Morgunblaðið - 15.10.1967, Blaðsíða 12

MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 15. OKT. 1M7
l
| ÞÆR eru orðnar æði rnargar
; blaðagreinarnar, sem birzt hafa
í' um fjölgiun svartbake og ann-
l arra viargfugla.
$ SJðasta grein um þessi mál
birtist í Morgunbilaðinu og Tímr
amum hinn 24. septemlber sL
Af blaðagreinum þessum má
sjá að menn hafa mjög óiákar
skioðanir um, hvað gera skuli til
að verjast ágengni vargfuglia.
Kins og oft vill verða, iþegar
menn eru ekki á eitt sáttdr, vilja
skrif þeirra verða áróðurskennd
og ekki líkleg tii ávinnings.
I Raddir varpbænda, veiði-
inanna, fiskeldismanna og
margra anniarra áhugamanna um
íslemzka náttúruvernd bera þess
ljósan vott, að þörfin er mikil á
■ aðstoð til þeirra, sem mest eiga
í húfi vegna ágengni vargfugla.
Það er oft harður aðgangur á bryggjunni.
Fiölgun og eyðing svartbaks
s Það er ekki hægt að hugsa sér,
að alLur sá fjöldi mianna fari
með staðHausa stafi og að ekkert
mark sé takandi á mönnum
þeim, sem mest umgangast þess-
ar fuglategundir og verja lönd
sín fyrir ágentgni þeirra. Þó hafa
'komið fram þau sjónarmið, að
evarfbakiuT sé ekkerrt nema sak-
leysið sjálft og hinn mesti þarfa-
og hlunnindafugla. Hann á að
eyða nusli, sem menn henda frá
sér, egg 'hans eru etftirsótt og
seljast á kr. 10.00 stykkið, svo
það geta orðið nokkur hkmnindi
að ihafia svartbaksvarp í landar-
eigninni. Aðrir segja, að hann
græði upp landið, þar sem mergð
hans er mikiL E.t.v. er þar fund-
in leiðin til uppgræðslu okkar
örfoka lands.
Þegar mál þessj er.u raedd, er
oft minmzt á „jafn.vægi" í nátt-
úru landsins, og að óvarlegt sé
að raska þar nokkru.
Flestir munu vera á þeirri
skoðun, að ástæðan fyrir hinni
miklu fjölgun svartbaks og við-
haldi þessarar fuglategundar sé
sú, hversu lífsskilyrði eru góð
fyrir hann hér, sem meðal ann-
ars séu fólgin í gnægð alls konar
ætis í úrgangi og sorpi, sem hent
er fyrir þessaog aðra varga .um
land allt.
Sé þetta rétt, er það þá ekki
röskun á jafnvægi því, sem áður
er getið? Með öðrum orðum,
Bvartbaksplágan er okkur mönn-
«fnu.m sjálfum að kenna. Því ber
okkur skylda til að finraa ein-
hverjar leiðir til úrbóta yfirsjón-
um okkar og reyna eftir megni
að koma í veg fyrir fjölgun
svartbaks og vinna að fækkun
, 'hans með þeim ráðum, sem væn-
legust þykja til árangurs.
Það er með öllu óskiljanlegt,
®ð á þessum framfaratím.um
skuili engar reglur og leiðbein-
ingar um meðferð sorps og ann-
ars úragngs vera settar og haft
eftirlit með, að þeim sé fram-
fylgt. Ef við athugum lítilsháttar
ástandið í þessum efnum, blasir
hvarvetna við þessi ósómi. Á
fjörum og í námunda við fisk-
vinnslnstöðviar eni hrannir atf
slógi og öðrum úrgangi. í ná-
grenni skóla.bygginga, gistihúsa
og kauptúna eru haugar af alls
konar mataxleitfium og rusili.
Nú stendur yfir saðfjárslátrun.
Þá upphefst mikil veizla fyrir
vargfugla. Um 1 millj. sauðkinda
er fargað í sláturhúsium landsins
og þúsundum stórgripa. Úr slát-
úrhúsunum er úrgangi svo hent,
út um móa og mela svo tugum
tonna skipiir, á degi hverjum
allt haustið.
Áður fyrr þekktist ekki að
henda neinu matarkyns, og forð-
ast var eftir megni að láta varg-
diýrin ná í nokfcurn bita. Nú er
garnmör ristlum, gollurhúsum,
löppum ásamt mörgu öðru innan
úr kindinni hent, og eins ef eitt-
hvað sér á öðr.um innmat, þá er
honum lika hent. Það gefur auga
leið, að úrgangur úr sláturhús-
tim er gífurlegur og nægjanlegt
fóður fyrir vargfugla, þó þeir
værumargtfalt fleiri,
Burtséð frá öllum flugvargi
hltur þetta ástand í meðferð alls
úrgangs að auka á margs konar
aðra hættu. Hvað um bútfjársjúk-
dióma, ,geta þeir ekki borizt eða
breiðzt út með þessu sorpi, sem
lalls staðar liggur í hajugum.
Það er lagt mikið kapp á að eyða
rottum og fé veitt til þeirra að-
gerða, um leið og allt virðist
vera gert til að ala þær með
sóðalegri meðferð á rusli og mat
arúrgangi. Það er algeng sjón,
þegar komið er nærri kauptún-
um og kaupstöðum, að sjá flekki
atf þessu rusli. Væri ekki tíma-
Ibært að leggja slíkan sóðaskap
niður.
Það skal tekið fram, að þessi
meðferð úrgangs, sem hér hefur
verið ibent á, er mjög al'geng, og
virðist eraginn hafa neitt við
hana að athoiga.
Ekki væri óeðlilegt að láta sér
detta í hug, að það væri verk-
etfni heilbrigðisyfirvalda landsins
að gera þær ráðstafanir, sem
með þarf til að bæta hér um, eða
væri Náttúruverndarráð e.t.v.
líklegra til framkvæmda í þeim
efnum, þ.e. að koma því til leið-
ar, að löggjöfin setji regkir um,
'hvernig fara skuli m,eð sorp og
úrgang.
Það er óhugsandi, á þessari
tækni- og vélaöld, að ekki sé
unnt að bæta úr þessu ófremdar-
ástandi, a.m.k. ættj að vera auð-
,velt og kostnaðarlítið, þar sem
jarðvegur er djúpur, að grafia
allt sorp niður um leið og því er
Ihent, en sjálfsagt er þó bezta
lausnin að láta eldinn eyða því.
í vatnsföl'l og sjó er tilgangslaust
að henda úrgangi, því hann berst
á l'and jafnóðum affcur.
Það dylst engum, sem atf sann-
girni athugar þessi mál, að við1
svo búið má ekki standa. Það1
verður að gefa þessum málum
.meiri gaum en verið hefur.
Það er skoðun mín, eins og ég
heí reyndar áður skýrt frá, að
tfyrsta skrefið í áttina til fækk-
uraar vargfugls sé að hætta eldi
hans á þann hátt, sem að framan
er lýst.
Æðarvarp var, og er enn, tal-
ið einhver beztu hlunnindi. Trú
mín er sú, að ræktun æðarfugls
eigi sér ekki síður framtíð en
laxeldi hér á landi. Þessar tvær
skemmtilegu, nytsömu búgreinan
geta orðið þjóðinni til mikils
gagns og ánægju, ef að þeim er
hlúð á réttan hátt, og einn þátt-
*ut okkar í því er vafalaust sá að
fækka vargfugli. Það er illa far-
ið með fjármuni og tíma, sem
tfer í uppbyggingu þessara bú-
tgreina, ef bændur og aðrir, sem
að henni vinna, verða að sjá ái
Hér eru allir orðnir mettir.
eftir framleiðslunni í kjaft vargs
ins. Ef þessar tvær búgreinar
eru ekki varðar fyrir hvers kon-
ar vargi, eru þær m,eð öllu von-
lausar í framkvæmd.
Á einskis manras færi er að
segja til um, hve tjón af völd>-
um svartbaks er mikið, en tvi-
mælalaust er það tiflfinnanlegast
og mest í æðarvarpi. Ræktun lax
■og silungs er hatfin í stórum stíl,
og mikill áhugi er á framgaragi
þeirra mála. Um tjón af völdum
svartbaks í 'laxi og silungi er lítið
rvitað, þó er vel kunnugt, að
hann etur þessar fisktegundir,
Sjái hann sér færi á því, eins og
raunar aðrar fuglategundir hon-
um skyldar. Það er því eðlilegt,
að þeir séu illa séðir við okkar
bezfcu veiðiár, þegar þeir hópast
að þeim í stórum fylkingum og
d,velja þar sumarlangt.
Lög um eyðingu svartbaks
voru samþykkt frá Alþingi í
marzmánuði 1964. Samkvæmt
þeim er ákveðið að gera skipu-
lagðar aðgerðir til eyðiragar
hans. Það, sem skeð hefur í þeim
etfraum, er enraþá harla lítið. Lög
þessi ná á engan hátt ti'lgangi
sínum vegna þess, að fjárfram-
dag hins opirabera til fram-
kvæmdia hefiur enn verið svo tak
markað, að það hefur gert lítið
meira en -að 'greiða 'hluta ríkis-
sijóðs af þeim fuglum, sem unnir
eru mieð skotvopnum.
Þær 50 þús. krónur, sem ég
(h@f fengið til ráðstöfunar úr rík-
issjóði á þessu ári, hrökkva
iskammt til mikilla framkvæmda,
og það, sem gert 'hefur verið, er
þá meira í ti'lraunaskyni til að
••
„Oruggur
stofnað á
í S.L. viku stofnaði Baldvin Þ.
Kristjánsson á vegum SAM-
VINNUTRYGGINGA fjóra nýj»
umferðarmálaklúbba, sem kall-
ast ÖRUGGUR AKSTUR — til
viðbótar þeim 25 víðsvegar á
landinu, er áður höfðu veriff
myndaðir af sömu affilum.
Sá fyrsti þessara fjögurra síð-
ustu — Klúbburiran ÖRUGGUR
AKSTUR á Siglufirði — var
stofnaður þar á Hótel Höfn
rraánudaginn 2. okt. s.l. Stjórn
Sigluíjarðarklúbbsins skipa þess
ir bifreiðastjórar: Sigurjón
Stleinsson, formaður; Jón Þor-
steinsson, ritari; Jóhannes Jós-
efsson, meðstjórnandi.
Annar í röðinni — Klúbbur-
inn ÖRUGGUR AKSTUR á Ól-
afsfirði — var sfcofnaður þar í
Félagsheimilinu Tjairnarborg,
þriðjudagin.n 3. okt. Stjórn
klúbbsiras skipa þeesir menn:
Guðmundur Gíslason, krana-
stjóri, Ólafsfirði, form., Ármann
Þórðarson, kaupfél.stj. s. st.,
ritari Jón Árnason bóndi, Kálfsá,
meðstjórnandi.
kanna, hvaða ráð muni heflzt að
gaigni koma, en þau eru að mínií
áliti:
1. Skipulögð eyðing sorps og úr
gangs. Ég tel tvímælalaust,
að fyrsta skrefið í áttina að
eyðingu svartbaks sé það, að
hætta „eldi“ hans, sem- átt
hefur sér stað um langt áraJ
biL
2. Aðgerðir í varpstöðvum, sem
einkum eru í því fól'gnar að
ganga vörpin, eftir að unginn
er kominn úr egginu, og eyða
honum og eggjum, sem kunnai
að finnast. En eftir þanra
tíma er ekki líklegt, að svart-
bakurinn verpi atftur.
3. Á haustin, eftir að sauðfjár-
slátrun hefst, kemur tímabil,
sem hægt er að hagnýta við
þessa eyðingu með góðum ár-
aingrL
Svartbakur er mjög sól'ginn í
úngang frá sláturhúsum, og
því auðvelt að fiá hann til að
taika æti, sem þá hefur verið
blandað í avefnlyfi, en af þvf
virðist fugflinn sofna rólegum
svetfrú. Reyradar kemur fyrir,
að fughnn vakini ekki aftur,
etf hann etur mikið magn.
Fugla, sem sofnað hafa af
meraguðu æti, er bezt að aflífa
með smárifffli og „shot“-skotuim.
Eftir þeirri reynslu, sem þeg-t
ar er fengin, virðast þessar að-i
tferðir líklegastar til að gefa góða
xaun, og eimraig vegna þess að
hægt er að búa svo um, að öðr-
.um fuglum stafi lítil hætta a£
þeim, og á ég þar við lið 3 hér
að ofan, nema þá hrötfnurai, en
þeir leita mikið í slíkt æti. Hrafin
inn er líka ill.a séður í varplönd-
uim og veldux einnig tjóni á urag-
llömbum um sauðburðinn.
Greiðsla verðlauna fyrir að
skjóta svartbak virðist mörgum
vera þyrnir i augum og vilja
þanna slík lagaákvæði Rök
þeirra eru einkum þau, að með
skotvopnum verði aldrei hægt
að fækka svartlbak. Sjálfsagt diug
ar þessi aðferð skammt til að
tfækka stofni þessara fugla, era
ekki verðiur það hrakið, að
margar skyttur hafa náð mik-
illi leikni og árangri við þessar
veiðar. Og samanlagt hefur tala
svartbaks, sem unrain er á þenn-
.an hátt, numið þúsundum ó ári.
Kostnaðarhliðiin ætti ekki að
vera óviðráðanleg, þótt farið
iværi út í þessar framkværradir,
a.m.k. um 3ja til 5 ára tímabil'
til reynislu. IÞað er á einskis
manns færi að fullyrða um ár-
angur af slíkum aðgerðum, og
jafn öfgakenrat væri að fuillyrða
að hann verði emginn, en vissu-
lega ærin ástæða til að þetta
verði reynt.
Sveinn Einarsson.
akstur“
4 stöðum
Þriðji klúbburinn — Klúbbur-
inn ÖRUGGUR AKSTUR á
Kópaskeri; með félagssvæði
Norður-Þingeyj arsýslu vestan
Axarfj'arðarheiðai — var stofn-
aður í Hótel K.N.Þ. þar í þotrp-
inu fimmtudaginn 5. okt. Stjórn
klúbbsins skipa þessir: Friðrik
Jónsson, formaður; Þorsteinn
Steingrímsson, HóH Keldu-
neshr., ritari; Þorgrímur Þor-
steinsson, Klifshaga, Axarfjarð-
arhr. meðstjórnandi.
Fjórði og síðasti af þessum
nýstotfnuðu umferðarsamtökum
— Klúbburinn ÖRUGGUR
AKSTUR á Þórshöfn — var
sbofnaður í Félagsheimilinu þar
föstudaginn 6. okt. s.l. Félagis-
svæði þessa klúbbs er Norður-
Þingeyj'arsýsla austan Axar-
fjarðarheiðar. Stjórnina skipa
þessir menn: Aðalbjörn Arn-
grímsson flugvall3rstj. Þórshöfn,
fiormaður; Eggert Ólafsson
bóndi, Laxárdal, ritari; Tryggvi
Sigurðsson, bifreiðastj. Þórs-
hötfn, meðstj.