Morgunblaðið - 22.08.1969, Síða 19

MORGUNBLAÐIÐ, FÖSTUDAGUR 22. AGÚST H96ð
19
Hundar fd nýft hlutverk
LAUSN HINNA ýmsu og erf-
iðu vandamála mannskepnunn-
ar, getur verið einföld og nær-
tæk, ef hugkvæmni er beitt.
Fyrrum var það talið hlut-
verk foreldra að sjá um upp-
eldi barna sinna. Á síðari ára-
tugum hafa uppeldis- og sál-
fræðingar látið æ meira til sín
taka í málefnum barna og ungl-
inga — til hjálpar foreldrum —.
Vinningurinn við starf þeirra
virðist í öfugu hlutfalli við vís-
dóminn, sem þeir hafa viðað að
sér, eða svo er að heyra á þeim
ferlegu upplýsingum, sem gefn-
ar eru um framferði barna og
unglinga, og skal ekki um dæmt,
hvort sannar eru.
En þegar neyðin er stærst, er
hjálpin næst, og í þessu falli
nærtæk. Við þurfum aðeins
hunða, til aðstoðar við uppeld-
ið. Stofna skal huridavinafélag.
Herferð skal hefja gegn hunda-
banni, sem illgjarnir menn hafa
í lög leitt. Menn — bæði kynin
— vitna hástöfum:
Ég treysti mér barasta ekki
til að ala upp góð og siðprúð
börn, nema með hundum. Jafn-
vel listamenn, með silfurlampa í
báðum höndum, viðurkenna van
mátt sinn, fyrir yfirburðum
blesaaðra hundannia.
Nú er það ekki foreldrunum
að kenna þótt börnin gegni
hvorki boðum né bönnum, stelist
til að reykja, um leið og þau
sleppa snuðinu, jafnvel drekka
brennivín, og er þau geta þó, —,
eða ættu að geta —gengið ó-
studd og upprétt, þá flækjast
þau í fjöldaferðum út í guðs-
græna náttúruna — án pabba og
mömmu, sem hafa öðru að sinna
en afkvæmum sínum — skríð-
andi ósjálfbjarga í eigin spýju,
unz opinberir starfsmenn flytja
þau heim í hreiðrið sitt. Að ekki
sé talað um þau ungmenni, sem
stela sér fjármunum, til þess að
geta veitt sér þann munað, sem
þessum ferðum fylgir. Nú sjá
glöggir menn að þetta dugir ekki
lengur, og við þurfum aðeins að
fá góða og gegna hunda á heim-
ilin, til aðstoðar við barnaupp-
eldið. Hvorki reykja þeir eða
drekka, né ganga í hús og stela.
Það má bóka.
Og hugsið ykkur svo umhyggj
una, sem þessi grey fengju hjá
foreldrum, sem ekki hafa tíma
til að sinna börnunum.
>að yrðd ekki amaleg heim-
koma úr „partýi“ hjá mömmu og
pabba, sem kæmu hálf eða full,
en hvutti garmurinn hefði haft
af fyrir börnunum. Hann hefði
e.t.v. þurft að pissa eða kúka,
og látið það utan hjá salerninu.
Um slíkt þyrfti ekki að hafa
hátt, Skipta má um púða eða
teppi. Hitt gæti komizt í mámæli
ef puti tæki til sinna ráða og
færi út á götu í leit að félaga,
því flest yrðu þessi grey maka-
laus, nema þá í betri húsum, sem
ættu „par“.
Því auðvitað „skapaðist“ þarna
eitt vandamálið til viðbótar öll-
um, sem fyrir eru. Þetta sem
Pétur Eggerts sendi’herra út-
skýrði á listrænan hátt, í einu
sinna útvarpserinda, um tíkina
sína, Hanníbal og hinn hund-
inn, sem þar komu við sögu.
Vel mætti hugsa sér að til
væru barnlausar kerlingar, sem
hefðu dægradvöl af að dútla
við hunda svo saman færu óskir
æsku og elli„ þótt slíkt sé sjald-
gæft.
Þegar um þetta þarifa — og
þrifamál er rætt, kemur í hugann
fárra ára gamalt fyrirbæri, sem
gaf að líta við heimavistarskóla
í sveit. Bifreið skólastjórans stóð
við aðalinngang skólans, og inni
í henni voru lokaðir, tveir synir
skólastjórans og hundurinn
hans, sem drengirnir áttu sýni-
lega að una sér hjá.
Sumir menn eru fljótir að átta
sig á, hvernig á að snúast við
vandasömum hlutum, og láta
ekki sitja við orðin ein.
Ekki skal í efa dregið, að
hundar, sem vandir eru af and-
lega heilbrigðum mönnum, verða
oft hrein gersemi. Og orðtækið,
að þessi eða hinn hafi ekki
hundsvit, er bókstaflega rétt, en
ekki í niðrandi merkingu um
hunda. Það er því næsium virð-
ingarvert lítillæti nútíma borgar
búa, — sem oftast þykjast þó
vita og geta talsvert — að við-
urkenna, að þeir hafi ekki hunds
vit á uppeldismálum. En hvort
hundahald sé sjálfsagt í þétt-
býli, er allt annað mál. Kýrin
— fóstra mannanna — sómir
sér prýðilega í vel hirtu fjósi
og á grænu túni og engi, en
ekki í skrúðgörðum bæjanna.
Hundar eiga rétt á sér á góð-
búum sveitanna, vel hirtir og
frjálsir, en ekki (innilokaðir) I
stássstofum borgarbúanna.
Þeir sem í borg búa, og elska
hunda og önnur dýr svona of-
boðslega heitt, eins og þeir lýsa
eiga annað tveggja að gera:
Flytja í sveit og búa, með hunda
sína og börn, og allt hitt. Eða
sameinast um stofnun bús, eða
réttara sagt dýragarðs, þar sem
öll eftirsóknarverð dýr væru
höfð í eðlilegu umhverfi, og í
hæfilegri fjarlægð til þess að
geta notið þar samvista við dýr-
in með börnum sínum í öllum
þeim frítímum, sem þeir gætu af-
staðið við sín ástkæru afkvæmi.
En að leyfa hunda — eða ann-
að dýrahald inni á þéttbýlis-
svæðunum er mikið óvit — að
ekki sé sterkara til orða tekið
svo miklir sóðar og trassar sem
íslendingar eru, sem fjölmörg
dæmi sanna.
Páll Guðmundsson.
Sfúdentoróð Húskóln íslonds
— Sombnnd íslenzkrn
númsmnnnn erlendis
- TÉKKÖSÖVAKÍA
Framhald af bls. 15
staðair í heimimium nú. Uran.t sé
hins vegar a@ láta hvaða fram-
leiðslugrein sem er sýraa hagn-
að, ef nógu hátt verð er áikveð-
ið fyrir framleiðsluvörur henin-
ar af stjórniairvölduinum í því
Skyni að standa undir fram-
leiðslukostniaðinum. Þaranig geti
sérhveir óairðbært fyrirtæki orð
ið arðbært — á pappínraum.
Ættu slík fjrrirtæki hiras veg-
ar a@ selja fraimleiðslu sína á
núveraindi heimsmarlkaiðsverði
og virana sér vettvamg á heims-
mairkaðinum, mjmdiu þa.u ðkki
verða þess megrauig að stainda
uradir framleiðsluikostiniaði sín-
um með því verði, sem þau
fenigju þair né heldur afla þess
fjár, sem raauðsjm/liegt eæ til
frekari uppbyggimgar.
í sósíalísku ríkjuraum heldur
ríkið hinis vegar venndarhendi
siranii yfir slíkum fyrirtækjum.
Það ákveðuir tiltöiiuiega háitt
verð fyrir framleiðsluivöiruT
þeirra á heimamarkaði og
krefst þess ekki af fyrirtækj-
unum, að þau keppá við ný-
tízku fyrirtæki á heimsimaiiik-
aðinum, með öðrum arðum,
rí'kið greiðir fyrirtækjumum
mismuniiran á framleiðslulkostn-
aðimum og hieimsmarkaðsverð-
itrau. Á þenman hátt viðiheldur
ríkið framleiðsluirani á ófull-
nægjaradi stigi, bæði fjárihags-
lega og tæknilega.
Þessi vítahriragur er skaðleg-
ur fyrir lífskjör almemndinigs.
Því fleiri sem þau fyrirtæki
veriða, er halda uppi fram-
leiðslu, sem er öarðbær i sam-
baradi við sams koraar fram-
leiðslu í auðvaldsríkj um, því
leragra myradu lífskjöriin drag-
ast aftur úr lífskjörum Vestur-
landa.
Tillöguæ Ota Siks miðuðu að
þvi, að verði því sem verk-
smiðjurniar feragju fyrir úit-
flutniragsframlleiðlslu síraa yrði
breytt til samræmis við verð á
sams koraar vörum á hieáms-
miarkaði. Erarafremur yrði verði
til veriksmiðja, sem framleiddu
fyrir heiimsmiarkað breytt eftir
svipaðri viðmiðuin. Þetta hliaut
hiras veigar að þýða lækfcun á
verðirau til veriksmiðjanraa og
þá myndu þær ökki geta gireitt
sömu laum og áður. Þar sem
það voru laumþegaimir sjálfir,
sem stóðu uinidir tilþúnu of háu
verði til veriksmiiðjanmia, hlaut
þessi verðlæfckun að skila sér
aftur itiiil laiuinþega í eirani eða
anmiarri mymd, fynsit og fremst
í lægrta vöruverði á iniraamlamds-
fram'leiðslu og stórmininlkandi
álögum til þess að stiamida urad-
ir uppbótum til útfluitruimigs-
tfiraimlieiðsluminiar. Meið því að
Ikoima á rauinihæfu verði á fram-
leiðslu veriksmiðjairaraa, mjmdi
erarafremur koma í ljós, hvaða
verksmiðjur væru hagkvæmor
og hverjar ekki.
En þá vakniar sú spumdmg,
hvort þetta myndi efcki þýða,
að sum fyrirtæki yrðu lögð nið-
ur, sökuim þess að þau gætu
ekki staðið uradir sér, yrðu bein
línis gjaldþrotia, svipað og íyrir
tæki á Vesturlöndum? SJlkt
myradi þýða, að starfsmemmirm-
ir yrðu atvininulauisir, en sam-
kvæmt sósíailískum samifélags-
háttuim átti a'tvininuleysi að
vera óhugsamdi. Þessu svaraði
Ot;a Sik á þaran hátt, að ef till
þess myndi koma, að fyrirtæiki
yrðu lögð niður sökum óhag-
kvæmrai, þá yrði að sjá svo um,
að starfsmjemrairnir hlytu af því
ekkert tjón. Koma yrði upp
nýjum fyrirtækjum eða endur-
bæta þau gömlu svo, að verka-
merm Skiluðu meiri verðmæt-
um og ef til þess kæmi, að
verfcaimiemin yrðu aitviranulausir
eða þjrrftu á nýrri þjáltfun eða
emdu'rhæfiragu að halda fyrir
breytt störf, yrði að greiða
þeim full laun af almamraafé
á meðan.
Þetta nýja fyririkomulaig
myndi eiranig sýraa fram á,
hvar gallar væru á rekstri fyr-
irtækjaminia, hvaða þættir væru
hagkvæmir og hverjir óhag-
kvæmir og yrði til þess að
hvetja mjög til úrbóta á þeim,
því að yrði hagraaður á ver'k-
smiðjuirekstrinum átti hatnm að
reniraa að verulegu leyti til
Sliairfsma'aiiaininia sjálfra.
PrófessSr Ota Sik gerði
grein fyrir efraahagstillöguim
síraum m. . a. í sjóravarpserind-
um og va-rð síðan að verja þær
fyrir gagnrýnii á opinberum
vettvaragi. Það var jafn mikil
nýluinda, sem aðrir þættir frjáls
ræðishreyfinigarinmar, a@ fólk
mætti gagnrýna opinberlega
stefnu stjórraarininiar í efraaíhags
málum. Til'lögur Ota Siks hluitu
hinis vegar mikinin og almenm-
an stuðnirag. Fólki var það svo
auigljóst, að efraaíhagsástamdið
var óviðuraaradi eiras og það var
og að gaigragerra breytiraga var
þörf.
Af íhaldssiranuðum kommún-
iistuim var Ota Sik hiras vegar
safcaður um að stefraa að því
að inraleiða kapítalismia að nýju
í Tékkóslóvakíu og eftir iran-
rásiraa vaæ harnin rekinn úr
komimúnistaflokkraum og k-aus
að fara úr laradi. í efnahags-
tillögum sínum hafðd hamin þó
hvergi gert ráð fyrir því, að
hið opinbera léti af hendi vald
sitt og yfirráðarétt yfir fram-
leiðslutækjuinium. Haran hafði
einuragis lagt gruradvölil að
breytiraguim í atviranudifiinu iran
an takmiarka hiras sósíalíska
þjóðfélaigs í von um beitri lífs-
kjör alimieraninigi til hainda.
ÁSTÆÐAN FYRIR
INNRÁSINNI
Hér hefur verið reyntt að gera
grein fyrir umbótum þeim, sem
áttu sér stað eða fyrirhuigaðar
voru í Tókkóslóvakíu uradir
merki frjálsræðisstefraumraar.
Þar var í raunirani verið að
koma á því þjóðfélagi, sem með
fjálgum og hátíðlegum orðum
er staðfest í stjórnarisfcrám
Tékkóslóvakíu og anmarra
komimúnistaríkja, en hvergi
framkvæmt í borði. Um gagn-
byltingu var ekki að ræða.
Hitt er ljóst, að feragju þessar
breytiragar í lýðræðis- og iraanm
réttindaátt að festa rætuæ í A-
Þýzkalamdi, Póllamdi, Sovétríkj
urauim o. s. frv., þá myndu Ul-
bricht, Gomulka og Brezhraev
ekki haldast sólarihring í valda
stólum símum. Þeim og stuðm-
iragsmöniniuim þeinra yrði sópað
burt á svipaðan hátt og Araton
in Novotny og því aftuirhaldi,
sem hanin studdist við í Tékkó-
slóvákíu. Þetta og ekkert amm
að var ástæðam fyrir inrarásimmi
í Tékkóslóvakíu. Það var mafc-
inm ótti þessara miammia um vald
þeirra, sem stóð að balki iranirás
irani. Öil fjölmælgi um huig-
sjónadeilu breytir þar engu.
Eraginin getur sagt, hver orð-
ið hefði framt.íðarþróum frelsis
hreyfinigariraraar í Tékkóslóvak
íu. Hún var þj óðfélagshreyfinig,
sem mótuð var við sérstakar að
stæðuir og menin hér á laradi
skyldu va-raist að fal'la í stafi og
telja að hún myndi geta leyst
eirahvem þjóðfélagsvamda hér.
Til þess eru þjóðfóliaigisaðstæður
í Tékkóslóvakiu okfcur alltof
framiaindi og fjarlsegar.
Hitt er átakaralegt, þegar fólk
frá íslamdi, sem fyrir skömmu
dvaldist í A-Þýzkailiamdi, gleyp
ir hráar og ómelbar þær afsafc-
arair, sem þar voru borraar fram
fyrir inrarásin.ni. Þar skiptir
eragu máli, þó að tékkraeskt fólk
hafi komið þar við sögu. Eng
iran fær nú að koma fram opin
berlega í Tékkósdóvakiu og enm
síður erleradis raerraa málpípur
þeimra mainraa, sem þar sitja við
völd í skjóli sovézks herraámis,
og allir ættu að geta gert sér
grein fyrir því, hverra skoðainir
þessar málpípur túlka.
Ástandið í Tékkóslóvakiu nú
getur vart arðið ömurlegra.
Landið er hersetið, öill þjóðfé
laigsvandamál, sem við blöstu í
ársbyrjuin 1968 eru óleyst, lífs
kjör hafa enn versraað og voru
þó léleg fyrir og öryggislögregl
an alræmda hefur aftur tekið
til starfa. Kuldahrolflur fer um
mienra, er þeir minraast Slamsky
réttariha'ldainiraa upp úr 19'50. —
Hver veit raemia fjöldahandtök-
uir séu á næsta leiti og þessair
pólitísku gaildra.breranur eigi
eftir að endurtafca sig.
DAGANA 23. og 24. ágúst verð-
ur haldið stúdentaþing í hátíða-
sal Háskóla íslands. Aðalmál
þiragsins verða: „Nýjar námsleið
ir innan H. í.“ og „Lánamál".
Öllum íslenzfcum hádkólastú-
dentum er heimilt að koma og
taka þátt í umræðumim.
Stjórniarraefnd SHÍ og SÍNE
um stúderataþirag.
- LÆKNADEILA
Framhald af bls. 28
væri þá margs að gæta, m.a. hve
mörgum stúdenrtum deildin ætti
að taka við árlega.
Um ástæðu þess, að deildin
féll frá einlkuranartakmörkunium
við inraritura, sagði próf. Ólafur,
að þar hefði margt komið til
greiraa. Vissulega hefði það veg-
ið þungt, að aðsókn reyndist
mirand að deildirand en áætlað
hafði verið. Mikilvægast væri þó,
að ríkisstjómin hefði heitíð því
að láta nýju reglugerðima koma
til framkvæmda haustið 1970.
Væri læbraadeild mjög þakklát
ríkisstjórnirani fyrir þenraain at-
beina henraar í málirau.
Scsndblástur
Stórt iðnaðarfyrirtæki óskar eftir að réða mann vanan sand-
blæstri, sem jafnframt gæti tekið að sér verkstjórn.
Nauðsynlegt er að umsækjandi sé heilsuhraustur og reglusamur.
Um framtíðarstarf gæti verið að ræða.
Upplýsingar um aldur og fyrri störf sendist afgreiðslu Morgun-
blaðsins merktar: „Sandblástur 3528" fyrir þriðjudagskvöld.
Raímagnsverkfræðingur eða
raimagnstæknibæðingur
óskast til starfa strax. j^T'
Upplýsingar í síma 19946 daglega frá kl. 8—17.
Steypa
Hafnarfjörður, Garðahreppur
Steypustöð OK h.f., Dalshrauni 13—15, Hafnarfirði, er tekin
til starfa. Sími 52812.
REYIMIÐ VIÐSKIPTIN.
FLJÓT OG GÓÐ ÞJÓNUSTA.
Farið i norrænan
lýðhásknla i Danmörku
6 mán. námskeið frá 3. nóv. Frjáls kennsla Góðir íslenzkir siðir.
Nemendur frá öllum Noröurlöndunum Hægt að fá styrk.
Fallegt umhverfi við Litlabeltið.
Skrifið til rektor Poul Engberg.
SNOGHÖJ FOLKEHÖJSKOLE,
7000 Fredricia, — Danmark.