Morgunblaðið - 11.11.1969, Page 5

MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 11. NÓVEMBER 1969
5
Alþjóðlegar rannsókn-
ir á hafsbotninum
Eftir Evan Luard þingmann
Verkamannaflokksins í Oxford
Ráðstefna um rannsóknir og
hagnýtingu auðæfa á hafsbotni
var sett í New York 11. ágúst
siðastliðinn. Þessi ráðstefna er
haldin á vegum Sameinuðu þjóð
anna og sótti Gunnar Schram
hana fyrir íslands hönd.
Blaðið „Times“ birti grein
um þessi mál sama daginn og ráð
stefnan hófst og verður hún
birt hér lítið eitt stytt.
í dag, 11. ágúst hefst fundur
í New York, þar sem taka á
ákvarðanir um nýtingu mikils
hluta náttúruauðæfa heimsins,
þ.e.a.s. kolvetni og málma á hafs
botai. Þótt atoieoruiinigiur virti aJl-
mikið um þessi mál, hieifur ein-
kennilega fátt verið ákveðið í
þessu sambandi hinigað til.
Það var fyrst haustið 1967, að
fulltrúi Möltu á þingi Sameinuðu
þjóðanna lagði þetta mól fram til
umræðu og þá var skipuð
nefnd til þess að rannsaka mál-
ið. Nefndin komst ek'ki að nein-
um qiðurstöðum og var þá kos-
iin öniniur nefnd á síðasta Alls-
herjarþingi og henni falið að
reyna að koma með einhverja
lausn. Verkefnið sem nefndinni
var falið að leysa er margþætt,
en helztu atriðin eru þessi: Að
velja hentugan tíma til þesis að
hefja rannsóknir á hafsbotnin-
um. Að finna réttar aðferðir til
hagnýtingar þeirra auðæfa, sem
þar eru og einnig var nefndinni
falið að sjá út hvernig auðæfin
kæmu heiminium að sem mestu
gagni.
Að þeesum málum vann nefnd
in allt síðastliðið ár og kemur
nú aftur saman í dag, 11. ágúst.
Verkefnið er margþætt og hefur
því verið skipt niður milli ým-
issa ráðstefna til þass að létta á
nefndinni. Hernaðarleg hlið
málsins er nú t.d rædd á af-
vopnunarráðstefnunni í Genf.
Er það sú hlið málsins, sem
hvað mesfum deilum veldur, því
vegna kafbátaflota þeinra og á
sama hátt óttast Sovétrikin
Vesturlönd af sömu orsökum.
Bandaríkin hafa lagt fram til-
mæli um bann á notkun stór-
virkra eyðingartækja á hafs-
botni, en hins vegar eru þau á
móti takmörkunum á varnarað-
gerðum gegn notkun þessara
tækja. Vilja Sameinuðu þjóð-
irnar friðun alls hafsbotnsins,
en ef til vill væri hægt að fall-
ast á tillögu Kanada um að hver
þjóð hafi rétt til hernaðarlegra
tilrauna á sínu eigin landgrunni,
en hvergi annars staðar.
NÝ SJÓNARMIÐ
Nefndin, sem hefur séð um
rannsóknir sjávarbotnsins hefur
fjallað um hættu á mengun sjáv
arins og mun það mál verða rætt
ítarlega á ráðstefnu Sameinuðu
þjóðanna, sem mun koma saman
árið 1972. Einnig á að taka fyr-
ir lagalegu hlið málsins og þá
spurningu hversu mikinn hluta
landgrunnsins þjóðirnar geta
helgað sér. Fulltrúi Möltu hef-
ur lagt fram tillögu þess efnis
að landgrunnið Skuli miðast við
200 mílna dýpt og ákveðna fjar
lægð frá ströndu.
En meginvandamálið hlýtur
þó alltaf að vera hvernig stjórn
inni skuli hagað. Hvers konar al
þjóðareglur eða stjórn á að setja
í sambandi við hagnýtingu
sjávarbotasins? Þetta vandamál
verður aðallega rætt á fundin-
um, sem er nú að byrja.
Það er talsverður fjöldi reglu
gerða, en þær eru allar óljósar
og engin sltýring gefin á þeim.
Menn álíta, að enginn ráði yfir
hluta af hafsbotninum og enginn
megi kasta eign sinni á hann. En
spurningin er, hvort þetta feli í
sér, að enginn megi hagnýta sér
þau auðæfi, sem þar Ibunna að
finnast. Ber finnandanum eignar
rétturinn, eða á að skipta hafs-
botaiinum jafnt milli þjóðanna?
Eða ættu þau lönd eða fyrir-
tæki sem vilja hagnýta sér hafs
botninn að borga eins konar
aðstöðugjöld í alþjóðlegan sjóð?
ALÞJÓÐLEGIR HAGSMUNIR
Hér eru þjóðarhagsmnnir í
veði. Þjóð eins og Bandaríkin,
sem býr yfir nægilegri tækni til
að notfæra sér auðæfi hafsins
vill sem minnst eftirlit með hafs
botninum Hins vegar er lönd-
um, sem styttra eru komin, um-
hugað um að ströngu eftirliti sé
komið á. Þessi lönd leggja mikla
áherzlu á það, að hér sé um að
ræða sameiginlegan arf til alls
mannkynsins.
Nefndin hefur íhugað hvort
nægjanleg væri einföld gkrá-
setning þeirra, sam vilja hagnýta
sér sjávarbotaiinin eða hiröirt
nauðsynlegt sé að veita lejrfi frá
alþjóðanefnd. Fæstar þjóðir
mundu sætta sig við einfalda
sikráningu, heldur virðist vera
þörf á kerfi ekki ósvipuðu því
sem notuð er í Norðursjó. Þar er
botninum skipt í ákveðin svæði
og leyfi veitt fyrir hverjum
hluta eftir sérstöku kerfi, sem
grundvallaðist á þeim tilgangi,
sam leyfið er fengið í.
Eftirlit yrði að hafa með þvi að
svæðin væru nýtt á viðeigandi
hátt. Aðs'töðuigjöldin þyrftu ekki
að vera há til að byrja með,
meðan verið er að rannsaka
svæðið, en mættu hækkia síðar
til þess að tryggja alþjóðlegan
hagnað.
ÖRYGGISRÁÐSTAFANIR
Nauðsynlegt ea- að hafa eiftir-
lit með hvort fullkomins örygg-
is er gætt í sambandi við meng-
unaThæbtu og annað.
Alþjóðaeftirlitið gæti notað
eða látið nota eitt svæðið í sdna
þágu. Það væri fullkomlega í
anda alþjóðastefnu.
Bretland er svo heppið að eiga
stórt landgrunn, sem það má
hagnýta sér samkvæmt gömlurn
reglugerðum, Bretland er þvi í
þeirri aðstöðu að geta verið
hjálpsamt við að koma á alþjóða
nýtingu. Sér í lagi þar sem það
hefur lýst því yfir að það vilji
auka aðstoð við þróun landa og
eflingu alþjóðasamstarfs. Þess
vegna eru miklar vonir bundn-
ar við stuðning Bretlands, við til
lögu nefndarinnar um alþjóða-
jrfirráð hafsbotnsins.
Nú þegar er til alheimsþjón-
usta, t. d. fjölmiðlun og veður-
upplýsingar. Hafsbotninn gæti
orðið fyrsta alheimsgróðafyrir-
tækið, rekið af öllum þjóðum
heims til ágóða fyrir alla íbúa
hans.
Sveinbjöm Dagfínnsson, hrl.
og Einar Viðar, hrl.
Hafnarstræti 11. - Sími 19406.
Baðmottur
Amerísku baðmottumar
eru komnar aftur í fjöl-
breyttu litavali.
J. Þorláksson & Norðmann hf.
SNJÓSLEDAR
Vér höfum náð einkar hagstæðum samningum við A/B
Westeraasmaskiner í Svíþjóð, og getum nú boðið hina lands-
kunnu SNO-TRIC snjósleða, gerð SC-12, með 18 hestafla
vél, fyrir aðeins kr. 89.800,00 með söluskatti. Sleðarnir komast
á mikla ferð og og eru léttbyggðir, vega aðeins um 135 kg.
Þetta tilboð gildir til 25. nóvember. Eftir þann tíma getum
vér ekki ábyrgzt sama verð. Pantið því strax.
MSGIobusf
VÉLADEILD - LÁGMÚLA 5 - REYKJAVÍK
3ja herbergja íbiíð með bilskúr
Til sölu 3ja herb. íbúð á 1. hæð í tvíbýlishúsi við Skólagerði,
Sérinngangur og sérhiti. Bílskúr fylgir. Getur verið laus fljótlega.
SKIP OG FASTEIGNIR
Skúlagötu 63, sími 21735.
Eftir lokun 36329,
liikllM OPP D«
JÓLALEIKFÖNG OG AÐRAR JÓLAVÖRUR.
Innkaupastjórar hringið ! síma 84510 eða 84511 og við náum
í yður bæði að degi og kveldi til.
INGVAR HELGASON, heildv.
Vonarlandi, Sogamýri.
Skipulag og starf
Sjálfstæðisflokksins
Miðvikudagskvöld 12. nóvember verður
flutt annað erindið í ofangreindum erinda-
flokki í Félagsheimilinu Valhöll við Suður-
götu kl. 20.30.
Erindi flytur:
HÖRÐUR EINARSSON um hverfaskiptingu
og nýtt skipulag í Reykjavík.
Heimdallarfélagar fylgist með starfi og uppbyggingu
Sjálfstæðisflokksins.
STJÓRNIN.
SKÁTMIN auglýsir
Skótabeitin komin
Anorakkar í miklu úrvali.
Peysur til tækifærisgjafa.
Skíði, skíðabindingar, vasaljós og m. fl.
Póstsendum.
SKÁTABÚÐIN
Snorrabraut 58.
VELJIÐ LITINN
VIÐ LOGUM HANN
A MEÐAN Þ'ER BÍÐID I
2800 litir!
MALARINN
GRENSÁSVEGI 11.SÍMI 83 500