Morgunblaðið - 03.01.1969, Page 15

MOBGUNBLAÐIÐ, FÖSTUDAGUR 3. JANÚAR 1969.

15
- ÚR HEIMI
Framhald af bls 10
straumum, en hann gerði miklar
endur ný j unartilraunir.
Sá, er hefur lifað sumardaga
í Gordes, sem er hátt uppi á
hæðum V'aucluse, séð hið föla
ljós í Senaque klaustrinu, litið
hinn rauða og gula okkurlit í
grjótnámum Roussillon og sólina
ljóma yfir þessum undursamlega
landslagi, er einkennist af friði,
ró, kyrrð og síkvikulum litbrigð-
um í ljósaskiptum, fylgzt með
lifandi áhuga Deyrolle á fornri
sögu og umhverfi þessa róm-
anska hluta Frakklands, — hann
hefur jafnframt séð hvar
Deyrolle sótti sér litaáhrif og
innblástur í myndir sínar. Með
Deyrolle er fallin frá einn af
ágætustu fulltrúum franskrar
listmenningar á því tímaskeiði
sem honum var markað til
starfa.
Bragj Ásgeirsson.
MOLAR
Hans Toma medalíuna 1967—8
fengu þau: myndhöggvarinn pró-
fessor Emy Roeder, málarinn og
grafíkarinn Peter Grau frá Stutt-
gart og efnafræðingurinn og
heimspekingurinn Carl Friedrich
von Weizácker.
Aðalbankastjóri Bank of París
og Niðurlanda Mauritz Naessens
var nýlega heiðraður með
Rembrandt medalíu úr gulli af
„John Wolfgang von Goethe"
stofnuninni í Salzburg fyrir fyr-
irmyndar og óeigingjarnan stuðn
ing við lisfir.
Erasmusverðlaunin 1968 hlaut
að þessu sinni enski myndhöggv-
arinn Henry Moore. Verðlaunin
sem nema rúmum tveim og
hálfri milljón ísl. 'króna voru af-
hent af Bernharði prins við há-
híðlega athöfn í maí stl. í tilefni
opnunnar mikillar sýningar á
verkum Moore í Arnheim.
★
Nokkur viðtöl málara við
blaðamenn hafa að ' undanförnu
birzt í dagblöðum borgarinnar og
vakið sérstaka athygli mína
vegna stóryrða og hvatvíslegra
ummæla þeirra um verk og störf
starfsbræðra sinna, jafnframt því
sem sumir upphefjast af eigin
snilli. Einn þessara málara
„hafði losað sig við öll listræn
vandamál á einu bretti og kvaðst
raunar aldrei hafa komið auga á
þau“ en annar taldi sig „einn
mesta listaroann heims“. Þá voru
listas'kólar nútímans kynntir sem
„föndurskólar, eingöngu". Slík
ummæli eru engum til uppsláttar
og sízt þeim sem svo mæla. Ég
hefi lesið mörg frábær viðtöl við
ágæta listamenn, þar sem maður
skildi og skynjaði dýptina, ná-
lægð persónunnar og stærð henn
ar, þrátt fyrir að þeir töluðu um
sjálfa sig í þriðju persónu. Slík
viðtöl mættu vera til fyrirmynd-
ar fyrir okkar „pressu“ og upp-
rennandi listamenn.
Þeir, sem leita þurfa fanga og
skygnast um á sviði lista, vita
gerzt hve vandratað er á þeim
slóðum. Listin verður ek'ki
höndluð sem fullskapaður ávöxt-
ur og eðli hins framgjarna lista-
manns á að birtast í leit hans að
nýjum leiðum til nýs landnáms.
Hann hazlar sér ekki völl á sölu-
torgi né skreytir sig fjöðrum
misjafnlega fengnum. Hér finn-
ast þess dæmi, því miður að
ungir listamenn láti leiðast til
slíks verknaðar, og er þá illa af
stað farið og vandséð hvar ferðin
endar.
Bragi Ásgeirsson.
VELJUM fSLENZKT
Siguiður Haukur Guðjónsson. skriíar um
BARNA- OG UNGLINGABÆKUR
Höfundur: Indriði Úlfsson.
Myndir: Bjarni Jónsson.
Prentun: Prentsmiðja Björns
Jónssonar.
Útgáfa: Skjaldborg s.f.
ÞETTA er ákaflega vel og
skemmilega gerð saga. Hún er
þrungin spennu og atburðarásin
hröð. Höfuðkost sögunnar tel ég
þó vera þann, hve máJ höfundar
er fagurt, agað og tært. Ungu
fólki væri visisulega fengur að
temja sér sliíkt tunigutak og
hverju foreldri væri það heiður
að stuðla að því, að slíkt gæti
orðið. Ein persóna bókarinnar,
afi Broddi, birtist á söguisviðinu
eins og spekingar gömlu sagn-
anna: „Af sigri yfir sjálfum sér
verða drengir menn," hrýtur hon-
um eitt sinn af vörum. Undir
'bókarlok hvetur hann til vægra
taka á ógæfu unglingum og seg-
ir meðal annars: „Þetta eru
unglingar og eftir notokur ár
verða þeir kannski búnir að átta
sig á því, að enginn verðnr
gæfumaður af stolnum pening-
um.“.
En sagan er fyrst og fremst
saga ungs drengs, Brodda. Stund-
um er tilveran harðhent við
'hann og þá Stendur ekki á nart-
inu frá fólki í litlu þorpi. En
höfundur ann þessu þarni sínu,
og því trúir lasandinn engu mis-
jöfnu á Brodda. Þegar hann
verður t. þ. a. bjariga lífi marga
manna, þá kemur það af sjálfu
sér, að lesara finnist eðlilegt að
Guð eigi auðveldara að ta'la við
Brodda en aðra menn. Mér
fannst það líka eðlilegt, að félagi
hans Daði var haltur. Sú stað-
reynd er dráttur í persónulýsingu
Brodda.
Ég óska Indriða til hamingju
með þetta verk sitt. Það er sjald-
'gæft, að menn komi svo þrosfcað-
ir fram á ribvöllinn. Þessi bók
Mýtur því að lofa miklu, en gerir
um leið kröfur til brattrar göngu.
Frágangur bókarinnar er góð-
ur, ef undan er sikilið band. Það
er furðuegt, eif okkur íslend-
ingum teks aldrei að læra bók-
band á við annarra þjóða menn.
Myndir Bjarnia eru skemmti-
legar og vel gerðar, þó kannski
ekki allar trúlegar (bls. 39).
Þáttur teiknarans í gerð bóka er
það gildur, að sjálfsögð kurteisi
er að geta mafn hans á upphafs-
blöðum. Ég hafði lesið bókina
alla, er ég ra'k augun í nafn
Bjarna neðst á kápusíðu. Hand-
bragð hans er of listrænt til þess
að nafn hans sé falið.
Próförk er því miður eklki
villulaus.
Prenun ágæt og hinni gömlu
prentsmiðju til sóma.
Þessi bók á það skilið að for-
eldrar taki eftir henni.
SVEINN KRISTINSSON SKRIFAR UM:
KVIKMYNDIR
TÓNABÍÓ
RÚSSARNIR KOMA,
RÚSSARNIR KOMA.
(The Russians are coming,
The Russians are coming).
Framleiðandi og leikstjóri:
Norman Jewison.
Meðalleikenda:
Carl Reiner,
Alan Arkin,
Eva Marie Saint.
Rússneskur kafbátur er á ferð
fram með eyjunni Gloucester,
sem er undan norðausturströnd
Bandaríkjanna. Skipstjóri unir
hugfanginn við að horfa í
land gegnum sjónpípu, svo hug-
fanginn, að hann gætir þess ekki
að halda sér á nægu dýpi, og
strandar kafbáturinn skammt
undan landi. — Verður það nú
helzt að ráði að senda nokkra
menn af áhöfninni í land, til að
leita aðstoðar við að draga kaf-
bátinn á flot aftur.
Þegar eyjarskeggjar frétta, að
Rússar hafi varpað akkerum þar
við land, verða við'brögð flestra
þeirra svipuð og hjá íslendingum
í fyrridaga, er þeir höfðu grun
um, að „Hund-íyrkinn“ væri á
næstu grösum. Þó halda nokkrir
að mestu ró sinni þeirra á meðal
lögreglustjórinn. Öðru máli gegn
ir með uppgjafaherforingja nokk
urn þar á eyjunni, hann er mað-
ur víghreyfur, örgeðja og fljótur
að taka ákvarðanir. Skipuleggur
hann heimavarnarlið og gerir
Lílið vit og Iítill drengskapur
Nærri niðurlagi bókar sinnar,
Gerplu, sem Halldór Kiljan Lax-
ness las forðum í útrvarp, varð
honum á, ekki einungis sú
glópska, að láta tungl lýsa á
loifti næstu nótt á undan sól-
myrkvadegi, heldur éinnig að
láta það jafnframt því að vera
þverrandi ganga undir seinni
hluta nætur.
En því er ég nú að rifja þetta
uipp, að það er í samræmi við
nokkuð, sem H.K.L. hefir or*ðið
á nýlega. I hinni ruýju bók sinni,
KrLstnihald undir jökli, er hann
á fremur ógáfulegan hátt að
flimta með eitt og annað úr rit-
tim dr. Helga Pjeturss, en megin-
boðskapur þeirra rita, stjörnu-
líffræðin, er nú einmitt hið bein-
asta og eðlilegasta framhald þess
heimsfræðiskilnings sem gera
setti hverjum manni ljóst, að
fcmgl lýsir aldrei á lofti næstu
nótt á undan sólmyrkvadegi, og
að þverrandi kemur það upp, en
gengur ekki undir, síðla kvölds
og á áliðinni nóttu. En þó að
þetta stjarnfræðilega athuga-
leysi H.K.L. sýni óneitanlega
fram á, að hann, þrátt fyrir
frægð sína og Nóbelsverðlaun, sé
ekki óskeikull, þá afsannar það
vitanlega ekki snilligáfu hans.
Hitt sýnir aftur á móti fram á
mikla takmörkun hennar, að hún
skuli ekki hafa dugað honum til
þess að gera sér Ijósan þann
veruleik, sem kenningar Nýáls
byggjast á. Og ekki get ég nú
látið ógert að vekja abhygli á
því, hve Irtill hetjuskapur þeirra
er, sem einmitt nú fremur en
áður hafa verið að hrópa upp
með annað eins og það, að hér á
landi hafa enginin heimspekingur
lifa’ð né heimspeki orðið til. Eitt
af því, sem sagt hefir verið með
sanni, er, að til þess að meta lítils
það, sem þó sé mikilsvert, þurfa
ekki nema lítið vit og lítinn
drengskap. En sérstaklega hlýtur
þó drengskapur þeirra að vera
lítill, sem þorla varla að iáta þá
lítilsvirðingu uppi, nema í skjóli
sér meiri manns.
Þorsteinn Jónsson
á Úlfsstöðum.
sjálfan sig að foringja þess. .—
Fyrsta verkefni þess var að um-
kringja flugvöllinn á eyjunni, en
fregnir höfðu þá borizt um, að
rússneskir fallhlífarhermenn
hefðu lent þar.
En, þegar til kom, þá var að-
eins einn maður staddur á flug-
vellinum, handverksmaður, sem
var eitthvað að dytta að gamalli
flugvél, sýndist mér. Verður
hann felmtri sleginn, er hann sér
aðförina að vellinum, en sver og
sárt við leggur, að hann hafi
enga Rússa séð fara þar um.
Rússagreyin, sem í land voru
sendir, hafa að sínu leyti ekki
minni ástæðu til að vera ótta-
slegin, en eyjarskeggjar. Þeir
verða sí og æ að vera í felum,
jafnhliða því sem þeir reyna eft-
ir beztu getu að fá lánaðan mót-
orbát, til að draga kafbátinn á
flot. Er ástæðulaust að rekja þá
ævintýrasögu í þaula á þessum
vettvangi.
Kvikmynd þessi er í hópi betri
gamanmýnda og ekki öll þar sem
hún er séð. Þetta er ekki uppá-
þrengjandi farsi, og skípalætin
eru hvergi svo yfirgengileg, að
áhorfandinn hafi ekki tíma til
að átta sig á gangi mála og
skemmta sér við hin ýmsu atriði
eftir því sem þau falla að hans
smekk.
Vel má líka hugsa sér gaman-
ið hafa nokkurt aukagildi. Er
kannski verið að sýna okkur hið
sammannlega í herlbúðum
tveggja heimsvelda, hvernig heil-
brigð skynsemi hins óbreytta
borgara kann á úrslitastundu að
koma I veg fyrir, að blindir bók-
stafstrúarmenn og einsýnir og
ofstopafullir herfræðingar hryndj
heiminum út í tortímingarstyrj-
öld? Drengurinn litli, sem fellur
út ,um gluggann í lok myndar-
innar og hangir í lausu lofti, sam
einar að lokum Rússa og Banda-
ríkjamenn í þeim punkti að gera
allt, sem í mannlégu valdi stend-
ur til að reyna að bjarga honum.
— Það er víst margur drengur-
inn, sem þessar auðugu stórþjóð-
ir gætu bjargað, ef þær legðust á
eitt í því augnamiði.
Og mundi hún ekki vera meira
en meiningarlaus farsi myndin af
því, er kafbáturinn beinir fall-
byssu sinni að hjarta þorpsins,
en þorpsbúar miða að sínu leyti
öllum sínum byssum úr lítilli
fjarlægð að þeim, sem hafa vald
á fallbyssugikknum. Er þetta
ekki íronía, er heimfæra má upp
á hernaðarstrategíu kalda stríðs-
ins, þar sem stórveldin beina
tortímingarvopnum að brjósti
hvors annars, en þora hvorugt
að hleypa af, af ótta við að fá
kúlu í hjartað?
En þótt við lítum á kvikmynd
þessa eingöngu sem gamanmynd,
án nokkurra beinna hugmynda-
tengsla við alvöru mannlífsins,
þá þénar hún einnig mætavel
serm slík. — Leiks'tjórn og leikur
er yfirleitt góður, meira að segja
börnin tvö, sem mest koma við
sögu, leika frábærlega vel. Svip-
að má segja um hest fyllibytt-
unnar Lúthers. Hann er örugg-
lega ekki eins styggur og hann
læst vera 1 þessari mynd. —
Sýningartími myndarinnar mæl-
ist röskar tvær klukkustundir,
en þær stundir eru fljótar í för-
um.
S.K.
Austurbæjarbíó.
Angélique og soldáninn.
Frönsk mynd.
Leikstjóri: Bernard Borderie.
Aðalhlutverk: Michéle Merci-
er, Robert Hossein.
ALLT er í heimimim bverfuílt —
meira að segja hin tryigglynda
Angélique ku nú vera að yfir-
gefa kvikm'yndaihús'agesti fyriir
fullt og fast. Þetta er sögð síðasta
myndin, sem hún treður upp í.
Margir murm kiveðja hana af
söknuði — að ég segi ekki þrá
— því naumaist muin hin sérotæða
fegurð hennar og yndisjþokki
hafa látið alla ós'nortna.
í næsbsíðiuistu mynd var hún að
leita að manninum sániuim, en í
þessari er hlutverkum svo skipt,
að maður hennar er að leita að
henni og reyna að heimita hana
úr ræningjahöndum. Þeir höfðu
hrifið hana frá honum og halda
með hana til Alsír, og þar er hún
seld volduigum soldáni fyrir of
f j'ár. Soldán þessi á tvílyft krvenina
búr, og eru á neðri hæðinni kon-
ur, sem eru orðnar li'tt hæfar til
hvíiuibragða, en á hinni efri eru
konuir af hærra kvaflítet, sem
keppa um ást soktómis.
Þótt sioldlán væri ýmsu góðu
vanur, þá feilur hanm þó í stafi,
er hann sér fegurð Angélique, og
á hún þess nú kost að gerast
drottming ríkisins, í stað þess að
hafna í kvennabúri um lifsíð.
Þriðji kosturinn er sá að láta
pynda sig til daiuða. — Sá á kvöl-
ina, sem á völina, em í þessu falli
virðist þó valið auðvelt.
Og það er það líka — fyrir
Angélique. Hún móðgar sjáifan
Allaih, með því að hrækja fram-
an í einn æðsta fulltrúa hans
hér á jörðu, soid'áinimm, er hamm
hyggst neyða hana til lagis við
sig. Valdi sum sé „þriðju leið-
ina“, því nú hlaut dauðinn að
vera á naestu grösurn.
Þetta er fiimmta bvilkmyndin
um Angélique, sem Austurbæjar-
bíó sýnir, og heflur það komið
í mimm hlut að fjalla um þær
allar hér í kvifcmyrndaþáttunum.
Það hafur verið mér ljúfur starfi,
því enda þótt flestum megi ljóst
vera, að kvikmyndir
standa ekki undir nafni mikillar
listar og sagnirnar um Angélique
einkenndist ekki af ýkja nýstár-
leguim hugmyndum, þá hafa þær
yfir sér þann myrkrauða ævin-
týraljóma, sem sálir flestra þrá
á stundum, ti-1 að l'ífga upp grá-
ann hversd'agsleikann.
Því er það, að ég held, að
Angélique veirði saknað, jaifnvel
af þeim, sem hafa stundum amazt
við henni á sviði hér. Því jafmvel
þeir, sem kröfuiharðastir eru um
fraimúrstefnulist í kvikmymdum,
hinir sönnu „púrítanar” lis'tar-
innar, munu ekki ávallit ónæmir
fyrir kvenlegri fegurð og yndis-
þokka.
Kannski næst svo almann sam-
staða um að klappa Angélique
fram á sviðið aftur, að hún sjái
sér ekki fær að forsmá þær óskir,
fremur en Slherlock Holmes, sem
reis upp frá dauðum á sinum
tíma, til að taka þátt í nýjum
ævintýrum, að kröfu aðdáenda
sinna.
Tími kraftaverikannia er ékSki
liðimn, það hafa atburðir síðustu
daga fært okkur heim sainninn
um.
S. K.
Fjórir danskir
styrkir
DÖNSD stjórnvöld bjóða frafn
fjóra styrki handa íslendingum
til háskólanáms í Danmörku
námsárið 1'969-I'97i0. Einn styrkj-
anna er einkum ætlaður kandi-
dat eða stúdent, sem leggur
stund á danska tungu, danskar
bókmenntir eða sögu Danmerk-
ur, og annar er ætlaður kennara
til náms við Kennaraháskóla
Danmerkur. Allir styrkirnir eru
miðaðir við 8 mánaða námsdvöl,
en til greina kemur að skipta
þeim ef henta þykir. Styrkfjár-
hæðin er áætluð rúrmlega 1.100
danskar krónur á mánuði.
Umsóknum um styrki þessa
skal komið til menntamálaráðu-
neytisins, Hverfisgötu 6, Reykja-
vík, fyrir 15. fðbrúar n.k. Um-
sókn fylgi staðfest afrit af próf-
skírteinum ásamt meðmælum,
avo og heiibrigðisvottorð. Sér-
stök umsóknareyðublöð fást í
menntamálaráðuneytinu.
(Frá Menntamálaráðuneytinu)
VELJUM ÍSLENZKT