Morgunblaðið - 16.04.1969, Qupperneq 14

14
MORGUNBLAÐIÐ, MIÐVIKUDAGUR 16. APRÍL 1969
Deilt um bjórinn
— lagt til að vínveitingahús úti á landi
geti fengið vínveitingaleyfi að vissum
skilyrðum uppfylltum
Á FUNDI Neðri deildar í gær
var frumvarpið um breytingu á
áfengislögunum til umræðu.
Varð umræðunni lokið, en at-
kvæðagreiðslu var frestað og fer
hún væntanlega fram n.k.
fimmtudag.
Við mræðuna í gær tók fyrst-
ur til máls Matthías Bjarnason
og gerði hann grein fyrir breyt-
ingartillögum er allsherjarnefnd
leggur til að gerðar verði á
frumvarpinu. Þær eru helztar að
dómsmálaráðherra verði heimilt
að veita veitingarhúsum leyfi til
vínveitinga, þegar eftirtalin skil
yrði eru fyrir hendi: Að veiting-
arhúsið hafi á boðstólum mat
og fjölbreytta óáfenga drykki
við hóflegu verði, að veitinga-
húsið sé fyrsta flokks, að því er
snertir húsakynni, veitingar og
þjónustu. Skal þriggja manna
nefnd dæma um, hvaða veitinga-
Framhald af bls. 10.
ar þjóðar. Allir stunda viðskipti,
með því að selja sína vinnu og
kaupa síðan vörur og þjónustu
af öðrum. Bezt fer á því, að við-
skipti manna á milli geti verið
sem allra frjálsust. Hér á Is-
landi hafa landbúnaður, fiskveið
ar og iðnaður verið taldir undir-
stöðuatvinnuvegir. En hvaða
gagn er bóndanum af sinni fram
leiðslu ef 'hann getur e'kki kom-
ið henni á markað? Hvað um
fiskinn og iðnaðarvörurnar?
Auðvitað getur ekkert af þessu
blessast án verzlunai innar. Dug-
legir og vei færir verzlunar-
menn eru öllum þessum atvinnu
greinum nauðsynlegir.
Það er því alrangt að telja
ekki verzlun með undirstöðuat-
vinnuvegunum.
Lögmál frjálxrar verzlunar er
framboð og eftirspurn. Þar með
getur kaupandinn valið og hafn-
að. Þó er vöruframboðið eitt
ekki nægjanlegt, ef aðeins er um
einn stað að ræða ti! innkaupa.
Kaupandinn þarf 1 að geta beint
sínum viðskiptum þangað sem
hann fær beztar vörur, mest
vöruúrval; lægst verð; bezta
þjónustu.
Þetta vill hann allt fá í næstu
búð, Séu allir þessir kostir ekki
fyrir hendi í sömu verzlun, er
hans að dæma um hvað hann
telur eftirsóknarverðast.
Sumir vilja lægst verð, en
hugsa minna um gæði. Aðrir
telja góða vöru meira virði en
þá aura sem þeir gætu sparað
með því að kaupa aðra lakari.
Enn aðrir kæra sig ekki um góða
þjónustu, ef þeir geta fengið vör
una fyrir minni pening en meiri
fyrirhöfn. Til er einnig fólk sem
reynir að sneiða hjá allri þjón-
ustu, og s!ær því föstu án at-
hugunar, að með því geri það
beztu kaupin. Sem dæmi um það
má nefna frétt í einu dagblað-
anna nýlega, þar sem sagði frá
fólki er keypti rauðmaga niðri
í fjöru á kr. 36.00 en gat fengið
hann á kr. 25.00 í næstu fisk-
búð. Svipaða sögu er að segja
um þá, sem aka í leigubílum inn
í afurðarsölurnar til að kaupa
kjötikrokik, en geta fengið hann
á nákvæmlega sama verði í
næstu kjötbúð, og jafnvel send-
an heim.
Mikið vöruúrval og samkeppni
kaupmanna og kaupfélaga, er
næg forsenda þess að verðlags-
ákvæði eru óþörf. Síðastliðin 30
ár hefir eitt erfiðasta vandamál
þjóðarinnar verið sihækkandi
verðlag. Ým ir hafa viljað skella
skuldinni á verzlunina, og hefir
það þótt falla í góðan jarðveg,
en það eru 3vipuð rök og þegar
verið er að skamma afgreiðslu-
hús fullnægi ákvæðum þessum
og skal áfengisvarnarráð til-
nefria einn mann í nefndina,
Samband veitinga- og gistiihúsa-
eigenda einn mann, en dómsmála
ráðherra skipar formann án til-
nefningar:
Áður en vínveitingarleyfi er
veitt, skal leita umsagnar bæjar-
stjórnar eða sýslunefndar í þeim
kaupstað eða sýslu, er í hlut á,
ag er ráðherra óheimilt að veita
slíkt leyfi, ef hlutaðeigandi
bæjarstjórn eða sýslunefnd reyn
ist leyfisveitingu mótfallin.
Utan kaupstaða er einungis
heimilað að veita vínveitinga-
leyfi á þeim árstíma, sem heim-
sóknir erlendra ferðamanna eru
að jafnaði mestar, þ.e. frá 1.
júní til 30. september.
Matthías sagði í ræðu ' sinni,
að allsherjarnefnd hefði borizt
erindi frá fyrirtækinu Skiphóll
stúlkurnar í mjólkurbúðunum
fyrir hækkunina á mjólkinni. Á
undanförnum árum, þ.e. fyrir
tvær síðustu gengisfellingar var
því jafnan haldið fram, að verzl
unin væri frjáls. Innflutningur
var það að mestu leyti, en álagn
ing ekki, nema á þeim vörum
sem töldust lúxusvörur, en þær
áttu að halda uppi dreifingar-
kostnaði á vísitöluvörum.
Frjálst verðmyndunarkerfi
hefir því aldrei fengið að þróast
hér á landi. Það er ekki frjáls
maður sem er hlekkjaður á öðr-
um fæti þótt hinn sé laus. Þegar
verzlunarálagning var lækkuð
um Va, var það nokkuð almenn
skoðun, að með því væri verið
að skerða laun kaupmanna um
26% og mættu þeir vel við una.
Með öðrum orðum, að álagning-
in væri laun kaupmannsins.
Þá er spurningin: Hvað er
álagning og hvað verður af
henni?
Athugum til dæmis 1 stóran
pakka af þvottaefni, sem kost-
ar í heildsölu kr. 100.00
en kr. 131.10 út úr búð.
Fljótt á litið má kaupmaður-
inn vera ánæg'ður, að fá kr.
31.10 fyrir að „rétta pakkann
yfir búðarborðið."
En við skulum athuga þetta
nánar.
Innkaup kr. 100.00
Álagning 22% — 22.00
Söluskattur 7,5% —• 9.10
kr. 131.10
Meðal launakostnaður í mat- ag
kjötverzlunum er um 10% af
sölu, me’ðalhúsaleiiga í mat- og
kj'ötverzlunum er um 20%.
Álagning kr. 22.00
Laun kr. 13.10
Húsaleiga — 2.60 — 15.70
Þá er eftir kr. 6.30
Þá er eftir að greiða: Raf-
magn, hita, sím'a, umbúðir vexti
skatta og gjöld, afskriftir af inn-
réttingum og tækjum o.fl. Þar
að auki þarf að reikna með rýrn
un, en hún er ekki aðeins syk-
urkorn, sem falla á gólfið við
uppviktun, eða glae sem dettur
úr hillu.
Ef þessar kr. 6.30 hafa nægt
fyrir öllum þessum útgjöldum
og afgangur verður, fær kaup-
maðurinn það í sinn hlut. —
Hrökkvi þessi upphæð ekki fyr-
ir útgijöldum, er verzlunin rekin
með tapi og kaupmaðurinn fær
ekkert fyrir sína vinnu og þarf
jafnframt að greiða tapið úr eig-
in vasa. Það er þetta sem far-
á Alþingi
h.f. í Hafnarfirði, sem hefði tek-
ið á leigu veitingarhúsnæði við
Strandgötu. Þar sem áfengisút-
sala væri ekki í Hafnarfirði hefði
fyrirtækið ekki rétt til þess að
hafa vínveitingar í húsakynnum
þessum og missti á þann hátt af
árshátíðum og fl. til samkomu-
húsanna í Reykjavík. Sagði Matt
hías að ákvæði breytingartil-
lagna um samþykki bæjar- og
sýUuyfirvalda ætti að geta
try.ggt að vínveitingar yrðu að-
eins á þeim stöðum þar sem fólk
óskaði eftir þeim.
Lúðvík Jósepsson gerði grein
fyrir breytingartillögum er hann
flytur ásamt Sigurvin Einars-
syni og Skúla Guðmundsíyni.
Eru þær á þann veg að hvert
veitingarhús, er vínveitingarleyfi
hefur, skal halda uppi fullkom-
inni þjónustu án vínveitinga,
a.m.k. eitt laugardagskvöld af
hverjum fjórum eftir kl. 8 síð-
degis, samkvæmt reglum, er ráð-
herra setur að fengnum tillögum
Framhald á bls. 19
ráðamenn einkaverzlunar og
samvinnuverzlunar hafa marg-
sinnis bent á að er hættuleg
þróiun.
Það er augljást að nauðsyn-
legt er að halda ölium kostnaði
hiðri. Það hefur verið gert og
hafa þær aðgerðir helzt stefnt í
þá átt að fækka starfsfólki, en
það stuðlar hins vegar að at-
vinnuleysi verzlunarfólks, enp
lengri og erfiðari vinnudegi
kaupmannsins, og lélegri þjón-
nstu við viðskiptavinina.
Félögum matvöru- og kjöt-
kaupmanna hefur tekist með út-
boðum að lækka kostnað við
þvott á vinnusloppum, og einnig
hefur tekist að fá hagkvæmari
bryggingar á sama hátt.
En hvers vegna ekki að hætta
að verzla ef menn tapa?
Kaupmaðurinn hefur margvís-
legar skuldbindin.gar, sem standa
þarf við. Jafnvel þótt hann loki
verzlun sinni, verður hann að
greiða sinar skuldir á réttum
gjalddögum.
En hvernig er hægt að halda
áfram mánuðum saman með
tapi?
Þegar álagningin hre^kuc ekki
til fyrir útgjöldiunum, neyðist
kaupmaðurinm til að nota það
fé í reksturinn ,s.em heildsalinn
hefur trúað honum fyrir, og
hann þarf að standa skil á.
Kaupmaðurinn getur ekki
greitt sinn reikning eða víxil á
umsömdum degi, og það kemur
sér illa fyrir heildsalann sem
treysti á gireiðsluna þennan dag.
Að lokum vil ég taka þetta
fram: Hagur verzlunarimnar og
hagur þjóðarinnar í heild fer
saman. Verzlunin skorast ekki
undan að taka á sig sínar byrð-
ar þegar þess þarf með.
Það eru hins vegar alvarleg
mistök hjá ráðamönnum þjóðar-
Innar, að setja þá menn sem
vimna jafn þýðingarmikil störf,
sem dreifingu nauðsynja, í þá
aðstöðu að þeir séu með lögum
dæmdir til að þræla myrkranna
á milli, og horfa á þau verðmæti
«em þeim er trúað fyrir
og þeir bera ábyrgð á renna
út í sandinn engum til
gagns, en þeim sjálfum, fjöl-
skyldum þeixra, lánardrottn-
um og þjóðinni allri til tjóns.
#>að er von mín að stjórnendur
þjóðarinnar geri sér ljóst að
verzlun er ekki annars flokks
atvinnuvegur sem nauðsynlegt
er að fjötra.
Saga íslenzku þjóðarinnar sýn
ffr Ijóslega að afkoma hemnar fó'r
að mestu eiftir verzluninni. —
Frelsi í verzlun er nátengt frelsi
þjóðarinnar. Það er trú mín að
verði verzlunin gefin frjáls, fari
fljótlega að rofa til.
— Sjávarútvegurinn
Framhaid af bls. 17
Loftur Júlíusson, skipstjóri,
hvatti mjög til smíði skuttogara
og kvað þær aðgerðir neikvæð-
ar, er menn reynidu að gera upp
20 ára gamla togara. Síðan sagði
Loftur:
„Við köllum borgina okkar
okkar Stór-Reykjavík og það er
hún að sönnu, en henni hentar
ekki neinn kotbúskapur í sjávar-
útvegi. Nei, henni hentar bezt
stórútgerð með nýjustu og full-
komnustu tækni sem til er nú í
dag, en það er aðeins fram-
kvæmanlegt með stórum verk-
smiðjutogurum, sem sækja á
fjarlæg mið og þangað sem mest
aflamagn er fyrir hendi hverju
sinni og sem skila mestum gjald
eyri með minnstum tilkostnaði.
Það er framtíðin”.
Henrý Hálfdánarson, skrif-
stofustjóri, kvað íslendinga
standa höllum fæti. Allt of seint
hefði tekizt að fá útgerðarmenn
og sjómenn til þess að taka upp
nýjar og betri veiðiaðferðir. —
Hann hefði fyrir fjölmörgum ár-
um ben>t á það að nauðsynlegt
•hefði verið að koma upp birgða-
stöð sjávarafurða fyrir allt
landið í Reykjavík, en ekkert
hefði verið aðhafzt. í slíkri
birgðastöð ætti að geyma fryst-
an fisk, unz markaðsverð er-
lendis væri hagstætt. Nefndi
hann 9 ára geymsliuþol fisksins
við 30 stiga frost. Þá mælti hann
með smíði skuttogara.
Baldur Guðmundsson talaði
um þróun þessara mála á undan-
förnum árum, Einnig ræddi
hann um fjármál sjávarútvegs-
ins og taldi lánastarfsemi stofn-
lánadeildarinnar misskipta, þar
sem reykvískir útgerðarmenn
hefðu verið útundan. Nefndi
hann dæmi máli sínu til stuðn-
ings.
• GJÖRBYLTING
í FISKFRAMLEIÐ SLU
Sveinn Benediktsson taalði um
þá gjörbyltingu, sem orðið hefði
á allri aðstöðu til fiskframleiðslu
eftiir styrjöldina. Nú væru það
ekki lenigur þjóðirnar, sem næst
væru fiskimiðunm, sem hefðu
beztu aðstöðuma til framleiðsl-
unnar, heldur þær þjóðir sem
stærstan hefðu heimamarkað,
því að nú væri umnt fyrir þessar
þjóðir að stunda veiðar á fjar-
lægum miðuim með góðum áæ-
angri. Nota þau til þess nýtízku
skip, þ. á m. verksmiðjutogara,
sem frystu aflann um borð og
flyttu hann til heknalandanna
eða á aðra markaði.
I þessari miklu breytingu
hefðu Englendingar, Þjóðverjar
og Rússar og Japamir haft for-
ystuna, einkum tvæir síðast-
nefndu þjóðirnar, hvað snerti
byggingu verksmiðjutogara, sem
stunduðu veiðar langt frá heima
höfn og kærnu ekiki til heima-
haifnar nema á margra mánaða
fresti.
Heildarfiskaflínn í heiminum
á ári hefði 1948 verið um 20
milljónir tonna af fiski, en væri
nú rúmar 60 milljónir tonna og
ætti breyting á veiðitækni og
meðferð fisksins mestan þátt í
þessu og svo hinar miiklu veiðar
Perúimainna, sem nú afla mest
allra þjóða. Fiskneyzla hefði
farið minnkandi í Þýzkalandi,
Frakklandi og Bretlandi á seinini
árum og væri höfuðástæðan tal-
in bætt efnahagsafkama þessára
þjóða. Fiskiskipafloti Þjóðverja
og Frakka hefði og minnkað
verulega og ætti í vök að verj-
ast og Englendinigar ættu liika í
erfiðleiikuim með rekstur sinna
fiákiskipa.
Aðstæðurna_r_til löndunar á ís
fiski erlendis eru nú orðnar mjög
islæmirar vegna innflutningstalLa
og margs konar takmarkana á
ínnfl'utningi, beinna styrkja til
heimaskipa. Markaðir fyrir salt-
fisk ag gkreið eru mjög takmark-
aðir og verðuim við því að byggja
úbflutning akkar á afu'rðum úr
balfidki, fyrst og fremst á hrað-
frystum fiski. Bezti markaðurinn
fyrir hamn er í Bantíaríkjunm og
þar veltur allt á vöruvöndun og 1
imáurn umbúðum, sem henta
markaðinum bezt.
Sveinn sagði að mjög hagstætt |
tímabil hefði verið hjá togurum-
um þegar karfaveiðarnar gengu
sem bezt á árunum 1957 og ’58.
Eftir 1960 fór að draga mjög úr
þessum veiðum jafnhliða því sem
útfærsla landhelgimnar gerði að-
stöðu togaranma til veiðanna.erf
iðari en verið hafði. Á árunum
1961 til ’66 fóru síldveiðarnar
ört vaxandi, vegna hinnar nýju
veiðitækni og hagstæðs markaðs
á síldarafurðum flest árin. Sið-
ustu tvö ár hefur aflinn á síld-
veiðunum brugðizt eins og aillir
vita en á sama tíma hefur afli
togaranna glæðzt. Þess vegma er
nú kcmið að því að endurnýja
þurfí togarama og taldi Sveinn
að heppilegra myndi vera að
kaupa 5 til 6 skuttogara um
1000 tonn að stærð hvert skip,
heldur en að byggja verksmxðju
skuttogara, sem væru miklu dýr
ari og óvissari í öllum rekstri.
Sérstaklega væri það kostur á
því að kaupa fleiri skip, sem
lönduðu aflanum heima, að með
því væri sköpuð mikil og arð-
söm vinna í landimu, sem yrði
minni þegar skipin yrðu færri
og aflinn eingöngu unninn um
borð. Auðveldara er að koma við
smærri umbúðuim og fullri vöru
vöndun í landi, þar sem nógur
mannafli er fyrir hendi.
• SÉRHÆFING HAFNA
Að lokum talaði Hannes Jón
Valdimarsson, verkfræðingur á
Hafnarskrifstofunni. — Nefndi
hann dæmi um það hvernig Pól-
ygi'jar gklpulögðu hafnarfram-
kvæmdir. Þeir hefðu nýlega gert
6 hafnir, eina fyrir hverja teg-
und fiskveiða. Hafnir þessar
væru skipulagðar með tilliti til
þeirrar notkunar sem hún ætti
að gegna. Ta!di hann nauðsyn-
legt áður en til endurskipulagn-
ingar fiskihafnar fyrir Reykja-
vík kæmi að ákveða til hverrar
sérhæfingar ætti að stefna. Þá
taldi Hannes hafnarlöggjöfina
meinlega gallaða, þar sem hún
teldi allt það fullkomoa höfn,
þar sem komnir væru hafmar-
garðar, en allt annað vantaði, er
iiti að þjónustu við skipin.
Að lckum fundarins talaði
Geir Hallgrímsson aftur. Fund-
inum lauk um miðnætti.
ISnskóia Egils-
staða slitið
IÐNSKÓLA EGILSSTAÐA var
sli'tið sl. la.ugardag. Nemendur
,við skólann vo>ru 42 í tveimiur
bekkjum cg luku allir prófi. í
5. bekk voru 14 nemendur. —
Hæstu einkunn hla.ut Brynjólf-
ur Guttormsson Egilsstöðum,
9.3‘3. Meðaleinkunn yfir bekkinn
var 6.99. f 2. bekk voru 28 nem-
endur. Hæstu eink.unn hlaut
Haukur Ingvarsson, Steinlholti,
Egilsstöðum, 9.36. Meðaleinkiunn
úr 2. bekk var 7.6'6. Kenna.rar
við .skólann voru 8 og var kennt
í héraðsheimilinu Valaskjálf.
Iðnskólinn á Egilsstöðum er
útibú frá Iðnskóla Neska.upstað-
ar o>g verður væntanlega starf-
ræktur á Egilsstöðum á komandi
vetri.
Ha.
flukið landsvæði
Keflavikur
MATTHÍAS Á. MATHIESEN og
fleiri þingmenn Reykjaneskjör-
dæmis hafa lagt fram á Alþingi
fmxmvarp um heimild fyrir rík-
isstjórnina að selja Ketflavíkur-
kaupstað landssvæði, sem áður
tilheyrði samningsavæði varnar-
liðsins. Er frum.varp þetta flutt
að ós'k bæjarstjórnar Keflaví'k-
ur, en umnætt land'svæði er inn-
an lögsagnarumdæmis Keflavík-
urkaupstaðar. Er það um 350
ha.
Bezta auglýsingablaöiö
- HVER HEFUR .