Morgunblaðið - 09.08.1969, Blaðsíða 11

Morgunblaðið - 09.08.1969, Blaðsíða 11
MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 9. ÁGÚST 1909 Eigum við hofísnum uð þukku uuknu fiskigengd ú íslenzk mið? „ÞETTA er allt bafisnum að þakka“, fullyrtu tveir sjómenn við mig fyrir nokkru, þegar tal okkar snerist um þær miklu þorskveiðar, sem við landið hafa verið undanfarið. Síðar barst mér þessi fuliyrðing oftar til eyrna og svo fór, að hún vakti forvitni mína: „Gat þetta ver- ið?" Með forvitnina og fullyrðing- una sneri ég mér til fjögurra manna: Björns Guðmundssonar, útgerðarmanns í Vestmannaeyj- um, Jóns Jónssonar, forstöðu- manns Hafrannsóknastofnunar- innar, Magnúsar Gamalíelssonar, útgerðarmanns í Ólafsfirði og; Sveins Benediktssonar, fram- kvæmdastjóra, og spurði: „Að bve miklu leyti teljið þér, að haf isnum sé að þakka aukin fiski- gsngd á íslenzk mið?“ — fj. ~ák~ „Hafísrekið að ströndum lands- ins hefur aukið þorskveiðarnar til mikilla muna“. Svar Sveins B e n e di'ktsson ar, framlkvsemdastjóra, var á þesisa leið: „Er ég leitiaist við að svara þess ari spurnin/giu, byggi ég svar mitt á vfðtöluim við ýmsia sjómeran og útgenðarmieinin, sva og uipplýsitnig- um í blöðuim ag bófcum. Til að fyrirbyggja misskilnm/g vil ég tokia skýrt fram, að ég hef ek’ki rannsakað þetta miá.1 niður í kjöliinin, tii þees þyrfti liangafi tíma og aðstoð flciri aði'la, en ég hef haft sambanid við. Frá aldaöðli hafa bafstraumarn ir og eðlisástamd sjávarins verið lykillLnn að l'ífi og fiskigönigum í sjómum á hverju hafsvæ'ði á hverjum einsitökum tíma eða tímabili. Þetta er ekki einhlítt lengur, því að á síðluistu ára- tugum 19. aldarinnar og. á þess- ari öld hefur sjósókn farið sí- vaxandi um miktom hliuita heims, að undainteknum heimsistyrjald- arárumium fyrri og síðairi. Þessi aukrta sjósókn hefur leitt til ofveiði fiskjar og amniarra sjávardýra á heim,amiðum marigiria lamdia og jafnivel á stór- uira hafsvæðuim. Fiskiafli úr sjó hefur aukizt úr um 17 millj. tomma árið 1948 upp í 52 millj. tomn árið 1967 í heimiraum. Hin gegndarlausa sókn veiði- skipa margra þjóða á fiskimi'ð- in við ísfland og í Norðuinhöfum og ekki sízt veiðar á uppvaxaimdi fiski í fjörðum imni eims og smá- síid hjá Norðmömmum og Rúss- uim ,hefur leiti til geigvænlegrar rýmiuimar á fiskistotfraumum. Þessi otfveiði hefur bitmað harðast á oss ísliemdiimgum í aflabresti á bæðí síldveiðum og þorskveið- um. Þegar svo er komið, þá er frið- uin á umgvíðmiu í haffimu svo að það nái að vaxa til fullra nytja, orðið höfuðatriði. Hjálpin benst nú úr ól'íkleg- ustu átt, frá landsiinis forma fjanda, hafísnum. Styrkieíki Pólstraumsdims hefur farið vaxamdi á umdanförnum ár- um að vetri og vorlaigi og bor- ið bafísimin að strömdum lamdsins niarðamiamds og austam, eimfcum fimm síðiuistu árim. Það má segja með semni um hafísrekfð, ,,að ekkert sé sv» illt að eimugi diugi, rné svo gott, að gaili né fylgi“. Hafísimm hetfur veitt smáíiiski skjól fyrir ásóten veiðisikipa á þessum árum fyrir morðamverð- um Vesttfjörðum og Norðuirltamdi síðari hluta vetrar og á vorin. Fyrir Norðurlairadi má segja, að fiskimiðim hafi verið lokuð fyr- ir sókn amman’ra en heimamanma, þar eð ófært e'ða nasr ófært hef- ur verið að sigla fyrir Horn og Lamgames mámuðum samain á hverju ári á þessu tímabili, em hims vegar góður afli við ísrönd- ima og alll't upp í Iamdssteina. Fyrir Vestfjörðum al'llt frá Bjarg- bömgum til Hormbjargs hefur ís- inm á þessum áruim otft verið skiaimmt undan landi og það svo, að bagað hefur sjósókn Vest- firðimga á venjuleg mið og þeir þurft að sækja aflarnn 70 sjómíl- ur SV af Látrabjargi' éða enm lemgria. Sveinn Benediktsson Himn óvenjulega mikilli styrk- ieiki Pólstraumsinis hetfur vald- ið því, að straumamót milli haims og Goltfstraumsims hiatfa flutzt sumraar fyrir vestamverðu landinu en áður var og fisíkgengd fyrir Suðurlandi vaxið af þeim sökum en mirarakað í Breiðafirði óg fyr- ir Vesrbfjörðum, en svo sem kuran ugt er byggjast þorskveiðar larndarraaininia að mikilu leyti á fisfci, sem vaxið hefur upp í Grænlandsihatfi og við Græníland, en kliakist við íslamdisstrendur. Jafnframt hafa straumamótin milli Austur-íslanidsgtraumsiins og þesis hlutia Goltfstraiumisms, sem rennur austur yfir Fær- eyjahryggiinin að ströndum Nor- egs, færst iengra til austurs en áður var, eirakum tvö sl. ár. Vor- ið 1968 var ísbrúrain ausstar og sunnar en verið hafði a.m.k. síð- ain 1918. Hinn mifcla aflabrest á sáldveið uinum undanfarin tvö ár má vafa laust rekja tiil þessiara breytinga á hiatfstraiumiuraum, s'em þakið hafa yfirborð stórra hatfsvæða köldum sjó og átusnauðuim, þar sem áður var kjörhiti rauðátu og síldar sumarmánuðina júní og fraim í september. Á göngu sinnd í átuleiít afð Is- landsiströndum hefur síld sú, sem klakizt hefur út við Noreg og vaxið þar upp, rekizt á hiran ís- kalda vegg köldu tungunraar og íislhiafssjávar 300 til 400 sjómílur A og NA af lamdkifu og þó sniú- ið við til NA í áttina að Bjarraar- ey og Svalbarða, þar sem síld in staðnæimdiist í júH og ágústmán- uði, en stóð jafraan djúpt. Þetta er saga sáldargamgniainna frá Noregi til íslainds í stórum ■dráttum í maí til ágústmiáinaðar áriin 1967 og 1968 og í ríkaira mæli seimna árið, þar sem þá var svo til engin veiði á Jan Mayen svæðinu, en hafði veirfð talsverð fyrra árið. Aflahorfurnar á síld- veiðunum í ár eru þó eran ískyggi legri en áður. Grænilianidsihaifið milli islands og Grsónliainds hetfur stuindium verið nefnt Irmimgerhaf etftir dönakum fiskitfræðiiingi, sem fyrst ur rararasakaði straiumia þessa út- hafs allítarlega. Faxatflói liiggur á útjaðri þessa grógkumifcia hafs. í þessu hafi er hrinigstraurour, sem fer hringiran á uim það bil 225 dögum. Tunga úr þessium straumi liiggur inn í Jökuflidjúpið, dýpri hiuita flóams. Þótt vér Ís- lendimgar sækjum mikiíran atfla í Grænlandghatf, þá er þetta mikia hafsvæði lanigt fré því að vera rainnsafltafð sem gkyldi. Ég tel það mikið hagsmiuna- miál fyrir osb ísliendiiniga að atfia meiri vitneskju um Grærulands- hatfið, því að „hægur er heirraa feniginn baggi“ og þangað er skemmira að sækja fyrir Íslend- inga en allar aðrar fisikveiðiiþjóð- ir. Svar mitt við spumimgu Morg- unbliaðsinis er þvi það, að hatfiis- rekið að ströradum landsinis und- anfarin ár hafi aukið þorskveið- ar landsmanna til mikilla muna ekki sízt með því að friða stór hatfsvæði fyrir allilri veiði á upp- vaxandi fiski. Einfcum hatfi ísinn þó gert mikið gagn með því að bægja burtu fjölda erlendra fiski skipa af miðuiraum út atf Vest- fjörðum og Norðurlandi mestan hluta vetrar- og varvertiðar. Hiras vegar tel ég, að ísinm og óvenjulega kaldur og átusmauður sjór fyrir Norðumlamdi og Aust- fjörðum hin sáðustu vor og surnur hafi hindrað síldargöngur frá Noregi tH lamdsiras. Þó tel ég að otfveiði á ísilenzkia og norska síldarstofniraum valdi mestu um aifliabrestinin. Loks virðist siíMin hatfa breytt l'ífsháttum síraum, þar sem hún er nú f jarlægari land- irau og dreifðari í sjónum en áð- ur var og heldur sig á meira dýpi. Síldartortfur eru og færri og smænri en áður. Fri'ðun á veruieguim hluta hrigniragar- og klakvæð'a fiskjar og anmarra sævardýra, sem til nytja eru fyrir m'aminifóilkið, er Mfsnau>ðsyn, svo og aið koma í veg fyrir veiði á kóðum og smá- fiski eftoir föngum. Tel ég, að oas íslendiinigum sé skyit að beitoa oss fyrir því á ai- þjóðavettvanigi, að ’þetta komist í framkvæmd. Með því vinnum vér ekfci ein- ungiis að velgengni sj áltfra vor, heidur eininig ailis ma:nmfcynis.“ - „Skýring sjómannanna alls ekki ósennileg". Björn Guðmundssom, útgerðar maður í Vestmannaeyjum, svar- aði spurningunni þannig: „Ja, í þessum efnum ea- ég nú Björn Guðmundsson bara leikmaður eins og þú og veit því varla, hvað segja Skal. En ég hef heyrt sjómenn halda hafís mjög á lotft, sem hugsan- legri orsök og skýringu á þessari aufcnu fislkigengd. Við vitum jú, að hafís hefur hamlað veiðum og þannig friðað uppeldisstöðv- ar þorsikisins fyrir Norður- og Norðausturlandi. Því finnst mér þessi skýring sjómannanna alls ekfci ósenni- leg“. ~ák- „Hafís ekki meginorsökin“ Jón Jónsson, forstöðumaður Hafranrasóknastotfnunarinnar sagði: „Þessi mikla þorSkgengd í sjón um fyrir Norðurlandi kemur fyrst og fremist til af því, hversiu mjög sterfcur árgangurinn frá 1964 er. Hvað veldur þessum sterka árgangi, vitum við ekki með vissu, en það er öruggt, að hatfís er engin meginorsök fyrir styrfcleika árganga. Það má kannsfci segja, að þessi árgangur hafi nýtzt ofckur betur vegna minnfcandi sóknar brezkra togara, sem stafar að hluta af hafis og vondu veðurfari á mið- Jón Jónsson unum, en með því er hafísinn að eins óbein orsök, en efcki til neinna úrslita. Það er mjög einkennilegt, að þetta ár — 1964 — var sjórinn við ísland mjög heitur, afbrigði- lega heitur. Ég hef gert saman- burð á hitastigi sjávar á Selvogs banka og styrkleika Þorsfcár- ganga um langt árabil en heí ekfci getað fundið neitt beint samband milli hitastigsins og stærðar árganganna. — Hiras veg ar hafa rannsóknir leitt í Ijós, að þorsfcutrinn vex þvi hægar þeim mun kaldari sem sjórinn er. Kynþroáka verður þorsfcurinn við ísland sjö, átta og níu ára. Haldist ökfcur vel á þessum sterka árgangi frá 1964 ætti hann að hafa áhrif á vertiðina 1971“. „Friðun úti á hafinu". Magnús Gamalíelsson, útgerð- armaður Ólafsfirði, svaraði mér þannig: ..Að mínu áliti er þesisi mikla borrfcgengd mest friðuninni hér úti á hafinu að þakfca, hvort sem þar skal meta meira hafís eða minrrkandi ásókn brezfcra togara. — Hitt er svo atftur einlkennilegt. að vart befur veiðzt hér ýsa í matinn síðustu tvö árin, af hverju sem sem það nú stafar. Þessi þorsfcur, sem við höfum verið að veiða nú og í fyrra er alveg sérstakur fiskur, heldur smár, þó stærri nú en í fyirra. En b°tta er alveg úrvais hráetfni — ég held ég hafi bara efcfci smakfc að öllu betri fisfc en þennan. En hamn hagar sér einfcenni- Iega. Það er engu líikara en hann liggi í einhvers konair dvala þennan tíma. Hann lítur ekki við því, þótt lögð sé ofan í hann sprifclandi loðna. TroTlið er það eina, sem virðist duga á þennan fisk“. Magnús Gamalielsson

x

Morgunblaðið

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Morgunblaðið
https://timarit.is/publication/58

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.