Morgunblaðið - 10.12.1967, Blaðsíða 2

2
MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 10. DES. 1967
— Gullæðið
Framlhald af bls. 1
grösum, og því sjálfsagt að
birgja sig upp meðan tími væri
til og Bandaríkjamenn stæðu
við s kuldbindingar sínar um
að selja fyrir 35 dollara úns-
una.
Eðlilegt er að seld séu um
fimm tonn af gulli á dag á
gullmarkaðnum í London, en
strax á mánudag eftir gengis-
lækkun pundsins fór salan upp
í 20 tonn. Á þriðjudag nam
hún 30 tonnum, á miðvikudag
65 tonnum, á fimmtudag 85
tonnum og á föstudag 100 tonn
um. Sýnt þótti að ef svona
héldi áfram væri jafnvel gengi
dollarsins í hættu, því þótt
gullbirgðirnar í Fort Knox
næmu 13 milljörðum dollara,
eða rúmlega 10 þúsund tonn-
um, og gætu því staðið af sér
margra vikna gullæði, var
ekki öll sagan þar með sögð.
Dollarasjóðir
Eins og fyrr segir hafa mörg
lönd safnað sér dollarabirgð-
um, og g j aldeyris j öf nuður
Bandaríkjanna hefur verið ó-
hagstæður um margra ára
skeið, þótt viðskiptajöfnuður-
inn væri haggtæður. Þetta hef-
ur leitt til þess að ýms erlend
ríki eiga nú samtals um 14
milljarða dollara í geymslum
seðlabar.ka sinna, og einkabank
ar og einstaklingar erlendis
svipaða upphæð. Samtals nem-
ur þetta 28 milljörðum dollara
eða rúmlega tvöfaldri þeirri
upphæð, sem geymd er í gulli
í Fort Knox. Ef þessi ríki, bank
ar og eifistaklingar hefðu sam
einazt um að innleysa dollara
sína, hefði sú ákvörðun leitt
til gengislækkunar dollarsins.
Svo var þó ekki, og strax á
mánudag, rúmri viku eftir
gengislækkun sterlingspunds-
ins, tók að draga úr eftirspurn
inni eftir gulli. Spákaupmenn-
irnir sáu fram á það að vin-
veitt erlend ríki stæðu vörð
um dollarann til að tryggja eig
in gjaldeyri, og Bandaríkin
stóðu við skuldbindingar sínar
um að selja gull fyrir 35 doll-
ara únsuna. Tilkynnti fjár-
málaráðl.erra Bandaríkjanna
að fyrr yrði tæmd gullgeymsl-
an í Fort Knox en gullverð
yrði hækkað, og virtust flest-
ir trúa þeim orðum.
Nú virðist hættan liðin hjá í
bili, og dollarinn stendur jafn
traustur og áður. En meðan
gullæðið var sem mest vikuna
eftir gengislækkun pundsins
voru ekki allir á einu máli
um það hvort Bandaríkjamönn
um tækist að verrida dollar-
ann. Margir efnahagssérfræð-
ingar voru þó sammála um það
að gullæðið ætti rætur sínar að
rekja til franskra yfirvalda, og
þá að sjálfsögðu aðallega til de
Gaulles forseta, sem bar ein-
dregið á móti því á blaða-
mannafundi sínum viku eftir
gengislækkunina.
Dollarinn og de Gaulle
Þannig sagði einri af ritstjór-
um brezka blaðsins „The Daily
Telegraf“ í ritstjórnargrein:
„De Gaulle forseti hefur
staðfest þá ákvörðun sína að
gera Frakkland að auðugasta
ríki Evrópu með því að knýja
fram Verðhækkun á hinum
miklu gullsjóðum Frakka,
skera dollarann og pundið nið-
ur þannig að þau verði ekki
lengur alþjóða gjaldmiðill,
eyða gullsjóðum Bretlands og
Bandaríkjanna, og hrekja lönd
in út úr Evrópu, bæði efna-
hagslega og viðskiptalega."
Ritstjórinn segir að ef þetta
eigi að takast, þurfi de Gaulle
bandamenn. Hafi hann því
leitað til Arabaríkjanna. Á
blaðamannafundi sínum lýsti
de Gaulle því yfir að ísraels-
mönnum bæri skylda til að
hverfa skilyrðislaust aftur frá
herteknu svæðunnum frá því í
júní, og segir ritstjóri Daily
Telegraf að þessi yfirlýsing
forsetans sé nátengd gullæð-
inu. De Gaulle hafi ákveðið að
veita Aröbum fullan stuðning
í deilu þeirra við Gyðinga í því
skyni að fá á móti stuðning
þeirra við að knésetja dollar-
ann. Arabar hafa löngum ver-
ið trúaðir á gull, og reynist
því auðvelt að fá þá til að trúa
því að betra sé að sitja uppi
með birgðir þessa umdeilda
málms en peningaseðla. „Ef
þessi tilraun tekst hinsvegar
ekki“, segir ritstjórinn, „hefur
hún í för með sér mikið fjár-
hagslegt tap fyrir Araba. Með
því að taka fé frá annari fjár-
festingu, geta Arabar tapað 150
milljónum dollara í vöxtum
einum.“
í sama streng tekur Anthony
Bambridge, ritstjóri viðskipta-
mála við brezka blaðið Obser-
ver. Segir hann að allt fram á
þriðjudag eftir gengislækkun-
ina í Bretlandi hafi gullkaup-
in á mörkuðunum ekki farið
fram úr áætlun. Svo hafi upp-
lýsingarnar úr Le Monde um
úrsögn Frakka úr gullsjóðnum
borizt um allan heim, og þá
fyrst hafi gullæðið hafizt. —
„Flestir spákaupmenn líta
svo á“, segir Bambridge rit-
stjóri, „að þeir séu að veðja á
réttan hest. Þeir geti ekki tap-
að, eri hafi möguleika á mikl-
um hagnaði, ef Bandaríkin
verði neydd til að gefast upp.
Það eina sem þeir velta vöng-
um yfir núna er hverja aðra ill
girni Frakkar hafi í huga.“
Fjármálaritstjóri Lundúna-
blaðsins „The Times", Charles
Raw, segir m.a. „Frakkar segj-
ast álíta að bezta leiðin til að
bæta úr skorti á verðmætum,
sem unnt er að byggja milli-
ríkjaverzlun á, sé að tvöfálda
gullverðið. Flest önnur ríki,
önnur en gullvinnslulónd eins
og Suður-Afríka eru á ann-
arri skoðun. Þau segja að
gullbirgðir verði allxaf tak-
markaðar, og að eftir þvi sem
viðskiptaþörfin aukist hijóti
það greiðslukerfi, sem byggist
á þessum takmörkuðu birgð-
um, að krefjast endurskoðun
ar“.
Charles Raw ræðir einnig
frétt Le Monde um giUsjóð-
inn og segir, „Markaðurinn var
viðkvæmur fyrir.........Þetta
nægir til að koma af stað gull-
æði“.
„Aðeins fyrir gullsmiði og tann
)ækna“ ,
Gullæðið í Evrópu virtist
valda litlum áhyggjum í Banda
ríkjunum, ef dæma má af
blaðaummælum. Þó vir talið
að eftirspurnin eftir guHi gæti'
auðveldað Johnson Banda-
ríkjaforseta að fá þingið til að
samþykkja 10% tekjuskattsvið
auka til að draga úr fjárfest-
ingum og tryggja gengi doil-
arsins. Gullæðið kom þó til um
ræðu í bandaríska þing nu, og
kenndi þá margra grasa. E’n.na
mesta athygli vöktu umrnæli
fulltrúardeildarþingmannsins
Henrys Reuss, sem er formað-
ur alþjóða gjaldeyrismálanefnd
ar deildarinnar. Sagði hann
meðal annars: „Senn kemur
að því að gull verður ekki not-
að lengur sem grundvöllur al
þjóða gjaldmiðils“, og hann
bætti því við að þeir, sem nú
hamstra gull verði síðar meir
að taka afleiðingunum. Þegar
núverandi erfiðleikar eru yfir
staðnir, sagði Reuss, verður.
dollarinn jafn styrkur og að-^
ur. Bandaríkin geta se’t állar
gullbirgðir sínar, og eftir það,
spáði þingmaðurinn, fellur guil
verðið niður í sex do'lara á
únsu, og kaupendur eru ein-
göngu gullsmiðir og tannlækn-
ar.
Þrátt fyrir bjartsýni í Banda
ríkjunum var mikið ritað um
það í evrópsk blöð hvaða ráð-
stafanir Bandaríkjamenn gætu
gert til að tryggja gengi doll-
arans, ef gullæðið héldi áfram.
Flestum bar saman um að ef
farið væri að ráði Reuss þmg
manns og hætt að haida gull-
verðinu í 35 dollurum á únsu,
leiddi það til gludroða i gjald
eyrismálum hins frjálsa helms.
Hinsvegar gætu Bandaríkin
dregið úr fjárfestingu erlend-
is og efnahagsaðstoð við önnur
ríki, sett takmarkanir á ;nn-
flutning eða jafnvel gert ráð-
stafanir til þess að draga úr
innanlandsneyzlunni til að
auka útflutninginn og tak-
marka eyðslu bandanskra
ferðamanna erlendis. Allt
þetta yrði til þess að draga úr
dollaraflóttarmm frá Banda-
ríkjunum, þótt fæst yrði vin-
sælt í helztu viðskiptalöndum
Bandaríkjanna.
Hættan liðin hjá
Hættan virðist að mestu liðin
hjá nú, eins og fyrr segir, því
gullsala dróst mjög saman á
gulimörkuðunum í síðustu
viku, en rétt er að geta þess
að ef de Gaulle eða einhver sá
annar eða aðrir, sem stóðú fyrir
gullæðinu, hefðu fengið vilja
sínum framgerigt, hefðu myrutir
flestra ríkja Vestur-Evrópu
verið hætt komnar, og víða um
heim hefði skapazt neyðar-
ástand. Dollarinn er ekki al-
máttugur, það hefur komið
skýrt fram. En hann er grund
völlur,, sem fjölmörg önnur
ríki byggja efna sinn á, og ef
verðmæti hans minnka, minnka
eignir annarra ríkja að sama
skapi.
Ri'tstjóri „The Financial
Times“ í Lon.don segir svo í
grein um gullæðið nýafstaðna:
— „Þeim sem spurja hvort
það, sem gerðist með pundið
Ósóftir
vinningar
NOKKRIR ósóttir vinningar í
happdrætti Kvennadeildar Slysa
varnafélagsins, bíða eigendanna.
Meðal vinninga þessa er: glæsi-
leg saumavél. Miðarnir eru núm-
er 7972 — 18239 — 12761 — 22395
— 649 — 7501. Vinninganna má
vitja í Slysavarnahúsið á Granda
garði, sími 20360.
geti einnig gerzt með dodlar-
ann, vil ég svara stuttlega, auð-
vitað; en ég vil bæta því við
að það þarf ekki að gerast, og 1
í versta tilfelli gerist það varla
fyrr en eftir langan tíma. Þar
að auki er það staðreynd að ef
að því kemur að gullverðkvu
verður breytt, þá er sennilegast
að flesetir þeir, sem hafa legið
á gulli tapi þassi ár meiru en
þeir hafa hagnast með því að
liggja með eignir sínar bundnar
án vaxta og að endanlegur hagn
aður nái eki að bæta upp rýrn-
un verðgildiis peningaseðlanna."
★
í öllum þeiim blaðasikrifum
og1 umræðum, sem fram hafa
farið að undanförnu, hefur
alltaf verið rætt um Bandarík-
in sem einhverja uppsprettu
gullsins. Ekki er þ«ð vegna þess
að jarðvegur Bandaríkjanna sé
gullríkastur, og er langt frá því
að svo sé. Bandaríkin eru að
vísu fjórða mesta gull-land
heims, miðað við gull unnið úr
jörðu, en þau eru langt á eftir
þeim þremur ,,stóru“. Sam-
kvæmt skýrslum fyrir árið 1963
nam gullvinnsla fimm mestu
„gullríkjanna" sem hér segir:
Suður-Afríka: 27.430.000 únsur
Sovétríkin: 12.500.000 —
(áætlað)
Kanada: 4.010.000 —
Bandaríkin: 1.460.000 •—
4 Oscar Clausen
„Sögur og sagnir
af Snæfellsnesi##
— Ný bók eftir Oscar Clausen, rithöfund
KOMIN er út ný bók eftir Oscar
Clausen, rithöfxmd, „Sögur og
sagnir af Snæfellsnesi". Clausen
varð áttræður á s.l. vetri, og i
tilefni af þeim tímamóituim í
ævi hans er þessi bók gefin út.
Oscar Clausen hieifur á langri ævi
safnað sögum og þáttum af
óvenjulegu eða sérstæðu fólki af
Snæfellsnesi, í fyirstu án þess að
hugsa sér þær til útgáfu, þóbt
svo yrði síðar.
Þéssi útgáfa á „Söguim og
sögnum af Snæfeílsnesi" er
hugsað tveggja binda verik. Sög-
ur af Snæfellsnesi, sem út kom í
heftum árið 1935 og næstu ár á
eftir, er að sjálfsögðu veigamikill
hlu'ti þessa bindis. Einnig er hér
að finna Sögur Ásu á Svalbarði,
sem einnig er áður útgefið og
loks er langur þáttur af Hrapps-
eýingum, ættmönnum Boga
Beniediktssonar hins mikla fjár-
aflamanns og verzlunarstjóra
ÓladEs Thorlaciusar í Stykkis-
hólmi, en Bogi er kunn-ur fyrir
hið merka mann- og sagnfræði-
rit sitt Sýslumannsævir.
„Sögur og sagnir af Snæfells-
nesi“ er fjölbreybt að efni, eins
og ráxmar er um rit þessarar
tegundar.
Bókin er 286 blaðsíður að
stærð. Útgefandi er Skuggsjá.
Slökkviliðið kvatt út
380 sinnum '67
—vi&sjárverðasti tími,
snertir, fer nú í hönd
ÞAÐ sem af er árinu hefur
slökkviliðið í Reykjavík verið
kvatt út 380 sin-num, en miðað
við sama tíma þarf að Leita allt
aftur til ársins 1961 til að finna
færri útköll. Þessar upplýsingar
gaf Rúnar Bjarnason, slökkvi-
liðsstjóri, fréttamönnuim í gær
og gat þess jafnframt, að nú
færi í hönd sá tími, sem viðsjár-
verðastuir væri, hvað eldsvoða
snerti. Er full ástæða til að vara
fólk við fyrir hátíðarnar, en
þeiim fylgja jólaljós, skoteldar og
áramótabrermur, sem í mörgum
tilfellum, þegar ógætilega er
farið með eld, hafa spilit ánægju
fólks og valdið slysum. Bezta
vörnin í þessum efnum er, að
hver og einn líti í eigin barm
og spyrji sjálfan sig, hvort hann
viti nóg og hafi gert nóg til að
forða sér og sínum frá óhöppum
af völdum elds, sagði slökkvi-
liðsstjóri.
Eftirfarandi tölur lét slökkvi-
liðsstjóri fréttamönnum í té um
útköll slökkviliðsins á undan-
förnum árum. (Miðað við klukk
an tólf á hádegi 7. desember.):
ÁR ÚTKÖLf
1967 380
1966 456
1965 481
hvað eldsvoða
1964 430
1963 386
1962 424
1961 346
Moskvufarur
1957
MOSKVUFARAR 1957 hittast
aftur í átthagasal Hótel Sögu nk.
laugardagskvöld til að rifja upp
gömul kynni og til að minnast 10
ára afmælis ferðarinnar. — Á
skemmtuninni mun Guðmundur
Magnússon, fararstjóri, flytja á-
varp, Hanna Bjarnadóttir syngur
einsöng, lesið verður upp úr
veggblaðinu, sem gefið var út á
leiðinni, og einhverjir munu
koma fram úr hljómsveit Gunn-
ars Ormslev, en sú hljómsveit
vann gullverðlaun á Moskvumót-
inu 1957 í samkeppni við hljóm-
sveitir frá mörgum öðrum lönd-
um. Fleira verður til skemmtun-
ar, en aðalatriðið verður svo auð-
vitað almennur söngur og dans
til kl. 2. Telja verður víst, að það
verði glatt á hjalla sem fyrr hjá
ferðalöngunum frá 1957.