Morgunblaðið - 16.04.1969, Blaðsíða 10

10
MORGUNBLAÐIÐ, MIÐVIKUDAGUR 16. APRÍL 1969
Hver hefur hag af því að halda verzluninni í
spennitreyju?
— Það býbir minni jb/ónusfu, óhag-
stæðara verðlag og uppsagnir
starfsfólks
— segja fulltrúar nokkurra sér-
greina verzlunarinnar
I TILEFNI af upplýsinga-
degi Kaupmannasamtaka ís-
lands sneri Mbl. sér til full-
trúa nokkurra sérgreina inn-
an verzlunarinnar og innti
þá eftir því hver væru helztu
vandamálin, sem við væri að
' etja í þeirra verzlunargrein
um þessar mundir. Ummæli
þeirra fara hér á eftir:
Henrik Biering, stjórnarmaður
í Félagi búsáhaldakaupmanna:
Við sem verzlum me’ð búsáhöld
erum fyrst og fremst óánægðir
með tvennt: Verðlagsákvæðin og
að við erum skyldaðir með lög-
um til þess að selja vöruna á
lægra verði heldur en nemur
endurkaupsverðinu. Sem dæmi
um það hvernig þetta kemur út,
get ég nefnt það, að haustið 1967,
nokkru fyrir fyrri gengislækkun-
ina keypti ég stórt magn af te-
pottum. J>eir kostúðu þá um 105
krónur og var gengið þá kr.
43.06 hver dollar og ég hef
Henrik Biering
síðan verið að selja þá á þessu
verði. Nú þarf ég að endur-
nýja mínar birgðir af þessari
vörutegund og er dollarinn nú
kr. 88,10 og hefur hækkað um
rúmlega 100%. Fyriiri útsöluverð
ið sem ég fékk fyrir það nnagn,
aem ég keypti 1967, fæ ég
nú helmingi færri einingar.
Þetta lýsir í hnotskum hver af-
leiðingin er af þeiim lögboðniu
skyldu að selja birgðir á gömlu
verði en ekki endurkaupsverði.
Rekstrarsfé verzlunarinnar hef-
ur því verið skert um ca. 50%
miðað við síðustu gengisbreyt-
inigu.
Álagninigin á þessa vöru er al-
gjörlega ófullnægjandi. Á leir og
glervöru er hún 27%, á potta og
pönnur er hún 18% og á ýmsum
öðrum búsáhöldum er hún al-
mennt um 23%. Allar þessar
vörur eru í 100% tóllflokki og
er tollurinn því mjög stór hluti
af andvirði vörunnar.
Við kaupmenn eigum ákaflega
erfitt með að skilja, hvers vegna
ríki og bær geta jafnan hækkað
verð á sinni þjónustu umsvifa-
laust, án þess að spyrja einn eða
neinn, en okkur er haldið í
spennitreyju. 1 þessu sambandi
er eftirtektarvert, að Verzlunar-
mannafélag Reykjavíkur mun
vera stærsta stéttarfélag í land-
inu um þessar mundir, O'g þar af
leiðir, að kaupsýslumenn hljóta
að vera stærsti vinnuveitandinn.
Þegar þrengir að í verzlunmni er
ekki um annað áð gera en draga
saman seglin og lækka kostnað
og þá auðvitað fyrst og fremst
með því að fækka starfsfólki
Ég spyr: Er það launíþegum í
verzlunarstétt í hag að verzlun-
inni sé haldið í slíkum járnigreip
um?
Hjörtur Jónsson
Hjörtur Jónsson, stjórnarmað-
ur í Félagi vefnaðarvörukaup-
manna:
„Ég tel, að það sé fyrst og
fremst algjört þekkingarleysi,
sem er að ríða okkur að fullu
í vefnaðarvöruverzluninni —
þekkingarleysi á því hvernig
verzlun með tízkuvörur raun-
veirulega gengur fyrir sig. Það
hefu.r reynzt algjörlega ókleift
að fá verðlagsyfirvöld til þess að
skilja eðli verzlunar með þessar
vörur. Verzlun með tízkuvörur
fylgir meiri áhætta en verzlun
með nokkrar aðrar vörur. Og
það er alþjóðleg regla, að álagn-
ing á þessar vörur er há, þegar
hún kemuir fyrst á mankaðinn.
Þá kaupa þeir aðilar sem hafa
beztu kjörin, þ. e. tekjuhæsta
fójkið. Eftir 6 til 12 mánuði er
þessi vara síðan seld á útsölu,
jafravel fyrir innkaupsverð eða
lægra verð. Þetta er sama varan,
sömu gæðin jaframikið notagildi,
en mun lægra verð. Þá kaupa
þeir, sem hafa minni tekjur. Ég
tel, að ekki sé hægt að hugsa sér
betri og útlátaminni tekjujöfnun
milli stétta en einrraitt þetta.
Verðlagsyfirvöldin hafa hins
vegar ekki viljað skilja þetta.
Á haftatímuraum voru engar út-
sölur, vegna þess, að þá var hægt
að selja allar vörur, þá seldu
allir á hæsta verðL Tekjurýri
maðuTÍnn varð að kaupa vöruna
á sama verði og hinn tekjuhærri.
Ef verzlunin er frjáls, borgar
tekjuhái maðurinn niður vörur
fyrir þann tekjulága. Eftir að
verzlunarfrelsið var innleitt á
ný eftir 1960, byrjuðu útsölurn-
ar aftur. Um leið og álagningar-
frelsi er takmarkað, að ég tali
nú ekki um inraflutningsfrelsi,
hverfa útsölurnar og tekjuminna
fólkið verður að kaupa vörur á
hæsta verði. Þaranig virkar kerf-
ið gagnstætt því, sem fól'ki hefur
verið sagt að það gerði.
Við í vefnaðarvöruverzluninni
vedtum okkar birgðum um það
bil þrisvar sinnum á ári, en í
öðrum verzluinargreinum er það
tií, að birgðum sé vélt 12 sinn-
um á ári. Álagnirag okkar á
tízkuvörunni, sem er meirihlut-
inn af þefrri vöru, sem við selj-
um, er hæst 21—31% þegar
keypt er af heildsölum. Senni-
lega er meðalálagningin um 26%.
Kostnaðarprósenta okkar raálg-
ast þessa tölu, ef hún er ekki
komin fram jrfir hana.
1 þessu sambandi er eftirtekt-
arvert, að í dag er engin stór-
verzlun til í Reykjavíkurborg
með vefnaðarvöru. Þær eru all-
ar horfnar. Þær voru hér áður
fyrr. Þá voru til stórmagasín í
Reykjavík, en þau eru ekki leng
ur starfaradi. Fyrir þeim er eng-
inn rekstrangrundvöllur. Þetta
eru litiar verzlanir nú orðið, eig-
andinn getur yfirleitt unnið með
skylduliði sínu, látið vera að
reikraa vexti og fullt kaup fyrir
langan vinnudag.
Menn verða að gera sér grein
fyrir því að í vefnaðarvöruverzl-
uninni er meiri kostnaður en í
öðrum verzlunargreinum. Vefn-
aðarvöruverzlun þarf yfirleitt að
vera við dýrari götu, þ. e. að
starfa í dýrara húsnæði. Hún
þarf á þjálfuðu starfsfólki að
halda o ; hún þarf að veita við-
skiptavynunum meiri þjónustu.
Yfirleitt mun auglýsingakostnað-
ur vefnaðarvöruverzlunar vera
mikill, þar sem hér er um tízku-
vöru að ræða. Au'k þess er ýmis
annar kostnaður, svo sem að
haifa fallega prentaðain umbúða-
pappír, fallega burðarpoka, út-
stillingarkostnaður og fleira.
Það er einnig við önnur vanda
mál að etja í þessari verzlunar-
grein. Við kaupum e. t. v. inn
vörur sem eru í tízku erlendis,
en reynslan kennir okkur, að sú
tízka kemur ekki hiragað fyrr en
eiftir nokkur ár.
Við erum að glíma við draug
í verz luninni. Við höfum lagt
fram sannanleg dæmi, staðfest af
endurskoðendum, sem engum
dettur í hug að rengja, en þetta
er ekki nóg. Við getum sannað
hvernig fyrirtækin standa, en
skynsemi kemst ekki að. Sannan-
ir eru ekki teknar til greina. A
okfcur er ekká hlustað“
Jón H Magnússon
Jón H. Magnússon, stjórnar-
maður í Félagi bifreiðainnflytj-
enda:
„Bílasala verður svo til engin
í ár, vegna þess hve há aðflutn-
ingsgjöldin eru enn, þrátt fyrir
lækkunina sem varð nú ný-
lega, og þess vegna er okkar
vandamál fyrst og fremst þjón-
usta við bílaeigendur. í þeim
efnum stefnir nú út í hrein
vandræði. Fyrir fyrri gengis-
breytinguna var álagning á vara
hluti um 50% og þá töldu bif-
reiðainnflytjendur þörf á hærri
áiagningu. Eftir gengisbreyting-
una 1967 lækkaði álagningin í
45% og eftir gengisbreytinguna
1968 í 33%. Á þessu tímabili höf
um við verið að selja gamlar
birgðir á gömlu verði, en getum
litlu bætt við af nýjum vara-
hlutum vegna rekstrarfjárskorts.
Varahlutaverzlanir þurfa nú þre-
fallt meira fé til þess eins að
geta stáðið í síhu hlutverki. |
Af þessu skapast geysileg
vandræði, ekki sízt vegna
þess, að stór hluti bílaflotans
eru atvinnutæki og þeir sem
eiga þessi atvinnutæki mega
efcki við því að bíða vikum sam-
an eftir varahlutum. Fólag bif-
reiðainmflytjenda hefur nýlega
sent verðlagsstjóra yfirlit yfir
rekstrarafkomu níu vara-
hlutadeil,da fyrirtækja inraan fé-
lagsins og kemuir þar í ljós, að á
árinu 1967 nam tapið á vara-
hlutaverzlunum þessara aðila
frá rúmlega 77 þúsund kr. og
upp í rúmlega 2 milljónir króna.
Ég get skýrt frá því hér, að í
því fyrirtæki, sem ég starfa við,
tókum við það til bragðs fyrir
nokkru að fcalla ieigubílstjóra,
sem eru einn stærsti hópur við-
skiptavina ok'kar saman til fund-
ar með varahlutafulltrúa frá um
boðsverksmiðjum okfcar. Við
skýrðum þessum viðskiptaivinum
okkar frá því á þessum fundi, að
við gætúm ekki legið með vara-
hluti á „lager“ svo noklkru næmi,
en gætum hins vegar pantað fyr
ir þá í flugi, með 3—8 vikna
afgreiðslufresti.
Það kom skýrt fram á fund-
inum hjá hverjum bifreiðastjór-
anum á fætur öðrum, að þeir
sögðu, að þá skipti engu máli,
hvort álagningin væri 10—15%
hærri en hún nú er, svo framar-
lega sem hægt væri að hafa vara
hlutina fyrirliggjandi, en þeir
hefðu hins vegar ekki efni á því
að láta bifreiðar sínar stöðvast
í lengri eða skemmri tíma með-
an beðið væri eftir varahlutum.
Þá er einnig á það að berada að
varahlutir, sem pantaðir eru með
flugfrakt verða þrisvar sinnum
dýrari.
Annað dæmi um aifleiðiugar
þessa ástands get ég nefnt. í gær
vair ég að tala við eiganda eins
stærsta réttingarverkstæðis í
bænum. Hann sagðist fylla vinnu
plássið hjá sér vegna þess,
að hann væri með 8 bíla inni,
sem haran gæti ekki loikið við
vegna skorts á varahlutum og
gæti ekki heldur losað þá út úr
verkstæðinu, vegna þess að vinna
v:ð þá væri á því stigi. Ástandið
er nú þannig í þessari verzlun-
argrein, að öll fyrirtæki hafa
sagt upp fjölda starfsmanna og
verður eflaust haldið áfram á
þeirri braut, ef engin breyting
verður hér á. Og það hefur
einnig verið rætt um það innan
okfcar samtaika að hafa vara-
hlutaverzlanirnar opnar einungis
hluta úr degi, en nýta starfs-
krafta starfsfólksins tll annarra
' starfa í þágu fyrirtækjanna,
þann hluta dagsins, sem verzl-
unin er efckí opin.
Sveinn Bjömsson, stjórnarmaður
í Félagi skókaupmanna:
„Það eru fyrst og fremst verð-
lagsákvæðin, sem valda okkur
erfiðleikum í skóverzluninni, svo
og sú stáðreynd, að skófatnaður
er tízkuvara. Nú er ekki lengur
hægt að flytja inn fyrsta flokks
skó, vegna þess, að þeir eru ein-
faldlega orðnir það dýrir, að fólk
getur ekki lengur keypt þá.
Vilji maður gera hagkvæm inn-
kaup hjá erlendri verksmiðju,
sem gefur afslátt, ef kevpt er
svo oig svo mikið magn, er það
í rauninni ekki framkvæman-
legt og verra en ekki að taka
boði um slíkan afslátt. Ef ég t.d.
kaupi skó fyrir 1000 dollara og
vertksmiðjan býður mér 25% af-
slátt af þessari upphæð, verð ég
að borga toll af 1000 dollurum
en hins vegar er álagning mið-
uð við 750 dollara. Slíkt fyrir-
komulag er ekki til þess fallið
að hvetja menn til hag'kvæmra
innkaupa.
Með sama hætti og ekki er
lengur hægt að flytja ixm dýr-
ustu skóna, er raunverulega
heldur ekki hægt að flytja inn
ódýrasta skófatnaðinn, vegna
þess að álagniragin er svo léleg,
að verzlunin stenzt hana ekki.
Á gúmmískófátnaði er álagning-
Sveinn Björnsson
in í dag 6.5% í heildsölu og
16,5% í smásölu. Nú er svo kom-
ið með þessa vörutegund, að al-
mennt held ég, að skókaupmenn
séu að selja út gamlar vöru-
birgðir, en hæpið að þeir muni
flytja inn nýjar birgðir, og láti
þessa vörutegund heldur vanta.
A karlmannaskóm er álagningin
í heildssölu 7.5% og 21% í smá-
sölu og á kvenskófatnaði er á-
lagningin 26% í smásölu. Ég tel
mig geta fullyrt, að allar skó-
verzlanir í dag séu reknar með
tapi vegna þessara álagninga-
reglna. Álagningin á skófatnað
annan en kvenskófatnað og
gúmrraískó hefur lækkað úr
27% 1964 í 21% nú, en 1964
töldum við þörf á hækkaðri
álagniragu og raunar frjálsri
álagningu. í Bretlandi er álagn-
ing á skófatnað 57% og í Dan-
mörku er hvergi lagt minna á en
80% og þar að auki geta skó'kaup
menn í Bretlandi og Danmörku
keypt eftir hendinni en þurfa
ebki að liggja með miklar birgð-
ir. Ég flyt inn frá Bandaríkjunum
hjúkrunarkvenskó og samtals er
álagningin á þá í heildsölu og
smásölu 32%, en til samaniburðar
má geta þess, a'ð í Bandaríkjun-
um er álagning á skófatnað al-
mennt yfir 100%.
Verzlun með skófatnað er mjög
áhættusöm atvinnugrein. Yfir-
leitt verður skókaupmaðurinn að
selja hluta af birgðum sínum á
útsölu, en það þýðir í rauninni að
selja með tapi. Nú er svo komið,
að við getum ekki lengur sett
góðar vörur á útsiölu, heldur verð
um vi'ð að reyna að halda þeim
í fullu verði eins lengi og hægt
er. Tollar á S'kóm eru einnig há-
ir hér á landi og þess vegna þarf
mikið fjármagn til þess að flytja
inn skófatnað og liggja með
birgðir af skóm. Við þurfum að
panta inn með löngum fyrirvara.
Allt veldur þetta því, að ógern-
iragur er að reka skóverzlun með
núgildandi verðlagsákvæðum.
Óskar Jóhannsson
Óskar Jóhannsson, formaður
Félags matvörukaupmanna:
Verzlun og viðskipti eru einn
meginþátturinn í tilveru hverr-
Framhald á bls. 14