Morgunblaðið - 09.08.1969, Blaðsíða 11

MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 9. ÁGÚST 1909
Eigum við hofísnum uð þukku
uuknu fiskigengd ú íslenzk mið?
„ÞETTA er allt bafisnum að
þakka“, fullyrtu tveir sjómenn
við mig fyrir nokkru, þegar tal
okkar snerist um þær miklu
þorskveiðar, sem við landið hafa
verið undanfarið. Síðar barst
mér þessi fuliyrðing oftar til
eyrna og svo fór, að hún vakti
forvitni mína: „Gat þetta ver-
ið?"
Með forvitnina og fullyrðing-
una sneri ég mér til fjögurra
manna: Björns Guðmundssonar,
útgerðarmanns í Vestmannaeyj-
um, Jóns Jónssonar, forstöðu-
manns Hafrannsóknastofnunar-
innar, Magnúsar Gamalíelssonar,
útgerðarmanns í Ólafsfirði og;
Sveins Benediktssonar, fram-
kvæmdastjóra, og spurði: „Að
bve miklu leyti teljið þér, að haf
isnum sé að þakka aukin fiski-
gsngd á íslenzk mið?“ — fj.
~ák~
„Hafísrekið að ströndum lands-
ins hefur aukið þorskveiðarnar
til mikilla muna“.
Svar Sveins B e n e di'ktsson ar,
framlkvsemdastjóra, var á þesisa
leið:
„Er ég leitiaist við að svara þess
ari spurnin/giu, byggi ég svar mitt
á vfðtöluim við ýmsia sjómeran og
útgenðarmieinin, sva og uipplýsitnig-
um í blöðuim ag bófcum.
Til að fyrirbyggja misskilnm/g
vil ég tokia skýrt fram, að ég hef
ek’ki rannsakað þetta miá.1 niður
í kjöliinin, tii þees þyrfti liangafi
tíma og aðstoð flciri aði'la, en ég
hef haft sambanid við.
Frá aldaöðli hafa bafstraumarn
ir og eðlisástamd sjávarins verið
lykillLnn að l'ífi og fiskigönigum í
sjómum á hverju hafsvæ'ði á
hverjum einsitökum tíma eða
tímabili. Þetta er ekki einhlítt
lengur, því að á síðluistu ára-
tugum 19. aldarinnar og. á þess-
ari öld hefur sjósókn farið sí-
vaxandi um miktom hliuita heims,
að undainteknum heimsistyrjald-
arárumium fyrri og síðairi.
Þessi aukrta sjósókn hefur leitt
til ofveiði fiskjar og amniarra
sjávardýra á heim,amiðum
marigiria lamdia og jafnivel á stór-
uira hafsvæðuim. Fiskiafli úr sjó
hefur aukizt úr um 17 millj.
tomma árið 1948 upp í 52 millj.
tomn árið 1967 í heimiraum.
Hin gegndarlausa sókn veiði-
skipa margra þjóða á fiskimi'ð-
in við ísfland og í Norðuinhöfum
og ekki sízt veiðar á uppvaxaimdi
fiski í fjörðum imni eims og smá-
síid hjá Norðmömmum og Rúss-
uim ,hefur leiti til geigvænlegrar
rýmiuimar á fiskistotfraumum. Þessi
otfveiði hefur bitmað harðast á
oss ísliemdiimgum í aflabresti á
bæðí síldveiðum og þorskveið-
um.
Þegar svo er komið, þá er frið-
uin á umgvíðmiu í haffimu svo að
það nái að vaxa til fullra nytja,
orðið höfuðatriði.
Hjálpin benst nú úr ól'íkleg-
ustu átt, frá landsiinis forma
fjanda, hafísnum.
Styrkieíki Pólstraumsdims hefur
farið vaxamdi á umdanförnum ár-
um að vetri og vorlaigi og bor-
ið bafísimin að strömdum lamdsins
niarðamiamds og austam, eimfcum
fimm síðiuistu árim.
Það má segja með semni um
hafísrekfð, ,,að ekkert sé sv» illt
að eimugi diugi, rné svo gott, að
gaili né fylgi“.
Hafísimm hetfur veitt smáíiiski
skjól fyrir ásóten veiðisikipa á
þessum árum fyrir morðamverð-
um Vesttfjörðum og Norðuirltamdi
síðari hluta vetrar og á vorin.
Fyrir Norðurlairadi má segja, að
fiskimiðim hafi verið lokuð fyr-
ir sókn amman’ra en heimamanma,
þar eð ófært e'ða nasr ófært hef-
ur verið að sigla fyrir Horn og
Lamgames mámuðum samain á
hverju ári á þessu tímabili, em
hims vegar góður afli við ísrönd-
ima og alll't upp í Iamdssteina.
Fyrir Vestfjörðum al'llt frá Bjarg-
bömgum til Hormbjargs hefur ís-
inm á þessum áruim otft verið
skiaimmt undan landi og það svo,
að bagað hefur sjósókn Vest-
firðimga á venjuleg mið og þeir
þurft að sækja aflarnn 70 sjómíl-
ur SV af Látrabjargi' éða enm
lemgria.
Sveinn Benediktsson
Himn óvenjulega mikilli styrk-
ieiki Pólstraumsinis hetfur vald-
ið því, að straumamót milli haims
og Goltfstraumsims hiatfa flutzt
sumraar fyrir vestamverðu landinu
en áður var og fisíkgengd fyrir
Suðurlandi vaxið af þeim sökum
en mirarakað í Breiðafirði óg fyr-
ir Vesrbfjörðum, en svo sem kuran
ugt er byggjast þorskveiðar
larndarraaininia að mikilu leyti á
fisfci, sem vaxið hefur upp í
Grænlandsihatfi og við Græníland,
en kliakist við íslamdisstrendur.
Jafnframt hafa straumamótin
milli Austur-íslanidsgtraumsiins
og þesis hlutia Goltfstraiumisms,
sem rennur austur yfir Fær-
eyjahryggiinin að ströndum Nor-
egs, færst iengra til austurs en
áður var, eirakum tvö sl. ár. Vor-
ið 1968 var ísbrúrain ausstar og
sunnar en verið hafði a.m.k. síð-
ain 1918.
Hinn mifcla aflabrest á sáldveið
uinum undanfarin tvö ár má vafa
laust rekja tiil þessiara breytinga
á hiatfstraiumiuraum, s'em þakið
hafa yfirborð stórra hatfsvæða
köldum sjó og átusnauðuim, þar
sem áður var kjörhiti rauðátu og
síldar sumarmánuðina júní og
fraim í september.
Á göngu sinnd í átuleiít afð Is-
landsiströndum hefur síld sú, sem
klakizt hefur út við Noreg og
vaxið þar upp, rekizt á hiran ís-
kalda vegg köldu tungunraar og
íislhiafssjávar 300 til 400 sjómílur
A og NA af lamdkifu og þó sniú-
ið við til NA í áttina að Bjarraar-
ey og Svalbarða, þar sem síld in
staðnæimdiist í júH og ágústmán-
uði, en stóð jafraan djúpt.
Þetta er saga sáldargamgniainna
frá Noregi til íslainds í stórum
■dráttum í maí til ágústmiáinaðar
áriin 1967 og 1968 og í ríkaira
mæli seimna árið, þar sem þá var
svo til engin veiði á Jan Mayen
svæðinu, en hafði veirfð talsverð
fyrra árið. Aflahorfurnar á síld-
veiðunum í ár eru þó eran ískyggi
legri en áður.
Grænilianidsihaifið milli islands
og Grsónliainds hetfur stuindium
verið nefnt Irmimgerhaf etftir
dönakum fiskitfræðiiingi, sem fyrst
ur rararasakaði straiumia þessa út-
hafs allítarlega. Faxatflói liiggur
á útjaðri þessa grógkumifcia hafs.
í þessu hafi er hrinigstraurour,
sem fer hringiran á uim það bil
225 dögum. Tunga úr þessium
straumi liiggur inn í Jökuflidjúpið,
dýpri hiuita flóams. Þótt vér Ís-
lendimgar sækjum mikiíran atfla í
Grænlandghatf, þá er þetta mikia
hafsvæði lanigt fré því að vera
rainnsafltafð sem gkyldi.
Ég tel það mikið hagsmiuna-
miál fyrir osb ísliendiiniga að atfia
meiri vitneskju um Grærulands-
hatfið, því að „hægur er heirraa
feniginn baggi“ og þangað er
skemmira að sækja fyrir Íslend-
inga en allar aðrar fisikveiðiiþjóð-
ir.
Svar mitt við spumimgu Morg-
unbliaðsinis er þvi það, að hatfiis-
rekið að ströradum landsinis und-
anfarin ár hafi aukið þorskveið-
ar landsmanna til mikilla muna
ekki sízt með því að friða stór
hatfsvæði fyrir allilri veiði á upp-
vaxandi fiski. Einfcum hatfi ísinn
þó gert mikið gagn með því að
bægja burtu fjölda erlendra fiski
skipa af miðuiraum út atf Vest-
fjörðum og Norðurlandi mestan
hluta vetrar- og varvertiðar.
Hiras vegar tel ég, að ísinm og
óvenjulega kaldur og átusmauður
sjór fyrir Norðumlamdi og Aust-
fjörðum hin sáðustu vor og
surnur hafi hindrað síldargöngur
frá Noregi tH lamdsiras. Þó tel ég
að otfveiði á ísilenzkia og norska
síldarstofniraum valdi mestu um
aifliabrestinin. Loks virðist siíMin
hatfa breytt l'ífsháttum síraum, þar
sem hún er nú f jarlægari land-
irau og dreifðari í sjónum en áð-
ur var og heldur sig á meira
dýpi. Síldartortfur eru og færri
og smænri en áður.
Fri'ðun á veruieguim hluta
hrigniragar- og klakvæð'a fiskjar
og anmarra sævardýra, sem til
nytja eru fyrir m'aminifóilkið, er
Mfsnau>ðsyn, svo og aið koma í
veg fyrir veiði á kóðum og smá-
fiski eftoir föngum.
Tel ég, að oas íslendiinigum sé
skyit að beitoa oss fyrir því á ai-
þjóðavettvanigi, að ’þetta komist í
framkvæmd.
Með því vinnum vér ekfci ein-
ungiis að velgengni sj áltfra vor,
heidur eininig ailis ma:nmfcynis.“
-
„Skýring sjómannanna alls ekki
ósennileg".
Björn Guðmundssom, útgerðar
maður í Vestmannaeyjum, svar-
aði spurningunni þannig:
„Ja, í þessum efnum ea- ég nú
Björn Guðmundsson
bara leikmaður eins og þú og
veit því varla, hvað segja Skal.
En ég hef heyrt sjómenn halda
hafís mjög á lotft, sem hugsan-
legri orsök og skýringu á þessari
aufcnu fislkigengd. Við vitum jú,
að hafís hefur hamlað veiðum
og þannig friðað uppeldisstöðv-
ar þorsikisins fyrir Norður- og
Norðausturlandi.
Því finnst mér þessi skýring
sjómannanna alls ekfci ósenni-
leg“.
~ák-
„Hafís ekki meginorsökin“
Jón Jónsson, forstöðumaður
Hafranrasóknastotfnunarinnar
sagði:
„Þessi mikla þorSkgengd í sjón
um fyrir Norðurlandi kemur
fyrst og fremist til af því, hversiu
mjög sterfcur árgangurinn frá
1964 er. Hvað veldur þessum
sterka árgangi, vitum við ekki
með vissu, en það er öruggt, að
hatfís er engin meginorsök fyrir
styrfcleika árganga.
Það má kannsfci segja, að þessi
árgangur hafi nýtzt ofckur betur
vegna minnfcandi sóknar brezkra
togara, sem stafar að hluta af
hafis og vondu veðurfari á mið-
Jón Jónsson
unum, en með því er hafísinn að
eins óbein orsök, en efcki til
neinna úrslita.
Það er mjög einkennilegt, að
þetta ár — 1964 — var sjórinn
við ísland mjög heitur, afbrigði-
lega heitur. Ég hef gert saman-
burð á hitastigi sjávar á Selvogs
banka og styrkleika Þorsfcár-
ganga um langt árabil en heí
ekfci getað fundið neitt beint
samband milli hitastigsins og
stærðar árganganna. — Hiras veg
ar hafa rannsóknir leitt í Ijós, að
þorsfcutrinn vex þvi hægar þeim
mun kaldari sem sjórinn er.
Kynþroáka verður þorsfcurinn
við ísland sjö, átta og níu ára.
Haldist ökfcur vel á þessum
sterka árgangi frá 1964 ætti hann
að hafa áhrif á vertiðina 1971“.
„Friðun úti á hafinu".
Magnús Gamalíelsson, útgerð-
armaður Ólafsfirði, svaraði mér
þannig:
..Að mínu áliti er þesisi mikla
borrfcgengd mest friðuninni hér
úti á hafinu að þakfca, hvort sem
þar skal meta meira hafís eða
minrrkandi ásókn brezfcra togara.
— Hitt er svo atftur einlkennilegt.
að vart befur veiðzt hér ýsa í
matinn síðustu tvö árin, af
hverju sem sem það nú stafar.
Þessi þorsfcur, sem við höfum
verið að veiða nú og í fyrra er
alveg sérstakur fiskur, heldur
smár, þó stærri nú en í fyirra. En
b°tta er alveg úrvais hráetfni —
ég held ég hafi bara efcfci smakfc
að öllu betri fisfc en þennan.
En hamn hagar sér einfcenni-
Iega. Það er engu líikara en hann
liggi í einhvers konair dvala
þennan tíma. Hann lítur ekki
við því, þótt lögð sé ofan í hann
sprifclandi loðna. TroTlið er það
eina, sem virðist duga á þennan
fisk“.
Magnús Gamalielsson