Morgunblaðið - 30.05.1969, Blaðsíða 11

MORGUNBLAÐIÐ, FÖSTUDAGUR 30. MAÍ 1969
11
Tjaldvist og sumarhótel
MJÖG ERU hinir ýmsu hlutar
okkar yfirbragðsmikla lands mis
rómaðir fyrir fegurð og aðra þá
eiginleika, sem laða til sín inn-
lenda og erlenda gesti. Þetta er
vitanlega afar eðlilegt, því að
bæði er það, að þeim dráttum
jrfirbragðs og ásýndar er al-
mennt teljast til fegurðarauka,
hefur verið útdeilt með litlum
jöfnuði og svo hitt, að sum lands
svæði hafá ýmislegt sér til gild-
isauka, svo sem merkileg nátt-
úrufyrirbæri, merka sögustaði
eða gjöfula náttúru til lands og
sjávar. Enn er þó ótalið eitt mik-
ilvægt atriði, sem mjög hefur tcik
markað hróður sumra byggðar-
laga, en það eru hinar afar tor-
veldu samgöngur, er þau hafa
búið við alveg fram á síðustu
ár.
Þessi svæði hafa verið sem
lokaður heimur, öðrum en heima
mönnum, sem oftar en hitt
horfðu á umhverfi sitt með hvers
dagsaugum vanans, sljóvguðum
af brauðstriti, og sáu ekki nema
hálfa sjón.
Nú hefur þessi einangrun ver
ið rofin að langmestu leyti og
naumast til þau landssvæði sem
ekki er hægt að komast til og
ferðast um á traustum farartækj
um, ef áhugi og heilbrigð könn-
unarþrá er fyrir hendi. Það ætti
að vera öllum landsmönnum mik
ið gleðiefni, að geta nú loksins
gengið fagnandi á vit fegurðar
og tignar lítt kunnra héraða,
sem áður varð að láta sér nægja
að horfa á í hillingum fjarsk-
ans. Og ég tel það mjög líklegt,
að á næstu árum eigi mat okkar
á landinu eftir að breytast af
þessum sökum. Glögg gestsaugu
eiga eftir að endurmeta forn-
kunna staði í ljósi nýrra ævin-
týra og heimamenn að leggja
nýtt mat á eigið umhverfi er
þeir öðlast víðari sjónhring.
Á undanförnum veltiárum
hafa hugir landsmanna stefnt
mjög til fjarlaegra landa og þá
einkum til sólbakaðra heim-
kynna hins ljúfa lífs. Eðlilegar
verða slíkar hugrenningar að
teljast hjá þjóð, sem býr á úr-
svölu eylandi og hefur fram að
þessu átt fárra kosta völ í þeim
efnum. Ferðaskrifstofur okkar
'hafa líka óspart alið á þessari
útfararþrá með fögrurn fyrirheit
um, og ekki síður góðum ár-
angri, Ekki hefur það dregið úr
áhuganum að vegna rangrar
gengisskráningar sköpuðust ó-
trúlega hagstæð skilyrði til ferða
laga og innkaupa erlendis en um
leið næstum algjör „foragt“ á öll
um reglum um útflutning ís-
lenzkra peninga.
Nú hefur átt sér stað mikil
breyting í þessúm efnum, bæði
vegna róttækrar gengisbreyting
ar og verulegrar rýrnunar al-
mennra tekna. Því væri full á-
stæða til að ætla, að töluvert
færi að draga úr straumnum til
annárra landa en að ferðalög
innanlands yxu að sama skapi,
ekki sízt vegna þess, að aðstæð-
ur til þeirra hafa stórbatnað á
flestum sviðum undanfarin ár.
Nú nær sæmilegt vegakerfi til
allra landshluta, við eigum mynd
arlegan flota af fyrsta flokks
hópferðavögnum og gisti- og veit
ingastöðum hefur fjölgáð að
mun og þeir farið batnandi. Auk
þess hafa hin miklu fjárráð al-
mennings leitt til þess, að nú
stendur einkabill við nær hvers
manns dyr og tjöld ásamt full-
komnum viðleguútbúnaði orðið
almenn eign, sem margir hafa
lagt í verulegar fjárhæðir, jafn
vel tugi þúsunda. En einmitt
þetta hefur haft að sumu leyti
neikvæðar afleiðingar, því að
það hefur haft í för með sér
fækkun farþega á sérleyfis
leiðum og rýrnandi viðskipti hjá
gisti- og veitingahúsum víðsveg-
ar um landið, jafnvel bakað
þeim nokkra erfiðleika, og skal
nú tilfært eitt dæmi um slíkt.
Fyrir einu eða tveimur árum
gisti ég á hóteli úti á landi. Þó
að þetta væri um helgi var ho-
telið naumast hálfsetið af gest-
um, en á víð og dreif í
nágrenninu sá ég áll mörg tjöld.
Þau áttu lítið sammerkt við
gömlu segldúkstjöldin í vega-
mannastíl, þessi voru í öllum
regnbogarus litum með margakon
ar nýtízkulegum tilfæringum. En
eitt bar þó af þeim öllum, var
raunar eins og lítil íbúð, sem
fróðir menn sögðu að hefði kost-
að tugi þúsunda. Þar sem ég
stóð og horfði á þessi tjöld gat
ég ekki varist þeirri hugsun, að
þó að það væri vissulega gaman
að liggja við í tjaldi, og að því
fylgdi eftirsóknarvert frjálsræði
í vali náttstaða, þá myndu nú fá
lönd síður fallin til tjaldvistar
en Ísland, vegna óstöðugrar og
rysjóttrar veðráttu, jafnvel um
hásumar. Þetta kvöld var veður
hið fegursta og tjaldbúar voru
að slæðast heirh að hótelinu í bíl
um sínum, sumir keyptu gos
drykki en flestir áttu aðeins er-
indi á snyrtinguna.
En um nóttina skall á versta
vatnsveður, sem hin litfögru
tjöld þoldu ekki. Um þrjú-ieytið
fóru tjaldbúar að tínast heim að
hótelinu, blautir og hraktir, og
báðust húsaskjóls, sem þeim var
veitt. Sumjr keyptu gistingu, aðr
ir kaffi eða aðrar veitingar en
ein fjölskylda setti gasvélina
sína upp á eitt borðið í matsaln-
urri og bað um vatn í kaffi. Morg
uninn eftir. var veðrið gengið nið
ur og tjaldbúar flestir horfnir
Ég hitti hótelstjórann úti á hlaði,
hann var heldur súr í skapi og
fórust orð eitthvað á þessa leið:
„Það finnst víst engum nema
sjálfsagt, að maður opni hótel-
in um miðja nótt fyrir þessu
fólki, Og mér kom heldur ekki
aninað í huga. En eitt er víst,
að fæst.af því hefur getað áttað
sig á því hversu mikil röskun
varð á starfsemi hótelsins. Gest-
ir voru allir gengnir fil náða,
flestir þeirra vöknuðu af værum
blundi og áttu ónæðissama nótt.
Starfsfólkið var einnig komið í
koju, eftir að hafa gengið frá
öllu og búið undir næsta dag.
Það var rifið á fætur um miðja
nótt og hefur átt annríkt siðan,
fyrst við að liðsinma fólkinu og
síðan að þrífa upp eftir það.
Hér stend ég með sæmilega vel
útbúið hótel en berst mjög í
bökkum með reksturinn. Ég var
með hálftómt hús í gærkveldi
en fullt af ferðafólki ailt í kring
að hreiðra um sig í tjöldum. Það
var að sniglast hér í kring frám
undir miðnættið, mest á klósett-
unum, og svo dundj þetta yfir. •
Hvert leitar það ef ég neyðist til
að hætta þessum rekstri?"
Ég gat ekki annað en viður-
kennt með sjálfum mér, að þessi
góðkunningi minn hafði töluvert
til síns máls, en samtímis varð
mér ljóst, að hanin stóð ekki
einn í þessum vanda heldur vai
hér á ferðinni eitt af þessum erf-
iðu vandamálum, sem nú virðast
einkerma svo mjög okkar fá-
menna þjóðfélag. Er þjóð okkar
komst loksins út úr allsleysinu
og varð bjargálna, mætti jafnvel
segja stöndug, fannst öllum, að
við hlytum að geta búið okkur
svipuð lífskjör og nágrann-
ar okkar. Því var ráðist í fram-
kvæmdir og uppbyggingu, hafin
stórsókn á öllum sviðum, án þess
að nægur skilningur væri fyrir
hendi á því hversu fámenn fylk-
ingin var á bakvið sóknina. Gott
dæmi um þetta er hið þrefalda
samgöngukerfi, á sjó, á landi og
í lofti, sem jafnvel fámennustu
byggðarl ögum finnst ekki nema
sjálfsagt að fá, en svo bít-
ast þessir aðilar um rýra flutn-
inga og engirvn fær nóg. Fæstir
munu heldur hafa áttað sig á
því, að fyrsta skrefið er ætíð
auðveldast en að þegar að búið
er að búa spenanm til má hann
helzt ekki þorna.
Nú höfum við slegið því föstu,
að ísland bæði geti og eigi að
verða ferðamannaland, og höf-
um ráðist í verulegar framkvæmd
ir, og hafið áróður, til að svo
megi verða. Margt bendir til
þess, að þetta ætli að bera tölu-
verðan árangur, en ég er dálítið
smeykur um, að þetta dæmi
hafi aldrei verið fullreikn-
að frekar en svo mörg önnur.
Skildum við ekki hafa vanmetið,
í veðursæld síðustu áratuga, hve
íslenzkt veðurfar getur verið
harðneskjulegt, voru ekki meira
að segja vísindamenin okkar and
varalitlir, unz hafísinn birtist á
ný, en þá settust þeir á ráð-
stefnu. Fyrir 5 árum síðan minnt
ist ég á þettá við einn þeirra,
sem sagði að ég væri að mála
skrattann á vegginn. Finnst ekki
fleirum en mér, að sumar ný-
byggingar okkar hafi; hreinlega
villst hingað norður að heim-
skautsbaug frá suðlægari slóð-
um. Er raunverulega hægt að
búast við því, að 2—3 mánaða
sumarrekstur geti borið sig, jafn
vel í góðæri, hvað þá ef júlímán-
uður sver sig í ætt við októ-
ber. Meira að segja skólahótel
Ferðaskrifstofu ríkisins munu
ekki hafa skilað miklum hagnaði,
og eru þau þó skynsamleg lausn.
Vandamál kunningja míns hó-
telstjóranis, sem áður var að vik-
ið, verður ærið umfangsmikið, og
enganvegin auðleyst, þegar far-
ið er að skoða það niður í kjöl-
inn. Við byggjum gisti- og veit-
ingahús fyrir innlenda og erlenda
gesti, en á meðan við erum að
vinna að því að fjölga þeim er-
lendu tekur landinn upp á því
að liggja við í tjöldum og borða
nesti í grænni laut..
Við eignumst fríðann flota af
hópferðavögnum, sem 3vo þeysa
um vegi landsins, meira og minna
tómir, því að hver vill ekki held
ur sitja í sínum eigin bíl úr því
að hann hafði efni á að kaupa
hann. Og svo standa þessir aðil-
ar hver framan í öðrum og gera
grein fyrir sínum viðhorfum:
„Þið kaupið tjöld og annan við
leguútbúnað fyrir stórfé" segir
veitingamaðurinn „og svo er
margt af þessu haldlítið, þolir
ekki átök við íslenzka veðráttu
og fer út í veður og vind eí á
reynir. Svo er keypt dýrt nesti,
oft svo mikio, að verulegur hluti
þess verður ónýtur, en samt
standið þið í þeirri frómu trú,
að þið séuð að spara. Því ekki
að láta hótelin njóta viðskipta
ykkar, þar sem þau eru fyrir
hendi, í staðinm fyrir að nota þau
aðeins í neyð.“
„Við höfum lagt á okkur erf-
iðar skuldabyrðar" segja sér-
leyfishafar „og bjóðum nú far-
þegum okkar upp á eints traust
og vönduð farartæki og nokk-
ursstaðar eru á boðstólum. En
þá fer bara innlendum farþeg-
um stöðugt fækkandi og sumir
okkar hafa meira að segja
neyðst til ao draga úr þeirri
þjónustu, sem þeir hafa veitt og
vilja veita. Við eygjum ekki
mikla möguleika til endurnýjun-
ar vagna ér þar að kemur.“
En hanin Jón Jónsson, eða
hvað við viljum nefna hanm, er
með sín svör á reiðum höndum:
„Höfuðástæðan fyrir þyí, að ég
gisti ekki hjá ykkur er' sú, að
ég hefi ekki ráð á því. Á und-
anförnum árum var því haldið
fram, með nokkrum rétti, að
vikudvöl hjá ykkiur væri næst-
Gísli GuSmundsson:
um einis dýr og vikuferð til út-
landa. Maður var að vona, að
þetta myndi eitthvað jafnast við
gengislækkimina en það varð að
mestu tálvon. Ykkar verð munu
víðast haf a hækkað verulega frá í
fyrra, og sumir hafa meira
að segja haldið dollaraverðinu
frá þvi fyrir gemgislækkum, sem
er liðlega 50 prs. hækkun. Ekki
vænkast hagur minn gagnvart
ykkur við það, því að ég hefi
enga hækkun fenigið enm á mínu
kaupi. En ástæðurnar fyrir
áhugaleysi miniu á viðskiptuim
við ykkur eru fleiri. ýmsum finns
þið vera óþarflega stirfnir og
vanabundnir í viðskiptaháttum,
að svo virðist sem sumir ykk-
ar vilji næstum heldur sitja uppi
með tóm hótel en slaka eitthvað
til á verði. í flestum löndum
mun nú sá háttur á, að verðlag
er hæzt 'yfir hásumarið en tölu-
vert lægra að vor- og haustlagi.
Þetta mun yfirleitt ekki tíðkast
hér, þó að full ástæða virðist
til. Afsláttur vegna lemgri dval-
ar, eða fyrir fjölskyldur, muin
nokkuð algtngur hér en ekki
kerfisbundinn. Sjálft verðið
á gistingunr.i er all oft í litlu
samræmi við aðbúðina, sem er á
boðstólum, en þar rennir hver og
einn blint í sjóinn, nema að und
amgenginni reynslu, því að emnþá
hefur ekki verið gefinn út hótel-
listi fyrir allt landið, þar sem
gefnar eru tæmandi upplýsingár
um aðbúð og verðlag og stað-
irnir flokkaðir.“
„Um matinn er svipaða sögu
að segja" heldur Jón áfram, „þó
að hinar nýju matbúðir, eða
caféteríur, hafi valdið töluverð-
um breytingum ríkir þó víðast
hvar ennþá hin hefðbundna
„súpa steik og kaffi“, góður fisk
ur heldur sjaldgæfur í sjálfu
fisklandimu, tilbreytni eða nýj-
umgar heyra til undantekninga.
Stórir ferðahópar kvarta yfir
því, að þeirn sé lítt ívilnað í
verði, þó að slik viðskipti séu
raunverulega heildsala. Gos-
drykkjaverð er svo kapítuli út
af fyrir sig.“
„Manni virðist, að samtök ykk
ar veitingamanma hljóti að vera
all öflug ef dæma má eftir sigr-
inium í „sjússamálinu“, sem þó
jók lítið á vinsældir ykkar. Nú
bíðum við neytendur aðeins eft-
ir því, að bændur landsinis fái
ráðherraleyfi fyrir því, að
mimmka mjólkurpottinn um pela.
Svo virðist annar sigur fram-
undan, um vínveitingar í sumar-
gistihúsum, og er betri gjalda
verður. Hvernig væri nú,
að þessi sigursælu samtök ykkar
snéru sér í bili frá áfengismálum
og beindu kröftum símum í stað-
inn að eigin innanhúsmálum.
Sigrar á því sviði yrðu áreið-
anlega öllum til góðs, og eimnig
vimsælir."
„Þá eru það rúturnar", segir
Jón að lokum. „Hjá þeim eru
fargjöldin orðin það há, að það
getur stundum reynst ódýrara
fyrir 3—-4 mennj að leigja sér
litla flugvél, að maður tali nú
ekki um tímasparnaðinn og þæg-
indin. Það er mikið rétt, að
vagnarnir eru yfirleitt góðir, og ;
ég geri ráð fyrir, að eigendun-
um veiti ekki af þessum háu
fargjöldum, því að í mörgum til-
fellum eru hin úthlutuðu sér-
leyfissvæði svo lítil, að flutnmga
þörfin er í emgu samræmi við
fjárfestinguna og þá þjónustu,
sem til er ætlast. Það er vissu-
lega kominm tími til að endur-
skoða og: breyta því úrelta
Skipúlagi, En hvernig stendrir svo 1
á því, að frám á þennán dag
hafa sérléyfishafar haft efnd á ■
því að heyja hatramma baráttu '
um hópféírðir og bjóða hvern:
annan niður.“
Hér hafa nú verið leidd fram, :
all ýtarlega, hin öndverðu sjón
armið þeirra, sem veita þjónust-
una og þiggja hana. Báðir hafa
mikið til síns máls, en hvað sem
því líður þá verða þeir þjón-
andi að átta sig á því, að þeir
hafa tapað verulegum viðskipt-
um við landsmenn og verða helst
að vinna þau upp aftur með ein-
hverju móti, því að það muniu
líða mörg ár áður en ferða-
mannastraumurinn batar þeim
það upp. Þar að auki mega þeir
ekki byggja afkomu sína of mik
ið á ferðamöninum, því að þá
slitna þeir úr tengslum við sitt
eigið samfélag, daga uppi eina
og nátttröll. Lausnina verða
þeir fyrst og fremst að finma
sjálfir, innan sinna eigin sam-
taka. En ef það á að takast verða
þau að vera traust og sönn. Mér
hefur lengi fundist, að nokkuð
skorti á slikt í samtökum sér-
leyfishafa og marg oft sagt það
við góða kunningja mína í þeim
hóp. Ég er ekki eims kunnugur
samtökum veitingamanna en
hefi samt grun um, að þar muná
einnig umbóta þörf. Ég get a.m.
k. tilfært orð eins úr þeirra
hópi, sögð í mín eyru: „Við höf-
um samtök, fína skrifstofu og
lögfræðing, en sumum okkar
finmst, að þetta fari mest í á-
fengisstúss". í fullri vinsemd vil
ég vekja athygli veitingamanna
á þessum orðum, því að ég veit,
að utan þeirra hóps munu tölu-
vert margir á svipaðri skoðun
og veitingamönnum er sjálfum
fyrir beztu, að þeim fækki.
Ég hóf þetta spjall mitt með
nokkrum orðum um fegurð og
tign landsins okkar og hversu
mikið gleðiefni það ætti að vera
okkur öllum, að nú stendur það
loksins allt opið til ferðalaga.
Persónulega er mér mjög annt
um, að landsmenn átti sig á
þessu og notfæri sér það til hins
ýtrasta. Því leiddist ég út í að
ræða mál, sem eru þessu
nátengd og því mikilvægt að
séu í góðu lagi. Það eru áreið-
anlega margir fleiri en ég, sem
telja, að þau þarfnist verulegra
umbóta og telja einnig, að hinu
forni málsháttur „sá er vinur er
til varnms segir“ sé enn í fullu
gildi, sé það gert af heilum huga
og án illkvittni-
Framhald á bls. 23