Morgunblaðið - 30.06.1967, Qupperneq 11

MORGUNBLAÐIÐ, FÖSTUDAGUR 30. JÚNÍ 1067.
11
Hriflu hefði ráðizt harkalaga á
xnig í einhverju blaði, en það
var víst eittihsvað annað í því
öllu verra og þess vegna var
það gert upptækt. Erlendur
hafði samt einhverja nasasjón
atf þess-u og bezit gæti ég trú-
að, að hann hafi fengið bl'aðið
í hendur. Hann fylgdist með
ölLu, skildi allt. Hann var stór-
gáfaður, já, gáfaðasti maður
sem ég haifði nolkkurn tíma
hitt. Og hann var meira: hann
var svo vifcur. Nú hetf ég
kynnzt fjölda fólks — oig enn
tel ég Enlend með allra gáí-
uðusfcu mönnum, sean ég hetf
hitt á lífisleiðinni.
Erlendur hrærðist og lítfði í
listum. Og þegar sýningin stóð
yfir, bom hann oft að slkoða
myndirnar og bauð mér í
kvöldkafifi yfir í Unuhús. Ég
var því ósköp fegin. Ég held
að ég hatfi komið á hverju
kvöldi, því að mér var svo
kalt í sýningansalnum — og
alltaf heitur sopi á könnimni
hjá Enlendi.
Þá kynntist ég Unuhúsi
íyrst. í>á sátu allir spekingarn-
ir við kaflfiborðið og sikegg-
raeddu um bókmenntir og list-
ir og heimsmál. Og síður en
svo að aliir væru á einu máli.
Þegar stjórnmál bar á góma,
urðu ofit heitar umræður.
í Unuhúsi hitti ég Þónberg
fynst. Hann kom hér um bii á
bverju kvöldi, þvd að hann
þurfti að ræða við sértfnæðinga
sína í ýmsum efnum, en þeir
voru flestir fastagestir í Unu-
húsi. Hann sagði að Guðný
Lynge væri sénfræðingur sinn
í praktískum ástamálum og
eróták. Og upphaflega var
Steinn Steinarr sérfræðingur
hans í persónuníði, en honum
þótti skýrslur Steins of lotft-
kenndar og útnetfndi Guðmund
Sigurðsson aðalsérfræðing
sinn í persónuníði, en til að
særa ekiki Stein leyfði hann
honum að vera aðstoðarmaður
Guðmundar. Þórbergur þunfti
oft að ráðfæra sig við Guð-
nýju — og þá ekki síður sér-
fræðinga sína í persónuníðL
Halldór Laxness eftlr Nínn.
Eigandi Landsbókasafnið.
Erlendur hlustaði á þetta
allt með jatfnaðargeðL en þó
laus við persónulega hnýsni.
Hann var spekingur með
h e im sbor ga r ale ga atfstöðu og
nánast vaxinn upp úr því um-
hvertfL sem varð hans daglega
brauð. Það var ekkent 6«nátt
eða lókalt við hann.“
„Og þarna var Steinn.'*
„Já, þama var Steinn. Ein-
hverju sinni meðam ég sýndi í
Garðastræti sagði Erlendur
við mig: „Hvað æifclarðu að
gera eftir sýninguna?" „Mig
langar svo mikið til að mála
poritrett", sagði ég, „en það er
bvo enfitt að flá fólk til að sitja
fyrir, því að alldr eru í vinnu
á daginn." Þá sagði Erlendur:
„Það er þá helzt hann Steinn.
Hann vinnur bara á nætumar,
svo hann getur vel setið á
daginn."
Steinn sat f stotfunni og tók
vél í þetta. Þannig Iqynntumst
við.“
„Hvað var Steinn að sýsla á
nóttunni?" spurði óg.
„Hainn sagðist vera að yrkja
fyrripart nœtur", svaraði Nína
og brostL
„Og hvernig fýrinsœta var
hann?“
^Ágæt. Hann var ekkert að
hugsa um, hvernig xnyndin
yrðL lét það alveg atfskipta-
laust. Hann rabbaði og fór
með kvæði og skemmti mér
eins og hann gat. Hann var
ósköp yndæll.
Þegar ég var orðin leið á
fyrirmyndinini Steini Steinar,
þurfti ég nýja. Þá sagði Er-
lendur: „Vilfcu ekki mólá hann
Halldór?" „Jú — jú—“ sagði
ég með mikilli ánægju.
Um srvipað leyti kom Louisa
Matthiiasdióttir fná París, en
þar kynntumst við og urðum
milklar vinlkonur. Matthías
læknir, faðir hennar, útvegaði
henni lítið garðhús á lóð
gamla apótekisinE við Thor-
valdsensstræti, og hún bauð
mér að nota þessa vinnustofu
líka. Ég þáði það og þar unn-
um við oft saman og höfðum
somu fyrirsætumar. Þess
vegna máláði hún l'íka bæði
Stein Steinar og Halldór Lax-
nes. Þá var mjög fágætt hér á
landi að slíkar mannamyndir
væru málaðar og held ég, að
þetta hatfi verið talsvert ný-
næmi í listalnfinu.
Erlendur mátti ekki vera að
að því að sitja fyrk á dag-
inn vegna atvinnu sinnar hjá
toEstjóra. En ég hetf aldrei
getað málað við l'jós, því að
þá eru litirnir alit aðrir en í
Steinn Steinarr eftir Ninu.
Eigandi Sigurður NordaL
dagisbirtu. Ég gat því ekki
xnálað Erlend á kvöldin, en
hann sagði við mig: „Etf ég fæ
kvef og þarf að vera heima,
þá máfctu mála mig.“ Ég lét
það gott heita. Svo einn dag-
inn hringir Ihann til mín og
segir: „Nú verð ég að vera
heima í dag, því ég er anzi
9læmu,r atf kvefi. Nú rnáttu
koma og mála anig.“
Þá rukum við Louisa til og
örkuðum með trönur og máin-
in.gu upp í Unuihiúis. Og þar
máluðum við hann. Rúxnið
hans var í stofumni, og þegar
gestirnir dnukku kivöldkatflfið,
sátu þeir á rúmbríkinni.
Það var gaman að mála Er-
lend. Hann hatfði mikið brúnt
hár og grannar og fallegar
hendur. Hann hatfði sffct skegg.
Hann hafði falLegt höfuðlag,
hveltft enni. Hann hatfði ungur
látið sér vaxa sátt skegg og
hatfði gaman af að segja sög-
una atf því, þegar hann fór í
reiðtúr uppi í MostfeHssveit.
Þá var hann um tvítugt. Karl-
arnir á bæjunum, sem aliir
vom miklu eldri en hann, riðu
hratt og hann varð að fylgja
þeim eftir, svo að skegigið
flaksaði í vindinuim. Þá sagði
fólkið á bæjunum: „Em að
þeir skuli ríða svona hratt með
gamla mannimn!"
Á sýnimgunni í Garðasfcræti
voru nokkrar upplímdar klipp
myndiir eða eoltaige-myndir. Er-
lendur sagði: „Viltu ekki taka
okkur í tíma og kenna okkur
að líma upp kollasa." Og aUir
gestirnir í Unuhúsi fóm að
líma upp myndir á kvöldin.
Eitt sinn vildi hann láta alla
teikna hest. Hann sagði: „Þið
vitið öE, hvernig hestur lítur
út, en það er ekki auðvelt að
teikina hann.“ Þórbergur
teiiknaði sinn hest og Halldór
einnig. Svo voru myndimar
látnar ganga kringum kafifi-
borðið, öllum tfl óblandinnar
ánaegju. Yfirleitt liktust þœr
flesfcum öðrum dýrum en hest-
um. Þórbergur xniundi óreið-
Steinn Stéinarr situr fyrir
safniff.
amlega segja, að suimar þeirra
befðu verið skrímslamyndir.
En . Erlemdi var illa við
áfengi. Hann vildi ekiki að
menn kæmu inn, ef þeir vom
með vínL Hann útihýsti jatfnvel
Steini, ef haímn sá á honum
vín. Þá sagði hann: „Heyrðu
góðf komdu bara seinna,"
Erlendur átti flinasta
grammafón á fslandi í þá daga.
Hann stóð í stærri stotfunni, en
ann.ars staðar var innbyggður
hátalari, svo að engu var lík-
ara en maður veeri staddur á
komsert, þegar Erlendur setti
plöfcu á fóninn. Hann átti mjög
gott plötusafm og hatfði otft
músíkkvöM. Þá kom margt
fióLk að hlusta. Ragnar í Smára
gekk um gólf og trallaði, ekki
sízt þegar Er.lendur spilaði
Carmem. Mér famnst það
truflandi. En það sýmdi bara
áhiuga Ragnars á listinni. Svo
■voru stundum lesin upp ljóð,
þá var gaman í Unuhúsi.
Þetta var um tíma minn
heimur: Músík, liistir, ljóða-
lestur, kaftfi .... meira kaififi.
En svo breyttist þessi heimur,
eða öilu heldur nýr heimur
tók við. Á stríðsóríumum fór ég
til Ameníku, þvi að ég fiékk
ferðastyrk og satfnaði saman
nokkr.um aurum og langaði til
að sjá meira af veröMinni. Á
meðan ég var í burtu, seldi
Erl'endur fyrir mig myndir og
sendi mér peninga, því að fað-
ir minn var þá dáinn og ég
hatfði ekki aðra aura upp á að
hlaupa. Þá varð manmi mikið
úr litlu. Ég vann í stúdiói Hans
Hotffmanns í New Yorik, hélt
svo sýningu þar í borg og
gékk vel, en fór svo heim að
benni lokinnL Þetta var vorið
1945 og næsta ár hatfði ég sýn-
ingu í Listamannaskólanum.
Það var áður en hann fiór að
Leka. Síðan var ég hér heima
í tvö ár, kenndi í skóluxn og
iapti dauðann úr skiel. Ég varð
auðvitað Leið á því, og þegar
ég fékk boð um að sýna atftur
á vegum sama fyrirfcækis í
New York, fcók ég því fegins
hendi. Það var 1948. Upp úr
því settist ég að í New York
og gifti mig Alfred Copley.
Við höfðum kynnzt við opnun
sýningar minnar í New York
1945, og þegar hann kom svo
atffcur á sýninguna 1948, stóðlst
é® ekiki mátið. Hann er lækn-
jt að mennt og sérfræðingur I
blióð- og aeðakerfi. Hann hefur
mikinn áhuga á listum og mól-
ar sjáífiur."
„Finmst þér hann góður mál-
ari?" spurði ég.
„Já, já,“ brosrti Nína. Hún
stóð upp og benti á einn vegig-
inn. „Þarna er mynd etftir
hann", sagði hún.
„Hún er alveg eins og æða-
i Nínu. Eigandi Landsbóka-
kerfL“ sagði ég, eftir tfljótl'eiga
athugun. „Æðaiberfi séð gegn-
um smásjá."
Sem sagt gofit, sagði Jón
Grindvicenisiis. Hver maður
lifir í sínum heimL eða eins
og Snæfellingar mundu orða
það: Hver maður við sinn
sala. „Mýndlist er línurit atf
menn-tun manns, þroska og
hugarfari", sagði Nína og bætti
við, „það er að segja, ef hún
er ekta,“
„Hver er þinn heimur, þitt
Línuritl?" spurði ég.
„Þú gefcur fundið minn heim
í myndunuim mínium, þar get-
urðu séð tiLfinninigar mánar,
menntun og þrosfca."
„Þegar þú fyrst fónst að feta
þig átfram á háLuim fe listar-
innari, var atfstrafctlist nýja-
brum og hafði enfiðan andbyr
hér á landi."
„Já, hún. var réfct að byrja."
„Fældi það þig frá henni
þá?“
„Hvað?“
„Erf iðleik.arn ir? “
„NeL svoleiðis hefur engin
áihritf á mig. Það er ékki hægt
að láta mótLæti eða meðbyr
stjóma list sinnL Einu eríið-
æikar mínir í þó daga voru
þeir — að hafa elkfci vinnu-
stotfu. Atf þeim sökum fiór ~auð-
vitað mikill timi í súginn. Það
er mifcil kvöl tfyrir Listaimann,
sem vffll og verður að vinna,
að hafa efcki tækitfæri til þess.
Það er böL En sannur Lisita-
maður gLímir við þetfca böl
eins og hvað annað. MáLaran-
um fylgir aiLs toonar efni og
dót, honuim er ekki nóg eins
og Ljóðsfcóldinu, að hatfa borð
og stól — þess vegna er erf-
iðara fyrir hann að itooma sér
fyrir. Ég fékk þó ofit inni í
húsum sem verið var að
byggja, til dæmis í Melasfcól-
anum meðan hann var í smáð-
um, og filutti þá úr einu her-
bergi í annað erftir því sem
vinnunni miðaði áfram við
skólann. Þegar hann var svo
fulliLgerður, varð ég að fara,
en fékk þó inni í Þjóðaninja-
safninu, meðal annars í tum-
inum. Þaðan er yndislegt últ-
sýnL Þar máLaði ég margar
myndir einn fagran vetur. Ég
sat við gluggana og hvarvefcna
blösfcu við fyrirmyndin. Land,
sjór og himinn í öllum átfcum.
En um svipað Leyti og þeir
voru að fullgera Þjóðminja-
safnshúsið féfck ég boð um að
sýna í New Art CircLe — og
þá var ég orðin dauðþreytt á
þessum eilifa filækingi og hrá-
slagalegu húsafcynnum og fór
til Amerífcu. En nú er ég kom-
in heim í mína eigin vinnu-
efcoíu — og farin að mála út
um gluggana aftur.
M.
Legubretti
Verkstæðatjakkar
Tjakkar IVt—.15 tonn
Farangursgrindur
Fjaðrir
Fj'aðragormar
Högigdeyfar
BremsudæLur
SpindilkúLur
Stýrisendar
Mottur í úrvali
Útvairpsstengur
Þvottabústar
BíLabón, mjög gött
PLast-kote sprautulökkin
tiL blettunar.
Isopon til allra viðgerða.
(^fenaust kf
Höfðatún 2. Símj 20185
Vélapakkningar
Dodge
Chevrolet, flestar tegundir
Bedford, disel
Ford, ensfcur
Ford Taunus
GMC
Bedford, disel
Thames Trader
BMC — Austin Gipsy
De Soto
Chrysler
Buick
Mercedes Benz, flestar teg.
Gaz ’59
Pobeda
Volkswagen
Skoda 1100—1200
Renault Dauphine
Þ. Jónsson & Co.
Brautarholti 6.
Sími 15362 og 19215.
Hverfisgötn 42.
fíííaskipli
~ HiUisuht
Ramibler Classic ’64 ’65 ’66
Ramlbler American ’64 ’66
Plymouth ’64
Hillmann station ’66
Taunus 17 M ’65
Taunus 12 M ’64.
Peugeot 403 ’65
Simca ’63.
Zephyr ,63, ,66
Austin Mini ’62
jMinissmiK
vökuu!
Hringbraut 121 Sínti 10600
CHRYSLER
INTERNATlONAL