró-
un onáiia.
1 Ástamldið breyttist þegar Rúss-
«r 'fóru fram á að Aillsherjar-
þirngið yrði kvátt siamam til siér-
stakis aiukatfundair. Á þeim vett-
vangi er Lítið svigrúm til að
bera sáttarorð á milM dleiluaðila
em tiLvalið að haMa uppi áróðri
og skara eld að sinni 'kcku. Enm-
þá eimu sinni hefur ágneiningiur
miLLi BamdanJkjamanna og Rússa
orðið til þess að lama SÞ og
koma í veg fyrir að samtökin
,geti lagt eittihvað aif m/örfcum til
að útkljá alvarlega deiku
Rússar skara eld
að slnrii köku
Rússar hafa reynt að sakfell'a
fsraelsimienn fyrir áriás og sam-
eina Araba-, kommúnista-Asíu-
og Afríkuníki ,um kröfiuna um,
að ísraetismenn flytji skiLyrðis-
laust hersveitir sínar burtu af
þeim siviæðum, sem þeir hafa
hertekið. Þessi áróðunsherferð
breytir að vlísu elkki hernaðar-
ástandinu, en hin ósveigjaniLega
U Thant
afsltaða Rússa getur breikkað
bilið milli ísraietlsmamna og
margria rilkja, sem eiga sérstakra
hagsimuna að gæta í AusturLönd-
um nær og eiga mikið undir igóð
■uan samskiptuim við Rússa. Aiuk
þess mun afstaða Rússa neyðia
ísraelsmenn til að greina firá
skiilyrðum, sem þeir munu setja
íyr.ir brottflutningi hersveita
þeirr a baik við gömlu vopnahLés,-
Mnunia, en þar með hefjast
hnossakaup, sem httjóta að enda
með þvi að ísiraeLsmemm flytji
hersiveitir símar burtu.
Með þessu ná Rússar því tab-
marki siínu að sýnast iverndarar
Araba og geta rétttiætt aðigerðar-
Leysi sitt í stríðinu. Rússar hafa
lengi sbefnt að því að auka á-
ihrif sín 1 Austurlöndum neeir og
draga úr áhrifum VesturveM-
anma. Það hafia þeir reynlt að
gena með því að styðjia málstað
Araba og ala á amdúð í garð
Bamdaníikijaimaninia, en auðveilf
hefur venið að samnfæna Araba
um, að Bandarlilkjiamenn séu
fjandsaimtegir heimsivaMiasin'nar
er viljti dieila og drottna í Araba-
heiminum með stuðningi lepp-
rlkis þeirna, fsraels. Arabar
hafia gerzt sifellt háðari aðsitoð
Rússa, og hefur það gert Banda-
nlkjamönnum örðugt að við-
haMa góðum siamskiptum við
hinar sundiunlyndu Araþaþjóðir
og um Leiið við ísraeL.
Engimn trúir því, að Rússar
hafii viiljáð sfyrjöM miILi Anaiba
og fsrlaelsmamna, enda munu
þeir ekki batfa haifit mikla trú á
henmennsfcugetlu Araba og auk
þess óttazt, að þeir yrðu að veLja
á miLLi þess að grípa til íhlutun-
ar og hætta þar með é styrjiöld
við Bamdanlkin eða grípa ekki
til IhlUbumar og baka sér þanmig
andúð Ariatoa. En Rússar hafa
talið sér hag í því að blása að
'gtæðum óffniðar ám þess að til
styrjaldar kæmi og koma þarrnig
'Bandaníkijamönnum í bototoa.
Enn er efciki með öJLu ljóst
hvort Rúlssar viLja koma aítur á
því ás'bamdi, sem níkti áður en
ófriðurimn hófist eða beita lálhrif-
um þeim, sem 'þeir njóta í Araba
heknimum, til1 þess að finna frið-
samtega lausn, sem mumdi koma
í veg fiyrir að .til mýrrar styrj-
aldar kæmi og fakrharfca vígbún-
aðarikapphilauipið fyrir botni Mið
jarðanhafs. — Bandaríkjamenn
haifa viðunbennt hin aukn.u á-
hrlf Rússa í AiuisturLönidum nær,
og Johnson fiorseti hefur lýst
því yifir að það sé báðum risia-
stónveMumum í hag, að dregið
verði úr spennunmi í þeseium
beimshLuta, ef þar eigi efcki að
ríkja stöðugt stynjaldanástand.
Bandaríikjamen'n óttast, að ef
eklki verði komizit að einhverju
samkomuLagi við Rússa muni
vígfbúnaðarlkapphLaupið í Aust-
urLömduim nær aukast um alliam
heLmimg og jafnvel leiða til
kjarnoTfciUivígtoúnaðar. Tilkymn-
ing Kjínverja urn, að þeir haffi
sprengt vetniisspnengju hefur
aukið þessia hlættu, þar sem þeir
feeppa við Rúlssa um áhrif í
Ar atoaheim inmrn.
Hf tiL vill vaikir fyrir Kiosygin
með á'nóðni sínum hjá Sameim-
uðu þjóðunuim að leyna einlægrd
ósk um að komast að samkomu-
Lagi við Bandaríkj aimenn um tak
mörtoun á vígbúnað*arikapp-
hlaupimu í Austurllöndum nær og
einihverjia bnáðabirgðalausn á
dei'lumákmum þa.r. En erfitt
verður að finna Lausm og Barrdæ
Áður en Rosygln forsætlsráð herra kom til New York að sitja fund Allsherjarþingsins, kom
hann vió í Paris þar sem hann ræddi við de Gaulle forseta.
Nasser forseti og Atassi, forseti Sýrlands, sem kom í heim-
sókn til Kairó um síðustu lielgi.
rilfejiamenn haffa ekki borið fram
meinar áþreifan.legar tildögur þótt
þeir hafi verið allir af vilja geirð
ir. —
Báðir aðiðar
ósveigjanlegir
Þótt Arabar séu sjáLflum sér
sundunþykkir virðast þeir ekki
vena fláanlegir til að setjast að
samningaborði með XsraeLs-
mönnum eða viðunkenna tiLveru
nétt Ísraelsníkis, jiaffnvel þótt
ísraelsmenn fiLyttu buritu her,-
sveitir sínar frá öllum þeim
lamdsvæðum, sem þeiir hafia her-
tekið. Og ís'riaeLsmenm virðast
eldki vilja treysta á ný óLjósum
'liotorð'Uim og tryggimgum stór-
veLdanna eða Sameinuðu þjóð-
anna.
Bamda'nílkjaimenn haifia reynt að
fiá ísæaelsmenn til að slá aff knötf-
um símuim. En jalfnivel þótt það
takiislt verður erffitt að tryggja
néttindi ís'naelsimanna tiL sigl-
inga um Súezskurð og Akaba-
fflóa og fiá viðurfeemnda in'nlknun
Gaza, hins gamla bluta Jenúsal1-
em og hernaðiarlega mikilLvægra
'hæða á landamænum Jóndanóu
og SýrLandis í Ísraelsníki, en etok-
ert fær haggað þeirn ásetningi
ísraelsmanna að haMa að
minnsta kosti þessum mikiLvægu
lanidvinniingum.
Hinn gilæsilegi sigur fsraels-
manna hefur .aukið áhrif þeirra
rnamma í íisnaelisku stjórminmi sem
harðastri sitefmu fiylgja, og það
sem almemnimgur í ísraetL óttast
mú mest er, að lamdið verði svipt
lanidaaiutoun.um úr stríðinu, við
samningaborðið. — Hólfsamari
menn í stjórninm.i, ein® og Esk-
hol fionsætisráðherra og Eban
utanníkisináðherra eru í örðuigri
aðstöðu, en áhrif herskárri
manma eins og Dayans hershöfð-
'ingja, hafa aldrei verið meirL
Mangir vilija, að Dayan verði fior
sætisnáðher.ra og gegnd sama
hlLutverki og Ben-Gurion fyrr á
'árurn.
Þótt undartegt xmegi virðast,
bafa hersfeáir menn einnig ytfiir-
höndina um þessar mumdir í
Aratoaheiminum þráitt fyrir ó-
sigurinn. Margir telja, að emg-
inn raumverulegur friður muni
níkja í Austuriöndum nær á
toamantdi ánum, þar sem Nasser
bétlt vöMum sínum þrétt fyrir
ástigruimn, og ólttast að styrjaidir
verði hiáðatr í þessium heims-
hluta á tíu ára fnesiti. En kjiarmi
vamda'máLsins er tiLver.uréttur
ísraelsrlkis og réttur ialLra þjóða
í Austurlöndu.m nær tii að Lifa
í friði og aiutoa velferð sina. Ef
efeki verður brugðizit við þess-
um vanda, eru engin líkindi till
þess að samtoomuLag itakist.
Skjalið sem U
Thant gleymdi
Deii.an sem leiddi til styrjald-
ar Anaba og ísraelsmanna hóffst
þegar U Thamt, framfcvæmda-
stjóri Sameinuðu þjóðanma, varð
við þeirri knöffu Nassers fiorseta
að filytja burtu friðargæzlu-
sveitir samtafcanna frá La.n.da-'
mær.um Egyptaiands og ísraels.
U Thant hélt því fram, að eg-
ypzka stjórmin hefði einhtið,a
rétt til að krefjast bnottflutn-
ingis friðair'gæzLusveitamma og
hainn sæi sig tilmeyddan til að
verða við fcrölfunni ám þiess að
um málið væri fjiaLLað á vett-
vamgi SÞ. Skiömmu síðar lökaði
Nasser Akabafflóa ffyrir feraedsk-
uim sikipum, og fs'naelsmen'n Lýstu
því yffir að þeiir litu á það sem
styrjialdaraðgerð.
Aflstaða U Thants hefur sæitt
harðri gagnrýni, og nú heflur
fcornið í teitirnar tíu ána gamalit
skjal, þar sem fir.am fc&miur, að
Dag HaanmarskjöLd, fyrirrenm'ari
U Thants í embættL leit svo á.
að að Nasser hefði heitið því að
krefjasit ekiki brottfflutninigs frið-
ar.gæzfl'usivieitanna. Sá, sem skýrt
hletfur frá þessu skjalL er Ermest
A. Gnoss, sem var varaformaður
seradinefndar Bandarikjanna hjá
SÞ 1957, þegar. Hammarskjöld
samdi sikjiaLið. Hammarskjöld
gaf Gnoss og aðstoðanmanni sín-
um 'afirit af þassari greinargerð
og fcom ffyrir eintaki í sikjala-
siafni SÞ, svo að U Thamt hefiur
haft aðgamg að því.
Gross segir, að Hammar-
sfcjöld haifi samið greinargerð-
ina þar sem orðnómur var á
fcreiki um, að Nasser mundi
knefjast bnottflutnings gæzlu-
sveitanin'a. Hamm.arskjöld skriff-
aði því hjá sér allt það, sem
han.n taLdi skipta rnáli í þeissu
sambandi og fram haffði toomið
í viðræðum hans og N'assens for-
seta.
Saimik/væmt greinargerðinni
fiéLLst Nasser á, að ALlsherjar-
þingið fijiaLLaði urn öil tilmæli
um brottflutning gæzlusveit-
anna. Það ætti *að vera hlubverts
AlLsiherjariþingsins að ákveða
hvort stanfi igæzlusiveitanna væri
Lokið. Gpiniberir s*amninigar um
brottfll'Utn.ing, gæzlusvei'tann'a
vonu óljósir, en Hammarskjödd
taldi sig hafa ffemgið samþyikki
Nassers við þessari takmörkiun
á rétti h.ans til að reka gæzlu-
siveitirnar burtu. Þetta á að haffa
gerzt á sjö kluktoustunda fundi
Fnamh. á bls. 17