Morgunblaðið - 03.02.1970, Blaðsíða 14

14
MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 3. FBBRÚAR 1970

Útgefandi
Framkvæmdastjóri
Ritstjórar
RitstjórnarfuHtrúi
Fréttastjóri
Auglýsingastjóri
Ritstjórn og afgreiðsla
Auglýsingar
Askriftargjald kr. 165.00
I lausasölu
H.f. Árvakur, Reykjavfk.
Haraldur Sveinsson.
Sigurður Bjarnason frá Vigur.
Matthías Johannessen.
Eyjólfur Konráð Jónsson.
Þorbjörn Guðmundsson.
Björn Jóhannsson.
Árni Garðar Kristinsson.
Aðalstræti 6. Sfmi 10-100.
Aðalstræti 6. Sími 22-4-80.
á mánuði innanlands.
kr. .10.00 eintakið.
PRÓFKJÖR SJÁLFSTÆÐIS-
MANNA í REYKJAVÍK
lVTú hefur verið ákveðið, að
prófkjör um skipan fram-
boðslista Sjálfstæðisflokksins
í borgarstjórnarkosningunum
í Reykjavík í vor, fari fram
dagana 7.-9. marz n.k. Er
ljóst af þeim reglum, sem
settar hafa verið um próf-
kjörið og þeim undirbúningi,
sem fram hefur farið, að
þetta verða umfangsmestu
prófkosningar, sem um getur
hér á landi.
Sjálft prófkjörið stendur í
þrjá daga, en jafnframt fer
fram utankjörfundaratkvæða
greiðsla í tengslum við það
og hefst hún 27. febrúar n.k.
Er þetta gert til þess að auð-
velda sjómönnum, flugliðum
og öðrum þeim, sem kunna
að verða fjarverandi úr borg
inni sjálfa prófkjörsdagana,
þátttöku í þvi. Kjörstaðir
verða í hinum ýmsu hverfum
borgarinnar og áherzla verð-
ur lögð á að kynna frambjóð-
endur sem bezt áður en kosn-
ingin fer fram. Réttur til
þátttöku í prófkjörinu verð-
ur ekki einskorðaður við
flokksbundna Sjálfstæðis-
menn heldur er öllum stuðn-
ingsmönnum Sjálfstæðis-
flokksins í Reykjavík heimil
þátttaka í þvi. Úrslitin geta
orðið bindandi fyrir 8 efstu
saetin, ef 30% eða meira af
fjölda þeirra kjósenda, sem
greiddu Sjálfstæðisflokknum
atkvæði í borgarstjómar-
kosningunum 1966, taka þátt
í prófkjörinu. í þeim kosning
um hlaut Sjálfstæðisflokkur-
inn rúmlega 18900 atkvæði
og þurfa þvi tæplega 5700
manns að greiða atkvæði í
prófkjörinu til þess að úrslit-
in verði bindandi.
Þá er gert ráð fyrir því, að
ef 15% eða meira af kjör-
fylgi Sjálfstæðisflokksins
1966 taka þátt í prófkjörinu
verði úrslit þess birt opinber-
lega.
Það er Fulltrúaráð Sjálf-
stæðisfélaganna í Reykjavík,
sem hefur haft veg og vanda
af undirbúningi þessa próf-
kjörs. í viðtali, sem Morgun-
blaðið birti í fyrradag við
Hörð Einarsson, formann
þess, leggur hann áherzlu á,
að vonast sé eftir mikilli þátt
töku í þessu prófkjöri, svo
mikilli að það verði bindandi
— og jafnvel meiri þátttöku
en nemur því lágmarki, sem
til þarf.
Sjálfstæðisflokkurinn hef-
ur haft fmmkvæði og forustu
um prófkjör hér á landi og
prófkosningar hafa oft farið
fram, ekki sízt í sambandi
við borgarstjómarkosningar í
Reykjavík. Hins vegar hefur
aldrei verið ráðizt í jafn um-
fangsmiklar prófkosningar og
nú. Og þetta prófkjör er
opið mun stærri hóp en
nokkru sinni áður.
Ef vel tekst til um fram-
kvæmd þessa prófkjörs og
þátttöku í því, er með nokkr-
um hætti brotið blað í stjórn-
málastarfi á Islandi. Aldrei
áður hefur jafn fjölmennum
hóp kjósenda verið gefinn
kostur á að taka þátt í ákvörð
un um framboðslista stjóm-
málaflokka og að þessu sinni.
Val frambjóðenda
að skiptir að sjálfsögðu
miklu máli um fram-
kvaemd prófkjörs Sjálfstæð-
ismanna í Reykjavík, að vel
takist til um val frambjóð-
enda í sjálft prófkjörið. Þess
vegna hafa verið settar um
það ítarlegar reglur.
Nú þegar er hafin skoð-
anakönnun meðal meðlima
Fulltrúaráðs Sjálfstæðisfélag
anna um frambjóðendur í
prófkjöri. Verður þeirri skoð
anakönnun lokið hinn 6. febr.
n.k. og skulu 30 efstu menn
í þeirri skoðanakönnun verða
frambjóðendur í prófkjörinu,
enda fái þeir a.m.k. 20%
greiddra atkvæða. Innan
þriggja daga frá þeim tíma
er svo meðlimum Sjálfstæðis-
fólaganna í Reykjavík gefinn
kostur á að tilnefna fram-
bjóðendur til viðbótar skv.
ákveðnum reglum, og loks er
kjömefndinni heimilt að til-
nefna frambjóðendur til við-
bótar. Er þess vænzt, að fram
bjóðendur í prófkjörinu verði
a.m.k. 60—70, þótt þeir geti
að sjálfsögðu orðið fleiri.
Næstu 10 daga eða svo,
verður lögð áherzla á þann
þátt að undirbúningi sjálfs
prófkjörsins að velja fram-
bjóðendur tii þess. Til próf-
kjörsseðilsins verður mjög
vandað og því sómi að því
fyrir hvern og einn, að nafn
hans sé á honum, hver svo
sem úrslitin verða. Þess
vegna er þess að vænta, að
þeir, sem leitað verður til um
þátttöku í prófkjörinu skor-
ist ekki undan henni. Á því
byggist m.a., að prófkjörið
sjálft gefi sem gleggsta
mynd af vilja hins almenna
borgara um skipan fram-
boðslista Sjálfstæðisflokks-
ins í borgarstjórnarkosning-
unum í vor.
I leit að norrænu k
Stundarkorn með Sir John Betjema
Við sátiim inni í stofu
brezku sendiherrahjónanna að
Laufásvegi 33 og spjölluðum
um íslendingasögur, þegar sá
dularfulli atburður gerðist að
sódavatnsflaska sem stóð á
borði í einu hominu ásamt öðr-
um flöskum, sprakk með háum
hvelli, svo að við hmkkum all-
ir við, sendiheinrann, Sir John
og ég. Sendiiherrann stökk upp
úr stólnum, gekk út að „bam-
um“ og tók upp flöskuna.
„Var þetta skothvellur?"
spurði Sir John. „Nei,“ svaraði
sendiherrann og sýndi okkur
flöskuna sem var enn með
tappanum í, þótt sprungin
væri.
Sir John var auðvitað þakk-
l'áitiur forsjón.inin.i fyrir að háv-
aðiinn sikýldi ekki hafa stafað
af skotárás á brezka sendiráð-
ið, en ég var ekki jafn þakk-
látur, vissi að það hefði auð-
vitað verið út í hött að ráðast
á sendiráð svo friðsamrar og
vinsamlegrar þjóðair: Þorska-
stríðinu var ekki einasta lok-
ið, það var einnig löngu
gleymt.
„Ég hef aldrei upplifað þetta
áður,“ saigðd sendiheirrann. Það
höfðum við Sir John ekki held-
ur gert. Og auðvitað sáum við
allir eftir sódavatninu. Ekki
yrði það notað út í skozka
wiskíið sem beið þess í stórum
flöskum á borðinu. Það var
synd.
Sendiherrann var ekki lengi
að finna skýringu á þessum at-
burði, og þar sem hún var af
dMÍiarfullluim toga spunmin
sættum við Sir John okkur vel
við hamia. Kem ég a,ð skýrinigu
sendiherrans síðair.
Ég þarf ekki að taka fram
að auðvitað vair þetta Sir John
Betjeman skáld og menningar-
frömuður sem sat þa,ma and-
spænis mér og reyndi að leysa
ein® greiðl'ega úir spiunninigluim
mínum og hann frekast gat á
þedm s>bultita tima sem við höfð-
uim til umráða. Hann var nýkona
inn úr heimsókn tid Bessasibaða,
þar sem hann, skoðaði kirkjuna
— og hvernig var hægit að ætl-
aisit til að hanrn yrði miinnia en
klukkustund lengur en gert
hafði verið ráð fyrir. Á Bessa-
stöðum er ekki komið að tóm-
um kofunum, þegar fomminjar
eru annans vegar. Og gömul
hús og fornminijair eriu ekki
sérfag eða fræðigrein Sir
Johns, þótt hann hafi margt
um þau efni skrifað, heldu”
ásitríða. En hriifniin.g hans kem-
ur oft á óvart. Hann sér hús
eins og persóniur. Þeigar hann
glekk inn í háskólann sagði
hann: „Þetta er stórkost-
legf, en fremur ógn-
vekjaindi." Hanin hreifst af
gömllu húsiunium við Tjörndna,
horfðii lengi á Giaumbæ.
Reykj avíkur apótek hafði mikdl
áhrdf á hann, e-n þegar h-ann
horfði upp eftir tuirni Hall-
gríimskirkjiu sagði hann efltir
nokkra þögn: „En hvað vinnu-
pal’larindr eru failllegir!“
Og þama sátum við nú og
spjölluðum um íslendingasög-
ur, þegar sendiherrann kom
inn. Skáldið var eitthvað að
minnast á það, að íslendinga-
sögurnair hefðu ekki sent
hann hingað norður, né neinn
annar. „Það neyddi mig enginn
til að koma,“ sagði hann. „Ég
kom af fúsum og frjálsum vilja.
Það er langt síðan mig langaði
til að koma. Og ég vildi að ég
fengi tækifæri til að koma aft-
ur.“
Hann sagðist hafa verið í
skóla, þar sem William Morris
gtuindaðii nám, „og við urðum að
lesa þýðingar hans á fslend-
ingasögunum, ásamt Homer. En
mér líkuðu ekki þýðingar
Morris af því mér fannst þær
meira í æfit við erfiðisvinnu, en
list. Ég hef alltaf haft miklu
meiri mætur á sögum H.C. And
ersens, þessum einföldu ljóð-
rænu frásögnum hans. Auk
þess var sá sem kenndi okkur
Islendingasögurnar óskaplega
leiðinil'egur og það hafði sám
áhrif. Ég nefni ekki nafn hans,
því a@ ég gætd vel trúað honum
til að vera enn á lífi.
En ég hef alltaf haft mætur á
Morris af sömu ástæðum
og ég hef verið veikur fyrir
Viktoríu-tímabilinu. Mér hefux
alltaf þótt hann gera skemmti-
legt veggfóður, teppi, útsaum
og glerglugga og haft áhuga á
skreytingum hans. En þýðing-
arnar verkuðu á mig eins og
hann segði við sjálfan sig: Nú
er bezt að hvíla sig frá skireyt-
ingum og útsaumi — og þýða
íslendingasögur í 20 mínútur!
Mér geðj ast nú betuir að
þessum þýðingum hans en þeg-
ar ég var ungur. Ástæðan er
sú að þær eru ekki á ensku.
Og samt eru þær enska.“
★ ★
Ég man ekki nákvæmlega
hvenær í þessari frásögn sóda-
vatnsflaskan sprakk, en mér er
þó nær að halda, að það hafi
verið um það bil sem Sir John
tók H.C. Andersen framyfir fs-
lend in gas'aigniaþýðin ga r W ililí -
ams Morris.
Og sendiherrann var ekki
lengi að átta sig á þessu dul-
arfullíla fyrirbrigði. Harnn sagði:
„Þetta sódavatn er fná Agli
Skallagrimssyni. Hann er ein
helzta persóna íslenzkra sagna
og það var hann sem bjargaði
höfði sínu með því að yrkja
Eiríki konumgi lof og dýrð í
Jórvík. Gosdrykkjaverksmiðj-
an heiltir eftir honium.“
„Guð sé oss næstur", sagði
Sir John. „Hef ég sagt eitthvað
sem ekki á við?“
„EgiOll 'hefur látið tiil sín
heyra,“ sagði sendiherranin.
„Ég hef ekki móðgað ís-
lendingasögumar, hvað þá per
sónur þeirra," sagðd Sir John
brosandi, enda var hann aug-
sýnilega farinn að hafa mikla
ánægju af atburði þessum —
og á áreiðanlega eftir að segja
mörgum frá reynslu sinni af
dularfullum fyrirbrigðum á ís-
landi.
En ég fór að velta því fyr-
ir mér, hvað mundi gerast ef
William Morris léti til sín
heyra. Ég var@ þess þó ekki
var að Sir John hefði neinar
áhyggjur af því. Þvert á móti
fór hann að segja okkur að
hann hefði þek'kt dóttur hans.
Hún beflði vísit dáið úr íluigvéla
hávaðíL „Banamein hennar
voru- framfarir-niar," sagði Sir
John Betjeman eins og til frek-
ari skýrinigar á fyrirbr'i'gð'inu
niútími.
Þegar sendiherrann lagði
sódavatnsflöskuna aftur á
borðið, sá ég að skáldið skotr-
aði augunum að þessu dular-
fulla homi stofunnar og bætti
við: „William Morris er mjög
lifandi í huga mínum. Og hann
var stórkostlegt ljóðrænt
skáld.“
Þar með var sá vamagli
sleginn.
★ ★
Mér varð minnisstætt það
sem Sir John hafði sagt um
flugvélahávaðann. Hann er
kannski viktoríanskur í við-
horfi til margra hluta, en hanm
er ekki síðuir nútíma maður en
önnur metk ljóðskáld þessarar
aldar, þótt einhverjir hafi víst
reynit að koma því orðli á að
hantn sié gamalMags og Ij'óð ha-n s
jafnvel yfirborðtsleg — og þá
helzt vegna þaso að þau exu
SkemimitiLeg eins og maðluriinn
sjáliflur. Allllt sem er sbemmlti-
iegt er eitur í beinium fóHkis aif
vissri tegunid.
En á bak við þessa einatæðu
kímni er djúp alvara, jafnvel
þunglyndi, og a.m.k. þrá eftir
glataðri æsku. Þeir sem heyrðu
hann lesa upp í Ámagarði,
minnast þess kannski, að hann
gat þess mjög gaumgæfilega,
áður en hann las ljóð sitt um
Miss Joan Huniter Dunn sem
var að sögn hans „eins og
túlípani" pg vann með honum á
stríðsiárunium í upplýsingaimála
ráðKin'eytimiu af ödlluim srtöðuim —
að hann hefði eitt sinn verið
ungur og grannur. Og jafnvel
haift hár á höfðdiniu! Þegar hamm
sagði þetta, breyttist fyndnin
einhvern veginn í trega yfir
horfinni æsku. Þessi tregi kom
einnig vel fram í öðru ljóði
sem hanin lae í Árnagarði,
Beside the Seaside — um
Sir John: Eliot
Jennifer — aem var falleg í
fyrra. Ekki lengur. Samt er
hún Jennifer. Brosleg Jenmifer.
Kírmniin er ekki annað en gár
unniar á yfirborði Ijóðisiinis. Þær
koma í veg fyrir að það sjái
allltaf til bofins:
For I am bald and old and
greeni, segir han.n í eirnu af
fyndnustu ljóðum sínum, The
Olympic Girl. Þar horfir þessi
valkyrja niður á skáldið og
hamn ófitaisit ekkert fnemiur en
hún- hriflsi harnn í faðim sér,
Þessi írnynd kvemfflegs srtyrkteilka.
Fair tigress of the tenmis
courts, segir hann í The
Olympic Girl, en Miss Joan
Hunter Dunn hafði einmitt
verið með „tennis-girls hand!“
Sagt hefur vérið að Sir John
haifi af eimlhverjiuim dularfluil'lumn.
sálfræðilLegum ástæðlum þöirf
fyrir að lýsa sjál'fluim sér ,^em
sigruðum aðdáamda stórra tenn
iSleikatndi kvenna og þrái að
kremjast í vöðvamiklum örm-
uim þeirra". í einu Hjóðinu er
slíkuim kvenmiannd jafnvel llíkt
við f j aiH.
Ég veit ekki hvort nokkurt
samband er á milli þessarar að-
dáunar á vöðvamiklu kven-
fóllki, sem miiinnir á íjöll
og þesis hvernig hamm, hióf
lestur sinn í Ármagarði: Hanm
gat þess að sér þæfiti leiðimilegt
að halda áheyrendum sínum
inni í svo fögru veðri og sagði
um leið og hann benti á
Esjuna sem blasti við í allri
sinni látlausu tign; að nær væti
að allir horfðu út um gluggann
og dáðust að útsýninu.
En hann komst ekki upp með
það sem betur fer að beina at-
hyglinni út um gluggann og eng-
inn vildi þá stundina skipta á
Esjunini ogupplestri Sir Jöhns.
★ ★
I samltafli ókkair í sendi-
herrabústa'ðnum banst tailiið