Morgunblaðið - 14.03.1969, Blaðsíða 21

MORGUNBLAÐIÐ. FÖSTUDAGUR 14. MARZ 1960
21
'hægt sé að byrja á því? Ég vil
segja, að það er hægt a'ð byggja
þessa skóla eða Menntaskólann á
ísafirði í áföngum. Við höfum
möguleika fyrir kennslurými í
nokkur ár í gamla barnaskólan-
um þegar á næsta vetri. En það,
sem við þurfum að gera, er fyrst
og fremst að byggja bústað fyr-
ir skólameistara og byggja heima
vist. Þetta má einnig taka í
áföngum. Fyrsta skrefið í þessu
að mínum dómi er það að gera
kostnaðaráætlanir og rö'ð þeirra
framkvæmda, sem þarf að fara í,
en ekki að hugsa um það, að allt
fjármagnið skuli áður vera veitt
af Alþingi til allra framkvæmda
og skólabygginga. Við erum ekki
svo ósanngjarnir gagnvart þjóð-
félaginu, að við förum fram á
það, að allt þetta fjármagn sé
veitt á tiltölulega skömmum
tíma. Við skiljum vel aðstö’ðuna,
sem ríkisstjórn og Alþ. er í
hverju sinni að koma fjárlög-
um saman. Vil skiljum það, að
það er ákveðið, sem Alþingi get-
ur leyft sér að leggja til hinna
ýmsu greina í þjóðfélaginu og
þá til menntamála eing og ann-
ars. En þegar við sjáum, að bú-
ið er að veita nokkurt fjármagn,
teljum við rétt að láta það ekki
liggja í handraðanum, heldur
nota það til framkvæmda. Við
lifum á tímum verðbreytinga og
því er það ekki hyggilegt. Búið
er þegar að veita 7 millj. 350
•þús. kr. til menntaskóla Vest-
firðinga á Isafirði. Og það er
kominn tími til að raða fram-
kvæmdum niður og ákveða fram
kvæmdastigfð.
Hv. 2. þm. Vestfirðinga vitnaði
hér í bréf, sem menntamálaráð-
herra hafði verið ritað og
menntamálaráðherra hefur svar
að því. Ég segi út af því svari,
að ég tel, að þar sem fámenni
er mikið, auðvitað kemur sér-
menntaskóli eða menntaskóli
með sérnámi ekki eins vel a'ð
gagni fyrir slík byggðarlög, en
hins vegar hygg ég, að það sé
engin ástæða til þess að draga
í efa, að þessi skóli verði full-
setinn. Því var haldið fram á sín-
um tíma. að Menntaskólinn á
Akureyri yrði ekki annað en
skóli fyrir örfáa nemendur, en
reynslan hefur sýnt annað og
hygg ég, að þa’ð rnuni vera hátt
á 6. hundrað nemendur í Mennta
sólanum á Akureyri og um 60
nemendur frá Vestfjörðum
stundi þar nám.
Ég vil að lokum taka undir
það, að þetta frv. sem hæstv.
menntamálaráðherra hefur lagt
fram, felur í sér margar og
miklar breytingar og spor í rétta
átt. Ég vil einnig taka undir það
og mun vera því meðmæltur, að
Kvennaskólinn í Reykjavík fái
rétt til þess að brautskrá stúd-
enta.
Látum ekki tölvusjónarmiðið ráða
- ALÞINGI
Framhald af bls. 13
er gallað og breytingar á fram-
kvæmd þess þola ekki bið. En
í þessu frumvarpi felast engar til
raunir til þess.
Ég tel einnig rétt að láta þá
skoðun koma fram að eðlilegt
sé að Kvennaskólinn í Reykja-
vík sem er gömul og merk skóla
stofnun fái réttindi til þess að
brautskrá stúdenta. f þessu frum
varpi er ekki Iagt til að svo verði
gert.
Alþingi markaði árið 1965 þá
stefnu, að stofnaðir skyldu tveir
nýir menntaskólar, á ísafirði og
á Austur'landi. Þessa stefnu ber
að framkvæma, ekki einhvern
tíma um næstu aldamót, heldur
á þeim grundvelii, sem lagður
er með framkvæmdaáætlun þeirri
er hæstvirtur menntamálaráðhe.
hefur verið send að því er varð
ar menntaskóla á ísafirði. Fjög-
ur ár eru liðin síðan ákveðið
var, að fyrrgreindir tveir mennta
skólar skyldu stofnaðir. Það verð
Úr rœðu Matthíasar
Bjarnasonar
ÞAÐ er ekki að ástæðulausu, að
það er ákveðin tortryggnd hjá
okkur Vestfirðingum og þá senni
lega einnig Austfirðingum við þá
breytingu, sem gerð er frá gild-
andi lögum í þessu frv., þó að
ég ætli á engan hátt að mæla
gegn eða draga í efa góðan hug
og vilja núv. hæstv. menntamála
ráðherra. Ég vil þó bæta einu
vi'ð, sem alltaf er hugsanlegur
möguleiki, og hæstv. mennta-
málaráðherra kom ekki inn á.
Það hefur stundum verið breytt
um menntamálaráðherra í okkar
landi eins og aðra ráðherra. Og
þó að ríkisstjórnin, sem nú sit-
ur, hafi verið lífseig og á marg-
an hátt dugleg, verður hún þá
auðvitað ekki endalaust og það
er auðvitað oft of tíðum skipt
um menn í embættum yáðherra
eins og annarra, jafnvel þótt
sömu flokkar fa-ri me'ð þau mál.
Menn verða oft þreyttir, þegar
þeir eru búnir að vera lengi í
ákveðnum embættum og ekkert
síður ráðherraembættum heldur
en öðrum og vilja þá gjarnan
breyta til.
Ég er ekki að segja þetta til
lasts hæstv. núv. menntamála-
ráðherra, því að það dregur
enginn í efa, að hann er mikill
áhugamaður um mentun og list-
ir, en hins vegar er það ekki
óeðlilegt, að það séu uppi mis-
jafnar skéðanir í þessum mál-
um, sem taka í raun og veru
til allra landsmanna og allir
landsmenn láta sig miklu varða.
Þrátt fyrir yfirlýsingu hæstv.
ráðherra áðan, sem ég skal
hreinlega játa, að ég legg fyllsta
trúnað á, þá get ég ekki fallizt
á að greiða atkv. með 1. gr.
þassa frv. eins og hún liggur hér
fyrir. Og ég get ekki séð, að þó
að byggður verði menntaskóli
úti á landi, nýr menntaskóli, að
það sé ofverk Alþingis að fjalla
um þa'ð mál. Ég er miklu þreytt-
ari sem þm. á því, að hlusta og
rétta hér upp hendina með frv.,
sem eru flutt 10 og 12 og 15 á
hverju þingi um sölu eyðijarða,
smálandsspildna, heldur en þó
flutt væri frv. um stofnun
menntaskóla úti um land. Hæstv.
ráðhefra vísaði til skólakostn-
aðarlaganna og las upp 2. gr.
þeinra, sem hljóðar þannig með
leyfi forseta:
„Menntamálaráðneytið ákveð-
ur skiptingu alls landsins í
fræðsluhéruð og skólahverfi og
hvar stofna skuli heimangöngu-
skóla og hvar heimavistarskóla
að fengnum tillögum fræðslu-
málastjóra hluta'ðeigandi skóla-
nefnda, fræðsluráða og sveitar-
stjórna og iðnfræðsluráðs að því
er iðnfræðsluskóla varðar.“
Hann sagði, að eina breyting-
in væri sú, að í stað mennta-
mrn. væri það menntamálaráð-
herra. Sú breyting skiptir engu
máli fyrir mig, en þegar hæstv.
ráðherrá vitna'ði í skólakostnað-
ur þess vegna ekki sagt með
sanrni, að krafa um óhóflegan
hraða felist í framkvæmdaáætl-
un ísfirðinga og Vestfjarðaþm.
þvert á móti er hér um að
ræða sanngjarna og sanngjarnar
og hófsamar óskir. Það vona ég
einnig að hæstvirtur menntamála
ráðherra, sem sjálfur beitti sér
fyrir lögfestingu menntaskóla-
setranna árið 1965, og á fyrir
það miklar þakkir skildar, geri
sér ljóst ekki síður nú en þá.
Á undanförnum árum hefur
margt verið gert til umbóta í
íslenzkum skólamálum. Fjölmargt
er þar þó enn þá ógert. Megin-
máli skiptir nú, að lokið verði
hið fyrsta heildarendurskoðun á
sjálfu skólakerfinu. Meðan þeirri
endurskoðun er ekki lokið, verð
ur erfitt um vik að gera ein-
stökum þáttum þess skapleg skil.
Þess vegna er hætt við því, að
það frumvarp, sem hér liggur
fyrir um menntaskóla verði að
takmörkuðu gagni þótt að lögum
yrði, sem þó getur ekki orðið
að minni hyggju nema með nokkr
um breytingum.
arl., þá vil ég minna á 1. gr. lag-
anna en þar segir með leyfi
hsestv. forseta:
„Lög þessi taka til eftirtalinna
skóla: Barnaskóla, unglingaskóla,
miðskóla, gagnfræðaskóla, iðn-
fræðsluskóla og húsmæðraskóla,
sem kostaðir eru sameiginlega
Matthías Bjarnason.
af ríki og sveitarfélögum.
Menntamálaráðherra fer með
yfirstjórn þeirra mála, sem lög
þessi fjalla um.“
Skólakostnaðarlögin ná ekki
til algerra ríkisskóla, hvorki
menntaskóla, háskóla, tækni-
sóla eða ýmissa annarra sér-
skóla, sem eingöngu eru reknir
af ríkinu.
Mér finnst fyllsta ástæða til
þess að breyta alls ekki því, sem
komið er hér inn í lög um
menntaskóla með þeirri breyt-
ingu, sem ger’ð var á lögunum
6. maí 1965. Menntaskólar skulu
vera sex, tveir í Reykjavík, einn
á Akureyri, einn á Laugarvatni,
einn á ísafirði og einn á Aust-
urlandi, og heimilt er að stofna
fleiri menntaskóla í Reykjavík
eða nágrenni. Finnst mér eðli-
legt, að þar sem menntaskól-
arnir eru fleiri en einn, sé heim-
ild, til, ef ekki þykir skynsam-
legt að stækka endalaust sama
sólann, að byggja skóla til við-
bótar. En hitt má gjarnan vera
eftir sem áður í höndum Al-
þingis, hvort og hvar eigi að
stofna aðra menntaskóla eða
menntaskóla annars staðar á
landinu.
Mér finnst rétt að minnast
aðeins á baráttu Vestfirðinga og
í raun og veru Austfir'ðinga líka
fyrir stofnun menntaskóla í sín-
um landsfjórðungum. Hún stóð
frá árinu 1946, að fyrst var flutt
af Hannibal Valdimarssyni og
Páli Zóphóníassyni, frv. um
menntaskóla á Vestfjörðum og
á Austfjörðum síðar sérfrv. um
menntaskóla á Vestfjörðum. Það
hefur verið flutt á Alþingi átta
sinnum og síðast árið 1964. Það
hefur verið flutt á árunum 1946,
1947, 1948, 1959, 1960, 1962,
1963 og 1964 og þá var lagt fram
stjórnarfrumvarp um breyting-
á lögum um menntaskóla, sem
ég las áðan upp úr hér, sem
ákvarðaði þa'ð, að menntaskóli
skyldi vera á ísafirði og einn á
Austurlandi. Þaæ með höfðu
Vestfirðingar og Austfirðingar
unnið mikinn sigur. Ég tel að
því miður hafi komið fram allt
of margar raddir hér í þéttbýli
og þá ekki sízt meðal mennta-
manna gegn skólum úti á lands-
byggðinni eða í þessum tveim-
ur landsfjórðungum. Þessar
raddir hafa ekki þagnað enn,
því að þær hafa heyrzt nú að
undanförnu í sambandi við þá
fundi, sem menntaskólaæskan
hefur haldið, kröfugöngur og
ræðuhöld á Arnarhólstúninu og
á fundi að ég held að Hótel
Sögu, sem mér var boðið að sitja,
en gat ekki verið vegna þess að
þingfundur var það kvöld. Þetta
geirði það auðvitað að verkum,
a'ð við, sem berjumst fyrir að
koma þessum skólum á, erum
ekki eins sannfærð, að aðrir
standi með okkur í þessu bar-
áttumáli.
Við skulum alveg gera mönn-
um það ljóst bæði utan þings og
innan, að fólk, sem byggir Vest-
firði og fólk, sem byggir Aust-
firði, mun ekki sætta sig við það
um alla framtíð að það sé litið
á þessa staði sem verstöðvar.
Við eigum sama réttinn til þess,
að okkar unga fólk geti notið
þessarar menntunar og aðrir
landshlutar og við erum stað-
ráðnir í því að fylgja þeim rétti
eftir.
Mér finnst leitt til þess að
vita, að unga fólkið hér í Reykja
vík eða talsmenn þess skuli hafa
fairið inn á þessar brautir og ver-
ið með þann meting, að þa'ð sé
fjarstæðukennt að tala um bygg
ingu menntaskóla á ísafirði á
meðan sé ekki búið að uppfylla
skilyrði og kröfur um fleiri eða
stærri menntaskóla í Reykja-
vík.
Mér finnst öðru vísi skjóta
við, þegar rætt er við tvo
menntaskólanema frá Vestfjörð-
um, sem eru í Menntaskólanum
á Akureyri, en blaði'ð íslending-
ur Isafold átti nýlega viðtal við
tvo nemendur og með leyfi for-
seta segir blaðið:
„Nú er því haldið fram, á
fundi menntaskólanema í Reykja
vík, af einum nemanda í MR. að
tómt mál væri að tala um
menntaskóla fyrir vestan og
austan á meðan húsnæðisskortur
væri í skólunum, sem fyrir eru
og nær væri að styrkja nemend-
ur á þessum stöðum til að sækja
gömlu skólana. Hvað viljið þið
segja um þetta?
Þá svarar pilturinn: Þetta
finnst mér harla undarleg speki.
Mér finnst, að það liggi nokk-
uð í augum uppi, að ef halda á
áfram að hrúga öllum í gömlu
skólana, verður eilífur húsnæð-
isskortur þar. Þess vegna þarf að
létta þörfinni af þeim, einmitt
þess vegna. Og unga stúlkan
segir: Og þegar hitt bætist svo
við, sem er aðalatriðið áð skapa
nauðsynlega menntunarmögu-
leika úti á landi, þá er þetta
auðvitað hrein fjarstæða að
byggja eigi upp gömlu skólana
endalaust. Við horfum ekki í
það, sem gert er til að efla
gömlu skólana. En með því að
létta af þeim verður aúðveld-
ara að bæta aðstöðu þeirra en
annars væri.“
Þetta finnst mér ólíkt sann-
gjarnari dómur og viðhorf held-
ur en frá þeim mönnum úr hópi
menntaskólanema í Reykjavik,
sem létu til sín heyra. Ég vona
það, að meirihluti og yfirgnæf-
andi meirihluti, menntaskóla-
nema hér í Reykjavík og á þeim
stöðum, sem menntaskólar eru,
taki ekki undir orð þessara
manna, sem héldu þessar ræð-
úr, því að það er ekki til þess
að efla samhug og skilning á
milli landsbyggðarinnar og þétt-
býlising hér í Stóru Reykjavík.
Hæstv. menntamálaráðherra
sag*ði, að þegar Alþ. hefði veitt
nægilegt fé til menntaskóla á
Vestfjörðum og Austfjörðum,
væri hægt að hefja framkvæmd
ir. Nú vil ég spyrja hæstv.
menntamálaráðherira að því,
hvenær telur hann, að Alþingi
hafi veitt nægilegt fé. Verður
Alþingi að hans dómi að veita
nægilegt fé til allra bygginga,
sem eiga að rísa í sambandi við
stofnun slíkra skóla, þannig að
Úr rœðu Jónasar
Péturssonar
HÆSTVIRTUR menntamálaráð-
herra hefur nú í ýtarlagu miáli
skýrt þetta .frumvarp, sem hér
liggur fyrir og hann mun hafa
orðið var við það, að við nioklkr-
ir þingmenn höfðum kvatt okk-
ur hljóðs hér nolkkru áður en
þessi umrœða hófst. Hann beindi
nú þeim tilmæluim til okikar,
hvort það kynni ekki að vera,
að við hefðum fengið þær upp-
lýsingar, sem okkur skorti, í
fraimsöguræðu sinnd þannig að
við þyrftuim ekki að hafa langt
mál hér á eftir. Ég játa það, að
ég fagna því að ýmsu leyti, sem
fram kom í máli hans. Ég verð
að játa það, að ég hrökk nokfcuð
við, þegar ég las 1. gr. frum-
varpsins. En eins og hér hefur
verið rakið og eins og kunnugt
er, var það lögfest á þingi 1964—
1965, að m.enntaskólar skyldlu
vera á Austurlandi og Vestfjörð-
um. Og það var þess vegna, sem
mér kom það nokfcuð ókunnug-
lega fyrir að sjá nú lagt til í
Jónas Pétursson.
þessu frumvarpi, að þessi á-
kvæði féllu niður. Það má að
vísu dei'la um það, hvort nú sé
ekki eins hagfellt að hafa óbund-
ið í lögum með skólastaði, sem
framundan hljóta að vera. En
breyting á áður tekinni ákvörð-
un kemur auðvitað ekki til
greina. Ég er fús að segja, að ég
er alls ekki að væna um það,
að raunverulega hafi það átt að
felast í því frumvarpi, sem hér
var lagt fram. En ég vil þó gera
hér tvær tilvitnanir. í greinar-
gerð og ath ug a semdum, sem
kynnu að geta vakið spurningar.
í aths. við 1. gr. frumvarpsins
segir svo:
„Hins ber þó jafnan að gæta,
ekki sízt ef velja sikal nýjum
skóla stað, að menntaskóii, er
fullnægi öllum kröfum um starfs
lið, húsrými og tækjaútbúnað, er
dýr stofnun og því dýrari hlut-
fallslega, sem hann er minni“.
Það mætti varpa fram spurn-
ingunni, hvað felst í þessu. Og
ég verð að segja það, að mér
urðu það nokkur vonbrigði að
sjá þá ágætu menntafrömuði,
sem staðið hafa að samningu
þessa friimvarps vera að gæla
þarna svolítið við tölvusjónar-
miðið, sem ég tel, að sé orðið
al'Ítof ríkt í ok'kar þjóðfélagi.
í öðru laigi vil ég vitna hér í
annað, sem einnig er í þessu
frumvarpi eða fskj. þess, en það
er í áliti ráðuneytisstjóra í
menntamálaráðuneytinu út af
Kvennaskólanum í Reykjavík.
Ég skal taika undir ásamt með
þeim öðrum þingmönnuim, sem
hér hafa talað, að ég er því sam-
þykkur, að rétt sé að láta hann
hafa heimild til að útskrifa
stúdenta. En sú tilvitnun, sem ég
vil hér gera, er á þá leið, með
leyfi hæstvirts forseta:
„I 1. nr. 56 1965 um breyting
á 1. nr. 58 1946 um menntaskóla,
er heimild til stofnunar mennta-
skóla auistanlans og vestan og til
stofnunar fleiri menintaskóla í
Reykjavík og nágrenni“. I lög-
unum sem samþykkt voru 1965
stendur: Menntaskólar skulu
vera 6. Það er sem sagt efcki
heimild, heldur er það alger á-
kvörðun. Þetta — maður verð-
ur svona dálítið undrandi, þegar
jafnskýruim manni og sjálfum
ráðuney tisst. j ór a menntamála-
ráðuneytisins virðist skjótast
þarna.
Á þessi tvö atriði vildi ég
benda í sambandi við þau fskj.,
sem hér eru með.
Það er vafalaust nauðsynlegt
að endursemja lögin um mennta
skólana. En ég vil þó að lokum
láta bað koma fram að ég tel
bezt fara á og raunar sjálfsagt,
að núgildandi ákvæði séu af-
dráttarlaus áfram eins og þau
eru nú í 1. .gr. núgildandi laga.
Það felst ekki í þessu, að ég
vantreysti á nokkurn hátt þeim
yfirlýsingum, sem hæstvirtur
menntamálaráðherra hefur hér
gefið. En eins og aðrir ræðu-
menn hér á undan mér hafa
þegar bent á, er það meira en
til, að nýr ménntamálaráðherra
komi, að breyting verði á rikis-
stjórn. Ég tel þess vegna eðli-
legt og sjálfsagt og einmitt
vegna þess, að ég þykist vita
það, að það sé a. m. k. samhljóða
vilji alþingismanna, að þessi á-
kvæði, sem nú eru í lögunum,
séu í gildi og verði í gildi á-
fram.
Tortryggnin er ekki að ástæðulausu